Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej

Zmiany w gospodarce po 1991 roku:

• Przekształcenia własnościowe w gospodarce, w tym szczególnie prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

• Restrukturyzacja działalności przedsiębiorstwa

• Globalizacja gospodarki i upowszechnianie mechanizmów rynkowych

• Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw

• Procesy konsolidacji, fuzji i przejęć w gospodarce

• Napływ inwestycji zagranicznych

• Wysoka mobilność personelu i konkurencyjność na rynku pracy

• Decentralizacja zarządzania w państwie i gospodarce . Wzrost znaczenia środowisk samorządowych, biznesowych, lokalnych grup interesu, organizacji ekologicznych

• Większe znaczenie sektorów usług w strukturze gospodarki

Definicje (wg. Griffina)

Małe przedsiębiorstwo- to takie, które ma niezależnego właściciela i kierownictwo oraz w porównaniu z dużym przedsiębiorstwem, posiada niewielką możliwość oddziaływania na otoczenie. Są dwa kryteria niezależności:

1. Ilościowe (wymierne).

1. liczebność zatrudnienia. Duża łatwość pomiaru- dostępny materiał statystyczny, dość duża niezmienność. Mankament: porównanie w ramach jednej branży lub o podobnym profilu

2. wartość rocznego obrotu. Daje prostość pomiaru firm działających w jednej branży lub regionie. Mankament: nie uwzględnia poziomu inflacji np.

Mikroprzedsiębiorstwo- zatrudniające poniżej 10 osób nie zaliczone do warsztatów rzemieślniczych

Małe przedsiębiorstwo- od 11-50 pracowników posiadających obrót nie przekraczający

7 ml euro

Średnie przedsiębiorstwo- od 51-250 osób, osiągające obrót do 40 ml euro, lub sumę bilansową do 27 ml euro

Warunek niezależności finansowej: obcy kapitał nie może przekraczać 25 %

3. wartość majątku trwałego

4. wysokość kapitału zakładowego

5. wynik finansowy (liczbę odbiorców)

6. udział w rynku sprzedaży

2. Jakościowe (oparte na cechach).

1. finansowa niezależność

2. jedność własności i zarządzania

3. uproszczone struktury organizacyjne i bezpośrednie stosunki służbowe

4. specyficzny system doboru i motywowania personelu

Cechy i właściwości, które odróżniają małe i średnie przedsiębiorstwo.

Za małego przedsiębiorcę uważa się tego, który w poprzednim roku obrotowym zatrudniał średnio rocznie mniej niż 50 osób oraz osiągnął przychody netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie większe niż w złotych - 7 ml euro lub suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła w zł- 5 ml euro.

Za średniego przedsiębiorcę (nie będącego małym przedsiębiorcą) uważa się tego, który w poprzednim roku obrotowym zatrudniał średnio rocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie większe niż w złotych - 40 ml euro lub suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła w zł- 27 ml euro.

Ponadto z grupy tak zdefiniowanych przedsiębiorców wyłącza się:

• przedsiębiorstwa w których ponad 25 % wkładów, udziałów ich akcji posiadają inni.

• prawa do ponad 25 % udziałów w zysku posiadają inni

• więcej niż 25 % głosów w zgromadzeniu wspólników lub akcjonariuszy posiadają inni

Przedsiębiorstwo i przedsiębiorczość w gospodarce rynkowej

1. Przedsiębiorczość(wg. Schumpelera)- to taka cecha ludzkich działań, która wyraża się szczególną aktywnością, samodzielnością działania, innowacyjnością oraz skłonnością do ryzyka i ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny

2. Przedsiębiorczość(wg. Griffina)- sposób organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowanie związanego z nią ryzyka

3. Przedsiębiorczość(wg. Webera)- to taki rodzaj działalności, która polega na wprowadzaniu nowych koncepcji i czynników produkcji, nowych wyrobów i metod, na zdobywaniu nowych rynków zbytu i nowych źródeł zaopatrzenia oraz na tworzeniu nowych, bardziej efektywnych form działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca- to człowiek, który organizuje i prowadzi działalność gospodarczą, podejmuje ryzyko oraz wprowadza w życie wyznaczane przez siebie cele w sposób zaradny, innowacyjny i skuteczny. W małych i średnich firmach przedsiębiorca jest równocześnie menedżerem.

