Analiza ekonomiczna działalności gospodarczej jest to zespół czynności
badawczych dotyczących wyników rzeczowych i finansowych tej działalności,
stanu ekonomicznego i pozycji na rynku oraz organizacji procesów i metod
działania.
Pojęcie analizy ekonomicznej odnosi się do metody badania naukowego, która
polega na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe, w
celu wykrycia składników przyczyniających się do kształtowania danego
podmiotu lub zjawiska.
Cel analizy ekonomicznej przygotowanie odpowiednich informacji
stanowiących podstawę do podejmowania decyzji gospodarczych. Zespół
czynności koncepcyjnych, rachunkowych i porównawczych składających się
na analizę ekonomiczną:
1)Zebranie odpowiednich informacji o stanie faktycznym, jego przyczynach i
tendencjach. 2)Krytyczna ocena istniejącego stanu zamierzeń i tendencji.
3)Przeprowadzenie rachunku ekonomicznego, który ustaliłby skutki tego
stanu.4)Określenie i uzasadnienie najkorzystniejszego rozwiązania.
5)Postawienie wniosków pozwalających na powzięcie prawidłowych decyzji
gospodarczych.
Zadania analizy:
1)Umożliwia zapoznanie się ze stanem realizacji przedsięwzięć gospodarczych.
2)Umożliwia zapoznanie się ze stanem ekonomicznym czynników produkcji i
metodami gospodarowania. 3)Umożliwia zapoznanie się z wynikami
finansowymi działalności.
4)Umożliwia porównanie działalności analizowanego podmiotu z działalnością
innych przedsiębiorstw.
Prawidłowa analiza musi spełniać 4 podstawowe warunki:
1)Musi być operatywna, tzn., że badania i wyciąganie wniosków powinny być
przeprowadzane w takim terminie, aby mogły służyć do podejmowania
bieżących decyzji.2)Musi byś konkretna, tzn., że badania i oceny powinny
umożliwiać wyprowadzenie ścisłych i skonkretyzowanych wniosków.3)Musi
być elastyczna, tzn., że metody analizy powinny być dostosowane do zmiennych
warunków i potrzeb.4)Powinna być dynamiczna, tzn., że badania i oceny
powinny ujmować procesy gospodarcze w trakcie ich rozwoju w czasie.
Rodzaje analizy ekonomicznej wg:
Stopień szczegółowości badań analitycznych.
Analiza ogólna dokonuje oceny działalności gospodarcze za pomocą
syntetycznych wskaźników bez ustalania przyczyn kształtowania się ocenianych
wielkości.
Analiza szczegółowa jest związana z wnikliwym badaniem związków i
zależności między zjawiskami.
Zakres przedmiotowy badań analitycznych.
Analiza odcinkowa polega na odrębnym badaniu różnych dziedzin działalności.
Przy badaniach odcinkowych zawęża się wpływ kształtujących badane zjawisko
czynników do bliskich zależności, bez stwierdzania następstw w innych
dziedzinach działalności.
Analiza kompleksowa jest analizą ujmującą całokształt działalności, polega na
badaniu zjawisk we wzajemnej współzależności skutków i przyczyn. Pozwala to
na ustalenie przyczyny pierwotnej.
Częstotliwość i czas przeprowadzania analizy.
Analiza ciągła jest przeprowadzana przez cały okres prowadzenia działalności
gospodarczej, dotyczy zwykle pojedynczych zjawisk i procesów.
Analiza okresowa (roczna, kwartalna, miesięczna) przeprowadzana jest dla
dokonania oceny działalności w badanym okresie.
Analiza doraźna podejmowana jest jednorazowo w ściśle określonym celu, np. w
przypadku zdecydowanego spadku sprzedaży.
Analiza wstępna (ex ante) jest przeprowadzana przed podjęciem decyzji lub
ustaleniem planu. Podstawowym jej celem jest dokonywanie oceny efektywności
zamierzonych wielowariantowych działań i wybranie wariantu optymalnego.
Analiza bieżąca przeprowadzana jest w trakcie realizacji określonych zadań i
procesów. Zadaniem jej jest wykrycie nieprawidłowości i słabych ogniw
działania oraz wykazanie osiągniętych wyników.
