Geografia miast i procesów urbanizacji

Wykład 1

Geografia urbanizacji wynikła z podziału geografii na fizyczną i antropogeografię, a następnie wyłoniła się z geografii osadnictwa. Dopiero później pojawiły się badania dotyczące powstawania procesów urbanizacyjnych, które następnie dołączono do geografii miast.

Literatura:

• D. Szymańska „Urbanizacja na świecie”

• D. Szymańska „Geografia osadnictwa”

Teoretyczne podstawy miasta i badań miejskich

Przedmiot badań geografii miasta sąróżne, np.:

• Geografia kultury (podział na płeć, pochodzenie etniczne)

• Geografia ekonomiczna (zmiany urbanistyczne, rynek pracy)

• Geogradia historyczna (rozwój osadnictwa)

• Geografia medyczna (śmiertelność, wysokość poziomu opieki medycznej)

• Geografia polityczna (geografia elektoralna, siła obywatelska)

• Geografia ludności (struktury demograficzne, migracje)

• Geografia rekreacyjna (turystyka, rozrywka)

• Geografia transportu (mobilność, dostępność)

• Geografia społeczna (społeczno przestrzenne struktury, np. gentryfikacja, segregacja)

• Geografia regionalna (warunki zróżnicowania środowiskowego)

• Geografia jakościowa (analizy statystyczne, symulacje, modele)

• Welfare geography (jakość życia)

• Zarządzanie zasobami (zrównoważony rozwój, przyszłość miasta)

• Geografia osadnictwa (trendy, jakość, dostępność mieszkaniowa)

Procesy wpływające na urbanizacje:

• Zmiany demograficzne

• Zmiany społeczne

• Zmiany polityczne

• Zmiany technologiczne

• Zmiany kulturowe

• Zasoby środowiska naturalnego

• Zmiany ekonomiczne

• Lokalne i historyczne czynniki przypadkowe

Wyniki wyżej wymienionych procesów:

• Systemy miejskie

• Użytkowanie ziemi

• Krajobraz miejski

• Ekologia społeczna

• Urbanizm - pojęcie bardziej społeczne od urbanistyki, dotyczy stylu życia, oznacza miejski styl życia

Problemy społeczne (segregacja, społeczna polaryzacja, problemy mieszkaniowe, zdrowotne, alienacja, stres miejski, itp.) i konflikty polityczne (wzrastające zastosowanie w planowaniu technik i instrumentów używanych ad hoc) polityka miejska (zasady planowania zrównoważonego rozwoju miast).

Miasto:

• Większa jednostka osadnicza, skupiająca ludność zatrudnioną w zawodach pozarolniczych

• Jednostka osadnicza charakteryzująca się wysoką intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem oraz prowadzącą miejski styl życia

• Jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadająca prawa miejskie

Miasto jest zjawiskiem zmiennym i społecznym

Cechy miasta:

• Odpowiednia liczba ludności i zwartość skupiska ludności

• Zróżnicowana struktura funkcji z przewagą funkcji pozarolniczych

• Zwarta struktura zagospodarowania przestrzeni, odpowiadająca strukturze funkcji i liczbie mieszkańców

• Specyficzny (miejski) styl życia mieszkańców

Dopiero spełnienie wszystkich cech czyni ze skupiska ludności miasto.

URBANIZACJA

1. Procesy

• zmiany demograficzne

• zmiany polityczne

• zmiany kulturowe

• zmiany ekonomiczne

• zmiany społeczne

• zmiany technologiczne

• zasoby środowiska naturalnego

• lokalne i historyczne czynniki przypadkowe

2. Rezultaty

• systemy miejskie

• użytkowanie ziemi

• krajobraz miejski

• ekologia społeczna

• urbanizm

• Problemy społeczne (segregacja, społeczna polaryzacja, problemy mieszkaniowe, zdrowotna alienacja, stres miejski itp.)

• 
  Konflikty polityczne (wzrastające zastosowanie w planowaniu technik i instrumentów używanych ad hoc)

• Polityka miejska (zasady planowania zrównoważonego rozwoju miast)

mGeografia miast i procesów urbanizacji

Wykład 2

Miasto (F. Ratzl - jako pierwszy zajmował się miastem) - trwałe zagęszczenie ludzi i siedzib ludzkich, obejmujące znaczny obszar i położone w centrum układu komunikacyjnego

Później do definicji miasta dołożono pojęcia takie jak:

• Miasto to osiedle, w którym większość mieszkańców spędza przeważającą część swojego czasu (mieszka się i pracuje)

• Miejsce, które się charakteryzuje miejskim stylem życia

Cztery kategorie miejskości:

• Zwartość zabudowy

• Gęstość zaludnienia

• Miejski styl życia

• Posiadanie funkcji centralnych

Definicja miasta wg Dzierwońskiego:

Historycznie ukształtowany kształt osiedla, wyznaczony przez istnienie konkretniej społeczności lokalnej, skoncentrowany na pewnym obszarze o odrębnej organizacji uznanej i określonej prawnie oraz wytwarzającej w ramach swej działalności zespół trwałych urządzeń materialnych o specyficznej fizjonomii, którą można uznać za odrębny typ krajobrazu.

Rodzaje miast

Kryterium klasyfikacji miast	Rodzaje miast
Wielkość miast	Wg liczb mieszkańców i powierzchni (wielkie, srednie, małe)
Funkcje miejskie - dominujące rodzaje działalności	Przemysłowe, handlowe, usługowe, rekreacyjne, stołeczne, ośrodki kultureligijnego, centra życia artystycznego
Dynamika rozwoju - poziom aktywności funkcji miastotwórczych	W fazie tworzenia nowych funkcji, rozwijające się, w fazie stagnacji, w fazie schyłkowej, w fazie odbudowy funkcji
Miejsce w podziale administracyjnym państwa,	Stolica, miasta wojewódzkie, miasta na prawach powiatu, miasta siedziby władz powiatowych, gminy miejskie

Cztery kryteria identyfikacji miast (uznawanie danej miejscowości za miasto):

• Prawno-administracyjne - najstarsze kryterium określania miasta (sięga czasów średniowiecza), stosowany do dzisiaj, obowiązuje również w Polsce, przy nadawaniu praw miejskich patrzy się na liczbę ludności (zaleca się powyżej 2000 osób), posiadanie planu, który by wskazywał, że miejscowość ma rozwiniete ulice, place (zaleca się aby miejscowość miała główny plac, przy którym grupuja się główne obiekty użyteczności publicznej), funkcjonalne (miejscowość powinna posiadać co najmniej 80% zatrudnionych poza rolnictwem), miejscowość powinna się wyróżniać miejską sylwetą

• Statystyczne - liczba ludności podstawą wydzielania miasta (miejscowość, która przekracza pewną progową wielkość jest automatycznie zaliczana w poczet miasta), w świecie spotkamy się z bardzo zróżnicowanymi wielkościami progu, który uznaje się za miasto (standard to 2000 mieszkańców; często się również spotyka 5000 mieszkańców [Belgia], 10000 [Hiszpania, Włochy], 50000 to najwyższy próg [Japonia], istnieją również kraje takie jak Szwecja, Norwegia, gdzie do miast się zalicza osiedla mające 200 osób); kryteria statystyczne mogą ulegać modyfikacjom, co pociąga za sobą pewne błędy w liczeniu odsetka ludności miejskiej

• Funkcjonalne - ponad 80% ludności ma pracować w innych sektorach niż rolniczy, dawniej próg ten wynosił 60%;

• Fizjonomiczne - zwartość osadnictwa, wskaźnikiem wyróżniającym jest gęstość zaludnienia i charakter zabudowy

Przykładowe kryteria wydzielania miast w niektórych krajach

Kraj	Cechy
Argentyna	Osiedle liczące wiecej niż 2000 mieszkańców
Izrael	Osiedle liczące wiecej niż 2000 mieszkańców, z wyjątkiem tych, w których ponad 1/3 rodzin utrzymuje się z rolnictwa
Japonia	Osiedle liczące onad 50000 mieszkańców, w którym 60% domów tworzy zwartą zabudowę i poand 80% ludności utrzymuje się z pracy pzoa rolnictwem
Norwegia	Miastem jest każde osiedle o zaludnieniu powyżej 200 mieszkańcó
Indie	Do miast zalicza się jednostki osadnicze majace radę miejską jak również wszystkie osiedla liczące co najmniej 5 000 mieszkańców, w którym gęstość zaludnienia przekracza 390os/km^2 i w którym co najmniej 75% mężczyzn pracuje w zawodach pozarolniczych
Szwecja	Miastem jest osiedle liczące ponad 200 mieszkańców, w którym odległość między domami nie przekraczaja 200m
Holandia	Osiedle liczące powyżej 2000 mieszkańców, w którym nie więcej niż 20% mężczyzn pracuje w zawodach rolniczych

Zdarzają się kraje, gdzie wyznacznikiem miasta jest np. miejscowość posiadająca nazwy ulic albo posiada nawet najmniejszą nawet funkcje administracyjną lub miejscowość posiada dostęp do energii elektrycznej

ONZ żeby pogodzić wszystkie kryteria przyjął zasadę taką, ze przyjmuje wszystkie miejscowości z progiem przekraczającym 20000 mieszkańców za miasto.

W niektórych krajach miasta się „rozlewają”, co sprawia, iż wykraczają poza granice administracyjne. Dlatego powstało pojęcie „aglomeracji”, co pozwoliło na klasyfikowanie obszarów otaczających miasto, które są silnie zurbanizowane jako region miejski.

Stadia rozwoju miasta - miasto jest wytworem epoki lub epok, zmienia się w układzie ewolucyjnym,

Trzy fazy rozwoju miejskiego:

• Miasto przedindustrialne (preindustrialne)

• Miasto przemysłowe (industrialne):

• Faza skupionego miasta przemysłowego

• Faza aglomeracji

• Miasto postindustrialne:

• Faza metropolizacji

• Faza megapolizacji

Urbanizacja - zjawisko, proces; trudno się poddaje definicjom. Stan rozwoju miast i przejawów życia miejskiego.