Rola małych i średnich firm dla gospodarki

1. Firmy te przyczyniają się do wzrostu zatrudnienia, tworzenia nowych miejsc pracy

2. Przedsiębiorcy jako właściciele maja istotny udział w tworzenie PKB, na wymianę handlowa (export, import), na poziom nakładów inwestycyjnych państwa

3. Kooperują z dużymi przedsiębiorstwami

4. Eliminują luki rynkowe (w regionach słabo rozwiniętych)

5. Wykazują się dużą innowacyjnością przy wprowadzaniu nowych produktów

6. Wpływają na zwiększenie tempa przepływu kapitału w gospodarce (poprzez dużą mobilność)

7. Spełniają istotne funkcje społeczne

8. Rynek pracy tworzony jest głównie przez MSP:

Obecnie około 80 %

1-5 osób-60 %

6-50 osób- 20 %

51-250 osób- 18%

250- ... osób- 36%

Źródła przedsiębiorczości (przedsiębiorczość zależy od wielu czynników):

• czynniki kulturowe : tradycje, historia, system wartości, religia, ideologia

• czynniki ekonomiczne : chęć zysku, bogacenia się, gospodarowania

• czynniki psychologiczne : źródła wynikające z cech człowieka: odwagi, chęci do zmiany, poczucia odpowiedzialności, chęci tworzenia, kreatywności; źródła wynikające z podłoża genetycznego: wychowania, wpływu rodziny, mentalności

Produkt Krajowy Brutto- około 49% PKB jest wytwarzane w sektorze MSP. Firmy o zatrudnieniu do 50 osób stanowią 38% PKB i udział ten ciągle rośnie.

Innowacyjność- małe firmy odgrywają bardzo dużą role pod tym względem na świecie. Polowe współczesnych innowacji 9po wojnie ) stworzono właśnie w małych przedsiębiorstwach np.: komputer PC, soczewki kompaktowe, helikopter. Taki rozwój innowacyjności możliwy jest dzięki elastyczności małych firm.

1. Małe firmy tworzą dobry rynek zbytu dla dużych fabryk i holdingów

2. MSP wprowadzają specyficzne usługi, a duże przedsiębiorstwa często korzystają z ich produktów.

Znaczenie polityczne i społeczne MSP

Przedsiębiorstwa te są istotnym elementem stabilizacji, tworzą klasę średnią, która jest najliczniejszą grupa społeczna w krajach rozwijających się. Silna klasa średnia to podstawa stabilizacji.

Średni wiek przedsiębiorców wynosi 41,2 roku i równa się wiekowi ogółu pracujących. *)5 przedsiębiorców to mężczyźni.

Bariery rozwoju MSP

W I-ym roku prowadzenia działalności upada około 20 5 firm. Nadają one kształt gospodarce jeśli chodzi o zatrudnienie. w Polsce bariery maja specyficzny charakter ze względu na transformacje gospodarki. Istnieje bardzo duża konkurencja z firmami zagranicznymi od 1995 roku. Niestety działania rządu są głowie korzystne dla dużych przedsiębiorstw.

Można określić dwie grupy barier:

1. Bariery o charakterze zewnętrznym

1. Bariera rynkowa:

• popyt krajowy / poziom konkurencji

• popyt związany z zamożnością społeczeństwa

• „szara strefa”

2. Bariera finansowa:

- trudności z pozyskaniem kapitału: wysokooprocentowane kredyty, leasing, pożyczki

• brak kapitału zewnętrznego

• problemy z egzekucja należności

• nadmierne zadłużenie

3. Bariery wynikające ze złej polityki rządu

• regulacje prawne, cło, podatki

• prawo pracy

• prawo gospodarcze, procedury

d. Bariery związane z produkcją: zewnętrzne / wewnętrzne:

• ograniczenia podaży surowców, materiałów i urządzeń, trudności z zakupem części

• konieczność modernizacji maszyn i urządzeń

• niewystarczająca moc produkcyjna

4. Bariery związane z siłą roboczą

• trudności z pozyskaniem pracowników wyspecjalizowanych za niska pensję

• duże koszty pracy (ZUS, świadczenia)

5. Bariery wynikające z niedostatecznego rozwoju infrastruktury techniczno-organizacyjnej

• zły stan dróg, kolejnictwa- podnosi koszty transportu

• złe funkcjonowanie telekomunikacyjne, pocztowe

• zła baza lokalna

Na ta barierę narzekają głównie ludzie z małych miast i wsi.

