CEWNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

• kateteryzacja

• Każda ingerencja -wprowadzenie cewnika czy instrumentu do pęcherza moczowego pociąga za sobą niebezpieczeństwo wprowadzenia infekcji. Dlatego też wykonuje się je w ostateczności, ściśle przestrzegając zasad jałowości.

CEL CEWNIKOWANIA

Diagnostyczny :

• Pobranie moczu do badania bakteriologicznego

• Przygotowanie do badania np. cystoskopii

• Sprawdzenie obecności moczu w pęcherzu np. podejrzenie retencji lub anurii

• Sprawdzenie przyczyny trudności w oddawaniu moczu (zwężenie, kamica)

• Określenie diurezy godzinowej

• Prowadzenie bilansu wodnego np. po zabiegu operacyjnym

Leczniczy

• Niemożność oddania moczu np. po zabiegu operacyjnym, po porodzie

• Płukanie pęcherza środkami leczniczymi

• Założenie cewnika na stałe - nietrzymanie moczu

• Ciągłe płukanie pęcherza np. po operacjach pęcherza, resekcji gruczołu krokowego

• Operacje urologiczne połączone z otwarciem pęcherza

• Uszkodzenia rdzenia kręgowego - dysfunkcja pęcherza moczowego

• Urazy narządów miednicy

Wskazania :

• Pacjent nieprzytomny

• Uraz brzucha i okolicy krocza

• Uraz wielonarządowy

• Konieczność bilansowania gospodarki wodno-elektrolitowej

• Całkowite lub częściowe zatrzymanie moczu

Wskazania założenie cewnika jednorazowo

• Założenie cewnika jednorazowo:

• Przed badaniami, np. cytoskopią ,

• Gdy brak samoistnego oddania moczu 12-24 godziny po zabiegu operacyjnym, 6 -8 godzin po porodzie,

• Przy konieczności pobrania moczu do badania bakteriologicznego u chorego nieprzytomnego,

• Przy konieczności pobrania moczu do badania u kobiety, która ma miesiączkę lub upławy,

• Przy podaniu środka cieniującego lub leków do pęcherza np. antybiotyków, cytostatyków,

• Przy pomiarze zalegania moczu raz w tygodniu po wytworzeniu automatyzmu pęcherza

Wskazania- założenie cewnika na stałe

• nietrzymanie moczu u osób przewlekle chorych,

• nietrzymanie moczu- pochodzenie ośrodkowe, np. po urazie rdzenia kręgowego,

• całkowite lub częściowe zatrzymanie moczu-porażenie mięśni pęcherza moczowego,

• Przy konieczności prowadzenia diurezy godzinowej, bilansu płynów u chorych nieprzytomnych lub w ciężkim stanie, np. wstrząs,

• Po wypadkach, urazach narządów miednicy ,

• U chorych leczonych paliatywnie,

• W przewlekłym zapaleniu pęcherza moczowego- konieczność podawania leków do pęcherza ( w tym jego płukanie),

• Krwawienie z pęcherza moczowego po zabiegach operacyjnych,

• Resekcja gruczołu krokowego,

• Operacje urologiczne połączone z otwarciem pęcherza,

• Operacje narządów znajdujących się w miednicy.

Przeciwwskazania

• Zapalenie cewki moczowej, pęcherza lub najądrza

• Zapalenie napletka

• Zapalenie pochwy lub sromu

• Ostre zapalenie gruczołu krokowego

• Urazowe uszkodzenie cewki moczowej- może objawiać się krwawieniem z cewki moczowej ( najczęściej w przypadku urazu krocza, miednicy lub tępego urazu brzucha)

• krwiak worka mosznowego

• wybroczyny w okolicy krocza

• Znacznego stopnia zwężenie cewki moczowej,

• Urazy prącia i moszny- wypadki komunikacyjne, sportowe, samookaleczenia

Cewniki-skale

• Skala Charriere´a, (Chr)

Benigue, French ( F)

• 1 stopień w skali Chr= 1/3mm następny ma średnicę większą

• 1 stopień Benigue=1/6 mm

• 1 stopień French=1/2 mm

• Rozmiary cewnika skala French (F)- określa obwód cewnika w mm, aby przeliczyć ten rozmiar na średnicę cewnika to : 1 F=0,33mm

• Średnica cewnika o wymiarze 9F=3mm

• Średnica cewnika o wymiarze 18 F=6mm

• Skala Charriere'a ( CHr) - każdy następny rozmiar ma średnicę większą o 1/3 mm

• Dla kobiet rozmiary 14-20 CHr

• Dla mężczyzn 16-20 CHr

• Dla noworodków rozmiar cewników 4 -6 French ( F)

• Dzieci 1-2 lata 6-8 F

• 3-5 lat 8-10 F

• 6-10 lat 10-12 F

• ›10 lat 12-14 F

Cewniki produkowane są z różnych mas plastycznych-silikon, lateks, poliuretan

Cewniki lateksowe należy wymieniać po upływie około 10 dni

Cewniki powlekane silikonem, teflonem co 3 tygodnie

Cewniki z czystego silikonu co 4-6 tyg.

