Dwoma podstawowymi cechami upośledzenia umysłowego jest wolne tempo rozwoju oraz zmiany ilościowe w jego sferach. W przypadku występowania takich zaburzeń rolą rodziców, opiekunów, terapeutów, wszystkich osób zajmujących się dzieckiem upośledzonym, będzie pobudzanie i wzbogacanie rozwoju dziecka. „ten sposób kierowania rozwojem zwykło się w psychologii i pedagogice nazywać stymulowaniem do łacińskiego słowa stimular, które znaczy pobudzać napędzać[...] Oznacza przyspieszenie rozwoju, zewnętrzne oddziaływanie uniemożliwiające wszechstronny rozwój dziecka, doskonalenie rozwoju, czyli stworzenie sytuacji i zachęcenie do działania prowadzącego do samorealizacji”
Celem stymulacji rozwoju, jest zaspokojenie potrzeb poznawczych i emocjonalnych dziecka, przez dostarczenie mu doświadczeń dostosowanych do jego możliwości i potrzeb rozwojowych. Działania takie przygotowują do jak najlepszej adaptacji społecznej.


Podstawowe zadania w postępowaniu z chorym dzieckiem to uczenie go:
- samoobsługi w czynnościach codziennych,
- samodzielnego poruszania się,
- jak najsprawniejszego posługiwania się rękoma,
- słownego komunikowania się z otoczeniem,
- dbania o wygląd zewnętrzny.

Program usprawniania psychoruchowego powinien uwzględnić następujące czynniki:
- wrodzone zadatki anatomiczne, fizjologiczno - organiczne,
- aktywność własną,
- środowisko,
- sytuacje rodzinną i wychowanie.

Założenia, które należy realizować w ramach programów usprawniania to min:
- stymulacja ogólnego rozwoju dziecka polega na dostarczaniu dziecku już w pierwszym roku życia odpowiednich do poziomu jego rozwoju bodźców, które aktywizują sferę spostrzeżeniowo - ruchową. Uczenie nowej formy zachowania musi być opanowane czynności z wcześniejszego etapu rozwoju. - szczególną uwagę należy zwrócić na czynności spostrzegania dziecka,
Ogólny poziom rozwoju dzieci z zespołem Downa zależy w dużym stopniu od warunków ich życia i wychowania. Ważnym czynnikiem stymulacji rozwoju dziecka będą odpowiednio dobrane i prawidłowo przeprowadzone zabawy, bądź zabiegi o charakterze profilaktyczno - usprawniającym aparat ruchowy, układ oddechowy, artykulacyjny, fonacyjny, polegające na uczeniu zgrabnego poruszania się, poprawnego siedzenia, oddychania przez nos, zamykania buzi, gryzienia i żucia, połykania i naśladowania różnego rodzaju sygnałów itp. Pomocnym jest fakt, iż dzieci z zespołem Downa już od pierwszych miesięcy życia wykazują zainteresowanie światem zewnętrznym. W większości przypadków możemy zauważyć u nich takie cech jak spostrzegawczość czy chęć naśladownictwa. Pamiętajmy, że niemowlęta z zespołem Downa nie są generalnie opóźnione, ale rozwijają się według tej samej, co inne dzieci ścieżki rozwojowej, tyle, że wolniej . Oznacza to przede wszystkim, że rozwój dzieci jest nieharmonijny i przebiega w różnym tempie w poszczególnych obszarach. Wychowując dziecko z zespołem Downa trzeba zdawać sobie sprawę, że w jego rozwoju mogą pojawić się pewne opóźnienia, dysharmonie i dysfunkcje.

