dAnaliza w sensie ogólnym - jest środkiem poznania i oceny złożonych zjawisk i procesów. Dla właściwego poznania analizowanego przedmiotu konieczne jest zbadanie także elementów składowych w jedności, określenie związków w badanej całości i prawidłowości w niej występujących. Osiąga się to za pomocą syntezy dlatego efektem każdej analizy powinna być synteza. Analizuje się po to by dojść do pewnych uogólnień i wniosków. Analiza służy więc syntezie. Analiza ekonomiczna - zajmuje się badaniem zjawisk gospodarczych. Jej przedmiotem są zjawiska i procesy występujące w skali całej gospodarki lub w poszczególnych podmiotach gospodarczych. Skuteczne i efektywne zarządzanie przedsiębiorstwem bez analizy ekonomicznej jest praktycznie niemożliwe. Analiza ekonomiczna dzieli się na techniczno-ekonomiczną i finansową. Tech-ekon. koncentruje się na ocenie rzeczowej strony działalności firmy i wykorzystuje głównie dane i wskaźniki w wyrażeniu ilościowym i osobowym. Z kolei analiza finansowa ocenia stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe i ogólną kondycję finansową firmy w wyrażeniu pieniężnym. Istota analizy finansowej - jest ona potrzebna w firmie dla podejmowania decyzji operacyjnych i długofalowych. Umożliwia uzyskanie odpowiedzi na podstawowe pytania: czy działalność firmy w badanym okresie była efektywna i czy efektywność ta ulegnie poprawie w przyszłości; jaki jest wpływ na wynik finansowy firmy czynników wew. a jaki zew.; czy sytuacja finansowa firmy zapewnia terminową realizację bieżących płatności; jakie są mocne i słabe strony gospodarki finansowej firmy. Można więc zdefiniować analizę finansową jako część analizy ekonomicznej która zajmuje się oceną efektywności działalności firmy oraz jej sytuacją majątkową i finansową. Przedmiot i zakres analizy finansowej - przedmiotem tej analizy jest: efektywność gospodarowania w firmie, przychody, koszty, wynik finansowy, rentowność, płynność finansowa. Analizę finansową może prowadzić firma dla własnych celów jak i podmioty z poza firmy. Zakresy analizy finansowej można przedstawić następująco: zakres przedmiotowy (przychody, koszty, wynik finan., efektywność, płynność finansowa) czasowy (przeszła działalność, bieżąca, przyszła) przestrzenny (rozwoje systemowe, konkurencja, uwarunkowania rynkowe) podmiotowy (firma jako całość, samodzielne jednostki wewnątrz firmy). Metody ogólne analizy finansowej - oparte są na poprawnym logicznym myśleniu, trafnym wnioskowaniu i znajomości treści ekonomicznej zjawisk. Są 3 metody ogólne: metoda indukcji-w metodzie tej rozpoczyna się analizę od zjawisk szczegółowych, elementarnych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się do uogólnień w postaci wniosków jako syntezy procesu analitycznego. Istotą jej jest formułowanie uogólnień na podstawie analizy zjawisk cząstkowych. metoda dedukcji-przyjmuje odwrotny kierunek badań w stosunku do metody indukcyjnej. Wychodzi się od ogólnego sformułowania problemu badawczego i stopniowo przechodzi do szczegółów pozwalających objaśnić przyczyny i skutki zmian następujących w zjawiskach ogólnych. metoda redukcji Metody szczegółowe anal. finansowej - dzieli się na metody analizy jakościowej i ilościowej. Istotą ilościowych metod jest przedstawienie zależności funkcyjnych pomiędzy zjawiskami występującymi w firmie, np. określenie najważniejszych czynników wpływających na koszty, np. metoda kolejnych podstawień, metoda logarytmiczna. Cele analizy sytuacji majątkowej - dokonanie klasyfikacji i ustalenie najważniejszych cech posiadanego majątku a zwłaszcza jego elastyczność i obciążenia ryzyka; zbadanie wielkości i zmian zasobów majątku w czasie; rozpatrzenie struktury zasobów majątkowych firmy; zbadanie efektywności wykorzystywanego majątku. Analiza wielkości i dynamiki majątku - punktem wyjścia do analizy majątku jest analiza jego rozmiarów i zmian w czasie. Na tej podstawie można ocenić czy firma się rozwija lub nie. Analizę wielkości i dynamiki majątku rozpatrujemy na podstawie: danych liczbowych w wartościach bezwzględnych, wskaźników relatywnych, tj. dynamiki i tempa zmian. Podstawowymi wskaźnikami są: wskaźnik dynamiki majątku całkowitego, trwałego, obrotowego, wskaźnik tempa zmian. Zmiany majątku a zwłaszcza majątku obrotowego należy rozpatrywać na tle zmian wielkości sprzedaży. Jeśli przyrost majątku obrotowego jest wolniejszy od przyrostu sprzedaży to mamy do czynienia z poprawą wykorzystania majątku obrotowego. Niższe są wtedy koszty utrzymania tego majątku. Ogólna analiza struktury majątku - analizując strukturę majątku firmy zmierzamy do: ustalenia w czym jest ulokowany majątek firmy, ustalenia relacji pomiędzy składnikami majątku, ustalenia zmian w strukturze majątku, ustalenia czy struktura majątku odpowiada