WYBRANE ŚRODKI 

TRENINGOWE

 STOSOWANE 

W REHABILITACJI LECZNICZEJ 

REHABILITACJA

  

- 

to kompleksowe i zespołowe działanie na 

rzecz osoby niepełnosprawnej fizycznie lub 
psychicznie, które ma na celu przywrócenie 
tej osobie pełnej lub maksymalnej do 
osiągnięcia sprawności fizycznej (stosując 
m.in.  fizjoterapię) lub psychicznej, a także 
zdolności do pracy oraz do brania czynnego 
udziału w życiu społecznym

W ramach fizjoterapii 
wyróżniamy:
- balneoterapię
- klimatoterapię
- hydroterapię
- terapię manualną 
- masaż leczniczy
- fizykoterapię 
- kinezyterapię

FIZJOTERAPIA

 

- to zespół metod leczniczych 

wykorzystujących zjawisko reaktywności organizmu na 
bodźce. 

-

KINEZYTERAPIA – leczenie ruchem (z 

greckiego kinesis = ruch; therapeja = opieka, 
leczenie)

1.ĆWICZENIA BIERNE:
                - WŁAŚCIWE
                - REDRESYJNE
                - AUTOREDRESYJNE
2. ĆWICZENIA CZYNNO – BIERNE
3. ĆWICZENIA CZYNNE:
               -  CZYNNE WOLNE
               -  CZYNNE W ODCIĄŻENIU
               -  CZYNNE WSPOMAGANE – PROWADZONE
               -  CZYNNE Z OPOREM
4.ĆWICZENIA SPECJALNE:
               -  ROZLUŹNIAJĄCE (RELAKSACYJNE)
               -  SYNERGISTYCZNE:
               -  KONTRALATERALNE
               -  IPSILATERALNE
               -  NAUKA CHODU
               -  NAUKA CZYNNOŚCI DNIA CODZIENNEGO
               -  ĆWICZENIA W WODZIE

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ W KINEZYTERAPII

0 - brak czynnego skurczu mięśnia - 0%

1- ślad czynnego skurczu , bez wyniku ruchowego -10%

2 - wyraźny skurcz mięśnia i ruch przy pomocy w odciążeniu 

- 25%

3 -samodzielny ruch z pokonaniem siły ciężkości 

odpowiedniego 

odcinka ciała- 50%

4 - jak wyżej tylko z pewnym, dodatkowym oporem - 75%

5 - ruch z pełnym oporem - 100%

Skala siły mięśniowej w/g Lovetta:

a.   właściwe -  kwalifikacja mięśni 0-1 w/g skali Lovetta


ruchy tylko wtedy są skuteczne, kiedy każdy ruch wykonany jest w pełnym 
zakresie i we wszystkich płaszczyznach ruchu danego stawu.



stosujemy je 1-2 razy dziennie po około 10-20 powtórzeń



cel ćwiczeń:

       - zapobieganie obkurczaniu się mięśni oraz miękkich tkanek okołostawowych 
       - stymulacja czuciowej części analizatora kinestetycznego (zachowanie pamięci  

ruchowej)



 wskazania:

      - porażenia wiotkie i spastyczne mięśni i niedowłady
     - długotrwałe unieruchomienie stawów (złamania) 
  b. redresyjne -   ćwiczeni bierne z użyciem większej siły zewnętrznej oraz 

zabiegów 

                               fizykalnych (parafina, ciepła kąpiel, naświetlania lampą solux, 

masaż)

•

cel ćwiczeń:

-

zwiększenie zakresu ruchu w stawie

-

zlikwidowanie przykurczu w stawie

c. autoredresyjne – są to takie same ćwiczenia jak redresyjne ale ćwiczący może je 
                                        sam wykonać (pozycje redresyjne, własna ręka)

