Miłość bez obaw - poradnik antykoncepcji.

Zawarte w tym poradniku artykuły dotyczą problemu fizjologii zapłodnienia oraz metod zapobiegania ciąży.


Informacje tu zamieszczone są adresowane głównie do młodych mężczyzn i kobiet, rozpoczynających współżycie płciowe, którym zagadnienia dotyczące ciąży i jej zapobiegania są nieznane, bądź znane w niewystarczającym stopniu. Niniejsze artykuły nie mają charakteru naukowego, mają za zadanie przedstawić zawarte tu problemy w sposób jasny i zrozumiały dla przeciętnego czytelnika, nie traktując równocześnie tematu nazbyt ogólnikowo.
Można tu również znaleźć opis różnych metod i środków antykoncepcyjnych oraz ich podstawowe wady i zalety.

Cykl miesiączkowy.

Przebieg cyklu miesiączkowego.

Cykl miesiączkowy rozpoczyna się pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego, kończy zaś ostatniego dnia przed następną miesiączką
Średni czas trwania cyklu wynosi 28 dni, u większości kobiet waha się od 27 do 30 dni. Cykle krótsze niż 26 dni i dłuższe niż 32 dni mogą budzić niepokój i wymagają konsultacji lekarskiej.

Uwaga! Niepokojącymi mogą być również miesiączki, które przebiegają inaczej niż dotychczas, tzn. gdy krew ma inną barwę czy tez krwawienie jest bardziej obfite lub skąpe.

W ciągu każdego cyklu miesiączkowego organizm kobiety jest przygotowywany do tego aby mogła zaistnieć ciąża. Główną rolę w tym zadaniu odgrywają hormony płciowe - estrogeny i progesteron, których działanie powtarza się w każdym cyklu miesiączkowym.
Najpierw macica zostaje przygotowana do ewentualnego przyjęcia zapłodnionego jaja. Hormony powodują, iż nabłonek jamy macicy (czyli komórki wyścielające jamę macicy) staje się miękki jak dywan, gotowy do przyjęcia zapłodnionego jaja i stworzenia najlepszych warunków do rozwoju ciąży. Następnie, przy udziale hormonów dochodzi do uwolnienia z jajnika komórki jajowej, gotowej do zapłodnienia przez plemniki. Jeżeli jednak nie dojdzie do zapłodnienia to komórka jajowa obumiera i wówczas organizm zaczyna przygotowywać się do następnej możliwości powstania ciąży, czyli do kolejnego cyklu miesiączkowego.

	Hormony płciowe działają na macicę przygotowując ją w każdym cyklu miesiączkowym do możliwości powstania ciąży.

W tym też celu zostaje usunięty nabłonek jamy macicy, który nie będzie już użyteczny w kolejnym cyklu. Dzieje się to w ten sposób, iż podczas miesiączki wypływająca krew porywa nabłonek ze sobą i usuwa go poza organizm kobiety.

Fazy cyklu miesiączkowego:

Cykl miesiączkowy podzielić można na 4 fazy. Są to:
faza krwawienia
faza dojrzewania komórki jajowej
faza jajeczkowania - owulacja
faza ciałka żółtego

	Krwawienie miesiączkowe a - macica jest gotowa do ciąży, jajo zostaje uwolnione z jajnika, b - jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa obumiera, c - nabłonek jako już bezużyteczny, usuwany jest podczas miesiączki

Faza krwawienia.

Jest to okres trwający średnio 3 do 5 dni w którym dochodzi do łuszczenia nabłonka (powierzchniowej warswy komórek) jamy macicy i wydalenia go 2 macicy wraz z krwią poza organizm kobiety. Obrazowo można określić; iż macica jest okresowo "oczyszczana" z tkanek które stają się bezwartościowe dla celów rozmnażania.

Uwaga! Krwawienia dłuższe niż 8 dni, krótsze niż 3 dni czy też takie, które pojawiają się w środku cyklu powinny być przedmiotem konsultacji lekarskiej.

Faza dojrzewania komórki jajowej - faza przed jajeczkowaniem.

Długość tej fazy nie jest stała, trwa średnio 12 - 14 dni. Cykle długie mają fazę dojrzewania dłuższą, zaś cykle krótkie - krótszą.

Jajeczkowanie czyli owulacja.