ZASADY DO PRZESTRZEGANIA

• Zabieg wykonujemy tylko na zlecenie lekarza

• Przestrzegać zasad antyseptyki (odkażanie okolicy krocza i ujścia cewki moczowej

• Przestrzegać zasad aseptyki (jałowe: cewnik, środek poślizgowy materiał opatrunkowy, płyn do odkażania, rękawice do cewnikowania)

• Dostosować rodzaj i grubość cewnika do stanu cewki moczowej

• Delikatne umiejętne wprowadzanie cewnika

• Przy dużym zaleganiu moczu jednorazowo nie upuszczać więcej niż 600-800 ml moczu

• Przy małym zaleganiu, pozostawić cewnik dopóki wypłynie mocz, można łagodnie masować powłok brzuszne

• Przy cewnikowaniu mężczyzny zsunąć napletek poza żołądź

• Przy cewniku na stałe obserwować drożność cewnika

• Każdy objaw zapchania cewnika ( cewnik założony kilka dni) jest wskazaniem do jego wymiany.

• Nie zaleca się przepłukiwania cewnika, ponieważ czop zatorowy z cewnika , (najczęściej zakażony) wpychany pod ciśnieniem z powrotem do pęcherza, często prowadzi do zapalenia dróg moczowych

• Worek na mocz umieszczać poniżej pęcherza moczowego

• Obserwować pacjenta podczas zabiegu

• Udokumentować wykonanie zabiegu

NIEBEZPIECZEŃSTWA

• Wprowadzenie infekcji

• Uraz mechaniczny cewki moczowej

• Uraz psychiczny

• Krwawienie z pęcherza przy szybkim opróżnieniu przepełnionego przez dłuższy okres pęcherza (jednorazowo odprowadzić 600-800 ml moczu)

• Odleżyny przy niewłaściwym uszczelnieniu cewnika Foleya

Cewnik Foley`a

• Balonik cewnika foley'a należy wypełnić jałowym płynem najlepiej wodą do wstrzyknięć ( 5 -15 ml - w zależności od rozmiaru cewnika).

• Balonika nie wypełniać roztworem NaCl, sól może krystalizować umożliwiając usunięcie roztworu z balonika

SPRZĘT

• Jałowe narzędzie chwytne

• 2 jałowe cewniki

• W jałowym pakiecie (2 jałowe narzędzia chwytne - pęsety, jałowa serweta z okienkiem, 6 jałowych gazików lub wacików)

• Jałowe rękawiczki

• Naczynie z ciepła wodą i jałowym preparatem antyseptycznym do odkażania błon śluzowych śluzowych np. 0,5 - 1,5% rivanol, 0,5 roztwór chloroheksydyny lub Skinsept mucosa

• Jałowy środek znieczulająco-poślizgowy, np. Instillagel- przeznaczony do bezpośredniego wstrzykiwania do cewki moczowej, działa po 5-10 min. od wprowadzenia. Produkowany w ampułko-strzykawkach jednorazowego użycia - 6 ml dla kobiet i dzieci , 11 ml- dla mężczyzn.

• Lub inny jałowy środek znieczulająco-poślizgowy, np.2% lidokaina w tubce ze specjalną jałową końcówką.

• 2 miski nerkowate, pojemnik na mocz

• Podkład gumowy i płócienny do zabezpieczenia łóżka

• Basen

• Płaska twarda poduszka

• Jałowy worek na mocz

• Przy cewnikowaniu na stałe- zestaw do odprowadzenia moczu,

• roztwór do uszczelnienia cewnika Foleya

Technika wykonania

• Umyj ręce, nałóż rękawice

• Przygotuj pacjenta, zapewnij intymność

• Ułóż pacjenta w pozycji grzbietowej z odwiedzionymi nogami,

• Połóż podkłady zabezpieczające łóżko

• Pod pośladki podłóż płaską twardą poduszkę

• Ustaw sprzęt w okolicy stóp pacjenta

• W pobliżu krocza postaw miski nerkowate - na zużyte narzędzia i materiały i na odprowadzony mocz

• Otwórz basen

• Otwórz jałowy pakiet

• Nasącz waciki jałowym Rivanolem 0,5 - 1,5%

• Jałowym narzędziem wyjmij cewnik z opakowania ułóż go w jałowym pakiecie

• Pokryj końcówkę cewnika 2% lidokainą

• Nałóż jałowe rękawice

• Wyjmij z pakietu serwetę okienkową i połóż ją na krocze (uwaga na rękawice

CEWNIKOWANIE KOBIETY

• Rozchyl wargi sromowe kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki

• Weź w prawą rękę jałowe narzędzie chwytne z pakietu i zmywaj wacikami krocze w kierunku odbytu