Analiza następna (ex post , historyczna) przeprowadzana jest po zakończeniu
okresu lub przedsięwzięcia, musi ustalić faktyczne wyniki, ich przyczyny i
skutki.
Zastosowane metody badawcze.
Analiza funkcjonalna polega na badaniu działalności w podziale na części wg
spełnianych funkcji, np. zaopatrzenie, produkcja, zbyt (sprzedaż), zarządzanie
itd. Jej przeprowadzaniem zajmują się poszczególne służby działające w
przedsiębiorstwie. Istnieje zatem możliwość sprzecznego interpretowania
wyników analizy.
Analiza decyzyjna kładzie nacisk na porządkowanie zjawisk wg zależności
przyczynowo – skutkowych i grupuje je wokół określonej decyzji.
Rodzaj informacji analitycznej.
Analiza wskaźnikowa – oceny działalności przeprowadza się w oparciu o
dobrane i zweryfikowane wskaźniki i współczynniki.
Analiza zależnościowa stanowi kontynuację analizy wskaźnikowej i zmierza do
wyjaśnienia przyczyn kształtowania się wskaźników i współczynników.
Metody analizy ekonomicznej
Podstawowe prace analityczne wykonywane są dwiema metodami:
Metoda porównań, zwana też metodą odchyleń, służy do przeprowadzania
oceny ogólnej. Polega na zestawieniu cech badanego zjawiska oraz na
ustaleniu różnic między nimi. Porównanie dotyczy cech zjawiska wyrażonych
w określonych miernikach za pomocą liczb bezwzględnych lub względnych.
Liczbami względnymi są wszelkie wskaźniki oraz miary statystyczne. Badane
zjawiska należy porównywać z wielkościami:
Postulowanymi w planach i normach (porównanie z planem),
Okresów ubiegłych (analiza dynamiki, porównanie w czasie),
Innych przedsiębiorstw (porównanie do konkurencji, branży),
Zmian w strukturze,
Zjawisk współzależnych, np. kształtowania się lub wzrostu wydajności pracy z
kształtowaniem się lub wzrostem średnich płac, wzrost produkcji ze wzrostem
kosztów itd.
Odchylenia bezwzględne są to różnice występujące w tych samych zjawiskach,
a wynikające z porównania wielkości badanej z wielkością przyjętą za podstawę
porównań. Odchylenia względne są to różnice występujące w zjawiskach
współzależnych. Występują głównie przy zjawiskach towarzyszących, których
wielkości koryguje się w zależności od zjawisk wiodących, np. przy badaniu
kosztów można koszty faktyczne ubiegłego okresu skorygować o wykonanie
produkcji w okresie analizowanym.
Metody deterministyczne:
Metoda porównań ma zastosowanie głównie przy analizie ogólnej i
wskaźnikowej, pozwala tylko na ustalenie odchyleń. W celu ustalenia przyczyn
odchyleń często wykorzystywane są metody deterministyczne jako rozwinięcie
metody porównań. Podstawowym wyznacznikiem umożliwiającym ich
zastosowanie jest istnienie przyczynowo – skutkowej zależności pomiędzy
badanymi zjawiskami, którą można opisać za pomocą iloczynu lub ilorazu.
Metoda kolejnych podstawień służy do przeprowadzenia analizy szczegółowej,
gdy na badane odchylenie wpływa kilka czynników.
Inne metody deterministyczne:
różnic cząstkowych, wskaźnikowa,
funkcyjna, reszty, proporcjonalnego podziału ,podstawień krzyżowych,
logarytmowania.
Wyniki analizy ekonomicznej należy przedstawić w formie:
Liczbowej – polega na skonstruowaniu tabel, w których ujęte są liczby
charakteryzujące badane zjawisko. Należy przy tym zapewnić czytelność tabel
poprzez prawidłowe skonstruowanie samej tabeli, umieszczenie zrozumiałych
tytułów kolumn i wierszy oraz unikanie zbytniej szczegółowości.
Graficznej – polega na sporządzeniu wykresów przedstawiających syntetycznie
sposób obrazowy badane zjawisko. Forma graficzna ułatwia obserwacje
przebiegu zjawisk, ich strukturę i wzajemną zależność. Najczęściej stosuje się w
analizie ekonomicznej wykresy na układach współrzędnych oraz wykresy
powierzchniowe, słupkowe i kołowe.