Nie jest to właściwie faza cyklu, lecz proces polegający na uwolnieniu z jajnika (z tzw. pęcherzyka jajnikowego) dojrzałej komórki jajowej. Jajeczkowanie ma miejsce mniej więcej w połowie cyklu tj. na około 14 dni przed miesiączką - z możliwością przesunięcia o jeden dzień wcześniej lub później. Odstępstwa od tej reguły opisane są dalej.
Jajeczkowanie jest bardzo istotne z punktu widzenia zapłodnienia. Uwolniona z jajnika komórka jajowa może po połączeniu z plemnikiem i osadzeniu (zagnieżdżeniu się) w jamie macicy dać początek zarodkowi czyli przyszłemu dziecku. Komórka jajowa wędruje z jajnika przez jajowód do macicy, żyje około 24 godzin, po których obumiera jeżeli nie dojdzie do połączenia z plemnikiem. Na ogół podczas jednego cyklu zostaje uwolniona tylko jedna komórka jajowa.

	a - stopniowo dojrzewająca w jajniku komórka jajowa b - uwolniona z jajnika komórka jajowa, wędruje jajowodem

Faza ciałka żółtego - po jajeczkowaniu

Długość tej fazy wynosi średnio 14 dni i trwa do ostatniego dnia przed wystąpieniem miesiączki. Polega ona na tym, że w miejscu, w którym rozwijało się jajo, powstaje w jajniku tzw. ciałko żółte. Wydzielaono hormony, których zadaniem jest utrzymanie ciąży.

	a - W miejscu, z którego uwalnia się komórka jajowa powstaje tzw. ciałko żółte. Wydziela ono hormony utrzymujące ciążę.

O ile nie dojdzie do połączenia jaja z plemnikiem, w organizmie kobiety spada poziom hormonów ciałka żółtego. Jest to sygnał do zniszczenia się nabłonka wyścielającego jamę macicy i jej oczyszczenia czyli wystąpienia krwawienia miesiączkowego. Następnie cykl rozpoczyna się od nowa.


Cykl miesiączkowy a możliwość zajścia w ciążę

Aby doszło do zapłodnienia komórki jajowej i rozwoju ciąży musi zostać spełnionych kilka warunków. Oto podstawowe z nich:

obecność żywej i dojrzałej komórki jajowej - czyli wystąpienie jajeczkowania,
obecność żywych i dojrzałych komórek męskich - plemników - czyli odbyty stosunek płciowy (bądź sztuczne wprowadzenie nasienia),
obecność odpowiednio przygotowanej błony śluzowej jamy macicy, umożliwiającej zagnieżdżenie zapłodnionego jaja - jest to efekt prawidłowego działania hormonów płciowych.

Warunki powstania ciąży:

	a - plemniki zdolne do zapłodnienia b - błona śluzowa jamy macicy przygotowana działaniem hormonów płciowych c - zdolna do zapłodnienia komórka jajowa d - ciałko żółte e - dzielenie hormonów utrzymujących ciążę

Jak wspomniano wcześniej jajeczkowanie odbywa się mniej więcej w połowie cyklu miesiączkowego tj. na około 14 (+/- 1) dni przed wystąpieniem miesiączki. Moment jajeczkowania i następujące po nim 24 godziny (długość życia komórki jajowej) to okres największego prawdopodobieństwa zajścia w ciążę, gdy dojdzie do stosunku płciowego.

Plemniki - komórki płciowe męskie żyją w sprzyjających warunkach 72 godziny (3 dni). Tak więc okres płodny należy rozszerzyć o trzy dni przed owulacją. Czy wobec tego, aby uniknąć niepożądanej ciąży, nie wystarczy powstrzymać się od współżycia płciowego jedynie przez cztery "krytyczne" dni? (trzy dni przed spodziewaną owulacją - przeżycie plemników oraz jeden dzień po owulacji - przeżycie komórki jajowej).

Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, gdyż głównym problemem w skutecznym zastosowaniu takiej metody antykoncepcji są trudności w precyzyjnym określeniu dnia owulacji. Zdaniem naukowców jajeczkowanie ma miejsce pomiędzy 13 a 15 dniem przed miesiączką. Należy jednak dodać, iż kobieta - szczególnie młoda, współżyjąca płciowo nieregularnie, nie może dokładnie przewidzieć jak długo będzie trwał cykl miesiączkowy. Może on trwać zarówno 27 jak i 31 dni. Prześledźmy na przykładzie, w jak szerokich granicach można spodziewać się jajeczkowania u nieregularnie miesiączkującej kobiety.

