WYKŁAD 4 13.12.2011

Spółki kapitałowe

Systematyka

• Spółka z. o. o. - wyodrębniona w II połowie XIX w. Usystematyzowany kształt uzyskała na gruncie niemieckiego porządku prawnego.

• Spółka akcyjna

Uwagi ogólne do systematyki (głównie do spółki z. o. o.)

• Dąży się do przyjmowania zbieżnych rozwiązań w zakresie prawa spółek w ramach UE. Chodzi o to, aby nie było konkurencji pomiędzy prawodawstwem państw członkowskich jeśli chodzi o dostępność form spółek kapitałowych. Pojawiły się dyrektywy skłaniające do wprowadzenia do ……. W ostatnich latach dążenie krajów UE do przyjmowania zbieżnych rozwiązań wyraźnie się nasila. Można też zaobserwować wpływy amerykańskie. Ich przejawem jest m. in. wprowadzenie do porządków europejskich spółki z. o. o. bezkapitałowej. Na przykład we Francji spółka z. o. o. nie ma już żadnych progów kapitałowych. W Niemczech mamy z kolei klasyczny model spółki z. o. o. z progiem kapitału zakładowego 25 tys. euro. Pojawił się podtyp spółki z kapitałem 1 euro, która charakteryzuje się tym, że jej wspólnicy ponoszą osobistą odpowiedzialność wraz ze spółką za zobowiązania tejże. W tym duchu powstał projekt nowelizacji KSH (art.154), skutkiem której kapitał zakładowy ma wynosić 1 zł i w takiej spółce udziały mają być beznominałowe. Obecnie jest to jeszcze jednak projekt. W nim nie przyjęto osobistej odpowiedzialności wspólników spółki z.o. o. W tym roku dokonano dwóch innych nowelizacji KSH. Jedną z nowelizacji, która weszła w życie poprzez którą przedsiębiorca osoba fizyczna, prowadząca na własny rachunek przedsiębiorstwo zarobkowe może dokonać przekształcenia w jednoosobową spółkę kapitałową (art. 551 KSH, dodany par. 5 oraz dodano art. 584^1-584¹³). Musi zostać dokonana wycena przedsiębiorstwa, która stanie się walorem majątkowym osoby prawnej. Drugą nowelizacją ,która wejdzie w życie w styczniu 2012. Chodzi o tzw. spółkę 24-godzinną. Jest to spółka z. o. o. tworzona na podstawie wzorca umownego udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Procedura sprowadza się do wypełnienia wzorca i opatrzenia tej umowy podpisem elektronicznym (art. 157¹ KSH). Rozporządzenie min. Sprawiedliwości umożliwia bezpieczne skorzystanie z e- podpisu. Z tej formuły można skorzystać tylko gdy wnoszone się wyłącznie wkłady pieniężne do majątku spółki. Regulacja prawna spółek kapitałowych podlega zmianie. Przygotowywana jest też trzecia zmiana przepisów i regulacji prawnych.

• Spółka kapitałowa w organizacji - regulacja (art. 11-13 KSH) . Najważniejsze elementy :

• Jest to nowa regulacja w Polsce i Europie. Dopiero KSH uformował samodzielny status prawny spółki kapitałowej w czasie jej powstawania. Spółki kapitałowe powstają w wyniku skomplikowanej procedury, rozłożonej w czasie. Powstała więc potrzeba upodmiotowienia spółki w trakcie jej powstawania. W art. 11 przesądzono, że spółka kapitałowa w organizacji ma status ułomnej osoby prawnej. W obrocie będzie występować będzie pod firmą spółki docelowej, właściwej, z obligatoryjnym dodatkiem „w organizacji”. Takich spółek nigdzie się nie rejestruje i nie ewidencjonuje. W dodatku bardzo szybko przyzwolono, aby spółki kapitałowe w organizacji mogły wykonywać już działalność gospodarczą.

