Socjologia. Jej przedmiotem badan sa zjawiska i procesy tworzenia sie równych form zycia zbiorowego. Struktury tych zbiorowosci, zjawiska i procesy zachodzace w tych zbiorowosciach wynikajace z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie. Siły skupiajace i rozbijajace te zbiorowosci, zmiany i przekształcenia w nich zachodzace. To nauka samodzielna, nie wchodzi w obszar zainteresowania innych nauk, wychodzi od badan empirycznych. W przypadku tej nauki jest inaczej niz z innymi naukami. Najpierw sa nadania a potem tworza sie parastygmaty i wyjasnienia. Jest nauka praktyczna i społeczna. Nie jest precyzyjna i scisła bo człowiek zmienia sie cały czas. Zródła i etapy rozwoju socjologii. Socjologia ma krótka historie a długa przeszłosć. Człowiek zawsze tworzył relacje społeczne. Nauka zawsze była ale w 1837 r. powstała jej nazwa. Ta nazwa pojawiła sie w Kursie filozofii pozytywnej. Metody badan: historyczne, porównawcze, eksperyment, obserwacja. Zakres badan socjologicznych. Działy badawcze: instytucja społeczna, zbiorowosć społeczna, procesy społeczne (patologia, migracje, emigracje, awans, degradacje, mass media). Funkcje wg. A. Podgóreckiego. - Diagnostyczna (socjograficzna) opisuje zjawiska, bada syntetycznie rzeczywistosć społeczna. - Teoretyczna (wyjasniajaca) polega na tworzeniu pewnych paradygmatów teoretycznych, metodologicznych schematów. Celem jest uporzadkowanie danych i wyjasnienie zjawisk. - Demaskatorsko (odsłaniajacy) odkrywa swiadomie lub nieswiadomie to co jest ukryte. Nie poddaje sie zewnetrznemu ogladowi. - Prognostyczne. Tworzy prognozy socjotechniczne, tworzy swiadome przekształcenie socjologiczne, apologetyczne. Socjologa A. Camte'a. Katolik. Został wydalony ze studiów. Utrzymywał sie z nauczania. Współpracował z Saint - Simonem. „Kurs filozofii pozytywnej”. Twórca nazwy socjologia. Stworzył historie poznania: -(abstrakcyjna) - naukowa. Socjologia jest potrzebna takze innym naukom. Czesć socjologii - dynamika społeczna (teoria koniecznego i ciagłego rozwoju ludzkosci). Statyka społeczna 3 elementy - rodzina, - rzad - religia, - jezyk Wybrane metody i techniki badan socjologicznych. 1. Metoda naukowa Okreslamy sposób rozwiazywania pewnego typu problemu naukowego np. metoda matematyczna, dialektyczna, statystyczna, dydaktyczna, 2. empiryczna - okreslamy pewny sposób zdobywania pewnych informacji o rzeczywistosci w celu rozwiazywania pewnego problemu badawczego ankieta wywiad. 3.socjologiczna. Wystepuje wówczas, gdy badania z innej nauki niz socjologia prowadzac swoje badania posługuje sie słownictwem socjologii, teoriami socjologii i metodami badawczymi typowymi dla socjologii. Wybrane metody i techniki badawcze A) Obserwacja -metoda interesujacych wydarzen, własne doswiadczenia, nowoczesne plus kamera magnetofon. Cztery rodzaje (techniki obserwacyjne 1. obserwacje uczestniczace i nieuczestniczace. 2. obserwacje kontrolowane i niekontrolowane.) B)Ankieta - za posrednictwem kwestionariusza C)Wywiad - bezposrednia metoda badawcza, Rodzaje wywiadów. 1. Kwestionariuszowy - standaryzowane, skategoryzowany, 2. swobodny - ankieter nie dysponuje lista, zna tylko temat badan i problem. Nie zapisuje odpowiedz moze mieć dyktafon. 2. Jawny - Respondent swiadomie uczestniczy. 4. Ukryty. 5. Indywidualny. 