Substancje czynne surowców roślinnych:

Związki chemiczne występujące w roślinach wykazujące jakiekolwiek działanie na organizm ludzki nazywamy substancjami czynnymi.

Fitochemia ~ ziołolecznictwo, oznaczanie substancji czynnych.

Substancje podstawowe (pierwotne) są spotykane w każdej roślinie, gdzie spełniają podstawowe funkcje fizjologiczne, stanowią substancje energetyczne, budulcowe i zapasowe (np. lipidy, węglowodany, czy białka).

Substancje wtórne są wytworem wyspecjalizowanej przemiany materii i nie można im przypisać podstawowych funkcji w życiu roślin (mentol, chamazulen, kofeina).

Ważniejsze grupy substancji chemicznych:

Śluzy, garbniki, flawonoidy, związki fenolowe, antrachinony, saponiny, antocyjany, glikozydy nasercowe, alkaloidy, terpeny, olejki eteryczne i lipidy.

Surowce roślinne należące do węglowodanów :

Węglowodany - najważniejsze substancje roślinne :

1. monosacharydy ( cukry proste ) jedna cząsteczka nie ulegająca hydrolizie

2. oligosacharydy ( dwucukry 2-10)

3. polisacharydy (wielocukry - liczne cząsteczki cukrów prostych)

Wraz ze wzrostem cząsteczki maleje rozpuszczalność w wodzie i zanika słodki smak ( skrobia - środek chłonący i osłaniający, łagodzący stany zapalne)

Główne źródła skrobi - tkanki spichrzowe roślin (korzenie, kłącza, bulwy nasion)

- skrobia kukurydziana

- skrobia pszeniczna

- skrobia ryżowa

- skrobia ziemniaczana

Zastosowanie :

- składniki pudrów, zasypek, podłoże w pudrach ( głównie skrobia ryżowa - amylu oryzae)

Celuloza :

- polisacharyd

- składnik ściany komórkowej

- nierozpuszczalny w wodzie

- silnie chłonie wodę i pęcznieje

- określany mianem „błonnika pokarmowego”

Źródło pektyn :

- warzywa : buraki marchew

- owoce : banany, agrest, porzeczki, śliwki

Śluzy roślinne :

-śluzy roślinne ( stanowią heteropolisacharydy ) - mają zdolność pęcznienia w wodzie tworząc roztwory koloidalne i żele

Działania : zmiękczający, uelastyczniające, odświeżający, przeciwświądowe , powlekające, przeciwzapalne

e :

Prawoślaz lekarski, polisacharydy ( śluz - 10-20%) (pektyny, skrobia sacharoza, flawonoidy )

Zastosowanie : łagodzące na skórę , osłaniająco- zmiękczająco, ułatwia gojenie uszkodzonego naskórka, stosowane w postaci maseczek do cer suchych, okładów, kataplazmów

Nasienie lnu (len zwyczajny)

Substancja - polisacharydy (śluz ) 6-10%, olej 40%, białko, glukozydy, witaminy E i F

( linomag) NNKT - oleje

- utrzymują odpowiedni poziom wilgoci na skórze

- odżywa, łagodzi powleka powleka

Korzeń żywokostu :

żywokost lekarski

Skład : alantonina, polisacharydy ( śluz, garbniki )

-alantonina stymuluje regeneracje, złuszcza martwy naskórek, miejscowo zmiękcza

- w tępych urazach siniakach w leczeniu trudno gojących się ran ( okłady, kąpiele)

- pobudza ziarninowanie !!!

Liść babki lancetowatej/ większej:

Polisacharydy ( śluz ) 6,5 % garbniki flawonoidy

- okłady na rany , działanie ściagająco - powlekające, przyśpiesza ziarninowanie

- cera tłusta, trądzikowa - garbniki

Nasienie kozieradki:

kozieradka pospolita - polisacharydy (śluz) 45- 60%, skrobia , celuloza , białko, olejek lotny

Zastosowanie :

Powlekająco -zmiękczające, w postaci okładów ropnych w zapaleniach skóry

Morszczyn (pęcherzykowaty ) (fucus)

Skład : Węglowodany - skład alginowy 20%, związki jodu, witaminy mikroelementy - składniki preparatów wyszczuplających, do kosmetyków z rozstępami, działa nawilżająco, regenerująco, napinająco, odżywczo- oczyszczająco,

