Wykład IX

Klasy średnie we współczesnym kapitalizmie

Klasa średnia nabiera teraz dużego znaczenia

1. Powód - ?

2. Powód - teza sformułowana przez Marksa - teza o postępującej polaryzacji struktur społecznych, odwołał się do dychotomicznego schematu (który omówiliśmy). Polaryzacja miała zwiększać dystanse między burżuazją a klasą robotniczą ( proletariat). Kategorie sroka sie powiększają. Klasa średnia uległa zróżnicowaniu - składa się tak naprawdę z wielu kategorii społecznych.

3. Argument - naukowcy, politycy: „Klasa średnia to przyszłość, bez niej nie można się rozwijać”

Trudne jest opisywanie tej złożonej i różnorodnej kategorii - biznesmeni, ale także managerowie, inżynierowie, pracownicy umysłowi, itp.

Czy na naszych oczach rodzi się społeczeństwo klas średnich? Czy możemy mówić o jednej klasie (tak jak kiedyś o warstwach)?

Trzeba przywołać dwie koncepcje:

1. Starej klasy średnie

2. Nowej klasy średniej

Ad.1. Drobna burżuazja, potrzeba kierowania tej klasy (wg polityków), bo są potrzebni, np. biznesmeni, drobni właściciele, wytwórcy, itp. - drobnomieszczaństwo) - łączyli dwa elementy:

1. Posiadanie środków produkcji

2. Praca własna (+ czasami członków rodziny)

Ten segment rozróżnia: rozmiar posiadania środków produkcji (wiek XVII) tę klasę starą rozpoczęły kształtować procesy wcześniej, np. w XVI w. - rozwój handlu, odkryć geograficznych, nowe zasoby. Wiek XVI i XVII - podwaliny, zmienia się rola pieniądza (nie stanowił wcześniej kapitału).

Dla formowania się klasy średniej ważne były wyżej wymienione czynniki + nowa technologia, ale także uwarunkowania kulturowe, idee, wartości - wielka zmiana światopoglądu (wtedy była reformacja - nowe doktryny religijne)

Max Weber - doskonały humanista, popierał swe koncepcje licznymi badaniami. Wiek XIX - praca - „Etyka protestancka, ducha kapitalizmu”

Wielu socjologów twierdzi, ze teza Webera dla rozwoju gospodarki rynkowej, dla rozwoju kapitalizmu - bardzo waża była hierarchia wartości, m.in. etyki protestantyzmu

ZASADY I WARTOSCI ETOSU GOSPODARCZEGO:

1. Zawód rozumiany jako powołanie

2. Szacunek dla ciężkiej i systematycznej pracy, dla trudu stanowiącego sens i sposób życia

3. Ascetyzm, przeciwny łatwemu i przyjemnemu stylowi życia, ograniczona konsumpcja jako nakaz moralny

4. Indywidualizm i poczucie autonomii w działaniach gospodarczych

5. Niepodważalne przekonanie o naturalnym prawie człowieka do własności prywatnej

6. Potrzeba osiągnięć

7. Racjonalne kalkulacje działalności gospodarczej

Dowody Webera: np. sytuacja w Niemczech i Francji, Europa Północna - Szwecja. Południe było dalekie od protestantyzmu - było katolickie i teraz jest mniej zaawansowane rozwojowo i biedniejsze - tam gdzie brakło etyki protestantyzmu - gosp. Powst. Inaczej niż w wiodących krajach

Opisując korzenie starej klasy średniej - z jednej struktury gospodarczej tworzyła warunki dla rozwoju indywidualnej przedsiębiorczości, skłaniały do pracy, itp. Wiara w soje zdolności

Przełom wieku XIX przynosi procesy wskazujące na pewne segmenty (środkowe), a społeczeństwie nakazuję mówić o nowej klasie średniej

Niekoniecznie kontrolują swe sklepy, warsztaty (wielkość), ale oferują inny zasób - zasób usług, oferują na rynku nowe zasoby - wiedzę, kwalifikację,. Wyróżniamy klasy ludzi Widzy - knowledge class, merytokracja - ?