Rola stymulacji jest ogromna. Nie tylko pobudza aktywność percepcyjną, ale odgrywa ważną role we wszystkich sferach życia. Mimo wielu metod, technik, nie jest łatwa, gdyż każde z upośledzonych dzieci wymaga indywidualnego jej doboru. Wspomaganie rozwoju dziecka biologicznie uszkodzonego i zagrożonego upośledzeniem graniczy ze sztuką, jest, bowiem szukaniem najlepszych rozwiązań w aktualnej sytuacji życiowej na każdym etapie rozwoju. Kreowanie korzystnych warunków rozwoju takiemu dziecku wymaga czujności opiekunów, stałej wrażliwości na wszelkie sygnały niepowodzeń, zablokowań grożących lawinowym ciągiem destrukcyjnych skutków.

Dziś okazuje się jednak, że intensywne oddziaływanie leczniczo rehabilitacyjne, podjęte już w chwili narodzin dziecka mogą przynieść pozytywne wyniki. Doświadczenie, co raz częściej potwierdza fakt, że dzieci objęte wczesną, odpowiednią do potrzeb terapią z powodzeniem mogą realizować naukę w szkole specjalnej z ograniczonym programem nauczania, a nawet w szkole masowej.
W miarę doskonalenia metod oddziaływania wychowawczego i wczesnej interwencji terapeutycznej, wyraźnie wzrasta poziom rozwoju umysłowego, społecznego i emocjonalnego osób z zespołem Downa. Brak odpowiedni oddziaływań lub ich niedostatek, prowadzić może do derywacji społecznej i emocjonalnej tych osób, a w konsekwencji do obniżania się wraz z wiekiem życia poziomu ich rozwoju umysłowego.
Bardzo często zostaje podkreślane, że im wcześniej zostaną podjęte oddziaływania stymulujące tym większe są szansę na ich powodzenie.

Należy jednak pamiętać, że nie ma jednej niezawodnej recepty na wspieranie rozwoju dziecka z zespołem Downa. Każde dziecko rozwija się w swoim rytmie ma swoje uzdolnienia i trudności. Wszystkie stosowane przez nas oddziaływania powinny być dobrane do jego indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych.
Niezbędnym czynnikiem jest kompleksowa diagnoza rozwoju dziecka, obejmująca ocenę somatycznego stanu dziecka, ocenę rozwoju ruchowego, umysłowego i społecznego w tym rozwoju mowy. W przypadku dzieci w pełni spranych, nie musimy zachęcać ich do różnych form aktywności. Natomiast, jeśli chodzi o dzieci opóźnionych w rozwoju wg Kostory - Borkowskiej wszelkie oddziaływania powinny być skierowane na pobudzenie ich aktywności. Oddziaływania stymulujące powinny być prowadzone w formie zabaw, ćwiczeń, a także w odpowiedniej formie wychowawczej, mającej na celu minimalizowanie trudności rozwojowych dziecka, tak, aby uzyskało ono optymalny rozwój w sferze ruchowej, intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.

Na podstawie literatury przedmiotu, badań przeprowadzonych nad dziećmi z zespołem Downa, śmiało możemy stwierdzić że rola stymulacji rozwoju stanowi ważny element życia każdego z tych dzieci. Wczesne oddziaływania rehabilitacyjne, mają istotny wpływ na dalsze funkcjonowanie dzieci z zespołem Downa. W sposób znaczący wpływają na polepszenie ich funkcjonowania we wszystkich sferach rozwoju. Otwierają im drogę do lepszego poznania świata i samych siebie. Z przeprowadzonych badań wynika, że każde ze stymulowanych dzieci z zespołem Downa w większym lub mniejszym stopniu, podwyższyło swój potencjał, obniżył się natomiast wpływ różnego rodzaju dysfunkcji towarzyszących tej chorobie.


