CYNK

Rola cynku

• udział w budowie wielu białek enzymatycznych oraz aktywacji enzymów występujących w tkankach

oksydoreduktazy (dehydrogenaza alkoholowa, dysmutaza ponadtlenkowa)

transferazy (polimeraza RNA)

hydrolazy (aminopeptydaza, karboksypeptydaza, fosfataza alkaliczna, fosfolipaza C)

liazy (anhydraza węglanowa)

• uczestniczy w syntezie kolagenu

• wpływa na metabolizm fibroblastów

• hamuje proces peroksydacji lipidów

• działa stabilizująco na błony biologiczne

• pobudza metabolizm osteoblastów wpływając na proces formowania i mineralizacji kości młodych zwierząt.

• w syntezie hormonu wzrostu i insuliny

• poprzez pobudzanie syntezy metalotionein wpływa na prawidłowy przebieg funkcji detoksykacyjnych wątroby

• wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego

• ma też korzystny wpływ na proces regeneracji tkanek oraz gojenie ran

• udział w aktywowaniu i utrzymywaniu prawidłowego stężenia witaminy A w osoczu

• wysokie stężenie cynku w organizmie występuje w krwinkach białych i skórze, kościach i gruczołach płciowych

• wchłanianie cynku zachodzi przede wszystkim w jelicie cienkim, zwłaszcza w dwunastnicy

• przyczyny niedoboru

uwarunkowania genetyczne

zbyt dużą zawartość kwasu fitynowego i błonnika w paszy

choroby przewodu pokarmowego

duża zawartość w paszy innych pierwiastków, jak np. fosfor, miedź, kadm i glin

Niedobór cynku

• niewielki lub umiarkowany

nagła i silna utrata apetytu

zahamowanie wzrostu(młodzieńczy wygląd)

zmiany na skórze: nadmierne złuszczanie, nadmierne rogowacenie, świąd, podatność na zranienia, częste owrzodzenia, podatność na grzybice, zmiany w owłosieniu (przerzedzenie i rozjaśnienie sierści), zmiany w upierzeniu (łamliwe pióra), kruche i łamliwe kopyta, racice i pazury

zmiany w kościach i stawach u drobiu

zaburzenia płodności samców

(upośledzony rozwój jąder i spermatogenezy)

zakłócenie metabolizmu witaminy A

zaburzenia funkcji trzustki.

• silny

parakeratoza świń

wyprysk twarzowy cieląt- genetycznie uwarunkowany defekt w przyswajaniu cynku - brak kwasu pikolinowego transportującego cynk przez śluzówkę jelit

parakeratoza bydła

uporczywe gojenie się ran i owrzodzeń oraz złamań kości.

Diagnostyka laboratoryjna

• oznaczenie zawartości cynku w surowicy norma 0,8-1,2 mg/l

• oznaczenie aktywności enzymów w tkankach i krwi - fosfataza zasadowa i anhydraza węglanowa

• analiza zawartości cynku w paszach i glebie (poniżej 40-60 ppm)

Zapobieganie i leczenie

• p.o. ZnSO4 x 7 H2O, ZnCO4, ZnO,

mieszanki mineralne i premiksy

• preparaty parenteralne i.m.

Kobalt

Rola Co

• Regulacja erytropoezy

• Razem z Mn aktywuje wiele enzymów

• Czasem zastępuje Zn

• Reguluje metabolizm tarczycy

Niedobór kobaltu

• Częściej występuje u owiec niż u bydła

Objawy i zespoły kliniczne

Enzootyczne charłactwo- marazm

Objawy typowe

• apetyt wydatnie obniżony i perwersyjny, lizawość, koprofagia, urinodypsja, chętne pobieranie pasz objętościowych, objętościowych nie treściwych

• szybko postępujące wychudzenie aż do skrajnego wyniszczenia (marazm)

• silna niedokrwistość (osłabienie, duszność), bladość błon śluzowych

• obfite łzawienie (owce i cielęta)

• niekiedy biegunka

Objawy towarzyszące

• obniżenie wydajności produkcyjnej zaburzenia

• rozrodu(niepłodność, ronienia) zmniejszona żywotność i wysoka śmiertelność okołoporodowa noworodków

• zahamowanie wzrostu i rozwoju młodych zwierząt

• zwiększona podatność na ketozę i choroby pasożytnicze

Inne zespoły chorobowe

• Kołowacizna mózgowa

• Choroba białej wątroby owiec-

zwyrodnienie tłuszczowe wątroby

Diagnostyka laboratoryjna

Badania biochemiczne płynów i tkanek

• obniżenie poziomu witaminy B w surowicy poniżej 1 ng/ml, w wątrobie poniżej 200 g/kg tkanki, w treści żwacza poniżej 20 pg/ml

• obniżenie stężenia kobaltu w surowicy i wątrobie poniżej 0,15 ppm.