• Moment powstania - nie jest to ten sam moment w spółce z. o. o jak i akcyjnej. W pierwszym przypadku tym momentem jest moment podpisania w formie aktu notarialnego umowy spółki z. o o. lub aktu założycielskiego w przypadku jednoosobowej spółki z. o. o. (art. 161 KSH). W przypadku spółki akcyjnej trzeba wyraźnie rozgraniczyć założycieli spółki od akcjonariuszy. Założyciel to ten kto podpisuje statut spółki ( w formie aktu notarialnego, art. 301 par.3). Akcjonariusz to ten kto objął akcje. Prawo polskie dopuszcza, by akcje pierwszej emisji objęli wyłącznie sami założyciele. Może być tak, że założyciele obejmują akcje razem z osobami trzecimi. Dopuszczalne jest też, że akcje pierwszej emisji obejmą wyłącznie osoby trzecie. Statut może zastrzegać imienne świadectwa założycielskie będące tytułem prawnym do partycypacji w podziale zysków spółki. Takie zastrzeżenie czyni się w celu wynagrodzenia usług założycieli, jakie świadczyli przy zakładaniu spółki. Obecnie okres partycypacji wynosi 10 lat (art. 353 KSH). Momentem powstania S. A. w organizacji jest chwila gdy objęte będą wszystkie akcje pierwszej emisji ( art. 310 par.1 i 323 par 1 KSH). Wszystko to co zdarzyło się od momentu podpisania statutu do chwili objęcia wszystkich akcji pierwszej emisji to jest stan przedspółka. W tym stanie nie mamy do czynienia z samodzielnym podmiotem prawa.

• Ustawodawca nie zakreślił żadnym sztywnym terminem przedziału czasu, w którym ta ułomna osoba prawna istnieje w obrocie. Mechanizm jest inny. Ustalono mianowicie, termin w jakim spółki w organizacji zobowiązane są do złożenia wniosku o wpis tej spółki docelowej do KRS. Ten termin wynosi 6 miesięcy od podpisania umowy/statutu spółki. Jest to tzw. termin zawity. Jego upływ skutkuje wygaśnięciem prawa.

• Skutki prawne wpisu do KRS spółki docelowej (art. 12 KSH) : Spółka powstała w wyniku konstytutywnego wpisu do KRS. Powstaje nowy podmiot osoby prawnej. Ułomna osoba prawna staje się osobą prawną. Partnerom należy wysłać zawiadomienie o wpisie do KRS.

• Skutki prawne odmowy wpisu/nieterminowego złożenia wniosku - przyczyny są różne. Pierwszym obowiązkiem spółki w organizacji powinna zakończyć wszystkie swoje sprawy i zaspokoić wszystkich wierzycieli. Następnie powinna oddać wszystkie wkłady swoim wspólnikom. Jeśli to może zrobić to w momencie wykonania ostatniego prawnego obowiązku, ułomna osoba prawna, ta dana spółka kapitałowa w organizacji przestaje istnieć. Gdy nie można zaspokoić wierzycieli ani oddać wkładu wspólnikom spółka w organizacji poddawana jest obligatoryjnej procedurze likwidacyjnej.

• Zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji - za zobowiązania odpowiada spółka całym swoim majątkiem. Solidarnie ze spółką odpowiadają osoby reprezentujące spółkę w obrocie. Są to albo pełnomocnicy powołani uchwałą wszystkich wspólników lub też osoby powołane do pierwszego zarządu docelowej spółki kapitałowej. Odpowiedzialność osobista reprezentantów jest nieograniczona i nie ma tu subsydiarności. Solidarnie ponoszą odpowiedzialność wspólnicy z tymże, ich odpowiedzialność jest ograniczona. Wspólnik odpowiada swoim majątkiem osobistym tylko do wartości wkładu, którego nie wniósł do majątku spółki w organizacji.

Problematyka wkładów do spółek kapitałowych

Wkładem wspólnik pokrywa swój udział/akcje. Jest to jedyny ustawowy obowiązek wspólnika/akcjonariusza. Przyjmuje się dualizm rodzajów wkładów :

• Wkład pieniężny

• Wkład niepieniężny/aport

To zagadnienie składa się przynajmniej z trzech segmentów

1. Przedmioty wkładu

2. Szacowanie wartości wkładów niepieniężnych

3. Wnoszenie wkładów do majątku spółki.

Ad.1

• Wkład pieniężny - chodzi o pieniądz w ścisłym rozumieniu. Nie wszystko to co jest środkiem zapłaty jest wkładem. W szczególności z wkładów wyłączone są czeki.