6. Grupowy. Kwestionariusz. Drukowana lista pytan, trzy rodzaje pytan. - Zamkniete. Pytania z mozliwoscia odpowiedzi tak lub nie lub a,b,c. - Otwarte. Składaja sie tylko z pytania bez sugerowanej odpowiedzi. - Półotwarte. Z mozliwoscia odpowiedzi otwartej lub a, b, c. D)Metryka dokumentów osobistych, E)Socjometria.. Do badan małych grup społecznych np. grup sportowych. Informuje o dystansach w grupie, kto kogo lubi i nie lubi. Jak zmieniaja sie indywidualne konteksty społeczne F)Analiza tresci. Metoda skłaniajaca do obiektywnego systematycznego opisu jawnych tresci, przekazów informacyjnych na podstawie analizy tresci. Mozna wyciagać wnioski o własnosciach zachowaniach ludzi (pojedynczych i zbiorowosci społecznych) np. przekazy medialne audycyjne, liczby statystyczne, dokumenty urzedowe. Wiez społeczna. Wiez - podstawowe istnienia zbiorowosci społecznej, badanie wiezi jest obszarem bardzo trudnym do badania. Natury tego zjawiska nie da sie tego zobaczyć. Nie ma materialnej postaci. Istnieje bardzo duzo wiezi. Socjolog, który jako pierwszy zaczał posługiwać sie tym terminem był Krzywicki. Wiez społeczna - to ogół (ma dwie podstawy - obiektywne i subiektywne. Np. grupa etniczna Etapy tworzenia sie wiezi. I 1).Stycznosć przestrzenna. Uswiadomienie sobie obecnosci innych ludzi w tej samej przestrzeni. Nastepuje współpraca, to uswiadomienie sobie istnienia innych ludzi, lokalizacja ich w danej przestrzeni, podział. 2)Stycznosć psychiczna. Wytwarza sie łacznosć społeczna w nawiazaniu kontaktu wzrokowego, cechy zewnetrzne, zainteresowanie sie inna osoba. Czesto prowadza do łacznosci, trwałego zainteresowania sie dana osoba. 3)Stycznosć społeczna. Jezeli zaistnienie rozmowa (wymiana wartosci np. długopis usmiech, podstawienie nogi). Rodzaje stycznosci społecznej. Przelotne, trwałe (kupowanie gazety, rozmowa z kolezankami z grupy), prywatne, publiczne, osobowe, rzeczowe, posrednie, bezposrednie, II Wzajemne oddziaływanie. Potrzebna jest osoba, która posiada podmiot działania (wywarcie wpływu na drugiej osobie) przedmiotem jest osoba, która sie interesujemy. Elementy do zajscia wzajemnych oddziaływan: podmiot działania, narzedzie działania, metoda działania (prosba i grozba), czynniki działajace. Metody działania: grupy główne (Znaniecki) - negatywnego przymusu np. student i prowadzacy - pozytywnego nakłaniania, motywacja. III Wzorce działan społ - zaleza od stosunku ludzi wobec siebie oraz od postawy uprzedzenia wobec danej osoby IV stosunki społ V zaleznosć społeczne (funkcjonalna i internacjonalna) VII instytucje społ wyróznic mozna wiezi: -krewniacza -towarzyska -sasiedzka -przyjacielska -religijna socjologiczna koncepcja osobowosci natura ludzka- to zespół trwałych zdolnosci i sił motorycznych w organizmie ludzkim zmuszajacych go nie tylko do zaspokajania potrzeb biologicznych i aktywnego przystosowania sie, zycie kulturowego i społecznego osobowosc społ: jest to zespół trwałych cech społ jednostek wpływajacych wpływajacych na jej postepowanie, wyrastajacych na podbudowie chech biologicznych i psychicznych a pochodzacych z wpływu kultury i struktur zbiorowosci w których dana jednostka sie wychowała i w których sie uczestniczy w toku całego zycia , Robert Park „człowiek nie rodzi sie struktura osobowosci społecznej: -elementy biogenne: wrodzone własciwosci fizyczne -e.psychogenne sprawnosć procesów psychicznych -e.socjogenne: *kulturowy ideał osobowosci *rola