Warszawa dn. 8.12.2001
Wydział Leśny
V rok
Praca kontrolna z filozofii.
Co pierwotnie oznaczał termin filozofia a co obecnie?
Pochodzące z języka greckiego pojęcie filozofia oznacza tyle co miłowanie mądrości, filozof zaś odpowiednio to miłośnik mądrości ( philos-miłośnik ; sophia-mądrość), którego cechuj dążenie do każdej formy poznania.
Już Platon i Arystoteles stawiali pytanie o bodziec który kieruje człowiekiem, który można uznać za źródło filozofii wg. nich jest nim zdziwienie. „Dzięki bowiem dziwieniu się ludzie są obecni jak i pierwsi myśliciele zaczęli filozofować”
(Arystoteles)
„Filozofię można określić jako „metodyczną i wytrwałą próbę wzniesienia rozumu w świat”
(Horkheimer)
Zgodnie z dzisiejszym zwyczajem językowym przez filozofie rozumie się naukowe podejście do ogólnych zagadnień dotyczących poznania świata i poglądów na życie.
Jaki okres obejmuje jońska filozofia przyrody: ( wymienić kilka czołowych filozofów tego okresu i kilka ośrodków naukowych )
Twórcami filozofii i jej pierwszymi teoretykami byli w połowie VI w. pne . Grecy Jońscy emigrując z ojczystych terenów zajęli najbardziej żyzne, klimatycznie zdrowe zachodnie pobrzeże nadmorskie w Azji Mniejszej . Wcześnie też opanowali dwie większe wyspy przybrzeżne Chios i Samos.
Pierwsze teorie filozoficzne charakteryzował pogląd, że wszystko co istnieje posiada wspólną prazasadę , która stanowi jednolite pratowarzystwo wielkości rzeczy i jako przyczyna wywołuje dające się doświadczyć zmiany. Za pierwszego filozofa uważa się Talesa z Miletu , wg. którego takim pratworzywem była woda. Wszystko powstało z wody , a ponieważ arche pojmował on jako coś ożywionego i samoporuszającego się wszystko więc jest ożywione.
Jego uczeń Anaksymander ujął prazasadę bardziej abstrakcyjnie jako tzw. to co nieskończone bezgraniczne i nieokreślone. Wywodzą się z niego przez przeciwieństwa i ponownie do niego wracają wszystkie rzeczy wszystkie rzeczy świata. Początkiem rzeczy jest apeiron. Z czego powstało to co istnieje w to samo się też obraca przez zniszczenie wg. koniecznego prawa.
U Aksymeuesa arche odzyskuje określenie materialne identyfikuje on ją z powietrzem kiedy się zagęszcza powstaje to co zimne ( np. woda , ziemia, kamień) kiedy się rozrzedzą to co ciepłe (np.ogień)
W ten sposób określenia ilościowe prowadzą do przemian jakościowych. Ludzie również mają udział w tej zasadzie , ponieważ dusza powstaje z powietrza.
Jaki okres obejmuje klasyczna filozofia grecka. ( okres dwóch wielkich systemów filozoficznych i trzech wielkich filozofów.)
Filozofia starożytna Europy była filozofią grecką . Żaden inny naród w tym okresie nie wytworzył filozofii , żaden nawet w tym okresie nie wytworzył filozofii, żaden nawet niewspółdziałał z Grekami poza Rzymianami.
Najpełniejszy swój wyraz filozofia starożytna znalazła w okresie klasycznym , który przypadł na IV w. Przed Chrystusem.
Ten okres szczytowy był poprzedzony przez dwa okresy, w których filozofia rozwijała się i rozszerzała swe zagadnienia . Pierwszy dotyczył filozofii przyrody, drugi był zagadnieniem humanistycznym i na ich podstawie okres klasyczny mógł dać syntezę.
Okres klasyczny określony został przez Sokratesa, Platona i Arystotelesa , którzy powstali w relacji nauczyciel-uczeń.
Centrum filozofii stały się Ateny.
Przedmiotem badań stał się głównie człowiek i jego dzieła, a zatem odstąpioną od zainteresowań przyrodą. Pierwszymi wyrazicielami owej przemiany umysłów byli nauczyciele wychowawcy „sofiści” Sokrates a później dopiero pojawili się fachowi filozofowie m.in. Platon i Arystoteles. Sofiści byli prawie wyłącznie humanistami Sokrates tym bardziej. Natomiast Platon i Arystoteles łącząc nową filozofię człowieka z dawną filozofią przyrody, objęli całokształt dotychczasowych zagadnień filozoficznych.
