Czynność gruczołu tarczowego

Jednostką funkcjonalną tarczycy jest pęcherzyk tarczycy wypełniony koloidem (tyreoglobuliną).

Tarczyca wychwytuje i gromadzi jod, który potrzebny jest do syntezy hormonów.

Gromadzenie jodków odbywa się przy udziale transportu czynnego zwanego pompą jodkową- wbrew gradientowi stężeń (zagęszczenie jodków jest 25-50 razy większe niż w osoczu).

Wychwytywanie jodków pobudza TSH (hormon tyreotropowy z przedniego płata przysadki).

Tarczyca otrzymuje jod:

• z pokarmów (jest resorbowany z jelit jako jon jodkowy (I-)

• wykorzystuje też jod uwolniony z tarczycy w ilości ok. 60 µg/d w procesie odhodowania jodotyrozyn

Jod wchłonięty w przewodzie pokarmowym krąży we krwi i jest wychwytywany przez:

- tarczycę

- gruczoły ślinowe

- gruczoły błony śluzowej żołądka

- ciałko rzęskowe w oku, splot naczyniówkowy, gruczoły sutkowe

Czynność gruczołu tarczowego związana jest z:

• wychwytywaniem z krwi jodu nieorganicznego i aminokwasu tyrozyny przez komórki nabłonka pęcherzyków tarczycy,

• syntezą T3 (trijodotyroniny) i T4 (tyroksyny) wewnątrz komórek pęcherzyków tarczycy,

• magazynowaniem T3 i T4 wewnątrz pęcherzyków w postaci związanej z tyreoglobuliną,

• uwolnieniem do krwi T3 i T4 przez odczepienie od tyreoglobuliny.

Pęcherzyki tarczycy wypełnione są koloidem - tyreoglobuliną (glikoproteina). Jest to magazyn hormonów tarczycy.

Hormony są połączone z tyreoglobuliną do momentu ich wydzielania.

Zawartość hormonów w koloidzie wystarcza na około 3 miesiące, gdyby nie zachodziła synteza.

Do wytworzenia hormonów tarczycy konieczny jest jod w ilości około 500 µg/dobę.

Synteza hormonów tarczycy

W komórkach nabłonka jod jest utleniany i wbudowany do cząsteczki tyrozyny- aminokwasu wchodzącego w skład tyreoglobuliny.

W wyniku wbudowania jodu do tyrozyny powstaje monojodotyrozyna- MIT; Jod + tyrozyna → MIT

MIT po przyłączeniu drugiego atomu jodu zamienia się w dijodotyrozyna - DIT; MIT + jod → DIT

Z dwóch cząsteczek DIT i odłączeniu alaniny powstaje T4 (tyroksyna); DIT + DIT (- alanina) → T4

Wydzielanie hormonów tarczycy

W procesie proteolizy z tyreoglobuliny uwalniają się:

• T3 i T4 oraz

• nieaktywne jpdotyrozyny - MIT i DIT.

MIT I DIT pod wpływem dejodaz odłączają jodki, które podlegają recyrkulacji i są zużywane do syntezy nowych hormonów tarczycy.

Tarczyca wydziela w ciągu doby:

- 80 µg T4

- 4 µg T3

- 2 µg rT3 (rewers T3)

Znaczna część T3 i rT3 powstaje z T4 w wyniku odjodowania w tkankach, gdyż tylko w bardzo niewielkiej ilości są one wydzielane przez tarczycę.

Odjodowanie w tkankach T4 → T3

↓

r T3 ( dużo powstaje w

stanach chorobowych).

Tworzenie rT3 działa hamująco na powstawanie T3 i T4.

T4 uwalnia się do krwi 20 razy więcej niż T3, ale T3 wykazuje 10 krotnie silniejsze powinowactwo do receptorów niż T4.

Transport hormonów tarczycy

Hormony tarczycy wiąże się we krwi z białkami:

- globuliną wiążącą tyroksynę -TBG

- prealbuminą wiążącą tyroksynę - TBPA

- albuminą

T4 w 99,9 % jest transportowane w połączeniu z białkami:

- z TBG (globulina) - 75%,

- z TBPA (prealbumina) - 25% ,

- a tylko 0,1% krąży w osoczu w postaci wolnej.