społ wyznaczona przez kontekst społ. Przypisane społczenstwu wzory zachowan, którego grupa oczekuje od osoby *jazn obraz własnej osoby zespół naszych wyobrazen o sobie fasada- sposób naszej autoprezentacji w najblizyszym otoczeniu moze być zaburzuna wsztskie 3 tworza jazn zobiektywizowana, pełen obraz naszej jazni i osobowosci klasyfikacja osobowosci hipokrates 4 typy (chcy fiz i psych) Florian Znaniecki (ludzie dobrze wychowani, l.pracy, l.zabawy, l.zboczency) cechy mowy ludzkiej nazywanie (symbilizuje rzeczy) rozumienie nazw przez odbiorce wymaga znajomosci szyfru, porozumiewanie sie ()emocje) w zasiegu zmysłu, oderwanie czaosowo-przesyrzenne, artykułowanie (bud.fonetyczna) pojedyncza nie ma znaczenia komunikaty dzwiekowe, mowo nie jest wrodzona (mozemy sie jej nauczyć) nie musimy wyrazać emocjinie musimy wyrazać emocji które w danej chwili czujemy, prodyktywnosć ( mozliwosc tworzenia nowych komunikatów) nowe znaczenie słowom np.gwary młodziezowe, zapozyczenia
Kultura. (200 róznych sposobów ujete). 1. Naukowa definicja Edward Taylor 1871. I lub cywilizacja, jest to złozona całosć, wiedze, wierzenia, sztuke, prawo, moralnosć, obyczaje i wszystkie inne umiejetnosci nabywane przez człowieka jako członka społecznosci (definicja enumeratywna) - wyliczajaca. 2. Klukholm - charakterystyczne sposoby zycia jakiegos ludu. 3. Ralph Linton - konfiguracja wyuczonych zachować i ich rezultatów, których elementy składowe sa podzielone i przekazywane przez członków. 4. Z. Freud. Zakazy, nakazy, formy przymusy wewnetrznego i zewnetrznego, które tłumia naturalne popedy ludzi i nie pozwalaja na rozwijanie naturalnych mozliwosci i uzdolnien. 5. Murdck. (tworzenie kultury, definicje antropologiczne), wyuczona; składaja sie na nia nawyki, kształtuje sie pod wpływem doswiadczen o charakterze społecznym, jest zatem k. Wpojona na drodze społecznej transmisji, konsekwencja tego jest mozliwosć wspólnosć kultury w obrebie szerszych i wezszych społecznych całosci. 6. Stefan Czarnowski. Ogół wytworów działalnosci ludzkich materialnych, i niematerialnych. Wartosci uznawanych sposobów postepowania zobiektywizowanych i przyjetych w dowolnych zbiorowosciach, przekazywane innym zbiorowosciom i nastepnym pokoleniom. Cechy kultury - zjawisko społeczne jest cecha społeczenstw a nie jednostki. - Kultura jest wszystko to czego uczymy sie w trakcie zycia w społeczenstwie i co jest przekazywane przez pokolenie podczas procesu uczenia. - Zwiazek miedzy kultura a ludzmi ma charakter wzajemny. Ludzi tworza kulture a kultura tworzy, ze jestesmy, sprawia, ze jestesmy ludzmi (istoty społeczenstwa). - Kultura jest zjawiskiem symbolicznym, wszystkie wytwory i działanie człowieka maja charakter znikomy i dopiero ten znak niesie znaczenie dla tego symbolu. - Kultura jest zjawiskiem powtarzalnym z wyjatkiem sztuki. Aby jakis wytwór stał sie elementem kultury musi być zachowany utrwalony i przekazany innym ludziom. Cywilizacja. I Czesć kultury obejmujaca ogół wytworów materialnych oraz umiejetnosci technicznych i produkcyjnych zyskanych przez dane społeczenstwo w kumulatywnym procesie rozwoju umozliwiajace opanowanie przyrody. II stan rozwoju społ w danym okresie historycznym uwarunkowanym stopniem opanowania przyrody przez człowieka H.Morgan 3 etapy rozwoju ludzkosci c.starozytna i nowozytna Kultura ogół wytworów działalnosci ludzkiej