Metody planowania 

rodziny

Idealna metoda planowania 

rodziny

• skuteczna
• bezpieczna
• wygodna w stosowaniu
• posiadająca długotrwałe i jednocześnie 

odwracalne działanie

• tania
• chroniąca przed chorobami przenoszonymi 

drogą płciową

Metody planowania rodziny

Kryteria wyboru

• Skuteczność
• Bezpieczeństwo
• Wpływ na więź partnerską 
• Łatwość w stosowaniu
• Kryterium etyczne

Wskaźnik Pearla

     

=  

Liczba ciąż x 1200

Liczba cykli 
stosowania

Skuteczność metod sterowania 

płodnością

                                                          

Wskaźnik Pearla

Metoda kalendarzowa                                
    14-50

Metoda termiczna                                       
    0,3-6,6

Metoda Billingsa                                         
   0,5-40

Metoda objawowo-termiczna                      
   3,3-35

Stosunek przerywany                                 
    12-36

Prezerwatywa                                             
    3,1-3,9

Mechaniczne środki dopochwowe              
   12-17

Chemiczne środki dopochwowe                  
   5-20

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna             
   0,3-2,8

Mirena                                                        
     0,14

Antykoncepcja hormonalna                        
    0,2-1

Metoda kalendarzowa

• Oparta jest na następujących 

założeniach:

1. Jajeczkowanie ma miejsce 14 ± 2 dni 

przed miesiączką

2. Plemniki są zdolne do zapłodnienia 

przez około 48 do 72 godzin po ejakulacji

3. Komórka jajowa żyje około 24 godzin po 

owulacji

Metody naturalne

• Metoda termiczna
• Metoda obserwacji śluzu 

(Billingsa)

• Metoda objawowo-termiczna

miesiączka

dni suchości

dni płodne

niepłodność 
poowulacyjna

Metoda obserwacji śluzu (Billingsa)

Metoda objawowo-termiczna

Objawy świadczące o jajeczkowaniu 

występują u 75% kobiet

• Zmiana charakteru śluzu szyjkowego
• Wzrost podstawowej ciepłoty ciała

• Ból owulacyjny
• Plamienie w środku cyklu (trwa 1-2 dni)
• Zmiany w sutkach: obrzmienie, tkliwość 

bolesność

Metody mechaniczne

• Stosowane przez 

kobiety 

• Błony pochwowe
• Kapturki 

naszyjkowe

• Kapturki 

sklepieniowe

• Stosowane przez 

mężczyzn

• Prezerwatywa

Metody mechaniczne 

Przeciwwskazania

• obniżanie pochwy/macicy
• stany zapalne pochwy, szyjki macicy
• wady anatomiczne pochwy

Objawy uboczne

• Podrażnienia
• Uczulenia
• Stany zapalne

Dopochwowe preparaty 

antykoncepcyjne

• Zawierają nonoksynol-9 o właściwościach 

plemnikobójczych. 

• Przykład: 

Patentex Oval (glob. 

dopochwowe)

                    Kolpotex (glob dopochwowe)
• Stosowane są również jako wspomagający 

środek plemnikobójczy przy stosowaniu 
środków mechanicznych lub prezerwatyw

Antykoncepcja 

wewnątrzmaciczna

Wewnątrzmaciczna wkładka 

antykoncepcyjna

Intrauterine contraceptive device (IUD)

 

Wyróżniamy wkładki:

• obojętne
• z zawartością miedzi i srebra
• uwalniające hormony

Antykoncepcja 

wewnątrzmaciczna

Mechanizm działania wkładek

• Dokładny mechanizm działania 

antykoncepcyjnego, nie jest znany

Istniejące poglądy:

• blokowanie zapłodnienia
• wpływ na perystaltykę jajowodów (miedź)
• toksyczny wpływ miedzi na plemniki 

(zmniejszenie ruchliwości i żywotności)

• zwiększona produkcja prostaglandyn E

2  

i F

2α

• reakcja typu ciała obcego w błonie śluzowej 

macicy

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Przeciwwskazania

• ciąża lub podejrzenie ciąży
• stany zapalne przydatków, 

endometrium, szyjki macicy, pochwy

• wady rozwojowe macicy, nieprawidłowy 

kształt jamy macicy

• nieprawidłowe krwawienia 
• nowotwory narządu rodnego

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Przeciwwskazania

• raczej unikać zakładania wkładek 

kobietom, które nie rodziły

• unikać zakładania wkładek kobietom , u 

których istnieje podwyższone ryzyko 
wystąpienia poważnych powikłań w 
wyniku stanu zapalnego endometrium 
(wady serca, sztuczne zastawki)

Antykoncepcja 

wewnątrzmaciczna 

Powikłania

• bóle w podbrzuszu
• obfite, przedłużone krwawienia miesiączkowe
• krwawienia międzymiesiączkowe
• stany zapalne przydatków, endometrium, szyjki 

macicy, pochwy

• ciąża ektopowa (5 razy częściej)
• możliwość wypadnięcia wkładki
• w przypadku ciąży większe ryzyko poronienia
• możliwość uszkodzenia ściany macicy (narządów 

sąsiednich) w trakcie zakładania wkładki

Antykoncepcja 

hormonalna

•

Metoda cykliczna (tabletki)

•

     jednofazowa

•

     dwufazowa

•

     trójfazowa

•

System transdermalny 

•

Metoda ciągłego stosowania samych 
gestagenów

•

Metody postkoitalne (antykoncepcja doraźna, 
„po stosunku”, „the morning after pill”)