T3 wiąże się słabiej z TBG i prawie wcale z TBPA.

T3 jest 2-4 razy bardziej aktywne niż T4.

Przyjmuje się, że T3 jest odpowiedzialna za działanie hormonów tarczycy na komórki docelowe w tkankach, ponieważ tylko wolne hormony tarczycy występujące w osoczu są fizjologicznie aktywne i hamują wydzielanie TSH z przysadki.

T4 ma długi okres biologicznego półtrwania - 6 dni, ponieważ jest silnie związana z białkiem.

W nadczynności tarczycy ten czas skraca się do ok. 4 dni, a w niedoczynności wydłuża się do 10 dni.

T3 jest słabiej związana jest z białkiem- ma krótszy czas połowicznego rozpadu - ok. 2 dni.

T3 działa silnie ale krótko. T4 działa słabiej ale długo.

Działanie biologiczne hormonów tarczycy

T3 i T4 regulują przemiany metaboliczne w organizmie.

Duże ilości T4 zwiększają podstawową przemianę materii o 60-100%. Początek działania występuje po upływie godzin lub dni. Szczyt po 12 dniach. Wcześniej po zastosowaniu T3 niż T4.

Dużo hormonów tarczycy powoduje: ↑ metabolizmu,↓ pO2. Te działania hormonów mogą doprowadzić do zahamowania czynności komórki.

Bardzo wrażliwe są komórki mięśnia sercowego- może dojść do ich śmierci.

T3 i T4 zwiększają zużycie tlenu we wszystkich tkankach, w których zachodzi metabolizm, z wyjątkiem m.in.:

- mózgowia,

- śledziony,

- przedniego płata przysadki,

- macicy.

• Hormony tarczycy zwiększając przemianę materii zwiększają wytwarzanie ciepła.

• T3 i T4 wpływają na przemianę węglowodanową:

- zwiększają wchłanianie glukozy i galaktozy z jelit,

- zwiększają rozpad glikogenu w wątrobie prowadząc do przejściowej hiperglikemii.

• T3 i T4 wzmagają metabolizm tłuszczów.

-↑ lipolizę zamieniając triacylglicerole do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych. Kwasy tłuszczowe to źródło energii.

↓stężenie cholesterolu w osoczu (↑ syntezę i rozpad cholesterolu w kom. wątrobowych i wychwytują cholesterol z krwi).

• T3 i T4 ↑ wydzielanie hormonu wzrostu

Hormony tarczycy działają synergistycznie z:

- hormonem wzrostu,

- glikokortykoidami,

- aminami katecholowymi.

• T3 i T4 w tkankach wzmagają syntezę białka u młodych osób, pobudzają wydzielanie hormonu wzrostu i przyspieszają wzrost. Nadmiar T3 i T4 w młodym wieku hamuje wzrost.

Niedobór w młodym wieku powoduje upośledzony rozwój umysłowy - kretynizm.

Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego rozwoju i dojrzewania układu nerwowego. Wpływają na rozwój synaps i prawidłową mielinizację włókien nerwowych.

Zwiększa wydzielanie hormonów tarczycy:

- TSH (↑ wychwytywanie J przez tarczycę, wiązanie J z białkiem i przyspiesza proteolizę tyreoglobuliny),

- Zimno (pobudzone pod wpływem zimna termodetektory w podwzgórzu zwiększają wydzielanie TRH, który zwiększa wydzielanie TSH z przysadki),

- długotrwałe stany emocjonalne,

- sen,

- AVP, NA i inne hormony działające na naczynia (początkowo zwiększają, a następnie zmniejszają)

Hamuje wydzielanie hormonów tarczycy:

- ciepło

- stres

- ↑ T3 i T4

- niedobór jodu w pokarmach poniżej 20 µg/d

- nadmiar jodu - 10 x więcej

- ACTH

- glikokortykoidy

- związki egzogenne blokujące wiązanie jodu z tyrozyną i powstawanie MIT i DIT

8

---