potrzebom firmy. W analizie ogólnej struktury majątku wykorzystujemy: wartości bezwzględne tj. kwotowe, syntetyczne wskaźniki struktury, wskaźniki relacji. Wskaźniki struktury wyrażają udział procentowy poszczególnych grup i składników majątku w ogólnej wartości majątku. Wskaźniki relacji przedstawiają stosunek pomiędzy poszczególnymi składnikami majątku na określony moment. Podstawowymi wskaźnikami oceny struktury majątku są: wskaźnik udziału majątku trwałego i obrotowego. Jeśli udział majątku trwałego w majątku całkowitym jest wysoki to: majątek firmy jest mało elastyczny gdyż jego zdolność dostosowawcza do zmian otoczenia jest mała, majątek firmy jest ryzykowny w wypadku zmian sytuacji rynkowych, majątek ten powoduje wysokie koszty stałe w postaci kosztów autoryzacji, niska jest jego zdolność do osiągania zysku. Struktura majątku zdominowana przez majątek obrotowy jest dla firmy korzystniejsza gdyż: majątek ten w większym stopniu wpływa na wzrost przychodów ze sprzedaży i poprawę obrotności majątku, poprawia płynność finansową majątku, przyczynia się do wzrostu zysku na sprzedaży. Analiza struktury majątku trwałego - majątek trwały można analizować przyjmując kryterium własności, wieku środków trwałych, a najczęściej kryterium rodzajowe. Wskaźniki struktury rodzajowej majątku trwałego: wskaźnik udziału rzeczowego majątku trwałego, finansowego maj.trw., należności długoterminowych. Ważnym kryterium analizy jest struktura wiekowa środków trwałych. Jeśli struktura wiekowa środków trwałych jest zaawansowana to zwykle przed firmą stoi potrzeba dokonania likwidacji środków trwałych i inwestycji odtworzeniowych. Ważnym źródłem odnowy środków trwałych są odpisy amortyzacyjne. Analiza struktury majątku obrotowego - na majątek obrotowy składają się 3 podstawowe składniki: zapasy, należności, środki pieniężne. Analiza należności polega głównie na określeniu należności handlowych tj. z tytułu dostaw i usług. Najpierw bada się ich wielkość i zmiany w czasie. Jeśli rozmiary należności rosną bez odpowiedniego przyrostu sprzedaży to zwiększa się zakres kredytowania odbiorców i najczęściej pogarsza opłacalność sprzedaży. Należy wtedy dokonać szczegółowej analizy należności: należności od poszczególnych odbiorców, należności wg struktury czasowej, np. do 3miesięcy. Największą elastycznością pośród składników majątku obrotowego mają środki pieniężne gdyż mogą być natychmiast zamienione na dowolny składnik majątku lub wykorzystane dla innych celów. Mimo to zasoby wolnych śr. pieniężnych nie powinny być w firmie duże tylko tyle ile jest potrzebne w danym czasie. Wstępnej analizy struktury majątku obrotowego dokonuje się zwykle za pomocą wskaźników udziału poszczególnych składników majątku obrotowego w majątku całkowitym: wskaźnik udziału zapasów, należności, krótkoterm. papierów wartościowych, środków pieniężnych. Analiza efektywności wykorzystania majątku - ostatnim elementem analizy sytuacji majątkowej firmy jest ocena efektywności wykorzystania majątku. Ocenę te dokonuje się wykorzystując wskaźniki obrotu majątku (produktywności majątku) oraz wskaźniki rotacji. Wskaźnik obrotu majątku zapisujemy: przychody ze sprzedaży/przeciętny stan majątku. Wskaźniki obrotu majątku informują o zdolności majątku do generowania przychodów. Im te wskaźniki są wyższe i wykazują tendencje wzrostu tym sytuacja finansowa firmy jest lepsza. Odwrotnością wskaźnika obrotu majątku jest wskaźnik zaangażowania majątku. Jeśli wskaźnik ten maleje to jest to sytuacja dobra gdyż mniejsze zasoby majątku generują większe przychody ze sprzedaży. Wskaźniki rotacji dotyczą przede wszystkim składników majątku obrotowego i określają długość trwania przeciętnego cyklu ich obrotu. Im cykl ten jest krótszy tym sprawniejsze jest gospodarowanie poszczególnymi składnikami majątku obrotowego. Wskaźnik rotacji zapasów = przeciętny stan zapasów*365 dni/przychody ze sprz. Analiza wielkości i zmian kapitałów - pierwszym krokiem w analizie kapitałów jest zbadanie ich wielkości i zmian w czasie. Ocena wielkości dotyczy ogólnej sumy kapitałów oraz poszczególnych grup kapitałów których wielkość powinna być skorelowana z wielkością odpowiednich grup majątku. Ważna jest także znajomość zmiany kapitałów w czasie z uwzględnieniem tego że poszczególne grupy kapitałów wykazują różną zmienność w czasie. W większym stopniu dotyczy to kapitałów obcych. Do oceny ogólnych zmian kapitałów wykorzystuje się wskaźnik dynamiki kapitałów całkowitych. Jeśli dynamika kapitałów własnych jest silniejsza od dynamiki kapitałów obcych to następują w firmie pozytywne zmiany kapitałowe. Jeśli dynamiki są zróżnicowane to struktura kapitałów wzrasta na korzyść kapitałów o wyższym wskaźniku dynamiki. Analiza struktury kapitału - punktem wyjścia jest