Rany i krwawienia

Rana, to przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu (skóry, błon śluzowych, spojówek) na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego.

Rany dzieli się ze względu na przyczyny zranienia i charakterystyczne cechy na kilka rodzajów:

• Otarcia powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szorstkiej powierzchni. Często w takiej ranie znajdują się ciała obce, krwawi mało, lecz rana jest bolesna, bo następuje uszkodzenie zakończeń nerwowych.

• Rany cięte powstają wskutek działania przedmiotów ostrych. Są zwykle ranami linijnymi o gładkich brzegach. Silne krwawienie wypłukuje bakterie, zmniejszając ryzyko zakażenia. Głębokość rany bywa różna.

• Rany płatowe powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni skóry i wskutek tego płat skóry został oderwany lub wisi na jej fragmencie. Częste są rany płatowe palców, powstające np. podczas pracy w kuchni.

• Rany rąbane powstają wskutek działania ciężkiego ostrego narzędzia, np. tasaka, siekiery, szabli. Czasem może dojść do całkowitego odrąbania (amputacji) części ciała.

• Rany kłute powstają w wyniku działania z dużą siłą ostro zakończonych przedmiotów (sztylet, bagnet, drut, gwóźdź, widły). Otwór rany jest mały, krwawienie zewnętrzne niewielkie, natomiast kanał drążący może być głęboki. Krwawienie wewnętrzne bywa obfite.

• Rany tłuczone powstają w wyniku działania tępego lub narzędzia o tępych krawędziach (kamień, młotek, drąg lub w wyniku upadku). Mają brzegi zgniecione, postrzępione lub stłuczone z krwawymi podbiegnięciami i obrzękami. Krwawienie jest skąpe.

• Rany miażdżone powstają w wyniku silnego urazu tępym narzędziem. Całe są wypełnione skrzepłą krwią i chłonką, a także zawierają często ciała obce, np. strzępy ubrania, włosy, grudki ziemi. Brzegi są nieregularne, mało krwawiące. Otaczające tkanki są obumarłe, zmiażdżone, niedokrwione, obrzmiałe.

• Rany szarpane, czyli darte powstają w konsekwencji rozciągnięcia i rozerwania tkanek pod wpływem zadziałania stycznych względem powierzchni ciała przedmiotów kanciastych lub zakrzywionych i tępych (haki, sęki). Mają brzegi nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, mało broczą krwią.

• Rany postrzałowe mogą być wywołane pociskami broni palnej, odłamkami min, granatów, bomb itp. W przypadku postrzału rana wlotowa pocisku jest mała i gładka. Rana wylotowa jest znacznie większa, o postrzępionych brzegach. Rany postrzałowe dzieli się na:
  styczne - występuje uszkodzenie powierzchniowe skóry, wyglądem przypominają ranę szarpaną
  przestrzałowe - mają wlot, kanał postrzałowy i wylot
  ślepe - mają wlot i kanał postrzałowy. Pocisk tkwi wewnątrz ciała.

Sposoby gojenia się ran:

• bezpośrednie (rychłozrost) - przebiega szybko i bez powikłań, następuje, gdy brzegi rany są gładkie, przylegają do siebie, a rana jest czysta (nie zakażona)

• pośrednie (ziarninowanie) - następuje, kiedy rana jest zakażona; ropieje, oczyszcza się i zostaje wypełniona nową tkanką pod strupem.
  
  Szybkość gojenia się ran zależy od: umiejscowienia rany, ukrwienia, napinania blizn, czynnika raniącego, czasu i sposobu opatrzenia rany a także czynników natury ogólnej.

Ciało obce - to przedmiot lub substancja tkwiąca w tkankach, jamach ciała lub przewodach (nosowych, słuchowych, drogach oddechowych), wprowadzone tam wskutek urazu lub innego działania zewnętrznego (zabawa, nieuwaga).

Nie wolno wyjmować ciała obcego z rany! Należy je unieruchomić i zabezpieczyć!

Pozostawienie ciała obcego w ranie jest zabezpieczeniem przed krwotokiem - tkwiący w ciele przedmiot stanowi swoisty „korek”, który wraz z lokalnym obrzękiem uciska tkanki i naczynia, co tamuje wypływ krwi. Dlatego bezwzględnie nie wolno usuwać ciała obcego z rany! Wyjęcie przedmiotu oprócz krwotoku, może również skutkować wtórnym uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Ciało obce podczas wyjmowania może się złamać lub odkształcić, ewentualnie pozostawić w ranie kawałki, które spowodują dodatkowe uszkodzenia.

Tryb postępowania:

- Należy okryć jałowym opatrunkiem okolicę rany wraz z tkwiącym w niej przedmiotem. Trzeba uważać, aby go nie dotykać, nie poruszać i nie przemieszczać.

- Wykorzystując specjalny opatrunek można spróbować delikatnie stabilizować ciało obce w ranie. W tym celu na sterylne obłożenie rany z tkwiącym w niej przedmiotem należy ułożyć odpowiednio przygotowany pierścień, który nie uciska, a jedynie podtrzymuje ciało obce. Całość należy umocować i obwiązać chustą trójkątną, bandażem lub plastrem.

Następnie powinno się wezwać pogotowie ratunkowe lub jak najszybciej udać się do lekarza!

