Rehabilitacja chorych po laryngektomii całkowitej

Następstwa anatomiczno-funkcjonalne laryngektomii całkowitej

• utrata głosu i mowy

• skrócenie drogi oddechowej

• eliminacja ochronnej funkcji nosa

• anosmia

• osłabienie czynności mm. obręczy barkowej

• obniżona tolerancja wysiłku fizycznego

Trudności w komunikowaniu się po laryngektomii całkowitej powodują:

• częste reakcje depresyjne

• nasilają skłonności do izolacji

• opóźniają opanowanie mowy zastępczej

Zdrowie - wg definicji WHO to nie tylko nieobecność choroby, ale także stan fizycznego, psychicznego i socjalnego dobrostanu.

Przywrócenie pełnej sprawnośći pacjentowi po laryngektomii całkowitej powinno obejmować:

• rehabilitację foniatryczno-logopedyczną

• rehabilitację fizyczną ze szczególnym uwzględnieniem układu oddechowego i mm. obręczy barkowej

• rehabilitację psychospołeczną

Wszystkie typy rehabilitacji powinny być wdrożone jeszcze przed leczeniem operacyjnym, w taki sposób by pacjent w pełni świadomie i efektywnie mógł podjąć wysiłek rehabilitacyjny dostosowany do aktualnego etapu leczenia.

Techniki rehabilitacji głosu i mowy po operacji całkowitego usunięcia krtani:

• nauka mowy przełykowej

• chirurgiczne wytworzenie przetoki głosowej tchawiczo-przełykowej

• nauka posługiwania się elektronicznymi aparatami dźwiękowymi

Ograniczenia w stosowaniu chirurgicznych metod rehabilitacji głosu po laryngektomii całkowitej:

• zaawansowanie procesu nowotworowego

• blizny po leczeniu operacyjnym i radioterapii

• zastoje chłonki w okolicy podżuchwowej i innych regionach szyi

• brak motywacji ze strony chorego

System kompleksowej rehabilitacji laryngektomowanych:

• przygotowanie przedoperacyjne przez lekarza, logopedę i dobrze mówiącego laryngektomowanego

• ćwiczenia oddechowe pod kierunkiem fizykoterapeuty prowadzone od 4 doby po operacji

• nauka mowy przełykowej w Klinice, po wygojeniu się rany i jej kontynuacja w warunkach ambulatoryjnych.

• zaopatrzenie pacjenta w niezbędne środki pomocnicze

• instruktaż w zakresie posługiwania się elektroniczną protezą krtaniową

• 14-dniowy turnus rehabilitacyjny

• comiesięczne spotkania w Klubie Laryngektomowanych

• aktywne uczestnictwo w pracach Polskiego Towarzystwa Laryngektomowanych w grupach psychicznego i społecznego wsparcia.

Rehabilitacja węchu

• W trakcie turnusów rehabilitacyjnych

• Zasysanie powietrza przez nozdrza tylne do okolicy węchowej nosa

• Znaczna poprawa jakości życia – węch i smak

1987- powstanie pierwszego Klubu Laryngektomowanych przy Klinice Otolaryngologii AM w Bydgoszczy

• zebrania comiesięczne

• spotkania z psychologiem, rehabilitantem, dietetyczką, lekarzem otolaryngologiem

• czynny udział rodzin

1992- powstanie Polskiego Towarzystwa Laryngektomowanych

• siedziba Zarządu Głównego w Bydgoszczy

• oddziały rejonowe: Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Olsztyn, Rzeszów, Sosnowiec, Toruń, Warszawa, Wrocław

Działalność Towarzystwa obejmuje:

• koordynacja i informacja o zakresie kompleksowej rehabilitacji laryngektomowanych

• pomoc w pozyskiwaniu sprzętu rehabilitacyjnego

• pomoc socjalna i prawna

• działalność wydawnicza

• starania o utworzenie całorocznego ośrodka rehabilitacyjnego dla pacjentów po laryngektomii

Choroby krtani

Zmiany organiczne

• Pierwotne

• Wtórne

- skutek długotrwałej niewłaściwej, nadmiernej eksploatacji krtani

- niekorzystne warunki zewnętrzne: zimne, zanieczyszczone powietrze, nadmierne natężenie hałasu, złe warunki akustyczne pomieszczeń

Zmiany pierwotne, którym towarzyszą zaburzenia głosu

• Ostre zapalenia krtani:

- chrypka, afonia, kaszel, parestezje w krtani i gardle, ból przy fonacji.