Dało to podstawę by traktować te dwa okresy filozoficzne oddzielnie : okres humanistycznego oświecenia , do którego należeli sofiści i Sokrates oraz okres systematyczny Platona i Arystotelesa.
Ponieważ te okresy szybko następowały po sobie i w jednolitych warunkach w jakich w obu fazach rozwijała się filozofia. Skłania to do traktowania ich łącznie.
Dlatego też okres ten od dawna uznany jest za okres klasyczny filozofii greckiej.
Ze względu na co Tales z Miletu zajmuje wyjątkową pozycję w historii filozofii?
Ten na pół legendarny Grek żył na przełomie VIII i VI w zapewne od 624 do 547 r. Był wybitnym politykiem, technikiem, inżynierem , kupcem i podróżnikiem, a także uczonym.
W okresie przednaukowym stosunkowo najbliższymi nauk byli poeci kosmogoniczni i przedstawiciele umiejętności praktycznych. Pierwsi ujmowali zagadnienia wyłącznie mitologicznie, a drudzy wyłącznie technicznie więc nie uprawiali jeszcze nauk. Aż stało się, w końcu nastąpiło wśród Greków przejście od mitów i umiejętności do nauk i jak się zdaje nastąpiło to w VI w.
Późniejsi Grecy wskazywali na Talesa jako na tego, który tego przejścia dokonał. Dlatego też zajmuje on wyjątkową pozycję w historii filozofii.
Przejście od umiejętności do nauki.
Tales znał sposób mierzenia wysokości piramid i odległości okrętów na morzu. Zdaje się nam nasuwać myśl, iż był on uczonym matematykiem lub geometrią. Jednak nie był nim gdyż początek jej przypada na czasy późniejsze. Raczej posiadał umiejętności a nie wiedzę naukową.
Nauka różni się nieco od umiejętności. Osobna trafna obserwacja i pojedyncze prawdziwe twierdzenia nie stanowią nauki. Aby ją stanowiły muszą być związane z innymi i uporządkowane . Nauki nie stanowi także ogólnikowa świadomość , musi być ona zanalizowana i wyrażana w postaci twierdzenia przy pomocy pojęć. No i najważniejsze jest to aby coś wiedzieć lecz trzeba dowieść lub wykazać, że tak jest.
A zatem aby posiadane wiadomości mogły być uznane za naukowe, musza być uporządkowane zanalizowane i udowodnione . Bez tego są umiejętnościami nie nauką.
Również cel nauki jest odmienny niż cel umiejętności.
Celem nauki są także prawdy interesujące same przez się, podczas gdy w umiejętnościach chodzi tylko o prawdy praktycznie znane.
Przejście od mitologii do nauki.
Teoria ta brzmiała: wszystko jest z wody i z wody powstało i wodą się składa.
Zagadnieniem Talesa było pochodzenie świata, lecz nie pytał kto stworzy świat lecz co było własnym początkiem świata. Była to zupełnie archaiczna filozofia lecz różna od mitologii.
Takie pogląd sprawiał, iż Tales właśnie zajął wyjątkową pozycję w historii filozofii.
Podać charakterystykę poglądów filozoficznych Demokryta i Heraklita
Heraklit pochodził z Efezu, spędził życie w koloniach Azji Mniejszej . Lata jego dojrzałości przypadają na przełom VI i Vw.
Poglądy:
Ogień jako zasada świata.
Heraklit wytworzył doktrynę podobną do jońskiej, on także szukał arche ( początek) i znalazł ją w innym jeszcze rodzaju materii ogniu. Ogień staje się morzem, powietrzem ziemią i znów z powrotem ogniem. Przemiany ognia odbywają się w „górę” i w „dół” . Spływając z górnych swych siedzib ogień zmienia się w powietrze ono znów opada skraplając się w wodę , a woda spływa i wsiąka w ziemię, ziemia paruje, wyziewy też tworzą wodę tu przetwarza się w chmury i wraca do górnej ojczyzny jako ogień.