tutaj analiza wykorzystująca wskaźniki oparte na kryterium własności kapitałów: wskaźnik udziału kapitałów własnych i obcych. Wysoki udział kapitałów własnych w ogólnej sumie mówi o mocnych podstawach finansowych firmy. Jeśli przy wysokim udziale kapitałów własnych firma osiąga również duży zysk to sytuację kapitałową firmy uznaje się za zupełnie poprawną. Kolejnym krokiem jest obliczenie wskaźników relacji kapitałów obcych do kapitałów własnych i wskaźnik relacji kapitałów własnych do kapitałów obcych. Pierwszy wskaźnik nazywany jest wskaźnikiem przekładni kapitałowej. Informuje on ile razy kapitały obce są wyższe od kapitałów własnych. Jest on dobrą miarą wielkości zadłużania firmy. Drugi wskaźnik jest miarą samofinansowania firmy. Wysoki udział kapitałów własnych do kapitałów obcych świadczy o silnych podstawach finansowych firmy i jej niezależności. Kolejnym krokiem jest analiza wewnętrznej struktury tych dwóch grup kapitałów. Wykorzystujemy tu wskaźniki struktury kapitałów własnych. Relacje między strukturą majątków i kapitałów - należy analizować majątek i kapitały firmy łącznie. Relacje między majątkiem i kapitałami firmy można analizować przy kryterium czasu lub własności. Wykorzystując kryterium czasu zakłada się że płynności składników majątkowych zapisanych w aktywach bilansu powinna odpowiadać terminowości kapitałów ujętych w pasywach bilansu. To założenie zostało nazwane złotą zasadą finansową. Zgodnie z tą zasadą kapitał nie może być dłużej związany czasowo z danymi składnikami majątku niż okres pozostawania tego majątku w firmie. Uszczegółowieniem powyższej analizy jest złota zasada bilansowa. Zakłada się w niej że podziałowi majątku na majątek trwały i obrotowy odpowiada podział kapitałów na kapitały własne i obce. Zgodnie z tą zasadą majątek trwały powinien być finansowany kapitałami własnymi a majątek obrotowy może być pokrywany krótkoterminowymi kapitałami obcymi. Kolejną relacją majątkowo-kapitałową jest relacja pomiędzy kapitałami obcymi a majątkiem obrotowym. Relację tę obliczamy wykorzystując wskaźnik zaangażowania kapitałów obcych. Jeśli wskaźnik ten jest równy 1 to majątek obrotowy jest w pełni pokryty kapitałami obcymi, wtedy w odniesieniu do składników majątku obrotowego jest zachowana złota zasada bilansowa. Jeśli wskaźnik ten jest >1 kapitały obce finansują nie tylko majątek obrotowy ale też część majątku trwałego. Jeśli wskaźnik ten jest <1to majątek obrotowy jest w części sfinansowany kapitałem stałym. Ta część kapitału stałego która finansuje majątek obrotowy jest nazywana kapitałem obrotowym lub pracującym. Wpływ struktury kapitałów na rentowność kapitałów własnych - firma może finansować swój majątek oraz działalność kapitałami własnymi oraz obcymi. Kształtując strukturę kapitałów firma powinna uwzględnić i kierować się 2kryteriami: rentownością kapitałów własnych tj. uzyskaniem możliwie wysokich korzyści przez właścicieli, zapewnienie bieżącej i długofalowej płynności finansowej firmy. Największą gwarancją utrzymania pełnej płynności finansowej zapewniają kapitały własne. Dają one stabilną podstawę finansowania działalności firmy jednocześnie firma nie musi ponosić kosztów obsługi długu kredytów i pożyczek i cały osiągnięty zysk zostaje w firmie. Miarą efektywności zaangażowanych kapitałów własnych jest wskaźnik rentowności kapitałów własnych. Jeśli firma finansuje się wyłącznie kapitałami własnymi to rentowność kapitałów własnych = rentowności majątku. Jeśli firma finansuje się tylko kapitałami własnymi to osiąga wysoki stopień płynności finansowej ale często traci możliwość poprawy rentowności kapitałów własnych. Za korzystanie z kapitałów obcych firma musi płacić odsetki. Jeśli koszt pozyskania kapitałów obcych w postaci płaconych odsetek jest niższy od rentowności majątku to celowe jest skorzystania z kapitałów obcych gdyż firma ma dodatkowe korzyści w postaci wzrostu kapitałów własnych. Różnica między rentownością kapitałów własnych a rentownością majątku określa pozytywny efekt tzw. efekt lewarowania określany mianem dźwigni finansowej czy kapitałowej. Analiza wielkości sprzedaży - rozmiary sprzedaży mogą być mierzone ilościowo i wartościowo. W analizie wielkości przychodów ze sprzedaży wykorzystuje się głównie metody porównań i metody badania przyczynowego. Za podstawę porównań przyjmuje się najczęściej zmiany przychodów: w czasie, w stosunku do poniesionych kosztów, w relacji do zaangażowanych w firmie zasobów, w porównaniu z wielkością produkcji, w stosunku do sprzedaży w innych firmach branży. W pierwszym kroku badamy zmiany sprzedaży w czasie przez porównanie sprzedaży badanego okresu z wielkością sprzedaży okresu poprzedniego lub z wielkością planowaną. Istotne jest porównanie przychodów ze sprzedaży z