2. Bariery o charakterze wewnętrznym

1. słabość systemu zarządzania

2. nietrafne decyzje

3. brak motywacji

4. niewłaściwa kontrola jakości

5. złe wykorzystywanie czasu pracy

6. niska efektywność działań marketingowych i promocyjnych

7. relatywnie wysokie uzależnienie od wąskiej grupy odbiorców, od rynków lokalnych

8. niezadowalający stopień innowacyjności

9. mała aktywność na rynkach zagranicznych

10. niski stopień powiązań kooperacyjnych

• W Polsce zbyt mało kooperacji sektora MSP z dużymi przedsiębiorstwami

• Brak kooperacji wewnątrz sektora MSP(brak łączenia się MSP w celu konkurencyjności)

11. trudności w dopasowaniu się do nowych standardów i regulacji

Kształtowanie się barier przez 5 lat (od 1995 r)

1. Silna konkurencja

2. Spadek liczby zamówień o 33%

3. Trudności z tworzeniu nowych rynków (wymaga to dużych nakładów)

4. Trudności zaopatrzeniowe 25%

5. Brak doświadczenia w marketingu

6. Wysokie koszty transportu

Oczekiwania wobec rządu

1. Wprowadzenie oraz rozszerzenie skali zwolnień podatkowych związanych z inwestycjami

2. Redukcja poziomu podatków (51% badanych)

3. Utrzymanie większej stabilności podatkowej(50 %), prawnej (47%)

4. Ułatwienia pozyskiwania kredytów (38%)

5. Obniżenie poziomu inflacji(31%)

Oczekiwania wobec władz lokalnych

1. Poprawa infrastruktury lokalnej, komunikacji, telekomunikacji

2. Wzrost jakości i ilości usług na rzecz sektora MSP (usługi doradcze, konsultingowe, marketingowe)

3. Szkolenia w celu podwyższenia kwalifikacji i rozwoju zawodowego.

Nowe badania barier 1999/2000r-próba ogólnopolska:

1. rynkowe

2. finansowe

3. wynikające z polityki rządu

4. prawne

5. związane z stanem infrastruktury

6. społeczne (koszty pracy, zatrudnienia specjalistów)

Co najbardziej zagraża firmie wg badanych:

1. nieuczciwa konkurencja (33%)

2. wysokie składki ZUS (31%)

3. niestabilność prawa i podatków (30%)

4. brak płynności finansowej (

5. wzrost kosztów utrzymania firm (rosnące ceny energii, czynszu itp.)

6. drogie kredyty

7. wysokie podatki

8. brak pewności zleceń (18%)

9. mały rynek zbytu- problemy ze sprzedażą produktów

10. niezależność kontrahentów

11. brak kapitału (8%)

12. łapówkarstwo (7%)

13. dekapitalizacja majątku (6%)

14. błędy w prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych- wchodzenie zagranicznej konkurencji

15. złe działania władz lokalnych (5%)

16. zła łączność i poczta (5%)

17. brak specjalistów (5%)

18. inflacja (4%)

Źródłem rozwoju MSP w Polsce - zyski i środki własne, w krajach wysokorozwiniętych- kredyty niskooprocentowane!

Na tle tych wszystkich barier rysuje się problem likwidacji firm (badania na terenie Łodzi). Powody likwidacji:

1. wysokie koszty utrzymania działalności (83%)

2. nietrafiona działalność(trudności w pozyskaniu klientów, konkurencja) (16,7%)

3. brak kapitału i trudności jego uzyskania(16,2%)

4. brak lub utrata lokalu

5. nadmierne obciążenia podatkowe (13,2%)

6. zmienność przepisów i regulacji (5,4%)

7. trudność w odzyskaniu należności(4,8%)

8. nadmierne zadłużenie (2,32%)

9. brak wykwalifikowanych pracowników

Z punktu widzenia prowadzonej działalności likwidacji uległy przedsiębiorstwa:

1. handlowe (47%)

1. produkcyjne (12,3%)

2. budowlane (2,5%)

3. rolnicze, leśne(0,1%)

2. usługowe (33%)

Zarządzanie małą firmą

Proces ten podlega ogólnym regułom zarządzania. Jednak ma też swoje cechy charakterystyczne związane z cechami małych firm:

• w małej firmie występuje integracja własności i zarządzania (właściciel jest szefem)