Opisowej – polega na słownym opisaniu wyników analizy badanego zjawiska.
Służy także do przedstawienia informacji poza liczbowych, wyrażenia opinii o
zjawiskach ilustrowanych liczbowo, wyrażenia oceny badanych zjawisk oraz
sformułowania wniosków wynikających z przeprowadzonej analizy
(interpretacja wyników).
Organizacja prac analitycznych 5 etapów: Etap 1. Określa problematykę, cel
i zakres badań. Określenie problematyki jest konieczne dla wskazania, jakie
zjawiska powinny podlegać zbadaniu, z jaką szczegółowością, dla jakich celów i
potrzeb. W zależności od tego ustala się kierunek badań. Etap 2. Ustala
metodykę badania stosownie do określonej w poprzednim etapie problematyki,
celu i zakresu badań. Ustala się metodę badań, okres badań, metodę pozyskania
danych, metodę prezentacji wyników analizy. Źródła informacji i danych:
pierwotne, wtórne
Etap 3. Przeprowadza ogólną ocenę badanego przedmiotu w celu ustalenia
dalszych kierunków badań. W etapie tym zbiera się dane liczbowe i poza
liczbowe, weryfikuje się je pod względem formalnym i merytorycznym oraz
zestawia w odpowiednie tabele. Tak przygotowany materiał służy do
opracowania ogólnej informacji i oceny oraz ustalenia kierunków badań
szczegółowych.
Etap 4. Przeprowadza badania szczegółowe. Pogłębiają one analizę ogólną
przeprowadzaną w etapie poprzednim. Stosownie do kierunków badań
szczegółowych zbiera się, weryfikuje i opracowuje dalsze materiały analityczne
dotyczące głównie przyczyn odchyleń stwierdzonych w analizie ogólnej.
Badania szczegółowe powinny być oparte na łańcuchu przyczyn i skutków i
powinny być zakończone oceną czynników wpływających na badane zjawisko i
oceną skutków oddziaływania tych czynników. Etap 5. Opracowanie wniosków
wynikających z przeprowadzonej analizy. Wnioski powinny dotyczyć przyczyn i
skutków badanych zjawisk, projektów decyzji, które należałoby podjąć w celu
usunięcia nieprawidłowości i poprawy działalności (wnioski aplikacyjne).
Środki trwałe: rzeczowe składniki aktywów trwałych, których okres
ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok, a ponadto muszą być
kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki gospodarczej.
Środki trwałe stanowią podstawowy składnik majątku przedsiębiorstwa i w ten
sposób mają decydujący wpływ na rozmiary i jakość produkcji, kształtują
warunki pracy i jej efekty. Cechą charakterystyczną środków trwałych jest
rzeczowe i wartościowe uczestnictwo w wielu cyklach produkcyjnych bez
zmiany swej pierwotnej postaci oraz przenoszenie stopniowe swojej wartości na
nowo wytworzone wyroby.
Cel i etapy analizy środków trwałych:
Głównym celem analizy środków trwałych jest ocena efektywności
gospodarowania tym składnikiem majątkowym i jego wpływ na wyniki
ekonomiczne przedsiębiorstwa.
Klasyfikacja środków trwałych:
1)Funkcje pełnione w procesie produkcyjnym: Środki trwałe produkcyjne –
uczestniczą w procesie produkcyjnym (bezpośrednio i pośrednio); Srodki trwałe
nieprodukcyjne – nie uczestniczą w produkcji, ale ich obecność jest niezbędna
do prawidłowego wykorzystania środków trwałych produkcyjnych (np. obiekty
sportowe, przychodnie, stołówki itd.)