• obniżenie zawartości kwasu metylomalonowego w moczu

Chemiczna analiza pasz i gleby

• obniżenie zawartości kobaltu w paszy poniżej 0,05-0,1 ppm s.m, w glebie poniżej 2 ppm

Badanie histopatologiczne

• złogi hemoglobiny w śledzionie i wątrobie

Metody leczenia i profilaktyki

• podawanie zwierzętom preparatów zawierających kobalt(p.o. CoCl2, CoSO4), witaminę B12, mieszanki mineralne i premiksy, lizawki

jednorazowo CoCl2 co 5-7 dni

jagnięta do 3 miesiąca 1 mg

owce dorosłe 3-5 mg

cielęta do 6 miesiąca 5-10 mg

bydło dorosłe 10-40 mg

• Nawożenie gleb

300 g kobaltu na 1 hektar co 1 rok

Toksyczne stężenie kobaltu w paszy

bydło powyżej 20 ppm

owce powyżej 100-150 ppm

Jod

Rola jodu

• składnik hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny

• tyroksyna zawiera około 65% jodu i działa jako ważny czynnik regulujący wzrost

• działa on jako katalizator reakcji utleniania i reguluje szybkość przemiany materii organizmu

• wchłania się przede wszystkim z jelita cienkiego i jest przenoszony z osoczem w postaci luźno związanej z białkami

• przyswajanie jodu oraz jego metabolizm jest uzależniony od żelaza i selenu, ponieważ niedobór tych pierwiastków doprowadza do niedoczynności tarczycy

• hormony produkowane przez tarczycę są potrzebne do prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego

• w tarczycy jod się utlenia i zostaje wbudowany do tyrozyny za pomocą peroksydazy

• kiedy przyswajanie jodu jest niewystarczające tkanka tarczycy powiększa się i tworzy się wole

• niedobór jodu daje w efekcie powiększenie tarczycy i obniżoną masę ciała

Objawy i zespoły kliniczne

• niedoczynność tarczycy - wole - powiększenie objętości i ciężaru tarczycy (kompensacyjny przerost gruczołu)

• objawy towarzyszące

osłabienie wzrostu i opóźnienie rozwoju młodych zwierząt

zaburzenia rozrodcze u samic- niepłodność, nieregularna lub cicha ruja, brak rui, obumieranie i resorpcja zarodków, ronienia, rodzenie martwych i często nieowłosionych płodów, obniżona żywotność i wysoka śmiertelność nowonarodzonych zwierząt

obniżona płodność samców - opóźnione dojrzewanie, zmiany degeneracyjne plemników, zmniejszenie popędu płciowego, zanik jąder, wnętrostwo.

Zmiany na skórze - obrzęki śluzowate, wypadanie włosów

obniżona wydajność produkcyjna

Diagnostyka laboratoryjna

• badanie biochemiczne krwi i tarczycy

obniżenie w surowicy PBJ(jod związany z białkiem)

SPJ(jod strącalny), BEJ(jod ekstrahowany butanolem)

zmniejszenie zawartości jodu w tarczycy

• analiza pasz, wody, gleby na zawartość jodu

(pasze poniżej 0,05-0,1 ppm s.m)

• badanie anatomopatologiczne i histopatologiczne tarczycy

określenie ciężaru tarczycy

Metody leczenia i profilaktyki

• Podawanie zwierzętom związków jodu p.o

KJ, KJO3

mieszanki mineralne i premiksy paszowe

• Parenteralnie - organiczne związki jodu

• Odpowiednie nawożenie gleb

wodorosty morskie i saletra chilijska

Żelazo

Rola żelaza

• związana z procesami oddychania komórkowego

• związki hemu są głównym składnikiem hemoglobiny, mioglobiny i cytochromów

• jest składnikiem katalazy, peroksydazy, hydroksylazy fenyloalaninowej, tyrozynazy i hydroksylazy prolinowej

• żelazo nie hemowe (reszta) związane jest z białkami

• wchłanianie regulowane jest w ustroju przez szereg czynników żywieniowych, które zwiększają bądź zmniejszają jego absorpcję

• rolę hamującą spełniają

fosforany

szczawiany

fityniany

związki polifenolowe

witamina E

niektóre pierwiastki (cynk, kobalt, mangan, nikiel)

• Zwiększona absorpcja zachodzi przy udziale witaminy C oraz Ca i Cu

Niedobór żelaza

• występuje u wszystkich gatunków zwierząt

• największy problem stanowi u prosiąt

• toksyczne stężenie w paszy wynosi

powyżej 2000-6000 ppm

Niedobór żelaza

Nieznaczny i umiarkowany

tzw. niedobór utajony - głód tkankowy żelaza

• zmniejszony, perwersyjny apetyt (lizawość, niekiedy kanibalizm u drobiu)

• obniżone przyrosty wagowe

• zmniejszenie nieśności

• zmiany troficzne skóry i tkanek - zanik brodawek językowych, zajady, wzmożone złuszczanie się naskórka, odbarwienie wytworów rogowych, siwienie włosów, kwitnienie paznokci

• Duszność

• Osłabienie

• obniżenie odporności (podatność na choroby warunkowo zakaźne)

Silny i jawny niedobór

• niedobarwliwa anemia osesków (prosięta i cielęta)

• eksploatacyjna (enzootyczna) anemia kur niosek

• niedokrwistość pokrwotoczna - ostra i przewlekła

• choroba bawełnianego futra u lisów i norek

Warunkowy niedobór żelaza

• anemia śródzakaźna

Zwalczanie

Podawanie i.m. preparatów żelaza

• profilaktyka anemii prosiąt będącej następstwem fizjologicznego niedoboru żelaza

• leczenie anemii wtórnych powstałych w następstwie  inwazji endo - i ektopasożytów

• wspomagająco przy schorzeniach przemiany materii,

infekcjach, zaburzeniach apetytu, obniżeniu przyrostów masy ciała i charłactwie

np. Ferran 100

Prosięta

profilaktycznie ( w pierwszym tygodniu  życia ) 2 ml

leczniczo (w zależności od masy ciała) 2 - 5 ml

po podaniu preparatów czasem występują reakcje nadwrażliwości na żelazo - zaburzenia krążenia z zapaścią 

podatne są prosięta od macior żywionych dietą bogatą w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ubogą w selen oraz witaminę  E

przy przedawkowaniu nadmiar żelaza może powodować biegunkę i zaparcia

Bolus