Zmienność rzeczy
Uważał, że zasadniczą własnością przyrody jest zmienność. Obrazem rzeczywistości jest rzeka. Uważał, że wszystko mija nic nie trwa „niepodobna wstąpić dwa razy do tej samej rzeki”. Obrazem rzeczywistości jest także śmierć, obawiamy się jednej śmierci, że jesteśmy bo „jesteśmy i nie jesteśmy zarazem” prawdą jest, że się zmieniamy. Ta teoria zmienności powszechnie jest najbardziej znanym poglądem Heraklita i otrzymał jego imię Heraklizm.
Względność rzeczy
Uważał że w nieustannym przepływie rzeczy zacierają się granice są tylko ciągłe przejścia. Przekonanie Heraklita o zmienności i ciągłości zjawisk doprowadziło go do relatywizmu. Uważał, że nic z tego co istnieje nie posiada własności stałych i bezwzględnych, lecz wciąż zmiania własności i przechodzi z przeciwieństwa w przeciwieństwa.
Rozumność świata
Dla tego filozofa wszystko było zmienne, ale za to istaniało coś stałego i zmiennego, ona jest siłą stałą własnością przyrody. A zatem stały jest jeszcze porządek, wg. którego dokonuje się przemiana.
Człowiekiem rządzi rozum, stąd wniosek , że wszechświatem rządzić musi rozum, lecz rozum nie jest ludzką zdolnością, a kosmiczną a człowiek ma jedynie w niej udział. Widział, że przeciwieństwa uzupełniają się wzajemnie i bez nich rzeczywistość jest niemożliwa. Uważał, że rozum rządzący światem sprawia, że „rozbieżne” czynniki łączą się i powstaje z nich najpiękniejsza hramonia.
Demokryt
Należał do grupy atomistów. Żył w latach 460 -360.
Atomistyczna teoria materii.
Uważali, że cała materia składa się z atomów. Starożytna teoria atomów miała cztery tezy.
Atomy posiadają wyłącznie ilościowe własności a nie posiadają jakościowych.
Cała przyroda składa się jedynie z mnogości atomów czyli niepodzielnych części
Powszechną własnością atomów jest ich ruch
Atomy znajdują się i poruszają w próżni wg Demokryta „naprawdę” istnieją tylko atomy i próżnia. Nazywając atomy bytem, a prożnię niebytem.
Teoria atomistyczna Demokryta niewiele różni się od nowoczesnej teorii noszącej to samo miano. Różnice polegają na tym iż Demokryt przyjmował iż atomy istnieją w ilości nieograniczonej.
Demokrty nie znaj grupy atomów tj. drobnicy.
Jego atomy trzymały się różnych haków, dziurek i odnóg.
Subiektywistyczna teoria spostrzeżeń
Postrzeżenia dla Demokryta były stanami umysłu a nie obrazem rzeczywistości. Był to doniosły moment w rozwoju filozofii poczęto pojmować rzeczywistość wedle tego co o niej mówią zmysły.
Postrzeganie zdyskwalifikowane dla poznawania rzeczywistości, trzeba było zastąpić inną władzą poznawczą. Pozostawał rozum. Filozof odróżniał dwa rodzaje wiedzy „prawdziwą i „ciemną” prawdziwej wiedzy dostarcza rozum do ciemnej to co przynosi wzrok, słuch, powonienie, smak i inne zmysły. Głosił on hasło doświadczenia, ale krytykował zeznania zmysłów i odwoływał się do rozumu.
Program przyczynowej nauki
Z godną uwagi jednolitością w myśl swego programu Demokrty traktował zjawiska. Niebo traktował tak samo jak ziemię. Przypuszczał, że ziemią nie jest jedna planeto, na której istnieje życie. Jednolitość w traktowaniu wszystkich zjawisk prowadził dalej a mianowicie dusze traktował tak samo jak ciało. Zjawiska psychiczne traktował jako cielesne i jako układy i ruchy atomów.
Dzięki temu, że traktował wszystkie zjawiska równomiernie jako materialne i tak osiągną jednolitą teorię przyrody. Za to też zyskał miano materializmu.
