7. B. Wojciszke „Złudzenia, które pozwalaja zyc”
DANE I PSEUDODANE W PROCESIE SPOSTRZEGANIA LUDZI
Kontakt z człowiekiem daje nam na jego temat wiele informacji, dlatego:
Niektóre z nich pomijamy, gdy są dla nas nieistotne lub umkną naszej uwadze
Najczęściej nie jesteśmy w stanie uwzględnić wszystkich rzeczywistych danych o danym człowieku
Mimo to człowiek posiada skłonności do uzupełniania danych na temat jakiejś osoby o informacje będące jego własnym wytworem.
Wyróżniamy dwa zbiory danych o poznawanym człowieku, które pokrywaja się tylko częściowo:
Dane rzeczywiste
Dane, z których korzysta osoba poznajaca
Dane rzeczywiste nie wykorzystywane - domena błędów pominięcia informacji
Dane wykorzystywane przez poznającego, ale nierzeczywiste - domena błędów nadużycia
ŹRÓDŁA PSEUDODANYCH
Pseudodane często są PRAWDOPODOBNE. Człowiek formułując je posługuje się swą ogólna wiedzą o świecie.
Bransford i Johnson; jedna grupa badanych otrzymała tekst bez tytułu, druga z tytułem. Tekst napisany był niejasno, dopiero tytuł mówił o czym on właściwie jest. Eksperyment ten pokazał jak istotna w przetwarzaniu informacji z zewnątrz jest wiedza nagromadzona wcześniej przez podmiot.
Informacja z zewnatrz może zostac w ogóle niezrozumiana i słabo zapamietan, gdypodmiot nie może odnieść się do znanej sobie kategorii interpretacyjnej z powodu:
Braku tej kategorii w umysle osoby
Niedostępności tej kategorii
SCHEMATY POZNAWCZE:
Wiedza ogólna może być rozważana jako schematy poznawcze.
Wiedza ogólna potrzebna nam jest do:
Prawidłowego zrozumienia
prawidłowego zapamiętania zdarzeń
Schemat poznawczy - umysłowa reprezentacja jakiegoś fragmentu świata; jest to reprezentacja ogólna, oderwana od konkretnych zdarzeń których dotyczy.
Istotne klasy schematów:
schematy typów osob, czyli stereotypy
schematy sekwencji zdarzeń, czyli skrypty (ciąg zdarzeń mających na celu konkretne działanie, np. wstawanie rano, ułozonych w kolejności czasowej)
schematy cech, ich egzemplarzami są zachowania wyrażające te cechy.
Uniwersalna zasada budowy schematów - ZASADA PROTOTYPOWOŚCI
Rdzeniem znaczeniowym każdego schematu jest jego prototyp, czyli pojedynczy, idealny, bądź rzeczywisty egzemplarz najlepiej spełniający dany schemat, np. prototyp uczonego - Einstein.
Spełnia on liczne i ważne funkcje orientacyjne, wpływa na proces poznawania świata przez człowieka.
Zidentyfikowanie zdarzenia = dane z zewnątrz + wewnętrzny prototyp schematu -> zewn. dane zostają dostosowane do schematu, są nierozróżnialne
Konstruujące przetwarzanie informacji- ingerencje inf. Schematopochodnych we wspomnienia konkretnych epizodów; przejaw generatywnego a nie tylko reproduktywnego charakteru pamięci.
Fałszywe alarmy - wiarygodne wskaźniki nakładania się informacji schematopochodnej na informację odebrana z zewnatrz. Dotyczą rozpoznawania; polegaja na NIETRAFNYM ROZPOZNANIU INFORMACJI FAKTYCZNIE NOWEJ JAKO JUŻ PREZENTOWANEJ I STAREJ.
Trafienia - przeciwieństwo fałszywych alarmów; trafne rozpoznanie jako starej informacji, informacji poprzednio prezentowanej.