PRZEGLĄD METOD STYMULACJI ROZWOJU

Zarówno w praktyce jak i literaturze proponowane jest wiele metod stymulacji rozwoju dzieci niepełnosprawnych. Ich wielorakość i różnorodność oddziaływań często budzi u nas a szczególnie u rodziców dzieci o zaburzonym rozwoju ogromny dyskomfort. Przedstawiono metody, które oddziałują na różne sfery, jak również te, które są najbardziej znane i najczęściej stosowane. Nie ma idealnej metody pracy z dziećmi, dobór metody zależy od możliwości dziecka, od jego stopnia upośledzenia. W tym przypadku różnorodne metody odnoszą pożądane skutki, dla poprawienia efektu nauczania możliwe jest łączenie różnorodnych metod.

METODY STYMULACJI SENSORYCZNEJ:

Stymulacja kinestetyczna
Kinestezja to zdolność rozpoznawania pozycji i ruchów części ciała bez kontroli wzrokiem. Kinestezja to zmysł ruchu bardziej precyzyjny niż propriocepcja. Jego receptory znajdują się w mięśniach, ścięgnach i stawach, które stymulować można przez ruch i czucie ruchu, przez stosowanie ćwiczeń prawidłowych wzorców ruchowych. Stymulacja kinestetyczna zalecana jest we wszystkich metodach neurofizjologicznych, szczególnie w metodzie Rood.

Stymulacja proprioceptywna
Propriocepcja to zmysł odczuwania samego siebie, czucia pozycji i ruchu ciała. Proprioceptory znajdujące się w mięśniach, stawach, oczach, w narządzie równowagi przesyłają sygnały do ośrodka koordynacyjnego w móżdżku. Propriocepcja wraz ze zmysłowymi układami odbioru dotyku i temperatury należą do najwcześniej rozwijających się i dojrzewających. Proprioceptory reagują na czynne napięcie i bierny naciąg mięśni, ścięgien i na zgięcia w stawach niezbędne do wykonania precyzyjnych ruchów. Propriocepcja jest bardziej podświadoma niż kinestezja, np. automatyczny ruch po schodach. Stymulacja proprioceptywna i kinestetyczna zalecana jest we wszystkich metodach neurofizjologicznych.

Stymulacja przedsionkowa
Układ przedsionkowy (zmysł równowagi) ma receptory w uchu wewnętrznym, reagujące na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz przyspieszenie prędkości ruchu. Stymulacja przedsionkowa to stymulacja rotacyjna, np. umieszczenie dziecka w hamaku, w którym obraca się ono po okręgu lub ruch linearny (pionowy), jakim jest kołysanie. Współdziałanie układu przedsionkowego i móżdżku wpływa na napięcie mięśniowe, równowagę i reakcje posturalne, reguluje ruchy chodzenia, biegania, wspinania się. Badania dowiodły, że wiele dzieci z trudnościami szkolnymi, z zaburzeniami koordynacji ruchowej i reakcji równoważnych ujawnia deficyty w funkcjonowaniu narządu przedsionkowego, które można usprawniać poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia w toku terapii integracji sensorycznej (SI). Układ przedsionkowy rozwija się bardzo wcześnie w okresie prenatalnym w ciągu pierwszych dziesięciu tygodni po zapłodnieniu. Jego rozwój wspomagają ruchy ciała matki podczas codziennych aktywności. Stymulacja zmysłu przedsionkowego i proprioceptywnego ma znaczenie w kształtowaniu prawidłowości w zakresie dużej motoryki, zalecana jest przez Ayres.

Stymulacja dotykowa
Układ dotykowy to zmysł pobudzający aktywowanie ruchu poprzez stymulację receptorów czuciowych o niskim i wysokim progu pobudliwości w celu zwiększenia wrażliwości mięśni na rozciąganie i wykorzystanie zharmonizowanej stymulacji czuciowej do aktywacji odpowiedzi motorycznej. W metodzie sensomotorycznej Rood bodźce czuciowe to: masowanie, pocieranie, drażnienie szczoteczką, ochładzanie, klepanie, przytulanie. Aby mózg dziecka funkcjonował prawidłowo, musi otrzymywać bodźce z trzech podstawowych zmysłów: przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego na równi z bodźcami wzrokowymi, słuchowymi i smakowymi. W życiu prenatalnym dokonuje się stała stymulacja dotykowa przez wody płodowe.