2)Stopień gotowości produkcyjnej (odnosi się do środków trwałych
produkcyjnych): Środki trwałe zainstalowane (gotowe do pracy)
Środki trwałe niezainstalowane
3)Stopień wykorzystania:
Środki trwałe czynne Środki trwałe czasowo czynne Środki trwałe trwale
nieczynne 4)Rodzaj własności:
Środki trwałe własne Środki trwałe obce
Etapy analizy gospodarowania środkami trwałymi:
1)Analiza stanu i produktywności środków trwałych – analizę ogólnego stanu
majątku trwałego przeprowadza się na podstawie bilansu aktywów i pasywów,
metodą porównania ich wartości na początek i koniec bieżącego roku. Ustalone
odchylenie informuje o zmianie wartości środków trwałych (wzroście lub
zmniejszeniu) i stanowi podstawę do dalszych badań. Polegają one na ustaleniu
tendencji zmian wartości majątku, czemu służy porównanie za wiele okresów
sprawozdawczych. Do tego celu służy analiza dynamiki środków trwałych wg
ich przeciętnej wartości lub na określoną datę.
Analiza struktury majątku trwałego i zmian jego składników.
Struktura środków trwałych jest uzależniona od następujących czynników:
Rodzaj działalności przedsiębiorstwa, Wielkość przedsiębiorstwa, Stosowana
technologia wytwarzania, Poziom konkurencji, Rodzaj produkowanych
wyrobów i świadczonych usług, Sytuacja finansowa.
Metoda intensywnego wykorzystania środków trwałych polega na
zwiększaniu produkcji w jednostce czasu ich pracy, czyli wzroście wydajności.
Istotnymi czynnikami umożliwiającymi zwiększenie intensywnego
wykorzystania środków trwałych są: Polepszenie parametrów technicznych
maszyny, Zmniejszenie czasu pomocniczego, Eliminowanie braków.
Ekstensywne wykorzystanie środków trwałych polega na wydłużeniu czasu
ich uczestnictwa w procesie wytwórczym. Pełniejsze ekstensywne
wykorzystanie parku maszynowego polega na skracaniu produkcyjnych i
uzasadnionych przerw w pracy, a przede wszystkim na likwidacji przestojów
niepożądanych. Przestoje niepożądane powstają z przyczyn organizacyjno –
technicznych, takich jak niska dyscyplina pracy, brak materiałów, energii i
innych czynników produkcji.
Przyczyny przestojów: Przeglądy, konserwacje i remonty,
Nieterminowe lub niekompletne dostawy półproduktów lub półfabrykatów,
Awarie, uszkodzenia maszyn i nieplanowane remonty,
Zakłócenia w organizacji procesu produkcyjnego, Absencja pracowników,
Brak zleceń produkcyjnych.
Analiza wpływu gospodarowania środkami trwałymi na wyniki
ekonomiczne przedsiębiorstwa.
Wyższa dynamika zmian środków trwałych jest rezultatem postępu
technicznego, w wyniku którego następuje zastępowanie pracy żywej przez
pracę uprzedmiotowioną w środki trwałe, w taki sposób, że przyczynia się to do
szybszego wzrostu produkcji. Wyższa dynamika produkcji w stosunku do
środków trwałych wynika z postępu organizacyjnego, którego efektem jest
wzrost produktywności środków trwałych. Wyższa dynamika wyniku
finansowego w stosunku do produkcji stanowi efekt korzyści skali uzyskiwanych
w wyniku wzrostu produkcji przy jednoczesnym obniżeniu kosztu
jednostkowego.
Cel analizy zatrudnienia - ocena efektywności gospodarowania zasobami pracy
żywej i ich wpływu na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.
Etapy analizy: Analiza wielkości i struktury zatrudnienia. Analiza fluktuacji
pracowników i przyczyn wpływających na te zjawisko. Analiza wydajności
pracy. Analiza wynagrodzeń osobowych.
Zatrudnienie – liczba osób fizycznych wykonujących w przedsiębiorstwie, za
odpowiednim wynagrodzeniem, pracę podporządkowaną, w wyniku której
powstają dobra lub usługi zaspokajające odpłatne potrzeby odbiorców
przedsiębiorstwa. Należy rozróżnić zatrudnienie: Nominalne (liczba
zatrudnionych osób bez względu na czas pracy), Realne (liczba etatów w
przedsiębiorstwie; część pracowników może pracować dłużej lub krócej niż
etatowy wymiar godzin).
Analiza dynamiki struktury zatrudnienia ma na celu ustalenie i ocenę zmian
występujących w liczebności (stanie) i strukturze załogi w porównaniu ze
zmianami produkcji wyniku finansowego i technicznego uzbrojenia pracy.
