Wykład VII

Trzeci schemat pojęciowy:

Typologia sposobów indywidualnego przystosowania

Robert Merton:

Sposoby przystosowania	Cele kulturowe	Zinstytucjonalizowane środki
Konformizm	+	+
Innowacja	+	-
Rytualizm	-	+
Wycofanie	-	-
Bunt	+/-	+/-

(+) - akceptacja

(-) - odrzucenie

(+/-) - odrzucenie wartości panujących i zastąpienie ich wartościami nowymi

1. Konformizm - już wiemy

2. Innowacja - typ zachowania, który akceptuje system wartości, ale odrzuca aprobowany sposób osiągania, to zachowanie może być skrajną patologią, to odrzucenie sposobów, środków, sięganie do środków skutecznych (zakazanych), wykorzystywanie luk w prawie. Innowator - akceptuje cele, ale nie środki; człowiek przebiegły, ukradłby kasę

3. Rytualizm - rytualista to człowiek ostrożny, rezygnuje z wielu rzeczy, np. wybiera to co kosztuje mniej wysiłku, nigdy nie ukradłby pieniędzy, na piedestale stawia normy społeczne, obniża poziom aspiracji, rezygnuje; maksyma: „bądź zadowolony z tego, co już osiągnąłeś”, zgadza się na pewną stagnację, nie podejmuje nowych wyzwań; Polska jest na 1 miejscu w Europie wśród ludzi najbardziej zadowolonych (wtf?); źródłem rytualizmu jest poczucie bezpieczeństwa, dążenie do unikania ryzyka

4. Wycofanie - system, w którym „życie jest obok społeczeństwa”, życie na marginesie, rezygnacja (słabe dbanie) o stosowanie zinstytucjonalizowanych środków i celów kulturowych, człowiek wyeliminowany (z różnych powodów) np. choroby psychiczne - autyzm, życie obok rzeczywistości społecznej, reakcja wywołana często niepowodzeniem w osiąganiu celów, czasem wynika to z naszych nieumiejętności i niepowodzeń, konfliktów, człowiek ten „staje obok” społeczeństwa, czasem z własnej woli (francuscy kloszardzi) - życie na ulicy (niepotykane) w badaniach nad tym mówi się o pewnej dobrowolności (tych bezdomnych)

5. Bunt - rewolucjoniści, z jednej strony negują to co jest, odrzucają cele i środki osiągania, ale w zamian za to proponują coś nowego, nowe wartości, aspiracje i nowe sposoby osiągania. Takie zachowania prowadzą do zmian, nawet zmian systemu społecznego

W każdej grupie jest hierarchia, lider

Jak kształtuję się konformizm w zależności od pozycji członka?

Konformizm i nonkonformizm nie przebiega w sposób liniowy

Rozkład zachowań konformistycznych i nonkonformistycznych

Pozycje najwyższe - mają świadomość bycia atrakcyjnymi, dlatego się nie starają

Pozycje najniższe - nie mają poczucia bezpieczeństwa

Trzy rodzaje osiągania konformizmu:

1. Uleganie - zachowanie zgodne z oczekiwaniami innych, nagrody i kary (np. dzieci mają zakazy od rodziców)

2. Identyfikacja - satysfakcja z relacji, atrakcyjność osoby z którą się identyfikujemy, ryzykujemy, mierzymy i poszukujemy

3. Internalizacja - najsilniejszy mechanizm ulegania i osiągania konformizmu. Motyw działań jest taki, ze jesteśmy PRZEKONANI, ze to co robimy jest słuszne, nie czujemy od nikogo nacisku

Dlaczego jesteśmy konformistami?

- ponieważ nie mamy wiedzy o rzeczywistości, sięgamy po wzory naśladownictwa

- strach przed karą (np. mandatem)

- naturalna potrzeba bycia z innymi, akceptacja, instynkt stadny

Czwarty schemat pojęciowy: schemat danych strukturalnych

Problemem strukturalnym socjologowie zajmują się od początku (np. Comte, Marks - problem struktur społecznych, klas)

Czym jest struktura społeczna?

To pewnie układ elementów, części pewnej większej całości.