Stymulacja wzrokowa i słuchowa
Zmysły wzroku i słuchu są zmysłami wyższego rzędu i są stymulowane przez sensoryczne bodźce płynące z dotyku, propriocepcji i narządu przedsionkowego. Zmysły te posiadają szczególne znaczenie w procesie uczenia się, jak również w zakresie rozwoju motorycznego. Neurolog Myer stwierdził, iż odruch toniczny szyjny leży u podstaw rozwoju koordynacji wzrokowo-słuchowej. Przetrwanie tego odruchu poza wiek wczesnoniemowlęcy przeszkadza w rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Stymulacja polisensoryczna - terapia integracji sensorycznej
Integracja sensoryczna to scalanie i przetwarzanie bodźców zmysłowych. Zaburzenia integracji sensorycznej wywołują deficyty integracji. Dziecko rozwija się i uczy poprzez bodźce docierające do jego ciała za pośrednictwem narządów zmysłów. Wszystkie układy zmysłowe i mózg funkcjonują we współzależności. Pień mózgu, rdzeń przedłużony i móżdżek są strukturami, które odbierają najbardziej polisensoryczne informacje płynące z receptorów, dzięki którym wiele czynności możemy wykonywać w sposób zautomatyzowany. Stymulacja polisensoryczna jest zalecana przez metodę wzorców Domana Delcato, która wykorzystuje również kombinację biernych ruchów ze stymulacją odruchów.

Metody stymulacji ruchu:

Stymulacja odruchowych wzorców ruchu
To wywoływanie odruchu chwytnego dłoni, odruchu chwytnego palców stóp, odruchu Moro, a w metodzie Vojty odruchu pełzania i obrotu wokół osi ciała.

Stymulacja bierna ruchu
Bierny ruch kończynami dziecka według różnych wzorców pełzania (homolateralny lub heterolateralny).

Stymulacja ruchu czynna (zamierzona)
Zachęcanie dziecka do pełzania, czworakowania, oraz pionizowania się, do sięgania i chwytania przedmiotu. Zachęcanie do ruchów manipulacyjnych. Stymulacja ta zalecana jest w metodach rehabilitacyjnych opartych na rozwoju neuromotorycznym - metoda NDT-Bobath, Rood, Ayres, Vojty.

W praktyce większość fizjoterapeutów stosuje w leczeniu niemowląt wysokiego ryzyka podejście eklektyczne, to jest połączenie technik zaczerpniętych z kilku neurofizjologicznych metod: NDT-Bobath, Rood, Vojty, Ayres.

Metoda Vojty

Została opracowana przez Vaclawa Voltę w 1954 r w Pradze. Jest przeznaczona jest dla dzieci już od pierwszych dni ich życia, u których stwierdza się obniżone lub zbliżone do normalnego napięcia mięśniowego. Polega na „ wprowadzaniu podczas usprawniania konkretnych ćwiczeń czynnych i oporowych. Nawiązuje do mechanizmu pełzania i zawiera w sobie zestaw ćwiczeń wywołujących odruch pełzania i obracania” Celem tej metody jest pobudzanie pól koordynacyjnych w o.u.n. w celu utrwalenia prawidłowego ruchu. Polega na takim ułożeniu dziecka, i oddziaływaniu na nie, by podczas ćwiczeń poszczególna kończyna lub głowa pozostała wolna wykonując oczekiwany ruch. Stąd w czasie zajęć z dzieckiem stosuje się różnego rodzaju uciski i opory i uzyskuje się odpowiednie ruchy. Metoda ta kładzie nacisk na usprawnianie ruchowe, pomija stronę emocjonalną i społeczną rozwoju.