Analiza dynamiki wielkości zatrudnienia polega na określeniu stopnia wzrostu
lub spadku ogólnej liczby pracowników oraz ich grup, podgrup i rodzajów w
badanym okresie. Należy porównać w stosunku do tych wielkości z co najmniej
dwóch poprzednich okresów oraz wartości zawartych w planach. Analiza
struktury zatrudnienia polega na ustaleniu udziału poszczególnych grup, podgrup
i rodzajów pracowników w ogólnej liczbie pracowników w badanym okresie.
Należy to odnieść do wielkości z co najmniej dwóch ostatnich lat oraz do
wielkości zawartych w planach. Na tej podstawie można ustalić zmiany w
strukturze oraz ocenić czy były one korzystne lub nie.
Klasyfikacja zasobów siły roboczej w przedsiębiorstwie:
1)Wg rodzajów działalności przedsiębiorstwa: Pracownicy grupy przemysłowej
Pracownicy grupy nieprzemysłowej 2)Wg charakteru czynności wykonywanych
przez pracowników: Pracownicy na stanowiskach roboczych (robotnicy):
robotnicy bezpośrednio produkcyjni i robotnicy pośrednio produkcyjni,
Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych: pracownicy techniczni,
ekonomiczni, administracyjni i gospodarczy, pełniący funkcje kierownicze 3)Wg
poziomu kwalifikacji zawodowych: Robotnicy wykwalifikowani Robotnicy
przyuczeni do pracy Robotnicy niewykwalifikowani
Robotnicy kierowniczy
Specjaliści
Determinanty struktury zatrudnienia: Dynamika i rozwój branży, w której
działa przedsiębiorstwo
Nowoczesność wykorzystanych technologii wpływających na charakter prac,
pracochłonność operacji i wydajność pracy Dostępność kadr i poziom ich
kosztów osobowych
Ustrój społeczno – polityczny propagujący np. zatrudnianie lokalnej siły
roboczej czy zatrudnienie inwalidów
Analiza fluktuacji zatrudnienia:
Cel-ustalenie zmian w stanie zatrudnienia w badanym okresie, określenie
intensywności i tendencji tych zmian, rozpoznawanie przyczyn i ustalenie ich
ujemnych skutków dla przedsiębiorstwa.
Przyczyny niepożądanych zwolnień pracowników: Niższe wynagrodzenie niż
w innych przedsiębiorstwach,
Niezadowalające warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, Niski poziom
organizacji pracy, Małe możliwości awansu i podnoszenia kwalifikacji
zawodowych, Nieodpowiednie stosunki międzyludzkie, Niski w porównaniu z
innymi przedsiębiorstwami poziom świadczeń socjalnych, Naruszenie
dyscypliny pracy.
Wydajność pracy – określa średnią wielkość lub wartość produkcji
przypadającą na jednego zatrudnionego w określonym przedziale czasowym, np.
rok, miesiąc, tydzień, dzień, zmiana, godzina.
Wydajność pracy – wielkość produkcji wykonana w jednostce czasu.
Cel analizy wydajności pracy – ocena efektywności wykorzystania zasobów
ludzkich.
Analiza wydajności obejmuje analizę wielkości, dynamiki, indywidualnej i
zespołowej wydajności pracy oraz jej wpływu na wyniki ekonomiczne
przedsiębiorstwa (produkcję, koszty, zyski).
Determinanty wydajności pracy:
Czynniki techniczno – organizacyjne:
Wyposażenie techniczne,
Stan techniczny środków trwałych (poziom zużycia), Usprawnienie organizacji
pracy zmniejszające straty czasu. Czynniki ekonomiczne:
System wynagradzania pracowników.
Czynniki osobowe: Określają obiektywne możliwości wykonywania pracy przez
pracownika z punktu widzenia fizjologii organizmu człowieka.
Gospodarowanie materiałami obejmuje zespół działań organizacyjnych,
planistycznych, ewidencyjnych, kontrolnych i analitycznych związanych z
regulacją i sterowaniem strumieniami i zasobami materiałowymi (surowce).