Ćwiczenia bierne

 wykonuje terapeuta bez czynnego 

udziału pacjenta

 

istotą tych ćwiczeń jest czynne rozluźnienie mięśni przez 

pacjenta i bierne   
    wykonywanie ruchu przez terapeutę (pacjent stara się wykonać 
ruch  a siła
    zewnętrzna ma tu charakter wspomagający)
 kwalifikacja do ćwiczenia  1-2  w skali Lovetta- 
 zespół metod leczniczych wykorzystujących zjawisko 
reaktywności   

organizmu na bodźce. 

 ruch prowadzi się w niepełnym zakresie (granica bólu)
 stosowanie 3-5 serii dziennie po 10-15 powtórzeń w serii 

(odpoczynek 2- 3min.)

 cel: 
          - przerwanie łuku odruchowego łańcucha bólowego
          - rozbicie napięcia mięśniowego
 wskazania: 
                        - choroby reumatoidalne 
                        - stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych w 

narządzie 

Ćwiczenia czynno – bierne

Ćwiczenia czynne: 

to ruchy wykonywane samodzielnie przez pacjenta

 stosuje się je przy sile mięśniowej = 3 w skali Lovetta
 celem stosowania jest zwiększenie siły i wytrzymałości 
mięśni

1- ćwiczenia czynne - wolne (właściwe) 

 

konieczna dobra znajomość anatomii funkcjonalnej aby dobrze 

dobrać  ćwiczenie dla określonego mięśnia lub grupy mięśni

 realizuje się je w określonych pozycjach wyjściowych (to układ ciała 
przed  rozpoczęciem ćwiczenia) i kończy  się je bądź w pozycji 
wyjściowej, bądź 

w innej zwanej końcową 

 wyróżniamy pozycje niskie, średnie i wysokie (kryterium – położenie 
środka  ciężkości w stosunku do podłoża)

 pozycja izolowana tj. ustabilizowanie pewnej części ciała tak aby ruch 

odbywał się tylko w ściśle określonej jego części a nie 

rozprzestrzeniał się na całe ciało (im pozycja wyjściowa jest  niższa 
tym pozycja bardziej izolowana)

 ćwiczenia liczymy najczęściej na 1-2-3-4

 ćwiczenia czynne – wolne mają zazwyczaj charakter ogólnorozwojowy 
i 

trwają od 30 do 60 minut

 siła mięśni w skali Lovetta – 2
 ćwiczenia wpływają na rozwój siły mięśniowej ćwiczonego 
mięśnia 

oraz wpływają na utrzymanie właściwego 

zakresu ruchu w 

stawie 

 mogą być wykonywane bez udziału terapeuty
 odciążenie uzyskujemy przez:

a. użycie ręki terapeuty (ćwiczenia wspomagane – prowadzone)
b. podwieszając kończynę 
c. przez zmianę kąta pochylenia płaszczyzny
d. przez zmniejszenie tarcia 
e. przez zanurzenie w wodzie

 zalecane do wykonania 2-3 razy w tygodniu po 15-30 minut

2- ćwiczenia czynne w odciążeniu - 

to ruch czynny 

ale w pozycji odciążającej tzn. nie muszą dźwigać danej części 
ciała

 są to ruchy wykonywane przez pacjenta z pomocą terapeuty lub 
maszyny
 celem ich jest wzmocnienie mięśni przez umożliwienie im pracy, której 
bez 

pomocy wykonać by nie mogły 

 pomoc jest taka aby umożliwić choremu ruch ale nie wykonywać go za 
niego
 stosujemy je przy sile mięśniowej – (-2 ) w/g skali Lovetta

3- ćwiczenia czynne wspomagane – prowadzone

4- ćwiczenia czynne z oporem

 to ruchy czynne z pokonywaniem dodatkowego oporu

 

wykonujemy je mając siłę mięśni 4-5 w skali Lovetta

 przy 4 stosuje się je aby doprowadzić siłę i wytrzymałość 
mięśnia do  

poziomu mięśnia zdrowego

 opór uzyskujemy stosując sprężyny, woreczki z piaskiem, 
ciężarki, 

system bloczkowo-ciężarkowy a także opór ręki 

terapeuty itp.