Ciała obce w tchawicy

Gdy ostry lub twardy kęs jedzenia przedostanie się do przełyku, mówimy o zachłyśnięciu. Może się to zdarzyć np. w czasie jedzenia, gdy równocześnie rozmawiamy. Natychmiast wyzwala się odruchowy bodziec kaszlowy będący odpowiedzią na podrażnienie tchawicy. Silny, gwałtowny strumień powietrza ma na celu spowodowanie wykrztuszenia ciała obcego, często z pozytywnym wynikiem. Pacjent ma uczucie duszenia i usiłuje gwałtownie złapać powietrze. Niedostateczny dopływ tlenu i zmniejszenie jego stężenia we krwi powoduje zasinienie skóry. Przedłużony, świszczący oddech jest oznaką częściowej niedrożności dróg oddechowych - zatrzymanie oddechu świadczy o całkowitym ich zatkaniu.

Istnieje wiele metod usuwania ciał obcych z tchawicy. W pierwszej kolejności usiłujemy wywołać kaszel silnymi uderzeniami płaską dłonią w plecy pacjenta między łopatkami. W czasie uderzania głowa i tułów pacjenta powinny zwisać ku dołowi. Najważniejsze, aby ujście dróg oddechowych było skierowane w dół. Można to osiągnąć kładąc pacjenta np. na stole, i opuszczając tułów ku podłodze. Można przerzucić go także przez oparcie krzesła. Małe dziecko kładzie się na udzie z głową zwisającą w dół. Jeżeli to nie pomoże u małych dzieci i niemowląt należy kilkakrotnie uciskać mostek jak przy bezpośrednim masażu serca.

Gdy zawiodą opisane wyżej metody, pozostaje jeszcze wypchnięcie brzuszne, czyli tzw., rękoczyn Heimlicha. Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie powodując gwałtowne zwiększenie się tłoczni jamy brzusznej działającej z kolei na klatkę piersiową. Ciało obce bywa w ten sposób gwałtownie wyciśnięte na zewnątrz. Można też wykonać opisaną czynność u pacjenta leżącego. Ratujący klęka przed pacjentem i kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad pępkiem. Teraz przez gwałtowne ściśnięcie zwiększa się ciśnienie tłoczni jamy brzusznej. Należy jednak zauważyć, iż ta metoda jest dosyć ryzykowna, szczególnie jeśli jest wykonywana przez osoby przypadkowe. Spowodowanie raptownego wzrostu tłoczni brzusznej może spowodować zagrażające życiu uszkodzenie narządów wewnętrznych lub złamania żeber. Powinno się jej używać tylko w uzasadnionych przypadkach. Jeżeli nawet ona nie pomoże poszkodowanemu, należy wezwać pogotowie.

Krwawienie z nosa - często występujący objaw chorobowy polegający na utracie krwi, kiedy źródło krwawienia znajduje się w obrębie jamy nosowej. Krwawienie z nosa może mieć różne nasilenie - od niewielkiego plamienia do poważnego, zagrażającego życiu krwotoku.

Pierwsza pomoc przy krwotoku z nosa:

1. Posadź ratowanego z głową lekko pochyloną do przodu. Nie odchylaj głowy do tyłu ponieważ powoduje to spływanie krwi do tchawicy lub gardła może to spowodować np. zakrztuszenie lub błędną interpretacje wyników przez lekarzy przy dalszym badaniu. Poza tym przy nisko ułożonej głowie krwawienie się nasila.

2. Poinformować poszkodowanego aby oddychał ustami,

3. Połóż na karku zimy okład np. nasączony zimną wodą ręcznik lub owinięte w ściereczkę kostki lodu. Zimno spowoduje obkurczenie się naczyń krwionośnych i zmniejszy się krwotok.

4. Daj poszkodowanemu gazik lub chusteczkę którą ma przyłożyć sobie do nosa.

Amputacja, także odjęcie - zabieg operacyjny polegający na usunięciu narządu lub jego części; nazwa ta jest używana przede wszystkim w odniesieniu do operacji usunięcia kończyny górnej lub dolnej, przebiegającej z przecięciem kości i wytworzeniem kikuta. Wskazaniem do amputacji są m.in. ciężkie przypadki zgorzeli gazowej oraz znaczne uszkodzenia spowodowane urazem. Jako że amputacja jest zabiegiem powodującym trwałe kalectwo, jest stosowana tylko wtedy, gdy brak innej możliwości leczenia i w sposób na tyle oszczędny, na ile to możliwe (szczególnie przy zabiegach w obrębie dłoni).

Zakażenia ran - proces chorobotwórczy spowodowany wtargnięciem do tkanek lub narządów organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych.
Rodzaje zakażeń:

- zgorzel gazowa - w okolicy rany pojawia się obrzęk i zaczerwienienie; dookoła występują pęcherze wypełnione gazem i wysiękiem ropnym o zapachu gnilnym. Objawy: przyspieszenie tętna, spadek ciśnienia krwi, zamroczenie. Często kończy się śmiercią.

- tężec - do zakażenia najczęściej dochodzi wskutek zanieczyszczenia rany ziemią. Zakażenie wylęga się od kilku dni, do kilku miesięcy. Objawy: uczucie drętwienia i mrowienia w mięśniach żuchwy, ból głowy, uśmiech sardoniczny. Śmiertelność wynosi 50%.

- ropień, ropowica - opóźnia gojenie rany, sprzyja powstawaniu blizny. Ropiejące miejscowe zakażenie może się rozprzestrzenić na cały organizm powodując zakażenie krwi.

- róża przyranna - ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej; skóra staje się żywoczerwona, obrzęknięta, okoliczne węzły chłonne ulegają powiększeniu, są bolesne -

- wścieklizna - wodowstręt. Objawy: mrowienie, kłucie, pieczenie w miejscu pokąsania; gorączka, bóle głowy, zaburzenia mowy, omamy wzrokowe i słuchowe. Na przemian występują napady szału lub depresji. Choroba kończy się śmiercią.

Wykonanie:
Joanna Grobelniak

Justyna Hobot

Kl. II d

---