Fazy gospodarowania materiałami:
Pozyskiwanie materiałów – zaopatrzenie materiałowe. Przechowywanie
materiałów – wchodzi w zakres gospodarki zapasami i gospodarki
magazynowej.
Przemieszczanie fizyczne materiałów w procesie magazynowania i produkcji.
Kontrola dopływu i użytecznego wykorzystania materiałów w procesie
produkcji. Zagospodarowanie surowców wtórnych (odpadów).
Etapy analizy gospodarowania materiałami: Analiza materiało- chłonności
produkcji. Analiza zaopatrzenia materiałowego.
Analiza zapasów materiałowych.
Ogólna diagnoza efektywności w gospodarowaniu materiałami. Formułowanie
wniosków i działań racjonalizujących.
Materiałochłonność produkcji wyraża ilość materiału zużytego na
wytworzenie jednostki wyrobu (produktu o określonych cechach użytkowych).
Poziom materiałochłonności oblicza się w miernikach ilościowych lub ilościowo
– wartościowych oraz wartościowych. Jest to wskaźnik będący odwrotnością
wskaźników efektywności, stąd jego wzrost powoduje spadek efektywności
produkcji, a obniżenie skutkuje wzrostem efektywności produkcji.
Wskaźniki dynamiki materiałochłonności produkcji – porównanie wielkości
wskaźników materiałochłonności za szereg lat.
Ocena efektywności wykorzystania materiałów Na zużycie materiałów
wpływają następujące czynniki:
Zmiany w ilości i strukturze produkcji,
Zmiany w strukturze zużywanych materiałów, Zmiany w konstrukcji wyrobów,
Zmiany cen materiałów na rynku, Rzeczowe zmiany zużycia materiałów na
jednostkę wyrobu poprzez lepsze opanowanie technologii wytwarzania.
Rytmiczne dostawy realizowane w planowanym terminie, wynikającym z
harmonogramu dostaw.
Kompletność dostaw zgodność ilości i struktury asortymentowej materiałów
otrzymanych z zamówieniami.
Efektywność kooperacji (kiedy opłaca się zamawiać materiały z zewnątrz).
Cena płacona dostawcy materiałów < koszt wytworzenia materiału we własnym
zakresie
Ustalenie przyczyn i ich wpływu na zmiany w zaopatrzeniu materiałowym:
1)Przyczyny zakłóceń w zaopatrzeniu leżące po stronie przedsiębiorstwa: Zbyt
późne składanie zamówienia na dostawę materiałów,
Niedostateczne rozpatrzenie faktycznych możliwości dostawców,
Nieprecyzyjne sformułowanie warunków dostawy, Niedostateczne
egzekwowanie relacji dostawy.
2)Przyczyny leżące po stronie dostawców (zewnętrzne przyczyny):
Opóźnianie dostaw, Realizacja dostaw nieodpowiadających wymaganiom
ilościowym i jakościowym.
Ekonomiczne skutki zakłóceń przebiegu dostaw materiałowych:
Koszty przestojów produkcyjnych z powodu braku materiałów,
Kary umowne płacone za nieterminowe wykonanie planu dostaw produktu,
Wyższe koszty funkcjonowania służb zaopatrzeniowych wynikające z potrzeby
dokonywania dodatkowych dostaw,
Koszty finansowe z tytułu odsetek od kredytów zaciągniętych na sfinansowanie
nadmiernych zapasów,
Wzrost godzin nadliczbowych na odrobienie zaległości w wykonaniu planu
produkcji,
Kary za nieterminowe wykonanie planu produkcji.
Cel analizy zapasów materiałowych ocena rzeczywistego stanu zapasów, ich
wielkości, struktury i kosztów utrzymania pod względem ich zgodności z
uzasadnioną normą, wielkością produkcji i poziomem kosztów.
Analiza poziomu zapasów – badamy odchylenie istniejących zapasów od planu
lub normy. Następnie wyjaśniamy przyczynę odchylenia.
Głównym celem analizy produkcji w przedsiębiorstwie jest ocena wpływu
efektywności poszczególnych rodzajów produkcji na wyniki finansowe.
Etapy analizy produkcji: Analiza wykonania planu produkcji w różnych
miernikach i jej rytmiczności,
Analiza struktury asortymentowej produkcji, Analiza jakości i nowoczesności
produkcji, Ogólna ocena zmian działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa.