Urbanizacja wg Dziewońskiego - kompleksowy proces polegający na przemianie wielkich zbiorowości ludzkich ze społeczeństw wiejskich w bardziej zróżnicowane społeczeństwa o charakterze pozarolniczym i miejskim

Żeby mówić o urbanizacji muszą zaistnieć trzy rodzaje procesów:

• Przenikanie idei i wartości miejskich na tereny wiejskie (dyfuzja społeczna)

• Upowszechnianie się zachowań uważanych za typowo miejskie

• Przemieszczanie się ludności z obszarów wiejskich do miejskich powodujących koncentracje ludności

Cztery aspekty (płaszczyzny) urbanizacji:

• Ekonomiczny - związek miedzy urbanizacją a rozwojem gospodarczym, przekształcanie struktury zawodowej ludności i wzrostem zatrudnienia poza rolniczego

• Demograficzny - związany przede wszystkim z przemieszczaniem się ludności ze wsi do miast, koncentracją ludności w określonych obszarach, nazywany jest aspektem statystycznym (geograficznym), związany z odsetkiem ludności miejskiej w miastach; może dotyczyć również badań demograficznych (płeć, wiek, itp.), np. tereny miejskie mają wyższy współczynnik feminizacji

• Przestrzenny - zwiększanie terenu zainwestowania miejskiego i rozwijania zabudowy typu miejskiego, również rozwój elementów infrastruktury, przede wszystkim technicznej; zwartość zabudowy, powierzchnia zabudowanego obszaru, złożoność urbanistyczna danego obszaru (sieć ulic, itp.)

• Społeczny - łączy się z miejskim stylem życia (wartości postawy, cechy socjotechniczne), trudno go badać, istnieją zamienniki takie jak poziom wykształcenia ludności, zróżnicowania zawodowego ludności, korzystanie z placówek kulturalnych ludności

Urbanizacje należy badać pod wieloma względami.

GEOGRAFIA MIAST I PROCESÓW URBANIZACJI

Wykład 3

13.03.2012

MIASTO JAKO SYSTEM PRZESTRZENNY

FUNKCJE MIAST

Przestrzeń miejska - jednoznacznie wyróżniający się fragment przestrzeni geograficznej, który odznacza się specyficzną fizjonomią, ustalonym statusem prawnym oraz stanowi określoną formę społecznej organizacji

W jej ramach wyróżniamy:

• przestrzeń administracyjną (formalno-prawną) ujętą granicami administracyjnymi miasta

• przestrzeń funkcjonalną (ekonomiczną), odnoszącą się do sfer produkcji, usług i konsumpcji

• przestrzeń fizyczną, którą konstytuuje terytorium, budynki, infrastruktura

• przestrzeń społeczną, którą tworzą ludzie, grupy społeczne, instytucje

• przestrzeń kulturową, charakteryzującą się występowaniem wartości dziedzictwa kulturowego, ale także zachodzeniem procesów hybrydyzacji, transkulturowości, transetniczności

Struktura przestrzenna miasta to:

• opis rozmieszczenia zjawisk społeczno-gospodarczych w przestrzeni miasta

• realnie istniejące, rozmieszczone w pewien uporządkowany sposób układy jednostek gospodarczych i społecznych wraz z ich wzajemnymi powiązaniami przestrzennymi

• zespół nałożonych na siebie układów, odpowiadających podstawowym sferom życia i działalności mieszkańców miasta

Komponenty struktury przestrzennej miasta:

1. struktura morfologiczna:

• przestrzenne rozmieszczenie i wzajemne związki elementów morfologicznych na obszarze miasta, jak:

• ulice, drogi, place, parki

• tereny zabudowy miejskiej

• budynki i urządzenia techniczne związane z funkcjami miasta

• stanowi ramy, w których wykonywane są funkcje miasta i w których organizuje się codzienne życie jego mieszkańców

2. struktura demograficzno-społeczna

• to rozmieszczenie ludności według cech demograficznych oraz statusu społecznego mieszkańców

• oznacza występowanie na pewnych obszarach miasta zgrupowań ludzi o podobnych cechach społecznych i ekonomicznych, tworzących rejony społeczno-zawodowe (np. inteligenckie, studenckie, robotnicze, rolnicze, mieszane)

3. struktura funkcjonalna

• dotyczy rozmieszczenia i wzajemnego oddziaływania poszczególnych funkcji (działalności) na obszarze miasta) i struktury użytkowania terenów miejskich

• wyraża proporcje i związki pomiędzy poszczególnymi funkcjami na terenie miasta

Obszary funkcjonalne miast:

1. tereny zabudowy mieszkaniowej

• zajmują największą, w stosunku do pozostałych funkcji, część obszaru miasta

• wyraźnie wyodrębniają się oddzielne osiedla

• różnią się zawartością i wysokością zabudowy, standardem mieszkań oraz pozycją społeczną i poziomem zamożności mieszkańców

2. strefy usług i biznesu

• lokalizacja usług ma charakter rynkowy

• na lokalizację placówek usługowych wpływa częstotliwość korzystania z ich usług

• cechą handlu i usług jest tendencja do skupiania się w centra handlowo-rozrywkowe lub centra biznesu

• w centrum miasta położony jest centralny ośrodek usługowy („dzielnica interesów”)

• w wielkich miastach jest to City (Central Business District - CBD)

• dzielnica finansowo-administracyjno-handlowa

• koncentracja banków, biur, domów handlowych, hoteli

• bardzo mała liczba stałych mieszkańców i bardzo duża liczba zatrudnionych

3. strefy przemysłowe

• współcześnie przesuwają się na peryferie miast

• lokalizują się wzdłuż głównych arterii komunikacyjnych (przy drogach, nad kanałami i rzekami żeglownymi, blisko lotnisk)

• w granicach miasta mieszczą się jedynie „czyste” i nieuciążliwe gałęzie przemysłów zaawansowanej technologii (parki technologiczna, parki biznesu)

4. tereny komunikacyjne

• w miastach pełniących rolę węzłów transportowych wydzieliły się w postaci odrębnych dzielnic, np. tereny kolejowe, lotniska, porty

5. inne strefy funkcjonalne

• tereny rekreacyjne

• kampusy uniwersyteckie

• tereny wojskowe (np. Legnica, Borne Sulinowo, miasta na północy i zachodzie Polski)

• tereny sakralne

Najważniejsze kategorie użytków miejskich:

• tereny zabudowy mieszkaniowej

• tereny przemysłowo-składowe

• tereny komunikacyjno-transportowe

• strefy usługowe

• tereny rekreacyjno-wypoczynkowe

• nieużytki

Modele struktur przestrzennych miast

1. model koncentryczny E.W. Burgessa

1. Centralny obszar działalności gospodarczej (CBD) - centrum handlowo-usługowe i biznesowe

2. Strefa przejściowa - obszar otaczający CBD, obejmuje obszary zabudowy mieszkaniowej o niskim standardzie

3. Strefa mieszkaniowa ludności o niskim statusie ekonomicznym

4. Strefa mieszkaniowa klasy średniej

5. Pierścień zewnętrzny (strefa peryferyjna podmiejska) - obszar mieszkań wyższych klas społecznych

2. model radialno-sektorowy H. Hoyta

1. Centralny obszar działalności gospodarczej (CBD) - centrum handlowo-usługowe i biznesowe

2. Strefa przejściowa - obszar otaczający CBD, obejmuje obszary zabudowy mieszkaniowej o niskim standardzie

3. Strefa mieszkaniowa ludności o niskim statusie ekonomicznym

4. Strefa mieszkaniowa klasy średniej

5. Pierścień zewnętrzny (strefa peryferyjna podmiejska) - obszar mieszkań wyższych klas społecznych

3. model policentryczny Ch.D. Harrisa i E.L. Ullmana

1. CBD

2. Strefa handlu hurtowego i przemysłu lekkiego

3. Strefa mieszkaniowa i niskim standardzie

4. Strefa mieszkaniowa klasy średniej (średni standard)

5. Strefa mieszkaniowa ludności zamożnej (wysoki standard)

6. Strefa przemysłu ciężkiego

7. Peryferyjny ośrodek handlowo-usługowy

8. Podmiejskie tereny mieszkaniowe

9. Podmiejskie tereny przemysłowe

Modele struktury przestrzennej regionu miejskiego

• Europa Zachodnia

centrum miasta + obrzeże centrum ---> miasto centralne + strefa zurbanizowana (suburbia, przedmieścia) ---> aglomeracja morfologiczna + strefa podmiejska bliższa ---> aglomeracja zoperacjonalizowana + strefa podmiejska dalsza ---> region miejski + strefa dojazdów ---> funkcjonalny region miejski

• Europa Środkowa (państwa o gospodarce centralnie sterowanej)

centrum miasta + obrzeże centrum ---> miasto centralne + strefa zurbanizowana (wielkie osiedla mieszkaniowe, przedmieścia) ---> aglomeracja morfologiczna + strefa podmiejska bliższa ---> aglomeracja zoperacjonalizowana + strefa podmiejska dalsza ---> region miejski + strefa dojazdów ---> funkcjonalny region miejski

Model idealny struktury przestrzennej regionu miejskiego w Europie Zachodniej (wg Boustedta)

• miasto główne: centrum miasta, miasto centralne, strefa obrzeża centrum, centrum handlowo-usługowe, strefa przedmiejska, strefa podmiejska

• satelita

• samodzielne miasto

GEOGRAFIA MIAST I PROCESÓW URBANIZACJI

Wykład 4

20.03.2012

Model miasta postsocjalistycznego

Pierścienie współśrodkowe:

1. centrum

2. obrzeże centrum

3. strefa bloków

4. strefa przedmiejska

5. 
   strefa podmiejska

6. strefa dojazdów

hipermarkety / mall

urban village

enklawy ubóstwa

korytarze handlowe

obszary suburbiów

centra biznesowe

apartamentowce

obszary gentryfikacji

ad. 1. i 2.