materialnych i nie materialnych wartosci i uznawanych sposobów postepowania zobietktywizowanych i przyjetych w dowolnych zbirowosciach przekazywanych innym zbiorowosciom i natepnym pokoleniom chechy kultury:kazda k charakteryzuje sie typowymi elem. Zwanymi chechami k.którymi sa odpowiednie narzedzia i urzadzenia np. dawniej łódz radło, łuk, bron palna, maszyna parowa, współcz.komp, ronot samolot jesli samochód uznamy za element współ kultury to wszystkie przedmioty i urzadzenia z nim zwiazane wraz ze znakami drogowymi, stacjami benzynowymi i punktami kontrolnymi mozemy uznac za samochodowy kompleks kulturowy. Spójne ze soba kompleksy kulturowe nazywany systemami kulturowymi. Niektóre kompleksy kulturowe tworze jeszcze szersze całosci zwane konfigiracjami kulturowymi jakimi sa kultura feudalna czy socjalistyczna Kultura masowa- zespół tresci rozpowszechnianych za posrednictwem srodków masowego komunikowania (masmedia) charakteryzuje ja posrednia droga przekazywania tresci, koncentracja zródeł przekazu publicznosć ugrupowanie charakteryzujace sie równa wspólnota zainteresowan wiedzy, potrzeb, , p.jest posrednim odbiorca, kształtuje sie dzieki srodkom masowego przekazu, komunikowanie zbiary i zbiorowosci zpołeczne rodzaje zbiorowopsci społ: ze wzgledu na charakter dominujacy stycznosci wyróznić mozna: -formalna rektor student, -nieformalna ludzie, konkretne osobowosci, -symetryczna, (dwukierunkowo odwzajemniona) -asymetryczna (jednokierunkowo nieodwza) - bezposrednia (kontakt fizyczny) -posrednia (nie ma kontaktu np.rektor student) -subiektywna (uswiadomiona) -obiektywna (nie zalezna od swiadomosci) - osobista (cechy osób) -rzeczowa (rzeczy i interesy) rektor student sedzia oskarzony zbiór- to ogól ludzi posiadajacych rózne cechy zbiorowosć- dowolne skupienie osób w którym utrzymuje sie wiez społeczna rodzaje zbiorowosci społecz: para krag społ, grupa, wspólnota , ta sama kultura, podobne zachowanie, zbiegowisko, tłum, publicznosć grupa społ i jej cechy: pewna ilosc osób połaczona siecia stosunków społ, uregulowanych przez instytucje posiadajace pewne wspólne wartosci, grupy maja strukture społ., zasad odrebnosci: identyfikowanie sie z dana grupa które wpływaja na poczucie odrebnosci struktura społ grup układ powiazan i uzleznienin pozycji społ.i odpowiadajacych im ról społ POZYCJA-miejsce, jakie kategoria zawodowa, grupa, warstwa czy jednostka zajmuja w społeczenstwie na podstawie uznania, stylu zycia, udziału w przywilejach i władzy, dochodu i waznosci wykonywanych czynnosci. Zwiazane sa z nia wzory i normy ustalajace zachowania godne człowieka zajmujacego okreslona pozycje a oczekiwane przez srodowisko do którego nalezy ROLA- udział., zaangazowanie jednostki, grupy, warstwy w pewne zadania w sprawie społ, rola jaka jednostka, grupa, warstwa, pełni w społeczenstwie PRESTIZ- naczenie osoby lub instytucji w społ hierarchii waznosci autorytet, uznanie, powazanie STATUS- pozycja społ jednostki w jakiejs grupie lub grupy w jakiejs wiekszej zbiorowosci, stan prawny FUNKCJA- rola odgrywana przez jednostke w grupie, zadanie jednostki w grupie, lub grupy w wiekszej zbiorowosci WŁADZA- prawo rzadzenia, rozporzadzenie kims, panowanie, rzady, wywieranie wpływu na kogos podstawy zycia zpołecznego: zycie społ: ogól zjawisk wynikajacych ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowosci przebywajacych