CEWNIKOWANIE  PĘCHERZA  MOCZOWEGO

Podstawowe pojęcia dotyczące wydalania moczu: 

ANURIA­ bezmocz ­dobowa ilość moczu mniejsza od 100 ml.

DIUREZA­ wydalanie moczu. Prawidłowość przebiegu diurezy jest zazwyczaj 

oceniana na podstawie pomiarów objętości moczu wydalonego w ciągu doby 
lub godziny (diureza dobowa, godzinowa), przy równoczesnym uwzględnieniu 
objętości podanych płynów. Dokładne pomiary wymagają u niektórych osób 
wprowadzenia do pęcherza cewnika na czas badania. Wydzielanie moczu 
poniżej 60 ml/h określane jest jako skąpomocz (oliguria), poniżej 5­10 ml/h 
jako bezmocz (anuria).

DYZURIA­ zespół bolesnych odczuć lub utrudnienia związane z oddawaniem 

moczu. W zależności od przyczyny, zróżnicowany charakter i nasilenie. 
Towarzyszy mu częste oddawanie moczu.

HEMATURIA­ krwiomocz jest to obecność erytrocytów w moczu, w ilości 

przekraczającej 5 sztuk/μl.

MIKCJA­ to medyczne określenie aktu oddawania moczu, polegające na 

świadomym (kontrola kory mózgu) wydaleniu zebranego w pęcherzu 
moczowym moczu przez cewkę moczową na zewnątrz.

NIETRZYMANIE MOCZU­ bezwiedne oddawanie moczu

NYKTURIA­ konieczność oddawania dużej ilości moczu w porze nocnej. 

Objaw ten występuje w niewydolności serca, niewyrównanej cukrzycy, 
rozroście prostaty a także w niektórych chorobach nerek. Dopuszczalne jest 
jednorazowe oddawanie moczu w ciągu nocy.

OLIGURIA­ jest to zmniejszenie ilości moczu dobowego poniżej 400­500 ml u 

dorosłych.

POLIURIA – zwiększanie  wydalania moczu w ilości powyżej 3 litrów na 

dobę, co zwykle wiąże się z polidypsją. Występuje fizjologicznie przy 
nadmiernym spożywaniu płynów, kofeiny, alkoholu, w ciąży oraz w stanach 

chorobowych, takich jak cukrzyca, moczówka prosta, niewydolność nerek, 
zespół Conna.

PYURIA­ obecność w moczu dużej ilości białych krwinek i bakterii, 

świadcząca o stanie zapalnym dróg moczowych; ropomocz

RETENCJA­ chorobliwe wstrzymywanie moczu.

TRENING MIKCYJNY­ kształtowanie nawyku oddawania moczu (świadome 

oddawanie moczu w tych samych godzinach w których na podstawie obserwacji 
zanotowano epizody nie trzymania moczu).

Cewnikowanie pęcherza moczowego – jest to sztuczne odprowadzanie moczu 

z pęcherza za pomocą cewnika.

Rodzaj cewnika uzależniony jest od: 

­ wieku
­ płci
­ stanu cewki moczowej
­ celu zabiegu

Dobowe  wydalanie moczu; 
1.Noworodek ok. 20­ 50ml / do 1 miesiąca życia 
2.Niemowlę ok. 40­ 50 ml / do 1 roku życia 
3.Dzieci ok. 600­ 800ml / do 5 roku życia 
4.Dzieci ok. 800­ 1000ml/ do 8 roku życia 
5.Dorośli ok. 1500­ 1800ml

Rozmiary cewnika dopęcherzowego określa się za pomocą skali Charriere’a 

1 charriere = 1/3 mm

Cele cewnikowania:

1. Diagnostyka:

­w przypadku konieczności pobrania moczu do badania bakteriologicznego   np. 
u chorych nieprzytomnych 
­ pobieranie moczu do badania u kobiet w okresie krwawienia miesiączkowego 
lub w przypadku upławów 

­ wstęp do badania diagnostycznego np. cystoskopii 
­ sprawdzanie czy obecny jest mocz w pęcherzu np. przy podejrzewaniu anurii 
lub retencji 
­ sprawdzanie czy przyczyną trudności w oddawaniu moczu jest przeszkoda w 
odrębie cewki moczowej np. zwężenie, kamyk 
­określenie diurezy godzinowej 
­ prowadzenie bilansu wodnego np. po zabiegu operacyjnym  

2. Leczenie:

­ niemożliwość oddawania moczu przez pacjenta np. po zabiegu operacyjnym 
lub po porodzie 
­ przy płukaniu pęcherza moczowego środkami leczniczymi w przypadku 
przewlekłego zapalenia lub krwawienia (najczęściej po zabiegu operacyjnym) 
­ założenie cewnika na stałe w przypadku nie trzymania moczu np. u osoby 
starszej po udarze lub paraplegii ( porażenie poprzeczne ­ schorzenie 
neurologiczne polegające na porażeniu dwukończynowym, najczęściej dotyczy 
kończyn dolnych. Jest spowodowane uszkodzeniem rdzenia kręgowego na 
różnych poziomach lub uszkodzeniem mózgu). 
­ założenie cewnika do ciągłego płukania np. operacjach pęcherza moczowego, 
resekcji(wycięcia) gruczołu krokowego. 
­ założenie cewnika nadłonowego w celu opróżnienia pęcherza moczowego 
przez powłokę brzuszną( przetoka nadłonowa)  np. przy nowotworach

ZASADY:

1.