Etyka
Zajmował się także wartościami moralnymi jaki i estetycznymi. Oddzielił czyny moralne od tych, które są spełnione pod przymusem pod naciskiem innych lub dla przypodobania się innym. „Nie dla bojaźni, lecz z obowiązku należy się wystrzegać błędów”. Postępowanie moralne polega nie tylko na nieczynieniu zła, gdyż sama chęć nieczynienia krzywdy jest niemoralna. Istotę etyki stanowiło: najwyższym dobrem jest zadowolenie, a środkiem pozyskiwania go rozum. Zadowolenie jet to stan harmonii, ciszy i spokoju ducha. Kierownikiem postępowania ma być rozum, który powinien panować ponad namiętnościami. Uważał, że „rozkosze umysłowe mają w sobie coś nieśmiertelnego” Etyka Demokryta była intelektualistyczna.
Co to jest idealizm obiektywny. Jaki jest związek między ideą a rzeczą wg. Platona?
Platon był ateńczykiem żył od 427 do 347 pne żył w czasach rozkwitu Aten.
O treści Platońskiej idei stanowi uznanie istnienia królestwa niematerialnych wiecznych i niezmiennych istotności, idei. Idee istnieją obiektywnie tzn. niezależnie od tego czyi jak je nazywamy. Nie zostały zatem ustanowione przez naszą świadomość lecz są jedynie przez nie poznawane . Dlatego stanowisko jego uznaje się za idealizm obiektywny. Np. mimo istnienia postaci muchy, ryby, kota wszystkie te istoty poznajemy jako zwierzęta pozwala to wnioskować że istnieje jeden prawzór „zwierzę” który obejmuje wszystkie zwierzęta i określa ich istotę.
Idea a rzecz wg. Platona
Jeżeli brać ściślej pojęcie bytu to jest nim tylko w czego naturze leży, aby być i co przeto nie może przestać być. Przy takim rozumieniu bytu rzeczy nie są już bytem, bytem są wieczne i niezależne idee. Rzeczy są jedynie przelotnymi są wieczne i niezależne idee. Rzeczy są jedynie przelotnymi zjawami. Tak naprawdę nie ma dwóch rodzajów bytu jest tylko jeden mianowicie idee. Rzeczy i idee „ zjawisko i byt” aczkolwiek nierównej realności i doskonałości jednakże są ze sobą związane. Sama wspólność nazw między rzeczami a ideami wskazuje na ich związek. Rzeczy niedorównują ideom są jednak do nich podobne. Idee są nie przyczynami lecz wzorami rzeczy. Mają „obecność” idej w rzeczach. Platon wytłumaczył analizę że rzeczy są ukształtowane na wzór idei ponieważ są one cudownym tworem bożym. Jak ludzie wykorzystują swe działania mając przed sobą wzór w ideach tak też Bóg na wzór idei stworzył świat.
7 . Podać krótką charakterystykę światopolgądu materialistycznego Arystotelesa.
Arystoteles urodził się w pierwszym roku 99 Olimpiady tzn. w 384 r p.n.e. . Wśród jego filozoficznych poglądów znajduje się jego światopogląd materialistyczny. Jak uważał Arystoteles materia jest substratem czyli podłożem wszelkich zmian. Jest tym co posiada formę potencjalnie. Otaczający nas świat jest materią ukształtowaną występującą pod postacią różnych przedmiotów bądź naturalnych bądź wytworzonych sztucznie. Natomiast materia jako taka jest całkowicie bezkształtna ale gotowa w każdej chwili przyjąć jakąkolwiek formę. Poza materią uformowaną przyjmuje Arystoteles istnienie „materii pierwszej” jednakowej we wszystkich ciałach będącej stałym podłożem wszelkich przemian substancjalnych „materia pierwsza jest czystą abstrakcją i może być tylko pomyślana. Nie jest ona ani wodą, ani ziemią, ani powietrzem. Nie jest też ani czarna, ani biała ani ciepła ani zimna. Może natomiast w każdej chwili przyjąć tego rodzaju własność jest bowiem czystą możliwością nieokreślonością.