Arthur Graesser i współpracownicy; analizowali względną częstość fałszywych alarmów i trafień w procesie przypominania. Dawali badanym historyjki o postaci - Jacku, które zawierały jakis skrypt, np. wstawanie rano. Opuszczone w nich były pewne bardziej (ubieranie się) lub mniej typowe (czytanie gazety) zdarzenia. Badani po ich zobaczeniu mieli stwierdzić, które zdarzenie było w historyjce, a które nie. Proporcja trafień była tak samo wysoka zarówno przy zdarzeniach typowych jak i nietypowych - przyczyną jest łączne działanie przypominania danych i produkowania pseudodanych, natomiast fałszywych alarmów było bardzo dużo w przypadku typowych zdarzeń; w przypadku zdarzeń nietypowych nie było ich w ogóle. Jest to wskaźnik skłonnosci do wytwarzania pseudodanych.
Za rzeczywiste dane odpowiada - PAMIĘĆ REPRODUKTYWNA
Za pseudodane odpowiada - PAMIĘĆ GENERATYWNA
POZIOM PRZYPOMINANIA CZYSTO REPRODUKTYWNEGO określa różnica między trafieniami a fałszywymi alarmami. Im bardziej typowe jest jakies zdarzenie jako element skryptu, tym słabsza jest jego pamięć reproduktywna.
Nancy Cantor i Walter Mischel; prezentowali badanym opisy stanowiące dobra lub złą charakterystyke ekstrawertyka i introwertyka. Łatwiej było im zapamiętać opisy typowe niż dotyczące typów mieszanych. Przy opisach typowych pojawiało się więcej pseudodanych.
SCHEMATY -> wywierają silny wpływ na zapamiętywanie danych dotyczących typowych opisów, ale tylko gdy zostana one wydobyte z pamięci długotrwałej w procesie przetwarzania danych.
BŁĄD NADUZYCIA SCHEMATU - objawia się wytwarzaniem pseudodanych; „przypominaniem” takich informacji, które wywodzą się nie z widzianego zdarzenia, ale ze znanego schematu.
Warunki nasilające skutki posługiwania się schematami:
upływ dłuższego czasu między zapamiętaniem sytuacji a jej przypomnieniem
obciążenie pamieci
UKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI
Część pseudodanych ma źródło we wnioskowaniu między schematycznym, np. wnioskowanie na podstawie znajomości, obserwowanych cech człowieka o innych niezaobserwowanych, np. wnioskujemy, ze osoba nietowarzyska musi być tez niepopularna i nie mieć poczucia humoru co nie musi być prawdą.
Solomon Asch; podał badanym zbiory cech charakteryzujących pewną osobę i poprosił o wskazanie, jakie inne cechy je jeszcze charakteryzuja. Cechy te w dwóch grupach różniły się tylko jedna cechą - w jednej grupie było to ciepły a w drugiej chłodny. Osoba ciepła otrzymywała więcej superlatyw.
UKRYTA TEORIA OSOBOWOŚCI - ukryta, bo nieświadomie stosowana w procesie spostrzegania; jest to system przekonan o związkach cech i ich współzmienności.
Bada się ja m.in. za pomocą SKALOWANIA WIELOWYMIAROWEGO. Powstaje przestrzenna mapa, obrazująca relacje między poszczególnymi cechami. Punkty w przestrzeni odpowiadaja cechom a dystanse między nimi - wyrażaja współwystępowanie, czyli stopień funkcjonalnego podobieństwa danych cech.
Skąd bierze się UTO?
Odpowiedz najprostsza i najbardziej optymistyczna: jest odzwierciedleniem rzeczywistych związków między cechami charakteryzującymi napotkane przez obserwatora osoby.
Korelacja pozorna - gdy oczekujemy jakiejs współzmienności to dostrzegamy ją nawet wtedy, kiedy jej nie ma. Wynik tendencyjnego przetwarzania danych.
Rezultatem naszego wnioskowania na temat cech osobowości danej osoby jest zbiór cech o jednakowej wartości - dobrych lub złych.
Wnioski te to pseudodane, tracimy więc przez nie na trafności.