Kwiatostan lipy (lipa drobnolistna)

-polisacharydy (śluzy) flawonoidy, olejek eteryczny, garbniki

- łagodzi stany zapalne i podrażnienia w szamponach do blondu

- olejek eteryczny - właściwości uspokajające

Porost islandzki

Składniki :

Lichenina, kwas porostowe, śluz,

Zastosowanie

Osłaniająco, odżywcze

Kwiatostan dziewanny ( dziewanna wielkokwiatowa )

Śluz saponiny, karotenoidy

- osłaniająco zmiękczające gojenie ran oparzeń w szamponach rozjaśniających

Bulwa cebuli zwyczajnej

- związki siarki witaminy sacharoza sole mineralne - działanie dezynfekujące bakteriobójcze ropne zmiany skórne zapobiega zmianom na skórze

Żel aloesowy ( aloes zwyczajny )

Polisacharydy ( śluz ) witaminy kutyna nalot - wosk na liściach na jabłku, odkażająco, łagodzące przeciwzapalne ściągające - pobudza regeneracje i ziarninowanie naskórka

Liść podbiału (podbiał pospolity )

Polisacharydy (śluz) garbniki olejki eteryczne sole mineralne

- okłady na wrzody otarcia zranienia obrzęki

Surowce należące do lipidów :

Oleje NNKT stosuje się zewnętrznie i wew. w celu uzupełnia niedoborów NNKT w organizmie

- jako rozpuszczalniki niektórych sub lecz,

Często skł. Podłoża w przygotowaniu mazideł maści płynów do kąpieli i emulsji kosmetycznych

Główne właściwości lipidów - natłuszczanie odzywanie poprawa elastyczności, zapobiega złuszczaniu

Do głównych NNKT zaliczamy :

- kwas linolenowy

- kwas linolowy

- kwas arachidowy

= witamina F

Olej awokado - cera dojrzała lepki, mieszany z innymi olejami bazowymi, np. migdałowy, na zimno , z owoców avocado, zawiera NNKT, Wit ADE

Olej migdałowy

Na zimno, z nasion drzewa migdałowego, łatwo się wchłania, cera sucha, starzejąca się , NNKT i witaminy

Olej z kiełków pszenicy

Łatwo wnika w skórę, cera dojrzała, regeneruje ją i odżywia, NNKT, przeciwdziała rozstępom, ADE

Olej sojowy

Lekko i łatwo się wchłania, zaw NNKT, flawonoidy, lecytyna, Wit E ( fitosterole: geniceina, filosteina)

Olej słonecznikowy

Bogaty w składniki odżywcze, do masażu, regeneruje i łagodzi podrażnienia, wygładza, zaw NNKT,

Olej z wiesiołka

Mocny i gęsty, miesza się z olejem migdałowym, leczniczy i odmładzający, NNKT, Wit. E

Oliwa z oliwek

Kojąca, p\zapalna, chroni przed wysuszeniem, odświeża, NNKT

Olej z pestek winogron

Ciężki, nie pozostawia filmu na skórze, cera normalna i mieszana, uelastycznia, ADE, NNKT

Oleje kosmetyczne - o właściwościach promieniochronnych

- otrzymywane z owoców i nasion roślin tropikalnych,

- stanowią funkcję naturalnych filtrów ochronnych UVA i UVB

Masła, balsamy

Masło shea ( shea butter, karate)

- Z orzeszków drzewa masłowego,

- wzmacnia cement międzykomórkowy w warstwie rogowej,

- stosuje się w celu utwardzenia podłoży płynnych

- Wit E i F, subst. promieniochronne

Masło kakaowe

- podłoże w sztyftach i pomadkach, NNKT, przyjemny zapach

Olej kokosowy

Olej nie schnący

- cera sucha, naturalna ochrona przed słońcem, blokuje 20 % szkodliwych promieni, NNKT 90%

Olej sezamowy

Pozyskiwany z nasion, ochrona UVB SPF 3-4 ( 50%) , ciężki, silny zapach,

Oleje z orzechów laskowych i włoskich

NNKT, tokoferol, fitosterole,

Olej arachidowy

Chroni skórę przed zew. wpływami : wiatrem, zanieczyszczeniami, specyficzny zapach,