ĆWICZENIA SPECJALNE:

 ćwiczenia rozluźniające

 ćwiczenia synergistyczne

 ćwiczenia w wodzie 

 ćwiczenia chodu i nauki życia codziennego

 

są to ćwiczenia świadomego obniżania napięcia mięśniowego  

lokalnego ale  także całego ciała do poziomu tonusu spoczynkowego 
 stosujemy wtedy gdy zachodzi potrzeba obniżenia patologicznie 
wzmożonego  napięcia mięśniowego albo napięcia powstałego w 
wyniku emocji czy też   podczas przerw w treningu
 ważne jest przyjęcie pozycji rozluźniającej 
 ćwiczący sam lub poprzez sugestię prowadzącego napina a następnie 
rozluźnia 

określone grupy mięśni

 uzyskanie relaksacji całego ciała wymaga ok. 15-30 minut
 spośród metod relaksujących należy wymienić :

 trening autogenny Schultza czy też Jacobsona
 ćwiczenia- relaksacyjno-koncentrujące Romanowskiego
 orientalne metody ćwiczeń typu joga czy zen albo Qigong

ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE (RELAKSACYJNE )

  

a. ćwiczenia synergistyczne kontralateralne 

 stosujemy wtedy, kiedy chcemy uzyskać pobudzenie naczyniowo-
mięśniowe po  przeciwnej stronie ciała w stosunku do uszkodzonej 
kończyny 
 warunkiem skuteczności ćwiczeń synergistycznych jest zastosowanie 
maksymalnego oporu dla ćwiczącej kończyny
                
b.ćwiczenia synergistyczne ipsilateralne
 polegają na wykonaniu ruchów w sąsiednich stawach w stosunku do 
stawu  unieruchomionego
 musi być zastosowanie maksymalnego opór
 aby stosować tę metodę  konieczna jest znajomość synergizmów 
bezwzględnych

np.: uniesienie głowy w pozycji leżąc na plecach powoduje 

napięcie mięśni 

brzucha

ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE - 

wykorzystują 

zjawiska przerzutu funkcji fizjologicznych wywołanych pracą mięśni 
do miejsc w których w danym momencie ruch jest niemożliwy do 
wykonania

wyróżniamy:

 

odciążenie – występuje pozorna utrata masy ciała co pozwala 

mięśniom o 

sile 2 w skali Lovetta wykonywać ruch w pełnym 

zakresie
rozluźnia – pozorna utrata masy ciała rozluźnia  mięśnie a ciepłota 
wody  (34

o

C) potęguje ten efekt

 zmniejszenie tarcia – dotyczy tylko ruchów powolnych
 ćwiczenia w wodzie można wykonywać w zwykłej wannie, w 
specjalnych 

basenach – tank Hubbarda lub małych basenach 

rehabilitacyjnych
 w wodzie można wykonywać prawie wszystkie rodzaje ćwiczeń 
leczniczych 

tj. ćwiczenia bierne, czynne, czynne z oporem, 

redresje czy też naukę  chodzenia
 zalecany czas trwania ćwiczeń to około 30 minut i jest on 
uzależniony od  ogólnego stanu pacjenta  

ĆWICZENIA W WODZIE

w procesie rehabilitacji na różnych jej poziomach ćwiczenia w 
wodzie i pływanie mają szerokie zastosowanie, gdyż 
środowisko wodne stwarza bardzo korzystne warunki dla 
potrzeb kinezyterapii przez:

ćwiczenia chodu

 :

 wzmocnienie mięśni utrzymującą pionową postawę (głównie kończyn 
dolnych)
 pionizacja chorego (w tym zmiana pozycji z siadu do stania i powrót  
oraz 

utrzymywanie równowagi)

 chodzenie w miejscu
 chodzenie z pomocami ortopedycznymi
 doskonalenie chodu 
 

ćwiczenia życia codziennego obejmują :

1. ćwiczenia czynności lokomocyjnych
 dotyczy zmiany ułożenia ciała
 wstawania z łóżka i krzesła
 przechodzenie z pozycji siedzącej i stojącej na wózek inwalidzki i 
odwrotnie
2. czynności poprawiające funkcję kończyny górnej
  np: mycie się, czesanie, jedzenie, ubieranie, używanie telefonu itp.