• brak hierarchii stosunków służbowych, brak dystansu

• bark lub małe występowanie aparatu administracyjnego- biurowego (dział marketingu, administracji, księgowości), pracownicy musza być wszechstronni

• znaczna centralizacja procesu zarządzania, decyzje skoncentrowane w jednym ręku (może to być bariera rozwoju firmy)

• uproszczona 1 lub 2 szczeblowa struktura organizacyjna

• znaczny zakres odpowiedzialności na pracownikach

• specyficzny sposób doboru i zatrudniania pracowników (rekomendacja innych firm, znajomi )

Sprawne zarządzanie w małej firmie znajduje odbicie w jej dalszym funkcjonowaniu.

Badania dotyczące przyczyn upadku małych firm wykazują, że na 1 miejscu są błędy w strategii rozwoju tj. nieodpowiednio dobrany produkt bądź usługa, zbyt niski kapitał początkowy.

Słabości zarządzania występowały w 35 % likwidowanych firm. Na drugim miejscu znajdują się błędy w zarządzaniu bieżącym, operacyjnym tj. brak równowagi pomiędzy przychodami i kosztami, nadmierne zadłużenie w stosunku do możliwości spłaty, brak inwestycji to 30% firm. Czyli ponad 60% firm uległo likwidacji przez błędne zarządzanie.

Na podstawie badań prowadzonych w sektorze MSP widać pewne zależności:

Planowanie

Badanie przedsiębiorców wykazuje, że zaczynają oni doceniać coraz bardziej planowanie. W sektorze MSP jest zbyt dużo improwizacji. Ponad połowa badanych firm planuje do 1 kwartału, dla 255 horyzont planowania to około 1 miesiąc, a dla kolejnych 25% - 1 tydzień.

Przyczyny tego stanu rzeczy to trudności z dostawami, klientami.

Organizowanie

Podział zadań wewnątrz przedsiębiorstwa , zależności pomiędzy pracownikami.

Mała firma ma uproszczona strukturę, ale wraz z jej rozwojem przybywa stanowisk pracy.

Występują dwa modele:

1. struktura organizacyjna w ramach , której właściciel jest specjalista w branży, zna się na merytorycznej działalności firmy.

2. właściciel nie jest specjalista w branży

Małe firmy charakteryzują się przewagą więzi służbowych o charakterze liniowym, nie ma specjalistów, doradców.

Formalizacja działań:

• wprowadzenie procedur, reguł działalności uporządkowanych w instrukcjach ( w razie rozwoju trzeba przepisy i instrukcje uporządkować)

Motywowanie

System wynagrodzeń oparty jest na systemie czasowym - 10%

System akordowy- 30 %- głownie w firmach produkcyjnych

System prowizyjny - firmy handlowe. Jest bardzo mała rozpiętość zarobków ( najniższa pensja do najwyższej - dwukrotność).

System motywowania jest uproszczony.

Kontrolowanie

Napotyka na pewne bariery, głównie na barierę braku czasu kierownictwa.

III rodzaje strategii małych i średnich firm, które przyczyniły się do ich sukcesu:

1. Rozszerzenie rozmiaru działalności. Firma zaczyna działalność małej skali, później sukcesywnie rozszerza na podstawie już zbudowanej, asortyment pozostaje ten sam.

Małe firmy są bardziej elastyczne cenowo, łatwiej też ograniczyć koszty jednostkowe.

• strategia lidera- małe przedsiębiorstwo stara się uzyskać przewagę za pomocą ceny i jakości produktu

• strategia „drugiego”- czyli kooperanta dla dużej firmy

2. Różnicowanie działalności. Wchodzenie w nowe produkty, usługi, zwiększenie obszaru działalności. Posiada pewne bariery tj. duże nakłady na promocje, przeszkolenie pracowników

• strategia dywersyfikacji

3. Koncentracja działalności. Oznacza rozwój z koncentracją działań na określonej grupie klientów, obszarze, specjalizacji w określonych segmentach rynku. 50% firm ogranicza działalność do rynku lokalnego (miejscowość, dzielnica, fragment miasta).

Na rynku regionalnym, w województwie funkcjonuje ok. 30% firm- najczęściej firmy produkcyjne lub usługowe. Na rynku ogólnopolskim funkcjonuje około 15% firm, a około 5% wskazuje na swój stały rynek - rynek międzynarodowy.