Metoda Faya

Metoda ta zakłada, że rozwój ruchowy dziecka przebiega etapami. Najniższym stopniem tego rozwoju jest pełzanie homologiczne (jak u żaby). Podczas tego etapu kończyny dziecka poruszają się jednocześnie. Drugi etap stanowi homolateralne pełzanie. Wtedy to kończyna górna i dolna porusza się jednocześnie po tej samej stronie ciała (jak u salamandry). Ostatnim etapem rozwoju ruchowego jest pełzanie heterolateralne, tj. naprzemienne. Metoda Faya zaleca stosowanie tych wzorców usprawniania w zależności od możliwości ruchowych dziecka na danym etapie.” W czasie usprawniania metodą Faya korzysta się dodatkowo ze środków służących obniżaniu spastyczności oraz pomocnych w opracowaniu mimowolnych ruchów. Ćwiczenia w metodzie są trudne i wymagają wielokrotnego powtarzania w ciągu dnia. „

Metoda Domana

Jest kontynuacją metody Faya. Wychodzi ona z założenia, iż na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się 6 najważniejszych obszarów służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa, sprawność rąk. „W metodzie tej przyjmuje się wczesne usprawnianie dzieci. Ma ono doprowadzić do tego by nieuszkodzona część mózgu przyjęła zadania uszkodzonej części.” Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w ramach, których dokonuje się usprawniania: blok rozwoju fizjologicznego, intelektualnego, społecznego, fizycznego.” W przypadku uszkodzenia mózgu skuteczne leczenie możliwe jest tylko wtedy, gdy koncentruje się ono na mózgu gdzie leży przyczyna nie zaś na fragmencie „obrzeży” gdzie występują objawy”

Komunikacja przez dotyk

Metoda komunikacji przez dotyk polega na dostarczaniu dziecku różnego rodzaju doznań za pośrednictwem ręki matki lub terapeuty. ”Zajęcia z dzieckiem rozpoczynamy od najprostszych zabaw, podczas których matka lub terapeuta ujmuje ręce dziecka i dotyka nimi najpierw twarz dziecka a potem swojej bądź innych osób towarzyszących lub współ prowadzących terapię. Dotyk twarzy pozwala zwrócić uwagę dziecka na liczne szczegóły: oczy, usta, nos czy uszy oraz rozpoznać je na twarzach innych osób” Ćwiczenia te wymagają wielu powtórzeń. Następnie przechodzimy do rozpoznawania innych części ciała ludzkiego, a potem do przedmiotów codziennego użytku. W metodzie tej wykorzystujemy przedmioty sprawiające dziecku przyjemność oraz dostarczające mu różnego rodzaju wrażenia (dotykowe, smakowe, zapachowe, termiczne). Podczas tego treningu wyczuwamy potrzeby dziecka, jego nastroje i dążenia. Ważna jest świadomość nauczyciela,” że każde dziecko z zespołem Downa odznacza się niepowtarzalnymi cechami, ma własne potrzeby, tempo rozwoju i uczenia się. Nadmierna ingerencja i korekcja jego zachowań przez otoczenie, zbyt dynamiczne ruchy osób udzielających mu wsparcia, mogą doprowadzić do negacji-wywołać upór dziecka.”

Kolejną grupą są metody wspomagania psychoruchowego. Ich celem jest stymulowanie rozwoju psychoruchowego. Oddziałują nie tylko na uszkodzone narządy czy funkcje, ale na całe ciało. Pozwalają one dziecku niepełnosprawnemu na jego poprawę, i rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny.