poniesionymi na ich uzyskanie kosztami. Relacje te są właściwe gdy: koszty w badanym okresie są niższe od przychodów, koszty badane w czasie mają niższą dynamikę od przychodów. Porównanie przychodów z kosztami danego okresu dokonuje się za pomocą wskaźnika poziomu kosztów. Im ten wskaźnik jest mniejszy to relacje pomiędzy kosztami i przychodami są lepsze. Wzrost tego wskaźnika pogarsza efektywność działalności firmy. Kolejnym krokiem analizy wielkości sprzedaży jest porównanie przychodów ze sprzedaży z wykorzystanymi do ich osiągnięcia zasobami. Im więcej przychodów przypada na jednostkę zasobów tym sytuacja firmy jest lepsza i mówi to o efektywnym wykorzystaniu zasobów. W analizie sprzedaży ważne jest także obok porównań wyjaśnienie przyczyn zmian tj. badanie przyczynowo-skutkowe które pozwala na wyodrębnienie odpowiednich czynników wpływających na zmianę wielkości sprzedaży. Analiza dynamiki sprzedaży - ważna jest znajomość tendencji zmian sprzedaży tj. tendencji do wzrostu, spadku lub stagnacji. Korzystne jest wtedy relatywne ujęcie sprzedaży (a nie w wartościach bezwzględnych). Wykorzystujemy tu wskaźniki dynamiki o podstawie zmiennej lub o podstawie stałej: wskaźnik dynamiki sprzedaży, wskaźnik dynamiki sprzedaży w cenach stałych. Analiza struktury sprzedaży - poziome zróżnicowanie sprzedaży wiąże się z szerokością asortymentu i występuje wtedy gdy firma osiąga przychody pochodzące ze sprzedaży różnej działalności lub różnych produktów nie zawsze powiązanych ze sobą branżowo. Pionowe zróżnicowanie sprzedaży jest wtedy gdy firma sprzedaje niewiele produktów określonej grupy towarowej ale w wielu odmianach i rodzajach. Pierwszym krokiem poziomej analizy struktury sprzedaży jest ustalenie udziału poszczególnych rodzajów przychodów w przychodach ogółem. Przy tym kryterium można obliczyć m.in. wskaźniki udziału przychodów z podstawowej działalności operacyjnej, udziału pozostałych przychodów operacyjnych, udziału przychodów finansowych. Najczęściej największy udział w sprzedaży przypada na podstawową działalność operacyjną. Analiza opłacalności sprzedaży - tylko taka sprzedaż jest uzasadniona, która jest dla firmy opłacalna. Analizę opłacalności sprzedaży dokonujemy głównie wykorzystując kryterium rynku i wyrobu. Na tej podstawie firma może podjąć decyzję dotyczącą odpowiedniego rynku lub wyrobu z punktu widzenia największej opłacalności. Z punktu widzenia rynku podstawowym kryterium opłacalności jest cena. Najbardziej opłacalne są te rynki na których firma uzyskuje najwyższe ceny przy założeniu że koszty wytworzenia wyrobów sprzedanych na różne rynki są jednakowe. Jeśli analizujemy opłacalność sprzedaży wg kryterium wyrobów to posługujemy się przychodami ze sprzedaży, kosztami i osiągniętym zyskiem na sprzedaży tych wyrobów. Bardziej wnikliwą analizę opłacalności sprzedaży można dokonać porównując zysk do przychodów ze sprzedaży lub do kosztów a także porównując koszty do przychodów ze sprzedaży. Cel i zakres analizy kosztów - podstawowym celem analizy kosztów własnych jest ocena wielkości i struktury poniesionych kosztów badanego okresu na tle przyjętej podstawy porównania, ustalenie zmian poziomu kosztów i czynników kształtujących te zmiany oraz wskazanie możliwości i przedsięwzięć dla minimalizacji kosztów. Zakres analizy kosztów może obejmować: analizę kosztów całkowitych w tym kosztów operacyjnych i finansowych oraz analizę kosztów jednostkowych wyrobu. Analiza kosztów w układzie rodzajowym - układ rodzajowy kosztów obejmuje jednorodne składniki kosztów, które odnoszą się jedynie do podstawowej działalności operacyjnej. Układ ten nie obejmuje kosztów prostych pozostałej działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Układ rodzajowy kosztów obejmuje zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia amortyzację, pozostałe koszty. Głównym elementem analizy całkowitych kosztów w układzie rodzajowym jest analiza ich struktury. W efektywnie działającym i rozwijającym się przeds. zmiany w strukturze kosztów rodzajowych powinny zmierzać do: wzrostu udziału kosztów amortyzacji, spadku udziału płac oraz odpowiedniego wzrostu udziału kosztów materiałowych, wzrostu udziału kosztów energii i kosztów usług remontowych jako efekt wzrostu technicznego uzbrojenia pracy. Analiza kosztów w układzie kalkulacyjnym - układ kalkulacyjny kosztów grupuje koszty na jednostkę kalkulacyjną tj gotowy wyrób, jego część. Służy do oceny opłacalności produkcji pojedynczego wyrobu i całej produkcji. Cechą charakterystyczną jest podział kosztów na bezpośrednie i pośrednie. Koszty bezpośrednie to koszty które można na podstawie dokumentacji źródłowej bez żadnego dodatkowego przeliczenia odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej. Zalicza się tu materiały