na odpowiednio wyodrebnionej przestrzeni, wszedzie tam w róznorodny sposób przejawia sie zycie społ, gdzie osobnicy zasapokajajac potrzeby wskutek korzystania ze wspólnej przestrzeni modyfikuja swoje procesy zyciowe i zachowania synonimy: zycie zbiorowe, stasunki społ, interakcja miedzyosobnicza przyrodnicze podstawy zcicia społ cechy bilogiczne (cechy organizmu) : a)wyprostowana postawa b)chwytliwe rece c)wzrok skierowany naprzód, duzy mózg i złozony system nerwowy, złozony mechanim głosowy, długa zaleznosć dziecka od rodzoców „wchodzenie do społ” popedy i potrzeby, trwałosc popedy seksualnego. Czynniki geograficzne oddziałuja na aktywnosć człowieka i na poszczególne strefy zycia zbiorowego naleza do nich klimat ukształtowanie terenu, rodzaj gleby i rozlinnosci, swiat zwierzacy, nawodnienie, rzeki i nne składniki srodowiska geograficznego, te czynniki wyznaczaja dynamike i kierunki rozwoju społ-gospodarczego kraju maja posrdni wpływ na kształt struktury zawodowej i na rózne procesy zachodzace w społ. Demograficzne: gestosć zaludnienia, płeć wiek, płodnosć, przyrost naturalny, przecietne trwanie zycia ludzkiego i zdrowotnosć populacji zamieszkałej w obrecie jakiesc jednostki administracyjnej badz regionu, czynniki te warunkuja odpowiednie zjawiska i procesy społeczne oraz zachodzace w społeczenstwe jakkulturowe, gospodarcze i polityczne rodzina: grupagrupa złozona z osób społecznych stosunkiem małzenskim i rozdzicielskim podstawa stworzenia rodziny jest małzenstwo) podziły I pochodzenie (w tej której zyjemy i sie wychjowujemy prokreacja które zakładamy II małe 2 pokoleniowe duze 3pokoleniowe IIImiejsce zamieszkania wiejska małomiasteczkowa miejsca miejsko-wielkomiejska IV zawód główne rodziny: górnicza, lekarska, nauczycielska małzenstwo: społeczny legalny seksualny zwiazek, rozpoczynajacy sie publicznym obwieszczeniem i zobowiazaniem podejmowanym z mysla o jego trwaniu. Podział małzenstw a)monogamiczne K+M b)poligamiczne (wielozenstwo) podział II matriarchalne kobieta patriarchalne egalitarne K+M III (w jakiej linie i po kim dziedzicza nazwisko,status przypisany, majatek) matrylinearne po matce, patrylinearne po ojcu omnilinearne po obojgu IV gdzie m.para mieszka: samodzielnie matrylokalne patrylokalne u rzodziców ojca V cechy podobne psychiczne gr religijna: homogeniczne podobni heterogeniczne inni Funkcje rodziny słuzy analizie rodziny w działaniu) Oddziaływuje na wiezi rodzinne. 1. Prokreacyjna. Zaspokojenie potrzeb ojcostwa i macierzynstwa. 2. Seksualna. Społeczne akceptowanie wyładowanie popedów. 3. Ekonomiczna. Funkcja materialno ekonomiczno. Materialne zabezpieczenie rodziny. A. f.grodukcyjna. (rola rolnicza) B. Zarobkowa (rola miejska) C. f.gospodarcza. (gromadzenie dóbr materialnych) G. Usługowo - konsumpcyjna (sprzatanie gotowanie) 4. Opiekuncza. Zabezpieczenie potrzeb członków niesamodzielnych. 5. Klasowa. Pozycje społeczne rodziny. 6. Legalizacyjno - kontrolna. Chroni rodzine przed represjami np. religijnymi, przestrzeganie norm, legalizacje stanów seksualnych. 7. Socjalizacyjna. Rodzice spełniaja ja w stosunku do dzieci, wychowanie dzieci, przekazywanie im wiedzy, interakcje małzonków, scieranie sie swoich pogladów. 8. Kulturowa. Chodzenie do teatru koscioła. 9. Rekreacyjno - towarzyska. Dom miejsce spokoju psychicznego. 10. Emocjonalno - ekspresyjna. Potrzeba miłosci.