Podczas gdy materia jest tylko możliwością forma jest ruchem, działaniem aktem będącym zarazem i źródłem ruchu i jego celem. Obok dwóch składników tworzących substancję Arystoteles wymienił trzeci brak (steresis) rozumiejącym pod tym pojęciem jakiś stan obiektywny jak np. „ spoczynek jest brakiem ruchu” lub choroba polega na braku zdrowia. Brak oznacza pewien stan w jakim się znajduje określona substancja oznaczająca gotowość przyjęcia innej formy. Arystoteles musiał posługiwać się pojęciem „ pierwszej materii” w sensie jaki jej nadaje Symplicjusz ze względów systematycznych a zwłaszcza metafizycznych. W sposobie myślenia Arystotelesa musiało być miejsce w jego schemacie metafizycznym , zarówno dla najwyższego ogniwa jak i miała być czysta forma jak i dla ogniwa najniższego którym była materia bez formy „ pierwsza materia”. A dalej skoro istnieje we wszechświecie powszechne dążenie materii do przyoblekania się w coraz to wyższą formę wobec tego proces ten musi mieć swój początek.
Głównym inicjatorem tego procesu jeżeli ma być w przyrodzie i utrzymywać się ruch będzie znów „materią pierwszą” tworzywo nieuformowane a natury swej zainteresowanie w jak najszybszym zdobyciu jakiejkolwiek formy.
Jakie znaczenie dla powstania Renesansu maiła działalność Petrarci i Boccacia?
Renesans ( odrodzenie ) to czas przejścia w którym kończąca się tradycja średniowiecza występuje wspólnie z formującą się dopiero tradycją nowożytności.
Ogromne znaczenie dla powstania Renestansu odegrał Petrarka i Bocacio, którzy zapoczątkowali intelektualny ruch humanizmu. Wzmógł on niechęć do skostniałej tradycji scholastycznej.
Cały ten prąd miał zdecydowanie literacki charakter. Cechował go podziw dla starożytnej sztuki słowa ( krasomówstwa). Dlatego dziedziny związane z językiem stały się zasadniczymi przedmiotami myśli humanistycznej znajdujące swoją inspirację w pracach filozoficznych i nowych edycjach tekstów starożytnych. Głównym przedmiotem zainteresowania był człowiek.
Ideałem humanizmu stało się nomo universale stojący ponad podziałami stanowymi wszechstronnie wykształcony, który przez poszerzenie wiedzy realizuje swoje powołanie jako istoty zdolnej do uczenia się.
Według Platona struktura świata jest dualistyczna na świat człowieka.
Zgodnie z całkiem oryginalną interpretacją teorię dwóch światów, świat przemijających zjawisk uznaje za podporządkowany światu niezmiennych ideii. Tak jak chcieli tego dlań w odniesieniu do bytu naprawdę istnieje świat idei.
W dialogu Platona zatytułowanym „ Państwo” oprócz rozważań z zakresu teorii poczucia i metodologii wskazuje na to metafora linii. Zgodnie z nią świat dzieli się wg. dwóch obszaró:
Świat widzialny
-bezpośrednio postrzegany
-pośrednio postrzegany
Świat dostępny duchowości:
-obszar nauki np. matematyka, która materiał do swego poglądu czerpie sięgając zarówno do poznania duchowego jak i ogólnych twierdzeń teoretycznych.
-królestwo idei dostępne czystemu rozumowi bez jakiegokolwiek oglądu.
Jaki przełom spowodował wynalazek Gutenberga . Dlaczego ma on znaczenie rewolucyjne?
Jednym z najważniejszych wynalazków jakie zostały wynalezione był wynalazek druku przez Gutenberga. Dziś oczywiście bardzo udoskonalone, ale kiedyś księgi przepisywano ręcznie lub uczono się ich na pamięć. Wynalazek ten sprawił iż w szybszym tempie można było powielić książkę i szybciej ją rozprowadzić wśród ciekawych.
Druk umożliwia stworzenie swego rodzaju uniwersum myśli ale druk nie był sam przez się zjawiskiem ideowo nacechowanym. Ściślej mówiąc druk podobnie jak wiele odkryć technicznych i naukowych w momencie narodzin i w stosunkowo krótkim okresie początkowego rozwoju powodował zatargi i polaryzacje ideowe.
Przesadą było by twierdzić że bez wynalazku druku nie byłoby reformacji, ale nie ulega wątpliwości że porównując możliwości rozchodzenia się po Europie idei Husa i idei Lutra na druk można spojrzeć jak na sojusznika idei nowych.
Korzyści szerzenia ideologii jakiejkolwiek za pomocą książki drukowanej były widoczne od razu. Druk był wynalazkiem dzięki któremu elitarny humanizm XV zwiększył swe oddziaływanie.
Strona 1 z 6