Pojęcie i pomiar produkcji:
Zasadniczym zadaniem przedsiębiorstwa produkcyjnego jest wytwarzanie i
sprzedaż wyrobów oraz odpłatne świadczenie usług. Produkcja jest
odzwierciedleniem wyników pracy przedsiębiorstwa. Przesądza także o
efektywności gospodarowania poszczególnymi czynnikami wytwórczymi.
Produkcję przedsiębiorstwa przemysłowego można wyrazić w:
Miernikach naturalnych – wyznaczają rzeczowe efekty pracy przedsiębiorstwa;
są najprostszym sposobem mierzenia wielkości produkcji. Wyraża się je w
jednostkach fizycznych takich, jak miary długości, masy, powierzchni, objętości,
energii i w sztukach.
Miernikach wartościowych – wyrażają wartościowe efekty produkcji w cenach
bieżących i stałych. Mierniki mogą być bieżące i stałe. Miernikach umownych –
umożliwiają przeliczanie produkcji różnorodnej w ramach grup
asortymentowych na określony produkt lub produkt umowny. Podstawą
przeliczenia jest najczęściej określona cecha użytkowa wyrobu, rodzaj surowca
lub podobny proces technologiczny. Najbardziej znane jednostki wyrażania tej
produkcji to jednostki zbożowe, gruntowe itp. Miernikach pracochłonności –
określają czas pracy potrzebny do wykonania wyrobu. Jednostkami
pracochłonności mogą być zarówno obowiązujące w danym okresie normy
pracy, jak i pracochłonność rzeczywista. Wyróżnia się mierniki produkcji oparte
na pracochłonności bezpośredniej, technologicznej i całkowitej.
Rytmiczność produkcji – inaczej równomierna realizacja produkcji, tzn. w
równych odstępach czasu uzyskuje się tę samą lub zbliżoną wielkość produkcji.
Ma znaczenie w przypadku produkcji masowej, wielkoseryjnej. Rytmiczność
jest korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ nie dezorganizuje jego
działalności, nie wywołuje napięć produkcyjnych oraz nie powoduje
nadmiernego zaangażowania i zużycia czynników wytwórczych. Oddziałuje
korzystnie na poziom kosztów przedsiębiorstwa, a tym samym na zysk netto.
Analiza rytmiczności produkcji obejmuje: 1Ustalenie stopnia rytmiczności
produkcji. 2Rozpoznanie czynników zakłócających rytmiczność.
3Określenie ujemnych skutków braku rytmiczności produkcji.
Etapy analizy rytmiczności:
1Analiza stopnia rytmiczności:
2Analiza dynamiki rytmiczności produkcji – porównanie danych w ciągu lat do
okresów poprzednich. 3Ustalenie przyczyn i wpływu czynników na rytmiczność
produkcji: aCzynniki zależne – metody deterministyczne, bCzynniki niezależne
– metody związane ze statystyką. 4Ogólna diagnoza stopnia rytmiczności
produkcji – podsumowanie wpływu poszczególnych czynników na ogólny stan
rytmiczności.
Czynniki wpływające na rytmiczność:
Sprawne planowanie i organizowanie produkcji, Sprawne działanie komórek
pomocniczych zapewniające bezawaryjną pracę maszyn i urządzeń,
Zaangażowanie całej załogi w realizację zadań w przedsiębiorstwach, Wysoka
jakość dokumentacji technicznej,
Niezawodne funkcjonowanie systemu informacji, Terminowe i kompletne
dostawy materiałów, surowców, energii.
Ujemne skutki braku rytmiczności:
Niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeń w jednych okresach i nadmierne
przeciążanie w innych,
Pogorszenie warunków pracy oraz stopnia bezpieczeństwa i higieny pracy,
Wzrost liczby godzin nadliczbowych,
Pogorszenie jakości produkcji,
Zakłócenia w pracy przedsiębiorstw transportowych i handlowych – wyższe
koszty magazynowania, transportu, dystrybucji, Nierównomierne osiąganie
przychodów ze sprzedaży, powodujące nierównomierne powstawanie zysku,