Cykl 27 - dniowy		Cykl 31 - dniowy
[12]-14 dni jajeczkowanie 14 dni (+/- 1 dzień) miesiączka	okres zmienny okres stały	16-[18] dni jajeczkowanie 14 dni (+/- 1 dzień) miesiączka

Otrzymujemy zakres pomiędzy 12- a 18-tym dniem cyklu podczas którego możliwa jest owulacja a więc i zapłodnienie. Do otrzymanego zakresu należałoby dodać długość życia plemników, komórki jajowej, margines bezpieczeństwa, co znacznie wydłużyłoby okres, w którym może dojść do zapłodnienia i powstania ciąży. Ponadto istnieją czynniki, które powodują iż jajeczkowanie nie następuje pomiędzy 13 a 15 dniem przed miesiączką.

Do takich czynników zaliczyć można m.in.:
silne przeżycia psychiczne;
zmiany warunków klimatycznych;
zmiany temperatury otoczenia - przegrzanie, przemarznięcie;
stosunek przerywany, stosunek z nowym partnerem, zdenerwowanie;
inne;

Nie można też wykluczyć, iż komórka jajowa uwolniona zostanie z jednego jajnika (jak to bywa zazwyczaj) a po kilku dniach, pod wpływem nieznanych przyczyn, dochodzi do uwolnienia drugiej komórki jajowej z drugiego jajnika. Wszystkie te czynniki powodują, iż jednoznaczne określenie dni płodnych i niepłodnych nie może być prostą matematyczną wyliczanką a jest problemem złożonym i trudnym do ujęcia w sztywne ramy i reguły.

Metody i środki sterowania płodnością - metody naturalne.

Naturalne metody antykoncepcji. Są to metody, w których dla celów antykoncepcji wykorzystuje się określanie faz płodnych i niepłodnych cyklu miesiączkowego. Określenia faz dokonuje się w zależności od metody - na podstawie obserwacji naturalnych zmian charakteru śluzu szyjkowego, śliny, zmian temperatury ciała czy też na podstawie długości trwania cyklu miesiączkowego.

Do podstawowych metod naturalnych antykoncepcji należą:

Stosunek przerywany

Metoda kalendarzowa

Metoda termiczna

Metoda Billingsów

Metoda obserwacji śluzu przy użyciu przyrządów optycznych

Metoda objawowo - termiczna

Metody i środki sterowania płodnością - metody sztuczne.

Mechaniczne

Prezerwatywa

Błony dopochwowe

Spirala domaciczna

Chemiczne

Dopochwowe

hormonalne środki doustne (opisane w "Hormonalna pigułka")

Dwuskładnikowe

Jednoskładnikowe

Hormonalna pigułka antykoncepcyjna.

Obecnie produkowane pigułki antykoncepcyjne są nowoczesnym środkiem sterowania płodnością. Działają antykoncepcyjnie wielotorowo (zapobiegają ciąży na kilka sposobów) a dzięki temu skutecznie. Nowoczesne pigułki antykoncepcyjne obarczone są niewielkimi działaniami ubocznymi. W Polsce środki hormonalne dostępne są jedynie na receptę.


Istnieje kilka rodzajów doustnych pigułek antykoncepcyjnych:

Pigułki dwuskładnikowe

Pigułki jednofazowe

sposoby zażywania pigułek jednofazowych

rozpoczęcie przyjmowania pigułek

antykoncepcja hormonalna po okresie ciąży

opóźnianie lub opuszczanie miesiączki

objawy uboczne przy stosowaniu doustnych środków

Pigułki dwufazowe

Pigułki trójfazowe

Pigułki jednoskładnikowe

Minipigułki - minipill

Pigułki dnia następnego

Współczynnik Pearla.

Współczynnik Pearla określa ryzyko zaistnienia ciąży pomimo prawidłowego stosowania metody antykoncepcji. Wskaźnik ten oparty jest na prawach statystyki. Jego wielkość ma za zadanie poinformowanie o tym jak skuteczna jest dana metoda antykoncepcji.