• pojawiają się obszary, które podlegają gentryfikacji (kamienice, które w okresie socjalistycznym uległy degradacji, mieszkają tam osoby starsze, emeryci, renciści, osoby uboższe): wysiedlenie mieszkańców, procesy rewitalizacji, a następnie zasiedlenie tego obszaru przez osoby młodsze, zamożne; jest to proces żywiołowy, oddolny.

• mają tu miejsce także procesy rewitalizacji: jest to proces sterowany przez władze (samorządowe lub regionalne), ma swój czytelny program, w którym zapisana jest zmiana funkcjonalna obszaru i to, kto tam potem zamieszka (często większość dawnych mieszkańców wraca na to miejsce po jego odnowieniu - inaczej niż w gentryfikacji)

• następuje także proces degradacji społecznej (powstają tzw. enklawy ubóstwa)

• pojawiają się nowe obiekty w postaci centrów biurowych (biznesowych)

• pojawia się nowa zabudowa dopasowana charakterem i wystrojem do otoczenia (luksusowa, wysokość 4-5 pięter), zamieszkana przez ludzi młodych, zamożnych (o wysokich zarobkach lub przez obcokrajowców)

ad. 3.

• w tej strefie również nastąpiły pewne zmiany

• pojawiły się inne, mniejsze obiekty

• charakterystyczne jest powstawanie tam super- i hipermarketów (są one budowane na granicy strefy mieszkaniowej i przedmiejskiej)

• pojawiają się tam również obiekty typu mall - połączenie kilku sklepów, pasaże, galerie handlowe wraz z marketami)

• pierwsze osiedla suburbialne (zabudowywanie wolnych miejsc między starymi blokami, z dostępem do infrastruktury technicznej - drogi, kanalizacja)

• lepszy system komunikacyjny (do osiedli często doprowadzone zostały nowe linie tramwajowe)

ad. 4.

• korytarze handlowo-usługowe (często po dawnych obszarach przemysłowych); sięgają one nawet do strefy podmiejskiej

• suburbia (różniące się od tych w strefie bloków znaczną wielkością oraz tym, że posiadają własną infrastrukturę, swoje ulice)

ad. 5.

• suburbia (jak w strefie podmiejskiej)

• centra biurowe

• hipermarkety

• osiedla domów jednorodzinnych (eksurbia - ponieważ są dalej od centrum)

ad. 6.

• urban village (tzw. wieś miejska): nietypowe suburbia, ponieważ nie wszystkie domy są tam jednakowe (wieś obudowana nowymi domami; w centrum stare budynki, wokół nich nowe, suburbialne obiekty)

• ludność tam mieszkająca dojeżdża do pracy do miasta

• częste konflikty wśród mieszkańców, ponieważ Ci, którzy przeprowadzili się na te tereny z miasta nie znają realiów wsi

Procesy rozwojowe miasta w Europie Środkowej w perspektywie

procesów transformacyjnych

natężenie zmian TRANSFORMACJA USTROJOWA

GLOBALIZACJA

METROPOLIZACJA

MODERNIZACJA

okres transformacji czas

MODERNIZACJA

• wzrost urbanizacji

• wzrost ruchliwości przestrzennej ludności

• wyraźne zmiany społeczne dotyczące modelu rodziny (dominuje rodzina mała)

• przekształcenia struktur zawodowych (zawody pozarolnicze)

• wzrost roli kształcenia, oświaty

• na zachodzie model dobrobytu społecznego

TRANSFORMACJA USTROJOWA

• rynkowa orientacja systemu osadniczego, która prowadzi do wzrostu społecznych nierówności

• transformacja gospodarki miejskiej

• ustanowienie samorządu lokalnego

• powstanie rynku nieruchomości

• transformacja środowiska tworzonego przez człowieka

• zmiany zachodzące w trzech sferach ładu społecznego:

• państwo - z monopartyjnego do demokratycznego

• społeczeństwo - od typu ludu do społeczeństwa obywatelskiego

• gospodarka - od gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki wolnorynkowej

najszybciej transformacja sięga państwa, zaś znacznie dłużej podlega jej gospodarka i społeczeństwo

GLOBALIZACJA

• definicja według E. Luttwaka: Globalizacja to scalanie kałuż, stawów, jezior i mórz wiejskich, prowincjonalnych, regionalnych i narodowych gospodarek w jeden globalny ocean gospodarczy, który małe jednostki wystawia na oddziaływanie olbrzymich bałwanów ekonomicznej konkurencji zamiast, jak to miało miejsce wcześniej, na poruszenia małych fal oraz regularnych przepływów i odpływów.

• procesy, poprzez które narody świata zostają złączone w jedno państwo światowe

• w modelu społecznym jest to kontynuacja modernizacji

METROPOLIZACJA

• powstawanie dużych obszarów metropolitalnych, które przejmują funkcje: kierownicze, sterownicze i zarządcze

• szerokie oddziaływane na zewnątrz

Procesy i zjawiska opisujące transformację ustrojową oraz globalizację

na przykładzie miasta zachodniego i środkowoeuropejskiego

DZIEDZINA	GLOBALIZACJA	TRANSFORMACJA USTROJOWA
społeczna	segregacja społeczno-przestrzenna i polaryzacja gentryfikacja (nowa klasa średnia) napływ ludności kolorowej (gettoizacja) underclass reurbanizacja / dezurbanizacja dual city	dekoncentracja ludności „odblokowane” procesy tworzenia się City suburbanizacja rezydencjalna duży obrót migracyjny wewnątrz regionu ograniczony napływ ludności spoza regionu inicjalna gentryfikacja segregacja społeczno-przestrzenna ze słabą polaryzacją starzenie się ludności aglomeracji morfologicznej
ekonomiczna	internacjonalizacja działalności gospodarczej tercjaryzacja gospodarki (zarządzanie, finanse) działalność korporacji ponadnarodowych technopolie	reprywatyzacja i prywatyzacja przywracanie działania renty gruntowej (rynek nieruchomości) restrukturyzacja gospodarki deindustrializacja bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) tercjaryzacja gospodarki (handel, usługi)
morfologiczna	fragmentacja przestrzeni miasta Edge City Stealth City Urban village „Aeroville” międzynarodowe obszary obsługi finansowej i usług centra logistyczne	wypełnianie działek w mieście centralnym suburbanizacja (strefa przedmiejska i podmiejska) rewitalizacja obszary rekreacji (miasteczka wodne, multikina) zmiany struktury użytkowania ziemi
ekologiczna	modernizacja infrastruktury technicznej (drogownictwo) „czyste” technologie kompleksowa utylizacja odpadów stałych odnowa zabudowy hydrotechnicznej rzek w miastach	modernizacja i budowa infrastruktury komunalnej (wodno-ściekowej) wzrost zdegradowanych obszarów poprzemysłowych wzrost motoryzacji racjonalizacja gospodarowania wodą, technologie energo i materiałooszczędne
instytucjonalna	powstawanie instytucji regionalnych instytucje paradyplomatyczne	restytucja samorządu lokalnego i regionalnego

Geografia miast i procesów urbanizacji

Wykład 5

Globalizacja i transformacja społeczna zaczynają się powoli schodzić razem i łączyć.

Reterytorializacja:

Obecnie następuje zmiana skali (Re-scaling) miast i państw

Formy reterytorylizacji	Skala przestrzenna akumulacji kapitału
		Globalna	Krajowa	Miejska - regionalna
Miasta - zmiana skali miast. Formowanie się miasta światowego	Frormowanie się światowej hierarchii miast. Intensyfikacja współzawodnictwa miast powiązana z rozwojem światowej gospodarki	Przejście z miejskich systemów krajowych w systemu ponadkrajowe i globalne. Oddzielenie rozwoju miast światowych od rozwoju ich gospodarek narodowych	Kształtowanie się „exopolis”: rekompozycja form miejskich; wyłonienie się policentrycznych regionow miejskich i nowych obszarów przemysłowych
Państwa: Restrukturyzacja terytorialna państwa. Wyłonienie się neoliberalnych „państw globalnych”	Państwo narodowe dokonujące zwrotu „na zewnątrz”: zmiana skali w górę ku ponadkrajowemu poziomowi działań instytucji takich jak: UE, MFW, Bank Światowy	„Denacjonalizacja” państwa narodowego. Transfer zadań państwa scentralizowanego na poziom agencji ponadnarodowych i instytucji regionalnych i lokalnych	Państwo narodowe dokonujące zwrotu „do wewnątrz” ku poziomowi subregionalnemu. Promocja inwestycji dokonywanych przez korporacje ponadnarodowe w obrębie głównych regionów miejskich. Tworzenie „nowych przestrzeni państwowych” w celu kreowania „nowych przestrzeni przemysłowych”

Proces reterytorializacji sprzyja większym miastom, natomiast jest niekorzystny dla mniejszych ośrodków miejskich.

Przemiana przestrzeni

Pojawiają się wielkie centra handlowe, które powoli przekształcają się w mall'e. Również na terenach miasta zaczynają się pojawiać biurowce, czyli nowoczesne budynki skupiające wszelkiego rodzaju biura i oficyny różnych agend. Czasami wychodzą poza granice centrum (najnowsza tendencja rozwojowa). Po upadku komunizmu zdecydowanie rozwinął się rynek hotelarski, co przejawia się we wzroście liczby hoteli zlokalizowanych w mieście, a przede wszystkim w jego centrum.

Część z tych obiektów przechodzi poza granice miasta.