Zasięg terytorialny wyznaczany jest wielkością firmy, przedmiotem działalności.

• strategia wchodzenia w nowe rynki

Podstawowe rodzaje ograniczeń rozwojowych firm

1. Bariery rynkowe

2. Bariery finansowe

3. Bariery związane z polityka rządu

4. Bariery związane z produkcją (przestarzały sprzęt)

Poziomy:

I. Państwo- działania rządu i parlamentu. Programy Phare Strude- dotyczy regionów o dużym bezrobociu. W 1998 powstał program „Kierunki działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw”

Ma on 3 cele:

• zwiększenie konkurencyjności sektora MSP przed wstąpieniem Polski do UE.

1. Prawo pracy

2. finansowe wsparcie innowacyjnych przedsiębiorstw, wprowadzanie norm jakości

3. rozwój sieci doradztwa gospodarczego, dostęp do sieci informacji w zakresie standardów i norm wymaganych w krajach ościennych

• wzrost eksportu sektora MSP

1. środki finansowe na promowanie MSP np. targi międzynarodowe

2. rozbudowa sieci informacji o możliwościach eksportowych

3. środki na upowszechnianie wiedzy o krajach zagranicznych (szkolenia mogą być dofinansowane nawet do 60%)

4. programy międzynarodowe dotyczące rozwoju handlu i usług na terenach przygranicznych

• wzrost nakładów inwestycyjnych w sektorze MSP- budowy, urządzenia , maszyny

1. Wprowadzenie systemu proinnowacyjnego

2. rozbudowa funduszy poręczeń kredytów

3. działania w zakresie niebankowym (venture capital)

II. Regiony- samorządy terytorialne, wsparcie na zasadzie przygotowywanie terenów pod

inwestycje, ograniczenie kontaktów zagranicznych, ułatwienie dostępu do

przetargów

III. Wspieranie poprzez instytucje, fundacje, stowarzyszenia

Krajowy System Usług dla MSP- sieć 130 ośrodków wspierania. Bazę KSU można podzielić na:

1. Ośrodki wspierania przedsiębiorstw- charakter lokalny

2. Ośrodki informacji gospodarczej

3. Inkubatory przedsiębiorstw (pomoc w powstaniu małej firmy) oraz ośrodki innowacji i technologii

4. Ośrodki doradcze (zwłaszcza rolnicze)- pomoc w pisaniu biznes planów, wiedza specjalistyczna

5. Instytucje finansowe- fundusze pożyczkowe(niekomerycyjne instytucje finansowe)

Ocena KSU przez firmy bardzo dobra: 47%, dobra- 40 %, a tylko 10%- niedostateczna.

Łódź:

• Fundacja inkubatorów: ul. Piotrkowska

• Fundacja Gminy Zelów

• Tomaszowski inkubator przedsiębiorstw

Pozafinansowe formy wspomagania MSP:

• lob bing

• pomoc z uzyskaniem certyfikatów

• szkolenia

• informacje

• doradztwo

• promocja

• wydawnictwa

Finansowe formy wspomagania MSP:

• kredyt bankowy *kredyt obrotowy(krótkoterminowy), *kredyt inwestycyjny,

• poręczenie- przez agencje państwową lub bank państwowy

• leasing- dzierżawa środków trwałych z możliwością wykupu po pewnym czasie

• venture capital- inwestycje w nowe przedsięwzięcia

• pożyczki ze źródeł niebankowych *z krajowego urzędu pracy

• dotacje- * programy pomocowe np. UE (np. po powodzi)

Rozwój sektora MSP w Polsce i regionie Łódzkim

Jest to sektor gospodarki najbardziej dynamiczny, ale jednocześnie podatny na czynniki zewnętrzne. Następuje także zmiana w rozwoju od dynamicznego do regresu (cyklicznie).

• UE przełom lat 70-80 - bardzo dynamiczny rozwój, później stabilizacja a nawet regres

• Polska - 89-90- faza początkowego rozwoju MSP, 90-91-żywiołowy rozwój.

• nowe regulacje prawne

• reforma Balcerowicza

• restrukturyzacja a z nią dużo zwolnień, bezrobocie

• otworzenie się na rynek światowy

• duży popyt ze względu na zmianę ustroju -boom

Wszystko dało dobre podłoże dla powstawania firm. Na koniec 91 r zarejestrowano 494 211 małych i średnich przedsiębiorstw. Był to początek tworzenia się sektora MSP w Polsce.