Metoda Ruchu Rozwijającego V. Sherborne

„W rehabilitacji dziecka z zespołem Downa istotną rolę odgrywa ruch. Metoda V. Sherborne jest metodą szczególnie polecaną. Zakłada ona, że rozwój poznawczy dziecka opiera się na jego rozwoju ruchowym. Zajęcia prowadzone tą metodą oprócz usprawnienia ruchowego, dają umożliwić dziecku osiągnięcie wewnętrznego spokoju, uświadomienie sobie własnej wartości, relaks. Dochodzi się do tego poprzez poznanie samego siebie, własnego ciała, a także przeniesienie poczucia bezpieczeństwa na najbliższe otoczenie, a potem na innych ludzi. Opracowany przez Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspakajanych w kontaktach z dorosłymi. Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:
1. świadomości swojego ciała i usprawnienia ruchowego;
2. świadomości przestrzeni i działania w niej;
3. dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi, nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu. „

Wszelkie planowane zajęcia muszą uwzględniać prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka oraz rozwoju procesu grupowego, a także możliwości i ograniczenia psychofizyczne dzieci, wynikające z zaburzeń ich rozwoju. Jako skuteczna metoda terapeutyczna, daje się też wykorzystywać w profilaktyce, może być pomocna w poznawaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych osób zainteresowanych własnym rozwojem.

Hipoterapia
„ Jest to metoda wielo profilowego usprawniania dzieci niepełnosprawnych, oddziaływuje w trzech wymiarach: ruchowym, fizjologicznym i psychicznym. Jako metoda rehabilitacji podnosi sprawność ludzkiego ciała, a także jest źródłem radości i przyjemności. Obcowanie z koniem jest uczeniem się wrażliwości, próbą zmagania się z własna słabością, nieporadnością i lękiem. Koń jest znakomitym partnerem w nabywaniu doświadczeń w zakresie kontaktów i emocji. Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę usprawniania dzieci i znaczącą wpływa na sferę psychospołeczna dziecka. Zajęcia usprawniające występujące w tak prowadzonej formie motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu. Ponieważ odbywają się w warunkach naturalnych(np. w lesie, na łące) umożliwiają dziecku również kontakt z naturą”.

Metoda Christophera Knilla

„ Metoda ta może być kluczem do każdego dziecka, bez względu na jego możliwości i stan psychofizyczny. Zastosowanie tej metody możliwe jest zarówno w trakcie terapii indywidualnej jak i przy nawiązywaniu kontaktu z dzieckiem, rozbudzaniu sprawności pozytywnej oraz kształtowaniu orientacji w schemacie ciała i rozwijaniu poczucia tożsamości. Dodatkowym plusem tej metody jest uzyskany przez wprowadzenie określonej muzyki efekt orientacji w czasie oraz przewidywania kolejnych czynności. Jej istota polega na prowadzeniu wyraźnie ustrukturalizowanych sesji. Po pewnym czasie dzieci zaczynają łączyć bodźce słuchowe- melodię- ze schematem i rodzajem wykonywanej czynności. Dzięki temu osiąga się nie tylko nawiązanie kontaktu i rozwijanie aktywności, ale również orientację w czasie, umiejętność przewidywania oraz wyraźny rozwój koordynacji słuchowo-ruchowej; rytmizowanie ruchów w zależności od muzyki.

Metoda dobrego startu (MDS)

„ Należy ona do metod terapii psychomotorycznej. W jej założeniach leży teza, że rozwój psychiczny ściśle wiąże się z rozwojem ruchowym. Rehabilitacja psychomotoryczna ma na celu usprawnianie i harmonizowanie współdziałania motoryki i psychiki przez korekcję i kompensację zaburzonych funkcji. W metodzie dobrego startu mieszczą się ćwiczenia wspomagające obydwa obszary rozwoju. Występują w niej trzy elementy: słuchowy (piosenka - muzyka i tekst), wzrokowy (wzór graficzny - figura geometryczna lub litera) i ruchowy (wykonywanie ruchów w celu odtwarzania wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki). Celem metody jest jednoczesne usprawnianie funkcji słuchowych, wzrokowych i dotykowo - kinestetyczno - ruchowych oraz ich koordynacja, czyli harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych.