bezpośrednie wraz z kosztami zakupu, wynagrodzenia bezpośrednie oraz inne koszty bezpośrednie. Koszty pośrednie są kosztami których nie można na podstawie dokumentów źródłowych odnieść wprost do określonej jednostki kalkulacyjnej w momencie ich powstawania lub odniesienie takie byłoby nieopłacalne często ze względu na małą sumę tych kosztów, dlatego koszty pośrednie rozlicza się na poszczególne jednostki kalkulacyjne po pewnym okresie za pomocą różnych kluczy podziałowych. Zalicza się tu koszty wydziałowe, ogólnozakładowe i sprzedaży. Analiza kosztów w układzie kalkulacyjnym polega na: porównaniu kosztów rzeczywistych badanego okresu z kosztami planowanymi na ten okres oraz z kosztami poniesionymi w okresach poprzednich: ustaleniu dynamiki całkowitych kosztów oraz dynamiki poszczególnych pozycji kalkulacyjnych i porównaniu dynamiki kosztów z dynamiką produkcji; ocenie struktury kosztów w układzie kalkulacyjnym; porównaniu wskaźników struktury kosztów układu kalkulacyjnego badanej firmy z innymi firmami branży; określeniu czynników powodujących zmiany w wielkości i strukturze całkowitych kosztów własnych. Analiza kosztów bezpośrednich - analizę tę rozpoczynamy od porównania kosztów rzeczywistych z kosztami planowanymi czy kosztami okresu poprzedniego. Obliczamy tutaj odchylenie bezwzględne (wzrost czy spadek). Odchylenie to nie pozwala na trafną ocenę kształtowania się kosztów bezpośrednich dlatego obliczamy także odchylenie względne które przedstawia zmianę kosztów na tle zmiany wielkości produkcji. Kolejnym krokiem analizy kosztów bezpośrednich jest ustalenie kierunku i siły oddziaływania poszczególnych czynników na odchylenie badanego składnika kosztów. W tym celu należy skorzystać z metod badania przyczynowo-skutkowego np. metody kolejnych podstawień czy metody różnicowania. Analiza kosztów pośrednich - znaczenie tej analizy wynika z ogólnej tendencji do zwiększania się udziałów kosztów pośrednich w strukturze kosztów całkowitych. Celem tej analizy jest ustalenie wielkości kosztów pośrednich, struktury, zmian stosunku do podstawy porównania, wskazanie przyczyn tych zmian oraz ustalenie zasadności ich ponoszenia obliczonej wielkości i strukturze. Podstawowymi problemami są tutaj: ogólna ocena kosztów pośrednich w sumach globalnych, analiza kosztów wydziałowych, analiza kosztów ogólnych zarządu i sprzedaży. W ogólnej analizie kosztów pośrednich także wykorzystujemy odchylenie bezwzględne i względne. Jeśli firma posiada kilka wydziałów produkcyjnych to obok analizy całkowitych kosztów wydziałowych należy badać kształtowanie się kosztów wydziałowych w poszczególnych wydziałach a następnie porównać je. Analiza kosztów ogólnych - koszty ogólne związane są z organizacją, kierowaniem i obsługą firmy jako całości. Koszty te zwykle są kosztami względnie stałymi w określonych przedziałach wielkości produkcji oraz określonych odcinkach czasu. Wyróżniamy tu koszty ogólne zarządu i koszty sprzedaży. Analiza kosztów ogólnych zarządu jest typowa dla analizy kosztów względnie stałych. W 1kroku analizujemy więc sumy ogólne tych kosztów, porównujemy koszty badanego okresu z kosztami planowanymi na ten okres i kosztami okresów poprzednich. W kolejnym kroku badamy odrębnie każdą grupę tych kosztów. W ostatnim kroku analizujemy poszczególne składniki tych kosztów, ustalamy i wyjaśniamy przyczyny zmian w badanym okresie czasu a na końcu proponujemy możliwości ich zmniejszenia. Można tu wykorzystać wskaźniki relacji np. kosztów ogólnych zarządu. Koszty sprzedaży powstają w fazie poprodukcyjnej. Są związane z czynnościami występującymi po wydaniu wyrobów gotowych z magazynu. Analiza kosztów jednostkowych - koszty jednostkowe należą do najważniejszych mierników sprawności działania firmy. Analiza tych kosztów polega na: porównaniu rzeczywistej wielkości kosztów jednostkowych i ich składników z wielkościami okresów poprzednich; ocenie ich struktury; rozpoznaniu czynników zmian wielkości i struktury kosztów jednostkowych; porównaniu wielkości i struktury jednostkowych kosztów własnych badanej firmy z kosztami jedn. firmy z branży. Analizę kosztów jednostkowych prowadzi się w 2 przekrojach: wewnętrznym i zewnętrznym. Badanie kj w przekroju wewnętrznym to ustalenie rzeczywistej wysokości tych kosztów i ich elementów składowych, następnie koszty rzeczywiste porównujemy z podstawą porównania którą mogą być koszty normatywne i ustala wielkość odchylenia bezwzględnego tych kosztów jedn. oraz odchyleń poszczególnych pozycji kalkulacyjnych. Kolejnym krokiem jest ustalenie wpływu poszczególnych czynników na zmianę kj. przy czym koncentrujemy się tu głównie na kosztach bezpośrednich gdyż zwykle mają one decydujący udział w kj. Analiza kj. w przekroju zewnętrznym ma na celu przedstawienie