WYKŁAD 1.
ETYKA i deontologia.
Ethos (gr.)- zwyczaj
ETYKA- zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości; zestaw zasad ludzkiego życia.
Etyka to również nauka o moralności.
MORALNOŚĆ- ogół norm, zasad, ocen, wzorców zmierzających do regulowania stosunków pomiędzy ludźmi. To także życie zgodne z zasadami.
NORMA MORALNA (zasada moralna)- zasada wyznaczająca obowiązek określonego postępowania; to uzgodniony zwyczaj najwłaściwszego postępowania.
Normy moralne:
- formy nakazu lub zakazu (Dekalog, Przysięga Hipokratesa...)
- mają charakter bezwzględny czy względny (kontrowersyjne)
- niezmienne lub zmienne (?)
Elementarne normy moralne:
Są trwałe i wszechobecne
Obowiązują niezmiennie i niezależnie od czasów, społeczeństw i kultur
Są nimi: dobro- piękno- prawda- godność osoby ludzkiej- wolność- życie
RELATYWIZM- pogląd filozoficzny, według którego wartości takie jak prawda/fałsz, dobro/zło, piękno/brzydota, itp. i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny.
Relatywizm:
historyczny- względność wynikająca z innej epoki, innej wiedzy i warunków życia
socjologiczny- dodatkowe cele/ ideały pewnych grup społecznych
kulturowy- inne zwyczaje/ obyczaje.
Zasady i oceny moralne są jednakowe dla wszystkich ludzi żyjących w tej samej epoce, grupie społecznej i kulturze.
OCENA MORALNA- przyrównanie postępowania do wzorca (systemu etycznego), czy czyn jest zgodny lub czy narusza obowiązujące w danym systemie etycznym normy- nakazy i zakazy.
Od urodzenia obserwujemy sposoby zachowania rodziców, kolegów, nauczycieli, bohaterów powieści czy filmów.
SAMOOCENA- automatyczne przyrównanie naszego czynu do naszego wzorca. Kiedy nie ma zgodności między dwoma- ALARM- pojawiają się tzw. wyrzuty sumienia.
SUMIENIE- stale obecny drogowskaz („anioł stróż”), który podpowiada, co dobre, a co złe, zgodnie z tym, jak jest ukształtowane. Sumienie to indywidualny, własny wzorzec.
Rodzaje sumienia:
poprawne- wzorce zgodne z ogólnymi zasadami moralnymi
ubogie- mało wzorców, „bez sumienia”
nadwrażliwe- więcej zasad niż przeciętnie
wadliwe- wzorce sprzeczne z moralnością/ prawem
Etyka a światopogląd, zwyczaj, obyczaj.
Tolerancja i poszanowanie dla postępowań wynikających z innych światopoglądów i obyczajów powinny mieć miejsce, jeśli te postępowania nie są sprzeczne z naszym systemem etycznym.
Etyka i prawo (podstawowe zasady moralne- prawo moralne- prawo stanowione).
Prawo musi wynikać z zasad moralnych, nie może być z nimi sprzeczne.
SUMIENIE LEKARZA JEST NORMĄ ETYCZNĄ I PRAWNĄ.
Prawo (nakazy/zakazy) ustanawia nieprzekraczalne ramy, ich przekroczenie powoduje sankcje karne.
Etyka ma szersze zobowiązania, przekroczenie jej zasad powoduje moralne potępienie ze strony środowiska, własne wyrzuty sumienia.
DZIAŁY ETYKI.
Etyka normatywna- opisuje normy etyczne; jej poddziały:
Aksjologia- nauka odróżnienia dobra od zła
Deontologia- nauka o powinnościach
Deontologia lekarska- nauka o powinności zawodu lekarza
inne
Babilon (ok.2500 lat temu): Lekarz to „człowiek niosący wodę”.
Lekarz jako: |
Zawód |
Profesja (wolny zawód) |
MOTYWACJA |
utrzymanie rodziny |
Powołanie (poświęcenie, miłość do zawodu) |
WYNAGRODZENIE |
pensja |
Honorarium (duża, godziwa, pożądna zapłata) |
Istotą bycia lekarzem jest spotkanie dwóch ludzi:
Chory „woła o pomoc” |
Rozmowa- anamneza (Platon: ”wiedza pierwsza”) |
Lekarz odpowiada na to wezwanie. |
Zaufanie (ufa, że to co powie nie będzie użyte „przeciw niemu”) |
empatia |
Szacunek; nie osądza, nie potępia, stara się zrozumieć |
|
Badanie i rozpoznanie choroby. Wybór/propozycja metod i sposobów leczenia. Informacja pełna (?), prawdziwa (?)- wspólna decyzją jest proces leczenia. |
|
Są dwa typy relacji LEKARZ-PACJENT:
a)system paternalistyczny- lekarz wie co choremu dolega, zna chorobę, ma wiedzę, jak wyleczyć chorobę. Chory ufa doktorowi, powierza jemu życie. Za skutki odpowiada lekarz.
b)model partnerski- lekarz jest zobowiązany do udzielania pomocy. Po wstępnym rozpoznaniu musi przekazać pacjentowi informację na tyle szeroką i istotną, żeby pacjent miał wybór metody leczenia. Odpowiedzialność za wyniki leczenia jest podzielona.