Tak więc jeżeli wskaźnik dla jakiejś metody antykoncepcji wynosi 20 oznacza to, że spośród 100 kobiet stosujących tę metodę przez okres 1 roku, 20 kobiet zajdzie w ciążę. Inaczej określić można to w następujący sposób: gdyby 1 kobieta stosowała tę samą metodę antykoncepcji przez 100 lat (co jest oczywiście niemożliwe) to może oczekiwać, iż zajdzie w ciągu tego czasu 20 razy w ciążę.



Ta grupa, spośród 100 kobiet stosujących przez rok metodę antykoncepcyjną o współczynniku Pearia = 20, zajdzie w ciążę.

Rozpoznanie ciąży.

Wczesne rozpoznanie ciąży jest ważne zarówno dla matki jak i dla przyszłego dziecka. Odpowiednio wczesne uświadomienie sobie przez kobietę tego, iż nosi w sobie rozwijający się, żywy organizm pozwala jej na unikanie szkodliwych czynników, których działanie szczególnie w pierwszym okresie ciąży może nieść groźne skutki.


Do najprostszych metod stwierdzających czy kobieta jest w ciąży należą tzw. testy ciążowe. Obecnie w polskich aptekach dostępne są różnorodne testy ciążowe, w postaci zestawów probówek, płytek czy papierków testowych. Kobieta pragnąca zbadać czy jest w ciąży zakrapia test próbką porannego moczu i odczytuje wynik z załączonego przez producenta wzorca. Dokładny sposób przeprowadzenia badania i czasu po którym odczytać można jego wynik, dołączony jest zawsze do opakowania.

Ogólnie objawy ciąży podzielić można na:
prawdopodobne - czyli takie, które nie dają stuprocentowej pewności
pewne - dające taką pewność
oraz
subiektywne - odczuwane przez kobietę
obiektywne - stwierdzane badaniami laboratoryjnymi,
ginekologicznymi i innymi

Poniżej na zdjęciach przedstawiono przykłady stosowanych testów ciążowych:

Objawy subiektywne
zaburzenia miesiączki - tzn. miesiączka może nie wystąpić lub w jej terminie może dojść do znacznie krótszego krwawienia czy też tylko plamienia z pochwy
nudności, wymioty, ślinotok, zgaga

Objawy te występują jedynie u połowy kobiet, we wczesnym okresie ciąży tj. od około 6-8 tygodnia ciąży, mają one różne nasilenie i często mijają po 12 -14 tygodniach.
częstsze oddawanie moczu
zaparcia
zmiana samopoczucia, osłabienie lub wzmożenie apetytu
bolesność piersi (od ok. 6 tygodnia)
łamliwość paznokci

Objawy obiektywne Jest ich wiele. Najłatwiejszymi do zaobserwowania przez kobietę są:

1. Podwyższenie porannej temperatury ciała powyżej 37 stopni C przez ponad 3 tygodnie; pomiar temperatury winien odbywać się zgodnie z zasadami opisanymi przy metodzie termicznej.
(patrz metoda termiczna)

2. Od około 6-8 tygodnia zmiany dotyczące gruczołów sutkowych takie jak:
- powiększenie, wzmożenie napięcia, obrzmienie piersi
- poszerzenie podskórnych naczyń żymych
- przebarwienie brodawek, powstanie wtórnych obwódek
- od 12 tyg. wydzielanie płynu pod wpływem ucisku gruczołu sutkowego

3. Zmiany dotyczące narządów płciowych:
- zasinienie narządów płciowych
- wzmożona wydzielina

4. Dodatnie wyniki laboratoryjnych prób etażowych (testów ciążowych);

Pewnymi objawami ciąży są:
USG
EKG płodu od 15 tygodnia

Nowoczesna antykoncepcja - komputery cyklu.

Lady-Comp
Naturalna, zdrowa i bezpieczna (99,3%) metoda antykoncepcji. Dla pań odkładających poczęcie dziecka na inny czas. Służy ponad 10 lat.

Baby-Comp
Nowoczesne urządzenie do planowania rodziny. Pomocne w problemach z poczęciem. Wbudowany test ciążowy. Posiada także funkcje Lady-Comp.

Pearly
Mini wersja Lady-Comp. Służy ponad 10 lat. Antykoncepcja dla każdej dziewczyny!