Wielkomiejskie formy osadnicze

Skala przestrzenna	Ujęcie poznawcze
		Funkcjonalne	Strukturalne
				Morfologiczne	Formalne	Strukturalne sensu stricte
Lokalna	Miasto Obszar metropolitarny Zespół miejski	Miasto Obszar zurbanizowany Obszar umiastowiony Konurbacje	Miasto Zgrupowanie miast	Aglomeracja miejsa
Regionalny	Dzienny system miejski Region miejski (funkcjonalny) Obszar metropolitarny			megalopolis

Formy wielkomiejskie wiąża się z poszczególnymi terytoriami

Koncepcja regionu miejskiego:

Regionu miejskiego jest wyróżnienie w nim, powiązanych ze sobą, miasta i otoczenia wokół niego. Tworzywem tych dwukierunkowych powiązań jest przepływ osób, kapitału, towarów, usług, informacji i innowacji. W Każdej koncepcji regionu miejskiego jest akcentowany inny rodzaj powiązań. Do konecpji tych należą:

1. Region metropolitalny w teorii dominacji gospodarczej

2. Ośrodek centralny w teori bazy ekonomicznej

3. Miasto-region w teorii bazy ekonomicznej

4. Region węzłowy w teorii regionalizacji i w analizie regionalnej

5. Pole miejskie lub dzienny system miejski w teorii interakcji przestrzennej

6. Miasto i obszar suburbanizacji w teorii struktury przestrzennej miast

7. Region spolaryzowany i zurbanizowany w teorii polaryzacji

Region miejski

Model regionu miejskiego

Exurbium - obszar miejski, zamieszkany przez ludność miejską, jednak zlokalizowany na obszarach wiejskich. Najczęściej znajdują się przy głównych ciagach komunikacyjnych, które umożliwiają mieszkańcom exurbia na kontakt z miastem.

W dziennym systemie miejskim wyróżniamy:

• Obszar metropolitalny

• Strefe podmiejską

• Wewnętrzna

• Zewnętrzna

• Strefa cienia miejskiego

• exurbium

• Strefa dojazdów do pracy

• Miasteczko

Struktura przestrzenna regionu miejskiego:

• W centrum występują przede wszystkim obszary obsługi finansowej i usług, które często są przemieszane z obszarami turystyki miedzynarodowej (np. w Krakowie)

• W otoczeniu centrum rozwijają się miejskie obszary podlegające gentryfikacji, ale również techno pole, obszary przemysłów schyłkowych czy też obszary przemysłów zaawansowanych technologii

• Idąc dalej od centrum pojawiają się krajobrazy przedmiejskie, aeorville, edge city czy też ponadregionalne centra dystrybucji

• U schyłku regionu miejskiego istnieją przemysłowe obszary wiejskie, wiejskie obszary przechwytujące czy też wiejskie obszary podlaegajace gentryfikacji

• Istotnym faktem jest, że mamy tutaj swego rodzaju galimatias, albowiem strefy te przenikają się i nie mają jednakowego miejsca w każdym mieście

• Również ważnym faktem jest to, że struktura przestrzenna regionu miejskiego podlegają silnym zmianom

Obecnie istnieją i zachodzą procesy zmian przestrzenni miejskiej, co nie miało miejsca w PRLu. Przykładem tego jest przekształcanie terenów wojskowych, które zawsze były wykorzystywane przez służby militarne i nikt nie przypuszczał, że może być inaczej, a obecnie tereny te są wykorzystywane jako np. obiekty rozrywkowe.

Aglomeracja miejska

Aglomeracja miejska jest to zespół jednostek osadniczych różnej wielkości powiązanych funkcjonalnie, a często także zespolonych przestrzennie, którego potencjał gospodarczy i ludnosciowy dominuje nad pozstałymi elementami układu osadniczego kraju (regionu). Aglomeracje dzielą się na monocentryczne i policentryczne

Aglomeracja monocentryczna posiada jeden obszar centralny, o dominującej koncentracji ludności i funkcji społeczno-gospodarczych oraz niejednokrotnie kilka pierścieni zewnętrznych podporządkowanych centrum. W aglomeracji tego typu gęstość zaludnienia oraz intensywność życia społeczno-gospodarczego wyraźnie maleją w miarę oddalania się od centrum (np. aglomeracje Paryża, Londynu, Berlina i Warszawy).

Konurbacje (aglomeracja policentryczna) składa się z wielu równorzędnych pod względem potencjału demograficznego i gospodarczego obszarów centralnych, które podporządkowały sobie różnej wielkości ośrodki satelitarne. Konurbacje ukształtowały się w wyniku koncentracji przemysłu i ludności, głównie na obszarach wydobycia surowców mineralnych (niekiedy tworzą się z połączenia miast portowych lub blisko położonych ośrodków przemysłu przetwórczego i usług, np. Trójmiasto, aglomeracja Bydgoszcz-Toruń). Konurbacje zmierzają do stania się aglomeracją monocentryczną.

Megalopolis powstaje w wyniku łączenia się peryferyjnych stref zabudowy jednorodzinnej i związanej z nią usług rozwijających się wokół poszczególnych metropolii i duzych miast.

Megalopolis:

• Boston-Waszyngton - obejmujące Boston, Albany, Hartford, Newark, New York, Filadelfię, Baltimore i Waszyngton oraz wiele mniejszych ośrodków miejskich. Ten największy na świecie zespół układów metropolitalnych zajmuje pas o długości ok. 850km i szerokości 80-200km (tj. obszar o powierzchni ponad 100 000 km2) i koncentruje ok. 40 mln. Ludności

• Wielkich Jezior Stanów Zjednoczonych i Kanady - obejmujące Milwaukee, Chicago, Gary, South Bend, Grand Rapids, Flint, Detriot, Toledo, Clebeland, Buffalo, Hamilton i Toronto

• Integrujące się układu metropolitalne Los Angeles i San Francisco

Geografia miast i procesów urbanizacji

Wykład 6

Wielkie osiedla mieszkaniowe:

Osiedle budowane przez państwo, lub z pomocą państwa, w drugiej połowie XX wieku, na terenie którego zlokalizowane jest minimum 2000 mieszkań (projekt RESTATE)

Wybrane nazwy funkcjonujące w Europei:

• Polska: wielki zespół mieszkaniowy, osiedle z wielkiej płyty, wielorodzinne osiedle mieszkaniowe, blokowisko

• Niemcy: Grosswohnsiedlung, Plattenbausiedlung

• Wielka Brytania: large housing estate, large-panel system building (LPS), high rise estate, Multi family housing estate

• Francja: Grand ensemble d'habitation, cite-dortoir, sarcellite

• Czechy i Słowacja: panelak

• Rosja: mikrorajon, spalnyj rajon, chruszczowka, gostinka

Motywy budowy wielkich osiedli mieszkaniowych:

Motywy	Europa Zachodnia	Europa Wschodnia
Konieczność rozwiązania narastających potrzeb mieszkaniowych po II WŚ	+	+++
Migracje ze wsi do miast	++	+++
Rozwój nowych technologii w budownictwie (prefabrykaty)	+	++
Ideologiczne podejście do rozwiązania kwestii mieszkaniowych	+	+++
Pragnienie ochrony przed betonową zabudową	+	.
Zapotrzebowanie na wyższy standard życia	+	++
Konieczność wyburzenia dużej liczby starych substandardowych mieszkań	+++	+
Współzawodnictwo miast o posiadanie nowoczesnego budownictwa	+	.
Wsparcie rządów dla rozwiązania problemów mieszkaniowych w ramach budownictwa komunalnego i społecznego	+++	+
Brak funkcjonowania renty gruntowej	.	+++
Ograniczone prawa własności prywatnej	.	+++

Udział ludności mieszkającej w wielkich osiedlach mieszkaniowych w wybranych miastach Europy

Bukareszt	82%
Bratysława	77
Sofia	60
Ryga	60
Petersburg	60
Kraków z ventrum Nowej Huty	60
Warszawa	56
Tartu	55
Kraków bez centrum Nowej Huty	55
Wilno	50
Budapeszt	38
Praga	32
Ljubljana	24
Lipsk	20
Wiedeń	5

Sturkutra społeczna wielkich osiedli mieszkaniowych w wybranych miastach Europy:

• W zachodniej Europie zamieszkiwane są przede wszystkim przez obcokrajowców, natomiast w Europie Środkowej i Wschodniej przeważaja rodziny pełne

• Osiedla w Europie Zachodniej są przeciętnie starsze niż ich odpowiedniki w Europie Środkowej i Wschodniej

• W Europie Zachodniej występują problemy związane z ilością obcokrajowców zamieszkujących w osiedlach (np.Kolenkit w Amsterdamie)

• Osiedla w Europie Środkowej i Wschodniej są większe od przeciętnych osiedli w Europie Zachodniej

Współczesne i przyszłe zjawiska i procesy społeczne w osiedlach mieszkaniowych w Polsce

Okres budowy	Lata 50-60	Lata 70-80
Lokalizacja	Blisko centrum - przy duzym zakładzie	Peryferia miasta
Własność mieszkań	Przeszłosć: zakładowa, komunalna, spółdzielcza Obecnie: komunalna, spółdzielczo-lokatorska	Przeszłosć: spółdzielcza Obecnie: spółdzielcza-własnościowa, hipoteczna
Proces depopulacji	Znaczny - migracje zagraniczne	Umiarkowany - suburbanizacja
Dominujący kierunek Migracji	Przeszłość: ze wsi do miast Obecnie: ze śródmieścia Przyszłość: imigracja z zagranicy (Azja)	Przeszłosc: z miasta centralnego Obecnie: w obrębie strefy bloków i spoza miasta (studenci) Przyszłosc: młode rodziny z miasta i spoza miasta
Cykl życia rodziny	Faza pustego gniazda, rodziny pełne (wielodzietne), rodziny niepełne	Rodziny pełne i pełne w fazie ich opuszczenia przez najstarsze dzieci
Proces starzenia się ludności	Mocno zaawansowany	Umiarkowany
Poziom wykształcenia	Przeszłość: niski Obecnie: niski, przeciętny	Przeszłość: przeciętny, wysoki Obecnie: wysoki
Poziom bezrobocia	Wysoki	Niski
Poziom i jakość życia	Niska	Wysoka
Warunki mieszkaniowe	Złe	Przeciętne
Natężenie zjawisk patologicznych	Duże	Umiarkowane
Stygmatyzacja	Silna	Umiarkowana
Przyszłość tkanki osiedla	Deterioracja - wyburzene	Modernizacja
Procesy gentryfikacji	Silne - wymiana społeczna	Umiarkowane - bez wymiany społecznej
Klasa społeczna w przyszłości	Typ 1. Wyższa/średnia Typ 2. Niższa/underclass	Średnia/średnia-niższa