wyników badanej firmy na tle osiągnięć innych firm branży. Zysk jako kryterium efektywności działalności firmy - działalność firmy charakteryzują 3 podstawowe kategorie: przychody ze sprzedaży, koszty i wynik finansowy. Relacje między nimi mówią o efektywności działalności bieżącej firmy i możliwościach efektywnego jej rozwoju w przyszłości. Spośród tych 3 kategorii główne miejsce zajmuje wynik finansowy. Szczególne znaczenie zysku w działalności firmy wynika z następujących argumentów: zysk jest źródłem powiększania kapitałów własnych firmy i finansowania jego rozwoju; zysk jest przeznaczony na wynagrodzenia właścicieli kapitałów zaangażowanych w działalność firmy w postaci dywidendy od udziałów i akcji; zysk jest źródłem zasilania budżetu w postaci podatku dochodowego. Analiza zysku - Zysk firmy może być analizowany w wartościach bezwzględnych tj kwotowych oraz w wielkościach względnych tj różnych wskaźnikach najczęściej wskaźnika rentowności. Pierwszym krokiem analizy zysku jest analiza kształtowania się rozmiarów tego zysku w wartościach bezwzględnych. W analizie zysku wyróżnia się 2 etapy: analizę porównawczą i przyczynową. Wyróżnia się następujące rodzaje zysków: zysk na sprzedaży, na działalności operacyjnej, zysk brutto na działalności gospodarczej, zysk brutto i zysk netto. W analizie finansowej wykorzystuje się przede wszystkim zysk na działalności operacyjnej, zysk brutto i netto. Zaletą zysku operacyjnego jest to że można go ustalić dla całej firmy. Zysk operacyjny jest miernikiem efektywności działalności firmy niezależnie od jej sytuacji finansowej tj bez względu na strukturę wyposażenia tej firmy w kapitały własne czy obce. Znaczenie zysku operacyjnego w analizie finansowej wynika z argumentów: jeśli firma nie osiąga zysku operacyjnego lecz stratę operacyjną to świadczy to o jej nierentownej działalności; obliczenie zysku operacyjnego pozwala ocenić czy problemy istniejące w firmie są efektem jej działalności podstawowej czy też skutkiem operacji finansowych; znając wielkość zysku operacyjnego można obliczyć mierniki rentowności tj zyskowności które pozwalają porównywać efektywność działalności firmy w czasie i branży niezależnie od struktury sfinansowania majątku badanej firmy. W ten sposób zysk operacyjny pokazuje czy podstawowa działalność firmy jest rentowna. Zysk brutto jest zyskiem osiąganym z całokształtu działalności firmy. Tym samym pokazuje więc nie tylko efektywność działalności eksploatacyjnej lecz także jest rezultatem powiązań firmy z rynkiem finansowym. Tak więc zysk brutto opisuje efektywność globalną firmy która jest rezultatem efektywności poszczególnych części jego działalności. Zysk netto jest tym który pozostaje do dyspozycji firmy, wskazuje na to czy firma jest rentowna. Maksymalizacja zysku netto jest ważna dla firmy i jej właścicieli. Zysk netto wraz z amortyzacją stanowi nadwyżkę finansową która służy rozwojowi firmy. Zysk netto ma podstawowe znaczenie w określaniu strategii rozwoju firmy. Natomiast zysk operacyjny służy głównie do oceny ekonomicznej efektywności firmy niezależnie od struktury finansowania majątku tej firmy. Porównawcza analiza zysku - to porównanie zysku badanego okresu z wielkością zysku okresu poprzedniego lub wielkością planowaną. Analizę porównawczą rozpoczynamy od ustalenia zmian zysku w wartościach bezwzględnych stąd określane czy w badanym okresie nastąpił wzrost czy spadek zysku. Z kolei obliczamy wskaźniki dynamiki zysku. Na dynamikę zysku istotny wpływ ma dynamika przychodów ze sprzedaży i dynamika kosztów. W analizie porównawczej zysku obok porównań zysków w czasie wykorzystuje się także podstawy porównań oparte na układach nierówności różnych wskaźników. Takim najprostszym układem nierówności jest układ następujący: WDK<WDS<WDZ. Przyczynowa analiza zysku - kolejny etap analizy po analizie porównawczej. W czasie analizy przyczynowej określa się podstawowe czynniki kształtujące zysk na sprzedaży lub inny rodzaj zysku oraz ustala ich wpływ na zmianę wielkości zysku. W drodze analizy przyczynowej można ustalić jakie czynniki oddziałująca wzrost zysku a jakie ten wzrost hamują. Analizę przyczynową zysku rozpoczyna się od ustalenia odchylenia bezwzględnego zysku oraz określenia czynników jakie wpłynęły na zmianę wielkości zysku w badanym okresie w stosunku do przyjętej podstawy porównania i w jakiej wysokości. Wykorzystuje się tu często metodę kolejnych podstawień. Analiza zależności między sprzedażą kosztami i zyskiem - analiza przychodów ze sprzedaży, kosztów i zysku nie powinna być dokonywana w izolacji. Należy te 3 kategorie badać we wzajemnym powiązaniu. Instrumentem umożliwiającym tę analizę jest analiza progu rentowności. W wyniku tej analizy uzyskujemy informacje potrzebne do