SREDNIOWIECZE, polski


Ś R E D N I O W I E C Z E

  1. Ramy czasowe

Początek: IV w. - upadek imperium Rzymskiego

Koniec: 1492 - odkrycie Ameryki przez Kolumba

1450 - odkrycie druku

1453 - upadek Konstantynopolu

  1. CHARAKTERYSTYKA ŻYCIA POLITYCZNEGO I SPOŁECZNEGO

476 (upadek cesarstwa Rzymskiego)- 1492 (odkrycie Ameryki)

W Polsce początek to rok 966.

W średniowiecznej Polsce (i nie tylko) panował ustrój feudalny, którego istotnym elementem była pańszczyzna, czyli chłopski wyczerpujący obowiązek pracowania na pańskim polu. Duchowieństwo było największą potęgą. Rozwijają się miasta, handel, gospodarka. Rycerstwo jest stanem, który zaczął domagać się władzy i ograniczenia praw kościoła. Kultura religijna przemieniła się w świecką. Rycerze bogacili siępodczas wypraw krzyżowych organizowanych przez kościół. Cechą charakterystyczną jest:

Państwa Europy podporządkowane były jednej władzy kościelnej i świeckiej. Kościół dominował w całej Europie, a wszystkie państwa uznały zwierzchnictwo papieża. Drugim językiem urzędowym stała się łacina. Fakty te sprawiły, iż Europa stanowiła uniwersalną całość → stąd uniwersalizm.

Filozofia ta umieszczała Boga w centrum świata. Bóg stworzył świat. Jest uosobieniem dobra, piękna i prawdy. Ludzie uznali wyższość dóbr duchowych nad doczesnymi. Różne zjawiska przyrodnicze interpretowano jako znaki od Boga. Dominowała myśl o życiu po śmierci. Religii i jej założeniom podporządkowana była sztuka i religia.

  1. KULTURA

    1. DUALISTYCZNA

Miała charakter duchowny, a potem rycerski.

Dwa:

  1. romański (kamienne, masywne, rola obronna, mało światła)

  1. gotycki (katedry, kościoły, strzeliste, smukły, witraże, dużo światła)

  1. asceta (człowiek umartwiający swą duszę i ciało aby uzyskać zbawienie)

  1. rycerz doskonały (walczył za wiarę, ojczyznę)

  1. łacina (urzędowy)

  1. narodowy

Bóg

Szatan

dobro

duch

idealizm

dusza

zło

materia

materializm

ciało

    1. AKADEMIA KRAKOWSKA

Ośrodek naukowy wybudowany przez królową Jadwigę. Uczelnia ta cieszyła się sporym autorytetem. Jej cechą było przezwyciężenie typowej dla średniowiecza postawy jaką była scholastyka (nauczanie wyjaśniające problemy, posługujące się biblią)

    1. FILOZOFIE

      1. św. Augustyn

Człowiek jako istota znajduje się między bytami wyższymi (aniołami) a niższymi (zwierzętami). Bóg ⇒ anioły - człowiek - zwierzęta. Bóg ma prawo oceniać ludzi, którzy sami kierują swym losem. Człowiek jest rozdarty pomiędzy duchowością a cielesnością. Cielesne - zło, duchowe - dobro. Człowiek jest dobry i zły jednocześnie. Ma zdolność myślenia.

      1. św. Tomasz

Człowiek musi walczyć ze swymi pokusami, być etyczny, moralny, cnotliwy, stabilny, posłuszny Bogu.

0x08 graphic
↑ Bóg } istota najdoskonalsza

anioły \ czysta

święci / inteligencja

ludzie

zwierzęta

rośliny

↓ rzeczy

Świat jest harmonijny, odpowiednio zaplanowany przez doskonałego Boga. Każdy człowiek powinien starać się wznieść wyżej. Problemy etyczne → harmonijny i rozumny świat jest odbiciem Boga.

      1. św. Franciszek

Należy żyć w harmonii ze światem i wszystko kochać. Wiara powinna być radosna, prosta i wypływać z miłości. Nakazywał: ubóstwo, braterstwo i miłosierdzie. Wszystko co stworzył Bóg jest dobre i piękne, a zło wynika ze słabości ludzi.

  1. NAJDAWNIEJSZE ZABYTKI PIŚMIENNICTWA POLSKIEGO

  1. „Geograf bawarski”

IX w. - spis nazw polskich plemion

  1. „Dagome index”

X w. - najdawniejszy polski dokument, Mieszko I oddaje państwo pod opiekę papieżowi, nazwy geograficzne

  1. „Kronika Theimara”

X-XI w. - nazwy plemion (Ślązanie), nazwy rzek (Odra, Bóbr) i nazwy miast (Krosno)

  1. „Bulla Gnieźnieńska”

XII w. - rejestr dóbr kościelnych, „Złota Bulla języka polskiego” → zawiera 410 nazw polskich

  1. „Księga Henrykowska”

XIII w. - pierwsze polskie zdanie: „Dać ać ja pobruczę a ty poczywaj”

  1. Kazania Świętokrzyskie

XIV w. - autor-kaznodzieja starał się nadać swoim kazaniom artystyczną formę, utrzymane są w tonie podniosłym, adresatem tych kazań są wykształceni ludzie

  1. „Kazania Gnieźnieńskie”

XV w. - 103 kazania łacińskie, 10 polskich, zabytek trój języczny: niemiecki, łaciński, polski

  1. „Bogurodzica”

pierwszy tekst napisany po polsku mający charakter religijny

  1. „Psałterz Floriański”

najstarszy zachowany przekład Psalmów Dawida, zawiera tekst psalmów w trzech językach: łacińskim, polskim i niemieckim, psałterze pełnią w średniowieczu funkcję modlitewnika

  1. „Psałterz Puławski”

XV w. - modlitewnik zawierający komentarz do każdego psalmu

  1. „Apokryty”

przedstawiają żywoty świętych

  1. „Roty sądowe”

formuły przysiąg sądowych

  1. „Biblia Szaroszpatacka”

pierwszy i jedyny polski przekład Biblii

  1. POEZJA KOŚCIELNA

    1. RODOWÓD I RODZAJE

Polska średniowieczna literatura religijna jest ilościowo dość obszerna, choć do naszych czasów zachowała się tylko jej niewielka część. W swoich utworach anonimowi najczęściej autorzy oddają uczucia związane z przeżywaniem wiary, często szukając w wydarzeniach biblijnych pretekstu do wypowiedzenia się na temat świata i jego spraw, na które patrzą przez pryzmat wiary.

    1. „BOGURODZICA”

Jest to pieśń poświęcona Bogu. Adresat to Maryja i Jan Chrzciciel. Zbiorowy podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Maryi a

pośrednio do Boga. Prośba dotyczy dostatniego życia na ziemi i szczęścia.