• 92-93 r- faza dynamicznego rozwoju sektora MSP. Na koniec 93 r zarejestrowanych

1 980 705 firm. Jest to okres pogłębiania zmian gospodarki, prywatyzacja i

restrukturyzacja. W 93 r MSP zatrudniały 47,6% ogółu pracowników

• od 95 r - faza stabilizacji. Liczba firm uległa stabilizacji, umocnieniu uległa ranga MSP we wzroście gospodarczym, handlu zagranicznego i zatrudnieniu.

1995r- zarejestrowano 2 093 148 firm.(wskaźnik dynamiki 0,91)

1997r- zarejestrowano 2 546 405 firm

1998r- zarejestrowano 2 786 162 firm.(wskaźnik dynamiki 1,09)

Struktura branżowa MSP w ostatnich latach

1. Handel i naprawy	39,4 %
2. Przemysł	13,7 %
3. Budownictwo	11,8 %
4. Obsługa nieruchomości i firm	11,7 %
5. Transport, łączność	10,3 %
6. Ochrona zdrowia	9,5 %
7. Hotele i restauracje	3 %
8. Edukacja	1,4 %
9. Pozostał działalność	4,2 %

Ad.1. Głównie firmy handlu detalicznego ok.60%

Handel komisowy i hurtowy

Sprzedaż, obsługa i naprawy sprzętu mechanicznego 10%

Ad.2. W Łodzi:

• produkcja tkanin

• produkcja urządzeń elektrycznych, optycznych

• przetwarzanie metali

• przetwarzanie masy celulozowej, poligrafia

• produkcja artykułów spożywczych

Ad.4.

• działalność prawnicza,

• doradztwo podatkowe

• firmy konsultingowe

• badania rynku

• informatyka i działalność pokrewna

• obsługa handlu nieruchomościami

Podmioty gospodarcze na 31.12.2000r- 2 931 144 zarejestrowanych firm w tym:

• do 5 osób - 2 719 019 firm

• od 6-20 osób - 138 351 firm

• od 21-100 osób - 58 011 firm

• ponad 100 osób -15 763 firm

Eksport

W pierwszym okresie export ze strony MSP wzrastał od 93-96 9 (od 3 mld $-do 5 mld $). W ostatnich latach zmniejszył się 1998- 49,1 % udział MSP w eksporcie, w 1999- 47,6 %

Rentowność sektora MSP

Wskaźnik rentowności brutto

Wskaźnik rentowności obrotów netto- wynik finansowy

	Małe przedsiębiorstwa do 50 osób				Średnie przedsiębiorstwa od 51-250 osób			Duże przedsiębiorstwa powyżej 250 os.
Lata	1994	1996	1998	1994		1996	1998	1994	1996	1998
Wsk obrotów brutto	4,8	3,3	2,6	2,6		2,5	2,3	2,1	3,8	1,2
Wsk.obrotów netto	2,2	1,3	1,1	0,8		1,1	1,0	0,6	2,2	0,3

Problematyka nakładów inwestycyjnych w sektorze MSP (tj. komputeryzacja, wyposażenie)

W pierwszych okresach sektor ten wykorzystywał dużą dynamikę nakładów (związanych głównie z ilością powstających firm).

W ostatnich latach widać wyraźny spadek nakładów inwestycyjnych.

Aktywność gospodarcza

Sprzedaż produktów i materiałów - nadal udział tego sektora jest rosnący. W 1999 roku MSP stanowiły około 63% przychodu ze sprzedaży towarów i materiałów(w 1998-60%).

Handel zagraniczny

W latach 90-tych MSP przyczynił się do wzrostu wymiany gospodarczej. Cechowały się one dużą elastycznością, dynamiczny import towarów. W 1993 r. 6,7 mld $- import

W 1995 r- 12 mld $ - import

Po 95 roku przyrost ten nie jest aż tak duży.

W 1998 r MSP stanowiły 63,2% ogólnego importu

Region Łódzki

W tym regionie skutki transformacji są bardziej widoczne, ze względu na monopolizację przemysłu- głownie przemysłu lekkiego. W 90-ych latach 55% ludzi pracowało w tym przemyśle. W 1989 r - 305 dużych zakładów państwowych

W 1990- 90 000 firm. W 1998- 188 996 firm. W 1999- 201 978 firm. Najczęściej są to firmy handlowe- 37%.

---