Model cyklu miejskiego wg faz urbanizacji (oparty na zmianach liczby ludności w układzie rdzeń-obrzeża)

Fazy urbanizacji	Etapy koncentracji ludności	Główne płaszczyzny urbanizacji	Zmiany liczby ludności miasta (aglomeracji)			Bilans ludnościowy obszarów wiejskich
							Obszar centralny	Bliska strefa zewnętrzna	Bardziej odległa strefa zewnętrzna
	Urbanizacja		Powolna koncentracja	Demograficzna ekonomiczna	+	0	-	-
			Szybka koncentracja		++	+	-	-
	Suburbanizacja		Słabnąca koncentracja	Demograficzna ekonomiczna przestrzenna	+	++	0	-
			Przewaga dekoncentracje nad koncentracją		-	++	+	-
	Dezurbanizacja		Dekoncentracje	Ekonomiczna przestrzenna	--	+	++	-
			Silna dekoncentracja		--	-	+	0
	Reurbanizajca		Słabnąca dekoncentracja	Przestrzenna społeczna	-	--	-	+
			Przewaga koncentracji nad dekoncentracją		+	0	--	+

Proces urbanizacji:

• Kraje wysoko rozwiniete:

• Deglomeracja obszarów zurbanizowanych:

• Środkowa i wschodnia Ameryka Północna:

• Re urbanizacja:

• Modernizacja, przebudowa miast, ponowny napływ ludności

• Urbanizacja terenów rolniczych

• Europa Zachodnia, Japonia, zachodnie stany USA:

• Dezurbanizacja:

• Powstawanie megalopolis

• Po dezurbanizacji następuje re urbanizacja:

• Modernizacja, przebudowa miast, ponowny napływ ludności

• Urbanizacja terenów rolniczych

• Kraje rozwijające się:

• Niekontrolowany rozwój miast:

• Najsłabiej rozwiniete kraje Azji i Afryki:

• Urbanizacja (etap wstępny)

• Suburbanizacja:

• Eksplozja miast

• Dezurbanizacja (patrz kraje wysoko rozwinięte)

• Południowo wschodnia Azja i Ameryka Łacińska

• Suburbanizacja:

• Eksplozja miast

• Dezurbanizacja (patrz kraje wysoko rozwinięte)

Kaskada kontr urbanizacyjna:

• Miasto centralne City

• Strefa przedmiejska suburb

• Strefa podmiejska Fringe

• Miasteczko Town

• Obszar wiejski rural area

Pojęcie suburbanizacji:

1. Suburbanizacja rozumiana jako urbanizacja strefy przedmiejskiej i podmiejskiej

1. Dotyczy przemian w zabudowie i morfologii terenu, wzrostu intensywnosci użytkowania ziemi oraz związanych z nimi przeobrażeń funkcjonalnych, a także zmian demograficznych i społecznych

2. Suburbanizacja rozumiana jako jedna z faz w cyklu życia regionu miejskiego

1. Dotyczy przemian przede wszystkim demograficznych w tym zmian w liczbie ludnosci, zachodzących w strefie przedmiejskiej, podmiejskiej i dojazdów do pracy traktowanych jako strefy peryferyjne regionu miejskiego. W strefach tych przyrost liczby ludności jest wyższy niż w mieście centralnym

Uwarunkowania suburbanizacji

1. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne:

1. Wzrost zamożności

2. Dostęp do kredytów

3. Własność jako forma społecznej religii

4. Przemiany w układach rodzinnych (rodzina nuklearna)

5. Zmiana stylu życia

6. Prestiż

7. Dekapitalizacja zabudowy

8. Rozwój patologii społecznej

2. Uwarunkowania administracyjne i planowania przestrzennego

1. Brak planu zagospodarowania przestrzennego (duza rola wydawania pozwoleń na budowę WZiZT)

2. „prosuburbanizacyjna” polityka gmin podmiejskich

3. Dyktat deweloperów

3. Uwarunkowania środowiskowo-przyrodnicze i mieszkaniowe

1. Bliski kontakt z naturą

2. Względy krajobrazowe

3. Wzrost poczucia bezpieczeństwa

4. Poprawa warunków mieszkaniowych

4. Uwarunkowania techniczno-cywilizacyjne

1. Postępy motoryzacji

2. Poprawa stanu technicznego dróg lokalnych

Wymiary suburbanizacji w Europie Zachodniej i Polsce

Wyszczególnienie	Europa Zachodnia	Polska
Pierwsza dekada wzmożonej suburbanizacji	Wielka Brytania - lata 1950, przeważnie lata 1960	Lata 1990
Przebiegające równolegle migracje ze wsi do miast	Mało intensywne	Sporadyczne
Segregacja społeczno-przestrzenna na tle etnicznym	Przeciętna	Nie występuje
Intensywność procesów suburbanizacyjnych	Przecietna	Niska
Forma przestrzenna zabudowy	Relatywnie zwarta	Rozproszona (sprawl)
Środek transportu	Samochód osobowy, w wybranych krajach komunikacja zbiorowa	Samochód osobowy i komunikacja zbiorowa
Kontrola administacji dotycząca zagospodarowania przestrzennego	Gmina i instytucje szczebla regionalnego	Gmina
Obecność budownictwa komunalnego	Znacząca	Nie występuje
Wpływ na rozwó miasta centralnego	Przeciętny spadek atrakcyjności	Minimalny spadek atrakcyjności
Przebieg procesu	Planowy	żywiołowy

Geografia miast i procesów urbanizacji

Wykład 7

17.04.2012

PROCESY SUBURBANIZACJI c.d.

Mamy rozmaite modele rozwoju strefy suburbialnej:

• Model brytyjski - strefy naprzemiennie powtarzające się; miasto historyczne otoczone jest strefą podmiejską, która z kolei otoczona jest suburbiami wiktoriańskimi, miasto rozszerzyło się potem na następne kręgi: suburbia z okresu międzywojennego, powojennego i suburbia współczesne. Od okresu powojennego nastąpiło istnienie pewnych stref izolacyjnych między miastem głównym, a obszarami podmiejskimi (były to strefy niezabudowane, wolne, aby miasto nadmiernie się nie rozlewało, by istniały tereny wolne od zabudowy).

• Model USA (w pewnym sensie dotyczy też Polski) - polega na narastaniu kolejnych obszarów zabudowy strefy przedmiejskiej i podmiejskiej (są zabudowywane następne obszary), odbywa się to wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, dróg wyprowadzających ruch z centrum ku suburbiom (głównym motywem rozwoju tych suburbiów jest sieć komunikacyjna, transportowa).

Procesy suburbanizacji obejmują także mniejsze miasta (miast nawet 10-tysięcznych). Ich natężenie w poszczególnych regionach jest zróżnicowane. Największe jest wokół Warszawy, Trójmiasta Krakowa, trochę mniejsze wokół Wrocławia, Poznania. Znacznie słabsze natężenie jest wokół Łodzi czy na Górnym Śląsku. Osłabienie procesu także na terenach wschodnich Polski.

Proces suburbanizacji w Polsce to okres ostatnich 15 lat (podobnie w Czechach i na Słowacji).

W krajach Europy Zachodniej procesy te odbywały się około 30 lat wcześniej.

Osiedla suburbialne są mocno homogeniczne.

Starsze, powojenne suburbia podlegają naturalnym procesom starzenia się, odpływu mieszkańców młodszych.

Tym, co wyróżnia wszystkie suburbia jest budowanie ich na siatce dobrego dostępu komunikacyjnego z miastem centralnym.

W tej chwili obok osiedli typowo o funkcji mieszkaniowej zaczynają pojawiać się strefy o innych funkcjach, np. usługowych, czasem również przemysłowych (lokowanie tam firm z powodu wolnej przestrzeni, tańszego gruntu i lepiej wykształconej siły roboczej). Suburbia przechodzą zatem od monofunkcyjności do polifunkcyjności. Przenika do nich funkcja szersza, niż tylko mieszkaniowa.

Starsze suburbia zaczynają powoli przypominać miasto centralne.

NOWE MIASTA

Nowe miasto - jest to osada ludzka założona w określonym momencie historycznym, wyraźnym aktem woli, na podstawie uprzedniego planu i mająca na celu istnienie samodzielnej społeczności lokalnej (samodzielna społeczność lokalna łączy się często z powstaniem samodzielnego samorządu).

Cechy świadczące o wejściu miasta w fazę dojrzałości:

• w warunkach społecznych miasto musi dojść do tego, by przeżyło w nim choć jedno pokolenie

• brak intensywnej rozbudowy

• działanie wszystkich istniejących, zaznaczonych w nim funkcji.

Przyczyny zakładania nowych miast:

• procesy deglomeracji i decentralizacji miasta: pozbawienie dużych, przemysłowych miast dynamiki rozwojowej; wokół nich powstawały mniejsze ośrodki miejskie

• np. Wielka Brytania: w okresie międzywojennym powstanie kilku miast-ogrodów w obrębie większego ośrodka miejskiego (wokół Londynu 2 miasta). Największa fala powstawania nowych miast w Anglii nastąpiła z końcem lat 40., potem przerwa i kolejna fala w latach 63-64., kiedy to powstał szereg nowych miast, natomiast 3 fala to końcówka lat 60. Miasta te rozwinęły się do dużych ośrodków (pierwotnie zakładanie jako osiedla-sypialne, obecnie mają wiele funkcji usługowych i przemysłowych)

• podobna sytuacja miała miejsce we Francji (postanowiono odwrócić tendencję centralizacyjną): w rejonie Paryża powstało kilka miast, które potem zaczęły się dynamicznie rozwijać, miały one nie tylko funkcje mieszkaniowe, ale także usługowo-przemysłowe

• cele wypoczynkowe

• przykład miast USA: również decentralizacja, ale także inne przyczyny: powoływanie nowych miast w celach wypoczynkowych, dla ludzi na emeryturze, resort town, ośrodki takie można spotkać na Florydzie i wzdłuż wybrzeża

• miasta i instalacje wojskowe

• nowy przemysł, technopolie: miasta na bazie nowych przemysłów, przemysł high-tech; o ich powstawaniu decyduje stan środowiska przyrodniczego, także dobrze wykształceni pracownicy, np. Japonia

• nowe ośrodki stołeczne (nowe stolice)

• Brasilia

• Canberra

• Niegdyś Waszyngton

• Abudża

• duże kombinaty przemysłowe: miasta lokowane przy dużych kombinatach, w zagłębiach przemysłowych, głównie w tych opartych na węglu i na rudzie, założenie sieci nowych miast w okresie powojennym

• np. miasta byłego związku radzieckiego (zakładano je na tzw. surowym korzeniu - wcześniej nie istniało tam żadne osadnictwo)

• wyjątek: region moskiewski - miasta powstawały tam w związku z deglomeracją Moskwy

Proces zakładania nowych miast nie zakończył się. Nowe miasta zakłada się np. w Afryce, w Rosji.