• obrzęk i zaczerwienienie fałdów głosowych

• obrzęk okolicy podgłośniowej krtani – stridor

• obciążenie krtani może powodować pojawienie się wtórnych zmian organicznych: wybroczyny krwotoczne, guzki śpiewacze, polip

• Przewlekłe zapalenia krtani:

• palenie tytoniu, alkohol, alergia, ekspozycja na niekorzystne czynniki fizyczne i chemiczne, choroby współistniejące

• chrypka, męczliwość głosu

• postać obrzękowa

• postać zanikowa

Zmiany przerostowe krtani

• Owrzodzenie kontaktowe

• Brodawczaki typu dziecięcego

• Torbiele krtani

• Leukoplakia, pachydermia, brodawczaki typu dorosłego, hiperkeratoza, polipy

• Obrzęki Reinckego

Zmiany organiczne wtórne – niewłaściwa emisja głosu

• Guzki śpiewacze, guzki głosowe: cisz fonacyjna, masaż krtani, jontoforeza krtani 2% CaCl₂, KJ, leczenie operacyjne

• Polip fałdu głosowego: jontoforeza krtani, mikrochirurgia

• Zmiany naczyniowe, wylewy krwotoczne fałdów głosowych: cisza fonacyjna, leki uszczelniające naczynia - blizny

Zmiany głosu uwarunkowane hormonalnie:

• Mutacja

• Dysphonia premenstrualis, menstrualis

• Zaburzenia głosu w okresie ciąży: obrzękowa, sucha, nerwowa

• Zaburzenia okresu klimakterium

• Głos starczy:atrofia - m, degeneracja polipowata – k

• akromegalia

• Dysfunkcja tarczycy: nadczynność, niedoczynność

• Zaburzenia przytarczyc

Dysfonia porażenna

• Zaburzenia głosu powstałe wskutek neurogennego uszkodzenia narządu nerwowo-mięśniowego krtani, w wyniku porażenia lub niedowładu nerwów krtaniowych – uszkodzenie organiczne

Przyczyny

Obwodowe:

• Choroby tarczycy: wole zamostkowe, nawracające, po operacji tarczycy-jatrogenne (najczęstsza przyczyna)

• Przedłużona intubacja

• Guzy szyi: guzy kłębka szyjnego, neurofibroma, węzły chłonne

• Guzy śródpiersia: grasiczak, tętniak aorty

• Guzy płuca, przełyku

• Przerost m. sercowego

• Urazy krtani

• Zapalenia, zatrucia, ch. zwyrodnieniowe

Ośrodkowe:

• Nowotwory CUN

• Choroby naczyniowe – udar, tętniak

• Stwardnienie rozsiane

• Jamistość rdzenia

• Zapalenie wielonerwowe

objawy

• Jednostronne: męczliwość głosu, chrypka, obniżenie średniego położenia głosu

• Obustronne - duszność

Leczenie

• Zachowawcze: wit. B, sterydy, ćwiczenia foniatryczne, stymulacja, jontoforeza

• Operacyjne: mikrochirurgia wewnątrzkrtaniowa, zewnątrzkrtaniowa

Rehabilitacja dzieci niedosłyszących i głuchych

• Badania przesiewowe słuchu – otoemisja akustyczna u noworodków

• Wczesna diagnoza - wczesne protezowanie dzieci (6 miesiąc życia)

• Protezowanie obuuszne – słyszenie kierunkowe

Wszczepy ślimakowe – kryteria doboru

Kryteria bezwzględne:

• Całkowicie lub prawie całkowicie niesłyszący – nie ma zysku ze stosowania odpowiednio dobranego aparatu słuchowego

Pozytywna reakcja w teście elektrostymulacji pozaślimakowych struktur drogi ślimakowej

Motywacja do realizacji całego programu – operacja i wielomiesięczny program rehabilitacji pooperacyjnej.

Kryteria względne:

• Wiek

• Głuchota pre, peri czy postlingwalna

• Przewlekłe zapalenie ucha- ucha do wszczepu musi być zamknięte

• Ocena radiologiczna stanu slimaka

10