Metoda Paula Dennisona- Kinezjologia edukacji

Metoda ta wykorzystuje ćwiczenia relaksacyjne i energetyzujące służące integracji półkul mózgowych w celu poprawy działania, stosowana cierpliwie pomaga przezwyciężyć trudności dziecka. Ćwiczenia polegają na wykorzystaniu różnych ruchów naprzemiennych np. dotykanie prawym łokciem lewego kolana. Należy ustalić, w jakim zakresie dziecko ma najwięcej problemów i dobrać dla niego odpowiedni zestaw ćwiczeń. Półkule mózgowe dziecka nie zaburzonego rozwijają się prawidłowo i bez trudności przyswajają sobie kolejne umiejętności jednak, jeśli chodzi o dzieci upośledzone umysłowo to pomagając usprawnić im półkule mózgowe pomagamy im usprawnić, chociaż niektóre zaburzone organy.

Muzykoterapia

„ Muzykoterapia to systematyczne i metodyczne zastosowanie muzyki w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości, oparte na interdyscyplinarnych - muzycznych, psychologicznych i metodycznych założeniach. Oznacza formę psychoterapii reedukacji, posługującą się muzyką i jej elementami jako środkami ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej. Muzyka w terapii pełni rozmaitą rolę, w zależności od różnych czynników np.: może być substytutem leku lub symbolem człowieka i sytuacji społecznych. Stanowi ona ogniwo pośredniczące w relacji terapeutycznej, rozumianej jako interakcję między pacjentem a terapeutą lub otoczeniem. Muzyka łączy dwie formy aktywności pacjenta: w sferze odbiorczej i sferze wykonawczej. W procesie diagnozy i leczenia uwzględnia się wpływ muzyki na: emocje, proces myślenia, psychomotorykę, układ wegetatywny, procesy neurofizjologiczne. Muzyka jest metodą terapeutyczną wywierającą leczniczy wpływ zarówno na dzieci jak i u dorosłych stanowi ona doskonały środek oddziaływania na stan świadomości człowieka i jego funkcje neurowegetatywne. Ma zdolność wzbudzania emocji, zaspokaja potrzebę ekspresji i zabawy, pobudza potrzeby estetyczne i poznawcze człowieka. Muzyka w sposób dynamiczny zmienia słuchacza, pobudza go do działania (ożywia, uaktywnia mięśnie mimiczne, kończyny). Skłania do skupień, wzruszeń, daje możliwość odbioru miłych i przyjemnych doznań. Bywa źródłem kreatywnych zachowań człowieka, inspiruje twórczo, przezwycięża smutek i monotonię. Dostarcza radości i siły do pokonywania słabości i lęków. „Chociaż wstępnie przyjmowana jest przez narząd słuchu, to melodia ujmowana jest przez struktury nerwowo-zmysłowe, którym podporządkowane jest myślenie. Muzyka to niewerbalny sposób wyrażania się. W czasie zajęć z muzykoterapii dzieci niepełnosprawne umysłowo mają możliwość doznania radości i uwolnienia się od paraliżującego lęku, często destrukcyjnie wpływającego na ich zachowanie” .

Receptoterapia (akupresura)

„Jest metodą opartą na dotyku, a ściślej na stymulacji odpowiednich punktów zlokalizowanych na dłoniach i stopach dziecka. Punkty te, nazywamy receptorami, stanowią unerwione miejsca pozostające w łączności z odpowiednimi narządami wewnętrznymi lub okolicami ciała.” Masaż odpowiednich receptorów(na stopach lub dłoniach)doprowadza do osiągnięcia ich lepszego ukrwienie. Odpowiednio wykonany masaż wpływa wyciszająco, relaksująco a pośrednio leczniczo na pacjenta. Dzieci z zespołem Downa po systematycznym stosowaniu tych zabiegów stają się odporne na infekcje, ich chód staje się lekki i zgrabny. Dzieci chętnie biorą udział w zabawach ruchowych, co jest oznaką ich dobrej kondycji fizycznej i psychicznej.

---