Polska - przykłady nowych miast:

• powstanie wielu miast w obszarach przemysłowych (np. Górny Śląsk: Nowe Tychy)

• Warszawa - z powodu zakazu meldowania się w stolicy ludność zamieszkiwała osiedla podmiejskie, poza granicami stolicy, które z czasem stały się miastami

• Nowa Huta: miasto socjalistyczne zbudowane od zera (niegdyś oddzielne miasto), powstałe w otoczeniu dużego Kombinatu

• Mońki - miasto powstałe na surowym korzeniu, wcześniej istniała tam mała wieś, wybudowane jako siedziba powiatu (do dziś pełni funkcję miasta powiatowego)

• Świątniki Górne - miasto wcześniej nie istniało, powstało z osady gminnej

• Na terenach północnych byłe poniemieckie miasteczka odzyskują swoje prawa miejskie

Pytania 2014 geografia miast i procesów urbanizacji gr A

1. Co to jest przestrzeń miejska

Przestrzeń miejska - jednoznacznie wyróżniający się fragment przestrzeni geograficznej, który odznacza się specyficzną fizjonomią, ustalonym statusem prawnym oraz stanowi określoną formę społecznej organizacji

W jej ramach wyróżniamy:

przestrzeń administracyjną (formalno-prawną) ujętą granicami administracyjnymi miasta

przestrzeń funkcjonalną (ekonomiczną), odnoszącą się do sfer produkcji, usług i konsumpcji

przestrzeń fizyczną, którą konstytuuje terytorium, budynki, infrastruktura

przestrzeń społeczną, którą tworzą ludzie, grupy społeczne, instytucje

przestrzeń kulturową, charakteryzującą się występowaniem wartości dziedzictwa kulturowego, ale także zachodzeniem procesów hybrydyzacji, transkulturowości, transetniczności

2. Struktura morfologiczna globalizacji

fragmentacja przestrzeni miasta

Edge City

Stealth City

Urban village

„Aeroville”

międzynarodowe obszary obsługi finansowej i usług

centra logistyczne

3. Model miasta postsocjalistycznego plus wyjaśnienie

• miasto, które w wyniku transformacji ustrojowo-gospodarczej lat 90. XX w. podlega procesowi uwalniania od cech miasta socjalistycznego:

• Państwo monopartyje → demokracja

• „lud” → społeczeństwo obywatelskie

• Gospodarka nakazoworozdzielcza → wolnorynkowa

• Zmiana właścicieli i funkcji siedzib terenowych

• Wzrost budownictw sakralnego

• Usuwanie pomników nawiązujących do ideologii socjalizmu

• Zmiana nazw ulic

1. centrum->

2. OBRZEŻA CENTRUM->

3. bloki ->

4. PRZEDMIEJSKA->

5. podmiejska->

6. STREFA DOJAZDÓW DO PRACY

7. poprzeplatane korytarzem handlowo-usługowym

4. Kryteria powstawania miast w 5 dowolnych krajach

Argentyna	osiedle liczące więcej niż 2000 mieszkańców
Izrael	osiedle liczące więcej niż 2000 mieszkańców, z wyjątkiem tych, w których ponad 1/3 rodzin utrzymuje się z rolnictwa
Norwegia	miastem jest każde osiedle o zaludnieniu powyżej 200 mieszkańców
Indie	do miast zalicza się jednostki osadnicze mające radę miejską, jak również wszystkie osiedla liczące co najmniej 5 tys. mieszkańców, w których gęstość zaludnienia przekracza 390 osób/ km² i w którym co najmniej 75% mężczyzn pracuje w zawodach pozarolniczych
Szwecja	miastem jest osiedle liczące ponad 200 mieszkańców, w którym odległości między domami nie przekraczają 200m
Holandia	osiedla liczące powyżej 2000m, w którym nie więcej niż 20% mężczyzn pracuje w zawodach rolniczych
Japonia	osiedla liczące ponad 50 tys. mieszkańców, w którym 60% domów tworzy zwartą zabudowę i ponad 80% ludności utrzymuje się z pracy poza rolnictwem

5. Fazy cyklu miejskiego plus ich opis

Urbanizacja- proces zmian społeczno- ekonomicznych, kulturowych i przestrzennych. Obejmuje m. in. Wzrost przestrzeni miast, powstawanie nowych miast i wzrost liczby ludności miejskiej, wzrost znaczenia miasta w stosunku do wsi, upodobnienie się obszarów wiejskich do miast pod względem warunków społecznych i bytowych.

Suburbanizacja- odpływ ludności na peryferia aglomeracji miejskich

Dezurbanizacja- odpływ ludności z peryferii aglomeracji i na obszary położone w dalszej odległości

Reurbanizacja- powstanie rozległych obszarów zurbanizowanych o upowszechnionym miejskim stylu życia

6. Struktura funkcjonalna miasta

4. struktura morfologiczna:

• przestrzenne rozmieszczenie i wzajemne związki elementów morfologicznych na obszarze miasta, jak:

• ulice, drogi, place, parki

• tereny zabudowy miejskiej

• budynki i urządzenia techniczne związane z funkcjami miasta

• stanowi ramy, w których wykonywane są funkcje miasta i w których organizuje się codzienne życie jego mieszkańców

5. struktura demograficzno-społeczna

• to rozmieszczenie ludności według cech demograficznych oraz statusu społecznego mieszkańców

• oznacza występowanie na pewnych obszarach miasta zgrupowań ludzi o podobnych cechach społecznych i ekonomicznych, tworzących rejony społeczno-zawodowe (np. inteligenckie, studenckie, robotnicze, rolnicze, mieszane)

6. struktura funkcjonalna

• dotyczy rozmieszczenia i wzajemnego oddziaływania poszczególnych funkcji (działalności) na obszarze miasta) i struktury użytkowania terenów miejskich

• wyraża proporcje i związki pomiędzy poszczególnymi funkcjami na terenie miasta

Obszary funkcjonalne miast:

6. tereny zabudowy mieszkaniowej

• zajmują największą, w stosunku do pozostałych funkcji, część obszaru miasta

• wyraźnie wyodrębniają się oddzielne osiedla

• różnią się zawartością i wysokością zabudowy, standardem mieszkań oraz pozycją społeczną i poziomem zamożności mieszkańców

7. strefy usług i biznesu

• lokalizacja usług ma charakter rynkowy

• na lokalizację placówek usługowych wpływa częstotliwość korzystania z ich usług

• cechą handlu i usług jest tendencja do skupiania się w centra handlowo-rozrywkowe lub centra biznesu

• w centrum miasta położony jest centralny ośrodek usługowy („dzielnica interesów”)

• w wielkich miastach jest to City (Central Business District - CBD)

• dzielnica finansowo-administracyjno-handlowa

• koncentracja banków, biur, domów handlowych, hoteli

• bardzo mała liczba stałych mieszkańców i bardzo duża liczba zatrudnionych

8. strefy przemysłowe

• współcześnie przesuwają się na peryferie miast

• lokalizują się wzdłuż głównych arterii komunikacyjnych (przy drogach, nad kanałami i rzekami żeglownymi, blisko lotnisk)

• w granicach miasta mieszczą się jedynie „czyste” i nieuciążliwe gałęzie przemysłów zaawansowanej technologii (parki technologiczna, parki biznesu)

9. tereny komunikacyjne

• w miastach pełniących rolę węzłów transportowych wydzieliły się w postaci odrębnych dzielnic, np. tereny kolejowe, lotniska, porty

10. inne strefy funkcjonalne

• tereny rekreacyjne

• kampusy uniwersyteckie

• tereny wojskowe (np. Legnica, Borne Sulinowo, miasta na północy i zachodzie Polski)

• tereny sakralne

7. Szkoła kalifornijska (coś odnośnie pojęć dotyczących przestrzeni miejskiej)

Szkoła kalifornijska pojawiła się pod koniec XX w. , miała na celu zbadanie i opisanie struktury miasta postmodernistycznego. Wzorem miasta dla badaczy tej szkoły było Los Angeles. Główną siłą sprawczą kształtującą strukturę przestrzenną obszaru zurbanizowanego jest „nowy reżim miejski elastycznej akumulacji kapitału”, związany zwłaszcza z rozwojem i koncentracją wysokiej techniki, wiedzy, innowacji oraz klasycznego przemysłu wraz z powstawaniem osiedli słabo opłacanych robotników. Dominuje proces dyspersji, który doprowadził do odwrócenia dotychczasowej struktury miasta. W takim środowisku jednostce trudno określić przynależność do jakiejś zwartej całości określonej przestrzennie, co jest opisywane pojęciem expolis. W rezultacie fragmentaryzacja i różnorodność postmodernistycznej kultury znajduje odzwierciedlenie w strukturze fizycznej krajobrazu. Wprowadzono również pojęcia galactic metropolis w celu określenia struktury miasta, którego centrum przypomina skupienie gwiazd w galaktyce, a nie pojedyncze, łatwo identyfikowane centrum oraz pojęcie keno capitalism opisujące strukturę przestrzenną miasta, której wszystkie elementy są zlokalizowane losowo i składają się z wielu składowych.