podejmowania trafnych decyzji w tym: jakie rozmiary przychodów ze sprzedaży są potrzebne do pokrycia całkowitych kosztów własnych firmy; do jakiej wysokości firma może akceptować wzrost jednostkowych kosztów zmiennych lub obniżkę cen z punktu widzenia opłacalności sprzedaży; ile należy sprzedać wyrobów aby osiągnąć określoną kwotę zysku. Podstawowym celem analizy progu rentowności jest wyznaczenie tzw. punktu krytycznego w którym przychody ze sprzedaży pokryją dokładnie poniesione w firmie koszty. Próg rentowności rozdziela całą działalność firmy na 2 strefy tj. na strefę strat i strefę zysku. Analiza rentowności kapitału własnego - istotnym elementem analizy rentowności firmy jest rentowność zaangażowanego w nim kapitału własnego czyli rentowność finansowa. Im wyższy jest poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego tym firma może szybciej się rozwijać a właściciele liczyć na wysoką dywidendę. Wskaźnik rentowności kapitału własnego to relacja zysku do przeciętnego stanu kapitału własnego. Wyraża on efekty działalności firmy w przeliczeniu na jednostkę kapitału zaangażowanego przez właścicieli. Podstawowym wskaźnikiem jest tutaj wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE = zysk netto*100/kapitał własny. Wskaźnik ROE informuje o zdolności firmy do wypracowania zysku z każdej złotówki zaangażowanego kapitału własnego tj. tego który wnieśli właściciele oraz został wypracowany w czasie działalności firmy. Drugim wskaźnikiem jest wskaźnik rentowności kapitału podstawowego. Dla analizy wskaźnik rentowności kapitału własnego można przedstawić w postaci modelu analizy wskaźnikowej Du Ponta: ROE = rentowność sprzedaży * obrotowość majątku * mnożnik kapitału własnego. Ocena wskaźników rynku kapitałowego - wskaźniki rynku kapitałowego stanowią podstawę do oceny rentowności inwestycji kapitałowych w akcje spółek notowanych na giełdzie. Wskaźniki rynku kapitałowego dzielimy na 2 grupy: wskaźniki wewnętrzne obliczane na podstawie danych gromadzonych wewnątrz firmy oraz zewnętrzne obliczane na podstawie danych z rynku kapitałowego tj. liczbie wyemitowanych akcji, cenie rynkowej akcji itd. W I grupie wskaźników obliczamy: wskaźnik zyskowności 1 akcji = zysk netto/liczba wyemitowanych akcji; wskaźnik dywidendy jednostkowej = zysk netto na dywidendy /liczba akcji; wskaźnik stopy wypłat dywidendy = dywidenda na 1 akcję *100/zysk na 1 akcję. Podstawowymi wskaźnikami II grupy są: wskaźnik ceny rynkowej akcji = cena rynkowa 1 akcji/zysk netto na 1 akcję; wskaźnik stopy dywidendy = dywidenda na 1 akcję*100/cena rynkowa 1 akcji. Analiza płynności finansowej - termin płynność występuje w kilku znaczeniach. W rachunkowości przez płynność rozumie się łatwość jaką można dokonać zamiany składników majątkowych firmy na środki pieniężne. Podobnie w bankowości gdzie przez płynne zabezpieczenie kredytu rozumie się takie które można stosunkowo szybko zamienić na gotówkę. W analizie finansowej przez płynność finansową rozumie się zdolność firmy do terminowego regulowania w wymaganej wysokości zobowiązań bieżących. Zobowiązania bieżące to te płatności firmy dla których termin zapłaty nie przekracza 1 roku. Do regulowania tych zobowiązań firma wykorzystuje te składniki majątku które mogą być stosunkowo szybko i bez zbędnych kosztów zamienione na gotówkę. Tymi składnikami są aktywa bieżące. Płynność finansowa to takie zarządzanie wpływami pieniężnymi i wydatkami by wpływy mogły równoważyć w określonym czasie wydatki a ewentualne braki środków pieniężnych powinny być uzupełniane np. przez kredyt. Odróżnia się płynność finansową krótkoterminową i długoterminową. Płynność finansowa krótko. tj. bieżąca koncentruje się na krótkookresowym przewidywaniu wpływów i wydatków firmy i wykorzystuje w tym celu wskaźniki o charakterze statycznym które pomagają w sposób przybliżony określić zdolność firmy do obsługi zadłużenia. Płynność finansowa długoter. identyfikuje wydatki i możliwości ich sfinansowania w dłuższej perspektywie. Ma ona charakter dynamiczny i jest oparta na przepływach pieniężnych. Statyczne metody analizy płynności finansowej - metody statyczne służą do oceny bieżącej sytuacji finansowej firmy w zakresie obsługi zobowiązań. Metody te opierają się na danych z bilansu. Opierają się na obliczeniu różnych wskaźników z których podstawowymi są: wskaźnik bieżącej płynności finansowej, szybkiej płynności finansowej, środków pieniężnych, zobowiązań natychmiast wymagalnych. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej jest relacją aktywów bieżących do pasywów bieżących. Wzrost tego wskaźnika w czasie oznacza lepszą płynność finansową firmy i mniejsze ryzyko nie obsłużenia zobowiązań. I odwrotnie spadek wartości tego wskaźnika w czasie może oznaczać trudności płatnicze w firmie. Jako standard poprawy przyjmuje się wartość wskaźnika w przedziale 1,5-2,0. jeśli analizowany wskaźnik przyjmuje wartość poniżej 1,5 to zwykle wskazuje to na trudności płatnicze firmy. Z kolei nadmiernie wysoka wartość może wynikać np. z nadmiernych zapasów materiałów czy wyrobów gotowych lub trudno ściąganych należności. Wskaźnik szybkiej płynności finansowej = aktywa bieżące - zapasy/zobowiązania bieżące. Wskaźnik ten określa zdolność firmy do regulowania zobowiązań bieżących bez konieczności zamiany zapasów na środki pieniężne. Przyjmuje się że jego wartość powinna mieścić się w przedziale od 1,0 do 1,2. kiedy wartość jest niższa od 1 to wielkość płynnych aktywów obrotowych jest niższa od zobowiązań bieżących i firma może mieć trudności w terminowym regulowaniu zobowiązań jeśli wskaźnik bieżącej płynności finansowej mieści się w standardzie a wskaźnik szybkiej płynności jest za niski to oznacza że firma posiada wysoki stan zapasów i zamraża środki obrotowe. Wskaźnik środków pieniężnych = środki pieniężne + krótkoterminowe pap. wart. /zobowiązania bieżące. Wskaźnik ten określa najwyższy stopień płynności finansowej gdyż uwzględnia te aktywa obrotowe których płynność jest natychmiastowa lub prawie natychmiastowa. Powinien wynosić od kilku do kilkunastu %. Wskaźnik zobowiązań natychmiast wymagalnych = śr. pieniężne/ zob. natych. wyma. Wskaźnik ten mówi jaką część zobow. natychmiast wymagalnych może firma uregulować posiadanymi środkami pieniężnymi. Dynamiczne metody analizy płynności finansowej - wskaźniki statyczne nie opisują całkowicie zdolności płatniczych firmy. Stąd wykorzystanie także metod dynamicznych opartych na danych sprawozdania z przepływów pieniężnych. Sprawozdanie to pokazuje wielkość uzyskanej gotówki którą można wykorzystać do sfinansowania zobowiązań. Do oceny gospodarki pieniężnej wykorzystuje się 2 grupy wskaźników: wskaźnik wydajności gotówkowej, wskaźnik wystarczalności gotówki. Wskaźnik wydajności gotówkowej mówi ile wpływów gotówkowych osiąga firma w danym czasie ze sprzedaży lub zaangażowanego majątku. Podstawowymi wskaźnikami są tutaj: wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży = gotówka netto/sprzedaż netto; wskaźnik wydajności gotówkowej majątku = gotówka netto/średnia wartość majątku ogółem. Wskaźnik wystarczalności gotówki informuje o relacji w jakiej pozostaje uzyskana z działalności podstawowej gotówka do różnych wydatków i zobowiązań firmy. Analiza obrotowości majątku - przez sprawność działania firmy rozumiemy umiejętność efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów w istniejących warunkach działania firmy. Do pomiaru sprawności działania firmy wykorzystuje się kilka grup wskaźników. Pierwszą nich są wsk. obrotowości majątku. Wskaźniki te określają zdolność majątku do generowania przychodów. Podstawowym i najbardziej syntetycznym wsk. jest: wsk. obrotowości majątku = przychody ogółem/majątek ogółem. Wskaźnik ten pokazuje jak efektywnie firma wykorzystuje posiadany majątek czyli ile złotówek przychodu generuje 1 złotówka zaangażowana w majątek. Dobrze jest jeśli wskaźnik ten jest relatywnie wysoki i wykonuje tendencje wzrostu. Drugim wskaźnikiem jest wskaźnik obrotowości majątku trwałego = przychody ogółem/majątek trwały. Mówi o zdolności majątku trwałego do generowania przychodów. Analiza rotacji zapasów - zapasy są tą częścią majątku obrotowego która powinna szybko uchodzić do produkcji i szybko ją opuszczać. Efektywność gospodarki zapasami charakt. ujemny poprzez wskaźnik rotacji które mogą być obliczane w postaci liczby obrotów zapasami lub w dniach. Podstawowy wskaźnik to wskaźnik rotacji zapasów = przychody ze sprzedaży/zapasy ogółem. Wskaźnik rotacji zapasów w dniach = zapasy ogółem*365 dni/przychody ze sprzedaży. Analiza rotacji należności - firma powinna być zainteresowana skracaniem okresu inkasowania należności gdyż szybszy dopływ gotówki do firmy poprawia jego płynność finansową i może dawać dodatkowe przychody finansowe. Wykorzystuje się wskaźnik rotacji należności = przychody ze sprzedaży/ przeciętny stan należności. Wskaźnik ten mówi ile razy firma odtwarza swoje należności w ciągu roku. Zwykle przyjmuje się że wskaźnik rotacji należności powinien wahać się od 7 do 17 razy. Wtedy wskaźnik należności w dniach wynosi od 52 do 21 dni. Jeśli okres ten jest dłuższy to firma może mieć trudności finansowe. Wskaźnik rotacji należności należy badać w czasie i oceniać tendencję jego zmiany. Okres spłaty zobowiązań - podstawowym wskaźnikiem jest tu wskaźnik okresu spłaty zobow = zobowiązania bieżące*365 dni/koszty własne sprzedaży. Z punku widzenia płynności finansowej firmy pożądane jest by wskaźnik ten kształtował się na niższym poziomie od wskaźnika cyklu inkasa należności.