• Aporty - przyjmuje się, że tym wkładem niepieniężnym jest prawo majątkowe zbywalne. Prawa majątkowe mające zdolność aportową :

• Prawo własności rzeczy

• Prawo własności praw np. prawa z papierów wartościowych wierzycielskich

• Użytkowanie wieczyste

• Inne niż własność prawa majątkowe do rzeczy np. wierzytelność z tytułu najmu

• Przedsiębiorstwo w rozumieniu przedmiotowym (art. 55¹ KC)

• Prawa majątkowe na dobrach niematerialnych np. prawa z patentu, znak towarowy

• Know - how, ale łącznie muszą być spełnione wszystkie 4 elementy :

• Musi to być wiedza techniczna, technologiczna

• Wiedza możliwa do wykorzystania w procesie produkcji, możliwa do wdrożenia

• Tę wiedzę trzeba ująć we wzór, opis, model, rysunek, makietę. Musi mieć postać zmaterializowaną. Wolno tu jednak uprawnionemu do eksploatacji wiedzy zachować ten sekret dostępu.

• Musi zostać oszacowane

• Co nie może być aportem

• Prawa niemajątkowe

• Prawa majątkowe niezbywalne np. użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe

• Zobowiązanie się do spełnienia jakiegokolwiek świadczenia w przyszłości

• Good will (w Polsce) - prawo do posiadanej klienteli.

• Świadczenie pracy bądź/usług

Ad. 2

• Spółka z. o. o. - oznaczenie przedmiotu wkładu niepieniężnego i jego wartości oraz ilości i wartości objętych w zamian udziałów jest istotnym i obligatoryjnym elementem umowy spółki z. o. o. Jeśli umowa nie zawiera takiego rozstrzygnięcia to jest ona bezwzględnie nieważna. W spółce o sposobie szacowania aportów decydują sami wspólnicy na drodze konsensusu, Prawo nie reguluje sposobu szacunku. Nie ma weryfikacji zewnętrznej sposobu szacowania wkładów niepieniężnych. Możemy mieć do czynienia z :

• aportami niedoszacowanymi - prawo nie wiąże żadnych skutków prawnych. To jest stan niezagrażający spółce i jej wierzycielom. Jest to stan nienaprawialny.

• aportami przeszacowanymi - art. 175 KSH stosujemy gdy aport jest przyjęty do majątku spółki po wartości istotnie wygórowanej. Ten przepis przewiduje roszczenie spółki o wyrównanie w pieniądzu różnicy między wartością określoną w umowie spółki, a rynkową wartością tego aportu. Jest to stan zagrażający spółce i jej wierzycielom. Zobowiązani do wyrównania tej wartości są solidarnie wspólnik, który wniósł przeszacowany aport i każdy z członków zarządu spółki z. o. o., który przyjął przeszacowany aport, a sądowi rejestrowemu złożył fałszywe oświadczenie, że cały kapitał zakładowy spółki został pokryty. Bardzo zbliżone do aportu przeszacowanego jest aport wadliwy, gdy aport jest dotknięty wadą prawną. Dla tej sytuacji również jest roszczenie o wyrównanie wartości.

• Spółka akcyjna - do 2008 roku w S. A. obligatoryjnie była weryfikacja zewnętrzna prawidłowości pokrycia kapitału zakładowego aportem. W tymże roku znowelizowano KSH. Dodano art. 312¹ pozwalający zarządowi spółki odstąpić od badania przez biegłych rewidentów w trzech wypadkach przewidzianych przez ten przepis :

• Gdy aportem są np. zbywalne papiery wartościowe notowane na rynku regulowanym

• Gdy biegły wydawał opinie nt. tzw. wartości godziwej aportu nie dalej niż 6 miesięcy od dnia jego szacowania