ĆWICZENIA CHODU I ŻYCIA CODZIENNEGO

 

mają szczególne zastosowanie w rehabilitacji osób po złamaniach 

kończyn, z 

niedowładami lub porażeniami mięśni, po amputacjach i 

długotrwałym  unieruchomieniu.

1. ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE

2. ĆWICZENIA ODDECHOWE

   -odruchowe

   -specjalne

3. ĆWICZENIA SPECJALNE

4. ĆWICZENIA ELONGACYJNE

5. ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE

6. ĆWICZENIA ODRUCHU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY

7. ĆWICZENIA KLAPPA

SYSTEMATYKA ĆWICZEŃ KOREKCYJNYCH

(według Kasperczyka)

 celem ćwiczeń ogólnorozwojowych jest dążenie do 
prawidłowego i 

harmonijnego rozwoju psychofizycznego 

młodego organizmu, do 

zwiększenia jego wydolności 

fizycznej
 są to ćwiczenia angażujące minimum 30 %ogólnej masy mięśni 
a należą do 

nich ćwiczenia gimnastyczne, atletyczne 

(kulturystyczne), gry i 

zabawy ruchowe, pływanie i inne 

sporty

 

oparte są głównie na ćwiczeniach gimnastycznych, wśród 

których 

wyróżniamy:

1. ćwiczenia. kształtujące (dotyczą głównie postawy ciała)
a) ćwiczenia głowy i szyi
b) ćwiczenia ramion i obręczy barkowej
c) ćwiczenia nóg i obręczy biodrowej
d) ćwiczenia tułowia (klatki i grzbietu) we wszystkich płaszczyznach
e) ćwiczenia mięśni brzucha
2.ćwiczenia użytkowe 
- zaliczamy ćwiczenia równoważne, zwisy, podpory, rzuty, chwyty, cody, 
biegi,  podskoki i skoki

ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE

 

celem ćwiczeń oddechowych jest doskonalenie czynności prawidłowego 

oddychania, zwiększenie wydolności układu oddechowego

 wyróżniamy dwie grupy ćwiczeń oddechowych:

a. ćwiczenia oddechowe odruchowe – 

występujące 

podczas 

wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń

 mechanizm wdechu – wdech (akt czynny) to powiększenie wymiarów 
klatki  piersiowej w kierunkach przednio-tylnym i bocznym w wyniku pracy 
mięśni  wdechowych tj. przepona i m. międzyżebrowe zewnętrzne. 
 mechanizm wydechu – wydech jest aktem biernym, klatka piersiowa 
sama  powraca do poprzedniego stanu i taka ilość powietrza, jaka dostała 
się do  płuc teraz opuszcza płuca. 

b. ćwiczenia oddechowe specjalne – 

tzw. dowolne, w 

których udział 

bierze świadomość. 

- stosujemy je jako formę wypoczynku w trakcie intensywnych ćwiczeń

ĆWICZENIA ODDECHOWE

 to ćwiczenia kształtujące (głównie w formie 

gimnastycznej) dobrane 

odpowiednio do wady postawy 

ciała

 

są to głównie mięśnie posturalne:

a. mięśnie grzbietu

b. mięśnie obręczy barkowej, klatki piersiowej i rąk

c. mięśnie brzucha

d. mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe, 

mięśnie nóg

ĆWICZENIA SPECJALNE

 

to ćwiczenia wyciągające kręgosłup w jego osi długiej, 

 aktywizują mięśnie kręgosłupa (poprzez pobudzenie rogów 

przednich 

rdzenia kręgowego bodźcami płynącymi z 

proprioreceptorów) 

 mają na celu zmniejszenie istniejących krzywizn 

patologicznych

 elongacja czynna (mięśniami ćwiczącego)

 elongacja bierna (za pomocą wyciągów lub pasów)