Uważna obserwacja procesów i współczesnych społeczeństw potwierdzają tezę, że zbiorowość klasy średniej składa się z różnych segmentów

Włączamy w ten środek ludzi, którzy na rynku zajmują różne pozycje, ponieważ są to np. dyrektorzy firm, lekarze prywatni, przedsiębiorcy, deweloperzy - różnorodność, ponieważ aż po przeciętnego urzędnika, prywatnego przedsiębiorcę, niektórzy zaczynali od zera, ale się rozwinęli (w przeciwieństwie do innych)

Propozycje podziału na 3 kategorie zaproponowane przez polskiego profesora Henryka Domańskiego (osoba medialna):

1. Klasę średnią tworzą wielcy przedsiębiorcy i wolne zawody

2. Najemni fachowcy - grupa managerów, element drugi - kadry managerskie

3. Drobni właściciele i „białe kołnierzyki”, działający w pojedynkę projektant w biurze projektów

„Białe kołnierzyki” - Ch. Mills - praca napisana w 1950:

„Białe kołnierzyki amerykańskie klasy średnie”-> czyli armie urzędników (ale na niższych pozycjach)

Klasa średnia to zbiorowość zróżnicowana. Pozycję ludzi w niej są krańcowo odmienne.

Czym lepiej dysponować- drobną własnością czy dyplomem uniwersyteckim?

Czy lepiej prowadzić mała firmę na peryferiach rynku czy być managerem w globalnej korporacji?

Czy lepiej mała firma w oparciu o najnowsze technologię czy być białym kołnierzykiem?

Te pytania musimy sobie stawiać

W społeczeństwie wspólnoty klasę średnią charakteryzują 4 najważniejsze atrybuty:

1. Własność - jest fundamentem tej klasy średniej, chodzi o własność kapitału, środków produkcji, ale też wiedzę i umiejętności (bardzo ważne!). Własność najlepiej motywuje do wysiłku, daję poczucie odmienności od innych i niezależności (materialna i niematerialna)

2. Zamożność - właściwy, wysoki poziom konsumpcji, wzór amerykańskiego sukcesu: własny dom w fajnej części miasta (w suburbiach) willowa dzielnica, samochód (odpowiedniej marki)

3. Zawód - jest wyróżnikiem, lista długa, ale skończona, ponieważ zawody te są jakieś konkretne np. manager

4. Styl życia - normy, orientacje, które możemy wywodzić od ducha kapitalizmu, najbardziej cenione wzory zachowań, wiara w swoją pracowitość, ale też wiara w społeczeństwo otwartej rekrutacji do pozycji zawodowej, dominująca rola wiedzy - wykształcenie to dobra droga do bycia w klasie średniej, chęć aby dzieci były wykształcone

Dlaczego klasy średnie są ważnym elementem kultury? - powinniśmy go bacznie obserwować

Politycy upominają się o te klasy średnie, np. Bill Clinton skończył swą prezydenturę, a jego żona Hillary chciała zostać prezydentem. Jej kampania brzmiała:

„Czas na nową hierarchię w ekonomii uwzględniającą interesy nie tylko Wall Street, ale też innych ulic… Ameryka realizuje swe wartości kiedy bogacą się wszyscy… Demokraci mają program, który łagodzi obawy ludzi klasy średniej…”

Schemat układu klasowego

Właściciele		Pracownicy najemni
Burżuazja		Menagerowie specjaliści	Menagerowie wyspecjalizowani	Menagerowie
Drobni pracodawcy		Kierownicy specjaliści	Kierownicy wyspecjalizowani	Kierownicy
Samodzielni wytwórcy		Specjaliści	Pracownicy wyspecjalizowani	Robotnicy

stanowisko

kwalifikacje

---