Główną siłą sprawczą kształtującą miasto jest „nowy reżim miejski elastycznej akumulacji kapitału” Miasto według szkoły kalifornijskie ma słabo wykształcone CBD, występuje wiele subcentrów (edge city), przedmieścia zbudowane są zarówno z bogatych dzielnic, różnorodnych obszarów przemysłowych, wielkopowierzchniowego handlu, obszarów koncentracji ludności ubogiej i mniejszości etnicznej.

W ramach szkoły kalifornijskiej powstały nowe pojęcia: expolis, galactic metropolis, keno capitalism

Koncepcja segregacji społecznej

Europa środkowa i wschodnia, a zachodnia chyba różnice w powstaniu wielkich osiedli mieszkaniowych

Przyczyny powstawania miast w Polsce miasta i instalacje wojskowe : Borne Sulinowo

zjawisko urbanizacji wsi, gdzie wieś zaczyna upodabniać się do miasta i stara się o nadanie praw miejskich: Świątniki Górne - miasto wcześniej nie istniało, powstało z osady gminnej, Zabierzów - buduje rynek i ratusz, chociaż jeszcze jest wsią

cele wypoczynkowe - Krynica Morska - kurort nadmorski, jest miastem chociaż liczy niespełna 1,5 tys. mieszkańców

procesy deglomeracji i decentralizacji miasta: Warszawa - z powodu zakazu meldowania się w stolicy ludność zamieszkiwała osiedla podmiejskie, poza granicami stolicy, które z czasem stały się miastami

nowe ośrodki administracyjne: Mońki - miasto powstałe na surowym korzeniu, wcześniej istniała tam mała wieś, wybudowane jako siedziba powiatu (do dziś pełni funkcję miasta powiatowego)

duże kombinaty przemysłowe: miasta lokowane przy dużych kombinatach, w zagłębiach przemysłowych, głównie w tych opartych na węglu i na rudzie, założenie sieci nowych miast w okresie powojennym - Nowa Huta: miasto socjalistyczne zbudowane od zera (niegdyś oddzielne miasto), powstałe w otoczeniu dużego Kombinatu

odzyskiwanie utraconych niegdyś praw miejskich: Na terenach północnych były poniemieckie miasteczka odzyskują swoje prawa miejskie

Grupa B:
1. Nadawanie praw miejskich w Polsce, zasady

• Liczba ludności powyżej 2000 mieszkańców

• Dokument lokacyjny

• Co najmniej 80 % zatrudnionych poza rolnictwem

• Miejska sylweta

• Posiadanie głównego placu

• Budynki określonego typu

• Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna


2. Miasta O. Boustedta

Model idealny struktury przestrzennej regionu miejskiego w Europie Zachodniej (wg Boustedta)

• miasto główne: centrum miasta, miasto centralne, strefa obrzeża centrum, centrum handlowo-usługowe, strefa przedmiejska, strefa podmiejska

• satelita

• samodzielne miasto


3. Globalizacja - efekty w aspekcie społecznym

• segregacja społeczno-przestrzenna i polaryzacja

• gentryfikacja (nowa klasa średnia)

• napływ ludności kolorowej (gettoizacja)

• underclass

• reurbanizacja / dezurbanizacja

dual city
4. Struktura przestrzenna miasta - dwa pojęcia

Struktura przestrzenna miasta to:

• opis rozmieszczenia zjawisk społeczno-gospodarczych w przestrzeni miasta

• realnie istniejące, rozmieszczone w pewien uporządkowany sposób układy jednostek gospodarczych i społecznych wraz z ich wzajemnymi powiązaniami przestrzennymi

• zespół nałożonych na siebie układów, odpowiadających podstawowym sferom życia i działalności mieszkańców miasta


5. Różnica między blokowiskami europy zach i europy naszej

Motywy budowy	Europa Zachodnia	Europa Środkowo-Wschodnia
konieczność rozwiązania narastających potrzeb mieszkaniowych po II wojnie światowej	+	+++
migracje ze wsi do miast	++	+++
rozwój nowych technologii w budownictwie (prefabrykaty)	+	++
ideologiczne podejście do rozwiązania kwestii mieszkaniowych	+	+++
pragnienie ochrony przed betonową zabudową	+	.
zapotrzebowanie na większy standard życia	+	++
konieczność wyburzenia dużej liczby starych substandardowych mieszkań	+++	+
współzawodnictwo miast o posiadanie nowoczesnego budownictwa	+	.
wsparcie rządów dla rozwiązania problemów mieszkaniowych w ramach budownictwa komunalnego i społecznego	+++	+
brak funkcjonowania renty gruntowej	.	+++
ograniczone prawa własności prywatnej	.	+++


6. Powody lokowania miast w Europ. zach i USA

Przyczyny zakładania nowych miast:

• Procesy deglomeracji i decentralizacji miasta- powstawanie mniejszych ośrodków miejskich wokół dużego miasta przemysłowego ( Wielka Brytania- miasta ogrody, Francja)

• Cele wypoczynkowe ( USA - miasta dla ludzi na emeryturze - Floryda)

• Miasta i instalacje wojskowe

• Nowy przemysł i technopolie - miasta na bazie dużych, nowych przemysłów, przemysł high- tech

• Nowe ośrodki stołeczne - kiedyś Waszyngton


7. Aspekty Urbanizacji

Wyróżnia się 4 aspekty urbanizacji:

1. ekonomiczny: związek pomiędzy urbanizacją a rozwojem gospodarczym; aspekt związany jest z przekształceniem struktury zawodowej ludności i wzrostem zatrudnienia pozarolniczego

2. demograficzny: związany z przemieszczanie się ludności ze wsi do miast, powoduje wyższą koncentrację ludności w określonych obszarach, nazywany jest aspektem statystycznym (geograficznym), związany jest z odsetkiem ludności miejskiej w miastach ; badania dotyczące płci i wieku, ruchu naturalnego, schemat rodziny, współczynnik feminizacji (badania demograficzne)

3. przestrzenny: zwiększenie terenu zainwestowania miejskiego i rozwój zabudowy typu miejskiego, rozwój elementów infrastruktury, przede wszystkim technicznej; bada się go pod względem zwartej zabudowy, powierzchni zabudowania obszaru, złożoności urbanistycznej danego obszaru

4. społeczny: miejski styl życia , miejskie wartości i postawy, cechy socjotechniczne; bada się go pod postacią np. poziomu wykształcenia ludności, zróżnicowania zawodowego ludności, korzystania z placówek kulturalnych.


8. Mierniki segregacji społecznej

• Wskaźnik niepodobieństwa

• Wskaźnik segregacji

• Wskaźnik izolacji (dominacji)

• Wskaźnik ujawnienia


9. Struktura …

1. Struktura przestrzenna regionu miejskiego:

• Wielkie obszary przechwytujące

• Ponadregionalne obszary

• Przemysłowe obszary wiejskie

• Edge city

• Krajobrazy przedmiejskie

• Międzynarodowe obszary obsługi finansowej i usług

• Obszary przemysłów zaawansowanych technologii

• Obszary przemysłów schyłkowych

• Obszary turystyki międzynarodowej

• Aeroville

• Technopol

• Miejskie obszary podlegające gentryfikacji

• Obszary rekreacji „Disney World”

• Wiejskie obszary podlegające gentryfikacji

• Zurbanizowane korytarze transportowe

GRUPA A

1. Główne cechy polskiego miasta socjalistycznego.

• miasto zbudowane lub przebudowane (rozbudowane) zgodnie z ideologią socjalizmu,

• Dominacja zawodów tzw. produkcyjnych

• Ludność osiedlana niezależnie od preferencji lokalizacyjnych i jakościowych

• Władze lokalne całkowicie uzależnione od władz centralnych

• Monotonia architektury

• Ruralizacja miasta

2. Pojęcie urbanizacji w aspekcie demograficznym.

PROCESY

• Zmiany spoleczne

• zmiany technologiczne

• zasoby srodowiska naturalnego

• lokalne i historyczne czynniki przyopadkowe

• zmiany kulturowe

• zmiany ekonomiczne

• zmiany polityczne

• zmiany demograficzne

REZULTATY

• Systemy miejskie

• uzytkowanie ziemi

• krajobraz miejski

• ekologia spoleczna

• urbanizm

URBANIZACJA- to proces zlożony, wieloaspektowy o oddzialywaniu uniwersalnym; polega na przemianie zbiorowosci ludzkich ze spolecznej w bardziej zroznicowane spoleczenstwo o charakterze pozarolniczym; to zlozony proces spolczeno- kulturowy i polega m.in. na upowszechnianiu się warunkow i wzorow zycia miejskkiego, zmianie stosunkow i wiezi spolecznych i przeksztalceniu srodowiska mieszkalnego czlowieka na wzor miejski

ASPEKT DEMOGRAFICZNY- polega na tym ze badania migracji sa w jednym kierunku ponieważ badamy tylko ludnosc która migruje ze WSI do MIASTA ; taka migracja powoduje ze wyzsza koncentracja wystepuje w okreslonych obszarach i nazywamy je aspektem geograficznym <statystycznym>; zwiazany jest z odsetkiem ludnosci miejskiej w miastach ;

badania dotycza także plci i wieku, ruchu naturalnego; schematu rodziny ( obecnie w polsce miasto to glownie rodzina nuklearna a wies to wielopokoleniowa), oraz wspolczynnnika feminizacji

można badac ten aspekt także jako proces przemian struktur demograficznych -> duzo ludnosci w wieku poprodukcyjnym; malo w produkcyjnym;

3. Na czym polega koncepcja maszyny wzrostu powstała w ramach szkoły kalifornijskiej?

• jest autorstwa J.LOGAN I H.MOLOTOCH; twierdzono w ramach tej koncepcji ze glownymi aktorami którzy decyduja o rozwoju miasta sa deweloperzy mieszkaniowi którzy w dazeniu do zysku wspolpracuja lub konkuruja z wladzami lokalnymi i generuja ciagly obrot ziemia i mieszkaniami

4. Klasyczne modele przestrzeni miejskiej i autorzy.

• ULOTKA ŁEBEK

5. Edge city to...

• to koncentracja biznesu, sklepow, rozrywki na zewnatrz CBD;

• miasto krawedziowe powstale na obrzezach innego miasta;

6. Reterytorializacja na poziomie dużego miasta.

7. Model dziennego systemu miejskiego w Ameryce Północnej.




1. obszar metropolitarny

2. strefa dojazdow do pracy

3.strefa podmiejska wewnetrzna i zewnetrzna

4. strefa cienia miejskiego

5.dzienny system miejski

8. Koncepcja polaryzacji społecznej Sassena.

9. Cechy suburbium. PRZEDMIESCIE

 historycznie jednostka osadnicza związana funkcjonalnie z miastem, jednak leżąca poza obszarem jego jurysdykcji. Przedmieścia występują przy dużych miastach, wysoko rozwiniętych krajów, natomiast w Polsce za odpowiednik można uznać suburbia, czyli dzielnice, wchodzące w skład miasta.