ĆWICZENIA ELONGACYJNE

 podobne do ćwiczeń elongacyjnych ale stosujemy dodatkowy opór 

mięśniom w osi kręgosłupa

 zmuszamy w ten sposób mięśnie przykręgosłupowego do pracy z 

oporem

 stabilizację czynną kręgosłupa gwarantuje napięcie określonych 

mięśni

 Wejsflog dzieli je  na trzy układy odniesienia:

a. układ I – krótkie mięśnie przykręgosłupowe – stabilizatory 

kręgosłupa 

  b. układ II – długie mięśnie grzbietu (prostownik grzbietu)
  c. układ III – mięśnie oddziaływujące zarówno na kręgosłup jak i na 

kończyny dolne

 stosujemy woreczki, piłki, krążki a także opór ręczny 

współćwiczącego

 stosujemy także urządzenia np. antygrawitacyjny korektor postawy 

Majocha – umożliwia prowadzenie ćwiczeń w siadzie

 ćwiczenia antygrawitacyjne mogą być wykonywane w staniu, w 

siadzie a także w leżeniu lub odwróceniu ciała głową do dołu 
(przeciwwskazania !!! – np. niewydolność układu krążenia, pewne 
schorzenia neurologiczne – choroby rdzenia kręgowego, stanów 
pooperacyjnych kręgosłupa)

  ćwiczenia antygrawitacyjne usprawniają cały narząd ruchu 

związany z kręgosłupem, chroniąc go przed zmianami 
dyskopatycznymi, zwyrodnieniowymi i nerwobólami

ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE

 grupa ćwiczeń mająca zastosowanie przy kształtowaniu nawyku 
prawidłowej  

postawy u dzieci i młodzieży 

 zachowanie prawidłowej postawy uzależnione jest od przetwarzania i 

interpretacji informacji sensomotorycznych pochodzących z 

następujących czterech źródeł:
    1. proprioreceptory (receptory czucia głębokiego)
    2. błędnik (receptory narządu równowagi)
    3. receptory wzrokowe
    4. receptory słuchowe
 ciągły strumień informacji płynący z proprio i telereceptorów do mózgu 
umożliwia 

wykonanie zadania ruchowego w tych ćwiczeniach – 

przyjęcie prawidłowej  postawy ciała.
 proces stałego dopasowywania się, oparty na reakcji na napływające 
bodźce z 

rozmaitych receptorów nazywamy sprzężeniem 

zwrotnym (feedback)
 świadome postępowanie.korekcyjne, dostarczające informacji celem 
skorygowania sylwetki nosi nazwę  zastępczego sprzężenia 
zwrotnego 

(z. s. z.)

 zastępcze  sprzężenie zwrotne jest podstawą ćwiczeń nawyku 
prawidłowej 

postawy ciała.

ĆWICZENIA ODRUCHU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY

  niemiecki chirurg i ortopeda Rudolf Klapp w 1906 ogłosił 

nową metodę 

leczenia skolioz u dzieci

  pozycją wyjściowa do ćwiczeń Klappa jest klęk podparty; 

  charakteryzują ją:

1. odciążenie kręgosłupa przez wyeliminowanie działania siły 

ciężkości 

2. ułatwienie korekcji przez zmniejszenie napięcia mięśni grzbietu

3. wydatny zakres ruchów kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i 

szyjnym

4. korzystne warunki do oddychania i pracy układu krążenia

  dziś metoda Klappa okazuje się niewystarczająca. Aktualnie 

stosujemy ją przy korekcji skolioz oraz wad kręgosłupa w 

płaszczyźnie strzałkowej

ĆWICZENIA KLAPPA

1. 