Dwa pytania:

1. Jakie elementy są ważne aby oddać to co istotne w życiu społecznym?

2. Jaki rodzaj powiązań określa tą formę?

W socjologii ciągle odpowiedzi na to są modyfikowane

Ad. 1. Socjologowie zwracają uwagę na kilka elementów:

1. Grupy społeczne (nadają sens naszym działaniom) i instytucje społeczne (różne rodzaje, formy ludzkiej aktywności, podłoże integracji, łączą zaspokajanie potrzeb ludzkich)

2. Kategorie społeczne (kategorie społeczno-zawodowe) - całość z konkretnymi atrybutami, ten kontekst zawodowy jest najlepiej uchwytny, podział pracy jest ważny (np. prace umysłowe i fizyczne), ale to nie jedyny podział, ponieważ taką kategorią jest też pokolenie (młode, stare, itp.), to pewna całość społeczeństwa, która orientuję się, przeżywa i kieruje tak samo. Takie kategorie są ważne, bo np. łączą sferę ekonomiczno-techniczną ze sferą zróżnicowań społecznych i podziałów klasowych

3. Klasy i warstwy społeczne - najważniejszy aspekt struktury, określa nierówności i hierarchię społeczeństwa, decyduje o szansach jednostek, ale to słabnie, ponieważ współcześnie mamy pewnego rodzaju homogeniczność

4. Role społeczne - role ujęte normatywnie, konkretnie zdefiniowana pozycja i rola, to czym są elementy strukturalne

5. System wartości i ludzkie postawy - aspekty rzeczowe nie są ważne, ważne są nasze postawy, akceptacje elementów ideologii, jaki typ ładu i porządku charakteryzuje społeczeństwo, koncepcja ta podpowiada, że mogą się wyłonić nowe zawody, dziedziny wiedzy, itp. Ale o zmianie systemu będą decydować nasze postawy, zmiany systemu polegają głównie na organizacji ludzkich postaw

Ad.2. Stanisław Osowski sformułował twierdzenie:
„System stosunków, który stanowi strukturę społeczną daje się sprowadzic do 3 kategorii tych stosunków”:

1. Stosunków wzajemnych wynikających z podziału pracy, funkcji

2. Stosunków zależności jednostronnych wynikających z przywilejów posiadania pewnych środków przymusu względem innych

3. Stosunki dystansów i antagonizmów

Te 3 kategorie stosunków odnajdujemy w każdej grupie społeczne, np.: grupa rodziny (bardziej wśród rodzin tradycyjnych, np. władza ojca), rówieśników. W rodzinie odnajdujemy też system pokrewieństwa.

Ale kiedy przejdziemy do większych zbiorowości to elementem nie są pojedynczy ludzie tylko wielkie całości, np. warstwy społeczne

Strukturę traktujemy jako zależność pomiędzy wielkimi grupami.

W analizie socjologów znaczenia nabiera analiza relacji jednostronnych i utrzymujących się dystansów

Sens nierówności - różnice między ludźmi, widoczne, wyinterpretowane z zachowań, stylu życia, ubioru, jak spędza czas, itp. To było i jest odczuwalne i ma konkretne konsekwencje

Ale kiedy mówimy o nierównościach?

Nierówności pojawiają się wtedy, kiedy oceniamy je na pewnej skali (kiedy mogą być ocenione). Skala ta może odnosić się do różnych kryteriów. Hierarchiczny układ grup, klas, warstw wydaję się być oczywisty, ale żeby lepiej wyrazić nierówności musi być pewna skala

2 pytania:

1. O sens terminów stopniujących (np. najwyższy- najniższy)

2. Jeżeli już jest odpowiedź na pytanie 1 to pojawia się pytanie dlaczego takie podziały istnieją? Jakie determinanty są uświadamiane przez ludzi? Dlaczego społeczeństwo stanowi układ hierarchiczny?

Ad.1. Sensu tego możemy poszukiwać w wielu sytuacjach (ale nie chodzi o wzrost człowieka ) tylko o pozycje (np. wykształcenie różnicuje ludzi), ale najlepiej odwoływać się do cech trojakiego rodzaju (trzech rodzajach przywilejów, które to powodują):

1. Przywilejów środków konsumpcji i usług - dochody, możliwość zaspokajania potrzeb materialnych i nie, usługi, świadczenia, dostarczane ludziom, które przeliczamy na pieniądze

2. Przywilej władzy - będzie osobny wykład na ten temat, przywilej możności wydawania poleceń, realizowanie decyzji czasem niezależnie od woli ludzi

3. Hierarchia prestiżu - godność, pewien typ uznania jakim nas obdarza społeczeństwo czy grupa, ma charakter w dużej mierze psychologiczny

---