10. Pojęcie metropolii w ujęciu funkcjonalnym.

KRAJ	CECHY
Argentyna	osiedle liczące więcej niż 2000 mieszkańców
Izrael	osiedle liczące więcej niż 2000 mieszkańców, z wyjątkiem tych, w których ponad 1/3 rodzin utrzymuje się z rolnictwa
Norwegia	miastem jest każde osiedle o zaludnieniu powyżej 200 mieszkańców
Indie	do miast zalicza się jednostki osadnicze mające radę miejską, jak również wszystkie osiedla liczące co najmniej 5 tys. mieszkańców, w których gęstość zaludnienia przekracza 390 osób/ km² i w którym co najmniej 75% mężczyzn pracuje w zawodach pozarolniczych
Szwecja	miastem jest osiedle liczące ponad 200 mieszkańców, w którym odległości między domami nie przekraczają 200m
Holandia	osiedla liczące powyżej 2000m, w którym nie więcej niż 20% mężczyzn pracuje w zawodach rolniczych
Japonia	osiedla liczące ponad 50 tys. mieszkańców, w którym 60% domów tworzy zwartą zabudowę i ponad 80% ludności utrzymuje się z pracy poza rolnictwem

11. Kryteria miejscowości na świecie.




12. Przyczyny powstawania nowych miast w Polsce po II wojnie światowej.

• powstawanie nowych miast w obszarach przemyslowych - gorny slask, nowe tychy

• WARSZAWA - z powodu zakazu meldowanai się w stolicy ludnosc zamieszkiwala osiedla podmiejskie, poza granicami stolicy które z czaasem staly się miastami

• NOWA HUTA- miasto socjalistyczne zbudowane od podstaw na tzw surowym korzeniu;

• MOŃKI- miaisto powstale na surowym korzeniu, wczesniejistniaala tam wies, wybudowane jako siedziba powiatu ( do dzis pelni funkcje miasta powiatowego )

• SWIATNIKI GORNE - miasto wczesniej nie istnialo , powstalo z gminnej osady

• na terenach polnocnych byle poniemieckie miasteczka odzyskuja swoje prawa miejskie

GRUPA B

2. Narysować model miasta zachodnioeuropejskiego

• notatki - wyklad 18.03

3. Co to jest aeroville?

4. Przyczyny powstawania nowych miast w Anglii i Francji.

• we FRANCJI powstaja nowe miasta wokół np. PARYZA; po wojnie także powstawalo wiele;

• dynamicznie się rozwijaly szczególnie w regionie miejskim

• nawiazywaly do idei modernistycznego budownictwa

• we FRANCJI postanowiono odwrocic tendecnej centralizacyjna i tak wlasnie w rejonie PARYZA powstalo wiele miast które mialy odciazyc miasto i mialy mieć funkcje mieszkaniowe ale oprocz tego także uslogowo przemyslowe;

• WIELKA BRYTANIA: w okresie miedzywojennym powstao kilka miast ogrodow w obrebie wiekszego osrodka miejskiego np. wokół LONDYNU powstalo 2 miasta; najwieksza fala powstawania nowych miast przypada na okres lat 40. ; druga fala przypada na okres 63-64- powstaje w tym okresie szereg nowych miast a 3 fala dominowala w okresie lat 60. i były to np. NEWTON I CAINES; miasta te rozwinely się do duzych osrodkow a pierwotnie mialy mieć funkcje tylko mieszkaniowe bez zadnych zakladow przemyslowcyh;

5. Na czym polega profesjonalizacja G.Bella?

6. Kryteria wydzielania miast w Polsce.

• prawno-administracyyjne- majace prawa miejskie

• ludnosciowe- duze gestosci zaludnienia i koncentracje miejsc pracy

• funkcjonalne przewaga zatrudnienia w setorach pozarolniczych ( przemysl i uslugi)

• fizjonomiczne- miejsi typ zabudowy

• infrastrukturalne- rozwinieta infrastruktura miejska

• socjologiczna- miejski styl zycia

7. Wyjaśnić drugie podejście metropolizacji.

• METROPOLIZACJA- proces przjemowania przez czesc duzych miast swiatowych funkcji decyzyjnych i kontrolnych w skali ponadnarodowej. wtedy mowimy o globalizacji jako reterytorializacji- zamienienie skali oddziaływania przestrzennego duzych miast i panstw

• powstawanie duzych obszarow metropolitarnych które przejmuja funkcje kierownicze , sterownicze i zarzadcze

• szerokie oddzialywanie na zewnatrz

8. Scharakteryzować społeczne aspekty urbanizacji.

• trudno mierzalny

• bada się postawy mieszkancow

• cechy socjopsychiczne

• przemiany wszelkiego typu struktur spolecznych

• wiezi spoleczne

• łaczy się po czesci z demograficznym

• przedstawienia

• wypozeyczenia ksiazek

• ilosc czytanej prasy

10. Co to jest expolis?

• w skali miejskiej- regionalnej -> kształtuje się espolis: rekompozycja form miejskich, wyłonienei się policentrycznych regionow miejskich i nowych obszarow przemyslowych;

11. REWITALIZACJA

• proces sterowany przez wladze samorzadowe lub regionalne ; ma swój czytelny program w którym zapisana jest zmiana funkcjonowania obszaru i to kto tam potem zamieszka ( często wiekszosc dawnych mieszkancow wraca na to miejsce po jego odnowieniu - inaczej niż w gentryfikacji)

• diagnoza-> uzasadnienie ekonomiczne -> uzyskanie finansow -> rewitalizacja -> ocena rewitalizacji

• remont, rewaloryzacja, modernizacja, gentryfikacja =/= REWITALIZACJA

1. GENTRYFIKACJA

• np. manufaktura w Łodzi, Dzierżoniów ( wys. bezrobocie i ubóstwo)

• kiedys- przejmowanie przez klase srednia

• dzisiaj- przebudowa lub modernizacja dzielnic

• gentryfikacja : symboliczna, ekonomiczna i spoleczna

• prowadzi do wykluczenia spolecznego

• np. Kazimierz - sklepy->restauracje ; nekanie lokatora przez wlascicieli

• ludzie zmuszani sa do przeprowadzek

• kamienice które w okresie socjalistycznym ulegly degradacji, miaszkaja tam osoby starsze, emeryci, osoby uboższe -> wysiedlenie mieszkancow, procesy rewitalizacji a nastepnie zasiedlenie tego obszaru przez osoby mlodsze, zamozne, jest to proces zywiolowy

12. miasto postsocjalistyczne- cechy

• miasto, które w wyniku transformacji ustrojowo-gospodarczej lat 90. XX w. podlega procesowi uwalniania od cech miasta socjalistycznego:

• Państwo monopartyje → demokracja

• „lud” → społeczeństwo obywatelskie

• Gospodarka nakazoworozdzielcza → wolnorynkowa

• Zmiana właścicieli i funkcji siedzib terenowych

• Wzrost budownictw sakralnego

• Usuwanie pomników nawiązujących do ideologii socjalizmu

• Zmiana nazw ulic




8. centrum->

9. OBRZEŻA CENTRUM->

10. bloki ->

11. PRZEDMIEJSKA->

12. podmiejska->

13. STREFA DOJAZDÓW DO PRACY

14. poprzeplatane korytarzem handlowo-usługowym

• Wymienić i krótko wyjaśnić przestrzenno-społeczne cechy miast postsocjalistycznych. - notatki str 10

13. model struktury miasta- klinowy itd.

• ULOTKA OD ŁEBEK

14.czynniki i procesy kształtujące Kraków

15. metropolia i obszary metropolitarne

• OBSZAR METROPOLITARNY - spójny funkcjonalnie wielkomiejski układ wielu jednostek osadniczych oraz terenów o wysokim stopniu zurbanizowania, którego główną cechą jest występowanie funkcji metropolitalnych, a także powiązań funkcjonalnych i ekonomicznych. Obszar metropolitalny obejmuje strefę o znacznym bezpośrednim zasięgu stałego oddziaływania oraz tereny potencjalnych możliwości rozwojowych

CECHY DO WYKSZTALCENIA SIĘ METROPOLI

• Węzeł powiązań lotniczych

• Węzeł sieci informacyjnych

• Węzeł połączeń drogowych

• Centrum finansowe

• Centrum zarządzania w sferze gospodarczej

• Centrum dyspozycji politycznych i administracyjnych

• Warunki rozwojowe minimalizujące koszty transakcyjne

• Możliwości edukacyjne na wysokim poziomie

• Rozbudowana infrastruktura służąca rozwojowi

• Walory kulturowe identyfikujące metropolię

METROPOLIA

• „Metropolią jest miasto, które liczy co najmniej 0,5 mln (?) mieszkańców i charakteryzuje się następującymi cechami: doskonałością usług, instytucji, ,wyposażenia

potencjałem innowacyjnym w zakresie technicznym, ekonomicznym i społecznym

wyjątkowością i specyfiką miejsca”.

6

1

2

3

4

5

---