METODA KRÓTKICH  ĆWICZEŃ 

IZOMETRYCZNYCH 

(według Walickiego)

2. METODA DE LORME’A I WOTKINS’A

3. METODA MC QUEENA

4. METODA HETTINGERA I MILLERA

5. METODA CIĘŻKOATLETYCZNA

6. METODA „BODY BUILDING”

7. METODA STACYJNA (TRENING OBWODOWY)

METODY TRENINGU SIŁY W REHABILITACJI

 

ruch z oporem submaksymalnym (90% CM)

 czas trwania wysiłku 5 do 6 sekund

 czas odpoczynku po wysiłku – od 5 do 10 sek.

 liczba powtórzeń dziennie – 10 razy (1 set) z 

czasem 

liczba setów wzrasta do 3 dziennie

 trening trwa przez 5 dni w tygodniu

Metoda krótkich ćwiczeń izometrycznych - Walicki

I seria - 10 dźwignięć z 50% maksymalnego ciężaru dla 10-

krotnego

              dźwignięcia. 

II seria - 10 dźwignięć z 75 % maksymalnego ciężaru dla 10-

krotnego 

dźwignięcia

III seria - 10 dźwignięć z ciężarem maksymalnym dla 10-krotnego 

dźwignięcia

 Po każdej serii następuje przerwa wypoczynkowa 2 min.

 Trening zaleca się 4x w tygodniu. 

 Co tydzień wyznacza się wielkość maksymalnego  10-krotnego 

dźwignięcia.

Metoda De Lorme’a i Wotkins –

ćwiczenia z progresywnie wzrastający oporem

 w metodzie tej wykonuje się 4 serie, w 

każdej po 10 

dźwignięć maksymalnego 

ciężaru dla 

10-krotnego dźwignięcia.     

 przerwa miedzy seriami wynosi 2 min.

 trening stosuje się najczęściej 3 x w 

tygodniu a 

wielkość maksymalnego 

ciężaru określa się 

co 1 – 2 tygodnie.

Metoda Mc Queena

 zaleca się opór w granicach 33-66%maksymalnej siły

 czas trwania skurczu mięśnia wynosi 30 sekund

 wykonuje się tylko 1-2 skurcze dziennie

 ćwiczy się 7 x w tygodniu

 obciążenie dobiera się co tydzień

Metoda Hettingera i Millera

zwana także metodą długich ćwiczeń izometrycznych

 

przykładowa rozgrzewka – 2-3x30-40% liczba powtórzeń od  4-5

 serie zasadnicze 60%-3 razy; 70% -3 razy; 80% - 3 razy; 90% - 2 

razy i 

3 serie 100%

 czas przerw między seriami – 2 minuty

 co tydzień określa się CM

 cykl treningowy wynosi 4-8 tygodni z uwzględnieniem zmiany 

tempa na 

szybsze w kolejnych tygodniach

Metoda ciężkoatletyczna (maksymalnych oporów)

 2 serie 30-40% CM po 10 powtórzeń + 3 seria x max. liczba 

powtórzeń

 jeżeli w trzeciej serii robimy więcej niż 10 powtórzeń to 

opór zwiększamy  następująco: opór = 0,5 x (max. liczba 
powtórzeń – zalecona liczba powtórzeń)

 jeżeli w trzeciej serii ćwiczący nie może wykonać 6 

powtórzeń to  nieznacznie obniżamy ciężar

 ćwiczymy w ten sposób aż do momentu gdy opór nam 

wzrośnie do 70-80% CM i jesteśmy w stanie wykonać 3 serie

 na treningu ćwiczymy 3-4 grupy mięśni
 liczba serii około 12; czas stosowania jednego zestawu 

treningowego 4-8 tygodni

 zwiększenie obciążenia treningowego w treningu 

kulturystycznym uzyskujemy:

- zwiększając liczbę serii – opór ten sam
- zwiększając wielkość oporu – liczba serii bez zmian
- skracając przerwy między seriami do 2-3 min. Przy opór 

= 

constans i  liczba serii = constans

- można jednocześnie zmienić opór i czas przerw

Metoda ‘body bulding –” kulturystyczna”

 dobieramy 8 – 12 różnych 

ćwiczeń 

 opór w granicach do 50% 

możliwości       ćwiczącego

 czas ćwiczenia na stacji  do 2 

minut

 możemy wykonać nie więcej jak 

3 obwody

                          

Siłowy trening obwodowy