Wykonywanie zabiegu na zlecenie lekarza 

2. Przestrzeganie zasad postępowania antyseptycznego( dezynfekcja okolicy 

krocza i ujścia cewki moczowej przed i po zabiegu)

3. Przestrzeganie zasad postępowania aseptycznego(używanie jałowego 

cewnika , środka poślizgowego, materiału opatrunkowego­ gazik, wacik, 
jałowe rękawiczki).

4. Dostosowanie grubości i rodzaju cewnika do stanu cewki moczowej. 

U kobiet 16­18 cm, u mężczyzn 18­20cm.

5. Nadanie poślizgu cewnikowi
6. Delikatne, umiejętne wprowadzenie cewnika
7. Przy zatrzymaniu moczu jednorazowo nie upuszczanie więcej niż 600­

800ml moczu.

8. Po usunięciu cewnika u mężczyzny zsunięcie napletka poza żołądź
9. Przy założeniu cewnika na stałe obserwowanie jego drożności 

10. Przy założeniu cewnika na stałe umieszczenie worka poniżej pęcherza 

moczowego.

11.Przestrzeganie zasad reżimu sanitarnego
12. Chory otrzymuje informację dotyczące przebiegu i cele zabiegu
13. Utworzyć warunki nie krępujące pacjenta
14.Umyć ręce przed i po zabiegu. 

W przypadku nie przestrzegania zasad pacjentowi grozi:

­ wprowadzenie infekcji

­

uraz mechaniczny cewki moczowej

­ uraz psychiczny

­

krwawienie ( jeżeli pęcherz moczowy jest wypełniony dużą ilością moczu 
przez dłuższy okres, niewskazane jest jego całkowite jednorazowe 
opróżnienie ze względu na nagłe zmniejszenie ciśnienia w pęcherzu – 
jednorazowo 600­800 ml moczu).

Zestaw do cewnikowania:

­ miski nerkowate 2 szt.
­ pęsety­ 2 szt.
­ małe gaziki lub waciki­ 6 szt. 
­ cewniki­ 2 szt./ o zbliżonym rozmiarze
­ środek do znieczulenia/ poślizgu­ Lignokaina 2%

­

jałowy płyn antyseptyczny do odkażania błon śluzowych ok. 50ml np. 
Rivanol 0,5­1,5%, Skinsept, Octeinsept

­ jałowa serweta chirurgiczna w pakiecie
­ foliowe i jałowe rękawice 
­ podkłady płócienny i jałowy
­ pojemnik na mocz np. gdy pobieramy mocz do badania
­ worek Foley’a
­ jałowa strzykawka
­ 0,9% NaCl do uszczelniania cewki moczowej w ilości zależnej od rodzaju 

cewnika 

­ worek na odpadki
­ basen

Ułożenie pacjenta: pośladki uniesione np. za pomocą twardej poduszki, 
kończyny dolne rozłożone i ustawione bocznie.

Badanie ogólne moczu wykonuje się w celu określenia właściwości 
fizykochemicznych tzw. kolor, pH, ciężar właściwy, zawartość białka, cukru, 
ciał ketonowych.

Zasady: 

•

skierowanie lekarskie

•

przed pobraniem nie jeść i nie pić około 8­12h

•

podmyć pacjenta przed badaniem

•

1 mocz po nocnym wypoczynku

•

pobranie środkowego strumienia moczu do pojemnika 

•

u kobiet w czasie miesiączki pobieranie moczu jest niewskazane

Badanie na posiew – badanie bakteriologiczne:

•

skierowanie lekarskie

•

jałowy pojemnik ( nie otwierać wcześniej pojemnika)

•

dokładnie podmycie pacjenta

•

1 mocz po  nocnym wypoczynku

•

środkowy strumień 

•

opisanie pojemnika

Dobowa zbiórka moczu – ocena dobowej ilości oddanego moczu 

­badanie trwa 24h 
­ mocz zbiera się do miareczkowanego pojemnika (tulipana) 
­ pierwszą porcję moczu wylewamy, każda następną porcja do pojemnika 
­ następnego dnia pobieramy ok. 100ml do badania 
­ odnotowujemy ilość zebranego moczu

Bilans płynów­ pomiar i ocena pełnej objętości płynów przyjętych i wydalanych 
w określonym czasie:

­ założenie karty bilansu wodnego
­ dokładny zapis płynów przyjmowanych  i wydalanych 
­ odnotowanie faktu biegunki, wymiotów( podanie ile razy i w jakich 

ilościach)

­ badanie trwa 24h