• waciki 1 i 2- wargi sromowe większe

• waciki 3 i 4 -wargi sromowe mniejsze

• wacik 5 - ujście zewnętrzne cewki

• Chwyć i wprowadź cewnik ruchem półobrotowym na 5-6 cm do cewki moczowej (cewnik w pochwie -brak moczu, odrzucić cewnik i założyć następny)

• Gdy pojawi się mocz, nie wprowadzaj cewnika dalej

CEWNIKOWANIE MĘŻCZYZNY

• Po przygotowaniu pacjenta i krocza jw.

• Wprowadzenie 11ml Instillagelu do cewki moczowej i odczekanie 5-10 minut

• Lekkie ściśnięcie prącia powoduje otwarcie ujścia cewki. Ściągnięcie napletka odsłania ujście cewki.

• Palcami lewej ręki cofnij napletek aż do rowka żołędzi

• Odkaź żołądź i ujście cewki moczowej kolejnymi gazikami z płynem odkażającym

• Unieś członek prostopadle do podłoża (wyprostowanie cewki moczowej) i wprowadź nasmarowany cewnik ok.10cm

• Wyczuwalny opór pojawia się po dojściu do części gruczołowej

• Przesuń członek w kierunku spojenia łonowego a następnie pociągnij lekko do przodu i wsuwaj cewnik do pojawienia się moczu

• Brak moczu może być spowodowane:

• Zbyt głębokim wprowadzeniem cewnika do pęcherza.

• Niedrożnością cewnika spowodowaną skrzeplinami krwi, strzępkami tkanek lub gęstą ropą.

• Mechanicznym zagięciem cewnika

• Cewnik można udrożnić przez odessanie lub wpuszczenie, za pomocą strzykawki 10-20ml płynu. Jeżeli płyn wypływa obok cewnika, to cewnik jest w cewce, a nie w pęcherzu.

• Odprowadź mocz do miski nerkowatej

• Usuń delikatnie cewnik ruchem półobrotowym

• Zmyj ponownie ujście cewki moczowej jałowym wacikiem

• Nasuń napletek na żołądź

• Gdy cewnik wprowadzamy na stałe, podłącz zestaw do odprowadzania moczu

• Wykonaj czynności końcowe

PŁUKANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

CEL:

• Wypłukanie z pęcherza strzępków tkanek zmienionych chorobowo, krwi, ropy

• wprowadzenie do pęcherza leków działających bezpośrednio na błonę śluzową.

• Profilaktycznie u pacjentów z cewnikiem na stałe

• Po zabiegach operacyjnych pęcherza moczowego i gruczołu krokowego

TRUDNOŚCI- POWIKŁANIA

• Poparzenie lub wychłodzenie chorego

• Bolesne skurcze pęcherza moczowego

• Zatkanie światła cewnika skrzepe

PŁYNY DO PŁUKANIA

• Antybiotyki zgodne z antybiogramem

• 0,1% azotan srebra (zmniejsza obrzęk błony śluzowej pęcherza)

• 3% kwas borny lub 0,02% roztwór chlorheksydyny ( odkażająco)

• 1-1,5% Rivanol (działa odkażająco)

• 0,9% NaCl (mechaniczne oczyszczenie)

SPRZĘT

• Taki jak do cewnikowania

• Zlecony środek do płukania o temp. 37 w miseczce z ciepłą wodą (ok. 40 )

• Jałowa strzykawka typu Janeta

• Jałowy dren do pobierania wprowadzanego płynu

• Załóż cewnik do pęcherza moczowego i nałóż zacisk na końcówkę cewnika

• Włóż jałowy dren do pojemnika z płynem do płukania

• Zmontuj Janetę i nabierz ok. 100ml płynu i podłącz ją z końcówką cewnika

• Powoli wprowadź płyn

• Obserwuj pacjenta, zaprzestań podawania płyny gdy wystąpi uczucie rozpiernia w pęcherzu

• Zaciśnij na kilka sek. cewnik, aby płyn zadziałał w pęcherzu,

• Upuść wprowadzony płyn kierując koniec cewnika do miski nerkowatej

• Obserwuj wypływający płyn

• Prowadź płukanie do uzyskania klarownych popłuczyn

• Jednorazowo wprowadzana objętość płynu zależy od odczuć pacjenta (30-40, 100-200 ml) aby uniknąć bolesnych skurczów

• Gdy zachodzi konieczność pozostawienia w pęcherzu środków leczniczych, zamknąć cewnik narzędziem zaciskającym

---