Antykoncepcja hormonalna

Mechanizm działania

• Blokowanie oddziaływań hormonalnych na osi 

podwzgórze-przysadka-jajnik i hamowanie 
owulacji

• Hamowanie wzrostu i dojrzewania pęcherzyka 

Graafa; blokowanie receptorów dla FSH i LH

• Hamowanie proliferacji błony śluzowej macicy
• Wpływ na śluz szyjkowy - śluz staje się gęsty, 

nieprzenikliwy dla plemników

• Zwiększenie wydzielania śluzu w jajowodach i 

zahamowanie perystaltyki jajowodów

Tabletki antykoncepcyjne 

zawierają

0,015 mg - 0,05 mg

 

etynylestradiolu 

+

0,05 mg - 2,0 mg progestagenu

walerianian estradiolu

1 mg  2mg  3 mg

+

dienogest

Klasyfikacja progestagenów

Pochodne

 

Progesteronu

Dydrogesteron
Poch 17-OH progesteronu

Octan 
medroksyprogesteronu
Octan cyproteronu
Octan chlormadinonu
Octan megestrolu

Pochodne 17α-
spirolaktonu

Drospirenon

Pochodne 19 
norprogesteronu

Octan nomegestrolu
Nestoron
Trimegeston
Promegeston

Pochodne 19 
nortestosteronu

Estrany

Noretisteron
Dwuoctan etynodiolu
Linestrenol

Estrany/Gonany

Dienogest

Gonany

Norgestimat
Dezogestrel
Gestoden

Pochodne 
testosteronu

Odsetkowe obniżenie stężeń 

gonadotropin po podaniu

 

gestagenów 

LNG

75 μ

Gestoden

75 μ

LH

22%

65%

FSH

40%

50%

Metoda jednofazowa

1 

                                                              

21 dzień cyklu

EE + Progestagen

Metoda dwufazowa

EE 0,05 mg

LNG 0,05 mg

LNG 0,125 mg

1  

                                                                

21 dzień cyklu

Anteovin

Metoda trójfazowa

EE 0,03 mg

0,04 mg

0,03 mg

LNG 0,05 mg

G 0,05 mg

0,075 mg

0,070 mg

0,125 mg

0,10 mg

EE  0,035 mg

Noretist. 0,5 mg

0,75 mg

1 mg

1

                                                          

21 

dzień cyklu

Trinordiol, TriRegol, Trisiston, 

TriMinulet

  
Trinovu
m

Qlaira

1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 

3 mg

2 
mg

1 mg

walerianian 
estradiolu

dienogest

2 mg

3 mg

NuvaRing

1 pierścień uwalnia na dobę:

15 mcg etynyloestradiolu
120 mcg etonogestrelu

Pierścień pozostaje w pochwie przez 

3 tygodnie

Qlaira

• 2 tabletki ciemnożółte: 3mg walerianinu 

estradiolu

5 tabletek jasnoczerwonych: 2mg 

walerianinu estradiolu + 2mg dienogestu

17 tabletek jasnożółtych: 2mg walerianinu 

estradiolu + 3mg dienogestu

2 tabletki ciemnoczerwone: 1mg 

walerianinu estradiolu

2 tabletki białe: bez aktywnych składników

System transdermalny

Evra

Opakowanie zawiera 3 

plastry

Skład:

 

6 mg norelgestrominu 

+

 0,6 mg EE

Uwalnia się w ciągu doby: 

0,150 mg norelgestrominu + 

0,02 mg EE

Metoda

 ciągłego stosowania 

samych progestagenów

• Tabletki (Cerazette)
• Iniekcje (Provera depot 

/medroxyprogesteron/)

• Wewnątrzmaciczny system uwalniania 

lewonorgestrelu (Mirena)

• Implanty (Norplant)
• Dopochwowo

Wewnątrzmaciczny system 

uwalniania lewonorgestrelu

Mirena

• Zawiera 52 mg LNG, na dobę uwalnia 

się 20 μg LNG

• Brak hamowania osi podwzgórze 

przysadka-jajnik

• Działanie antykoncepcyjne polega na 

zmianie właściwości fizykochemicznych 
śluzu szyjkowego oraz działaniu 
antyproliferacyjnym na endometrium

 

Wewnątrzmaciczny system 

uwalniania lewonorgestrelu

Mirena

• Działania niekorzystne

Występowanie krwawień acyklicznych
Wtórny brak miesiączki

• Działania korzystne

Zmniejszenie obfitości krwawień miesiączkowych
Zmniejszenie ryzyka występowania ciąży 

ektopowej

Zmniejszenie ryzyka występowania stanów 

zapalnych przydatków

Antykoncepcja doraźna

• O,75 mg LNG jednorazowo, w ciągu 

72 godzin po współżyciu  

Postinor

• 0,1 mg EE i 1,0 mg NG lub 0,5 mg 

LNG co 12 godzin (metoda Yuzupe)

Microgynon, Rigevidon     4 tabletki
Gravistat 250                      2 tabletki
Gravistat 125                      4 tabletki 

Wdrożenie antykoncepcji 

hormonalnej powinno być 
poprzedzone badaniem lekarskim.

• Dokładnie zebrany wywiad 

lekarski, osobisty, rodzinny

• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
• Badanie piersi
• Badanie ginekologiczne (+ 

badanie cytologiczne)

Przeciwwskazania bezwzględne do 

stosowania antykoncepcji 

hormonalnej

• zakrzepowe zapalenie żył, powikłania  

zakrzepowo-zatorowe, choroby naczyń 

mózgu (istniejące, przebyte, istnienie 

czynników predysponujących do 

wystąpienia tych powikłań, obciążony 

wywiad rodzinny)

• otyłość

• wiek >35 roku życia i palenie papierosów

• zaburzenia przemiany tłuszczów (znaczne 

zwiększenie TC i TG)

• nadciśnienie tętnicze (>160/100)

Przeciwwskazania bezwzględne do 

stosowania antykoncepcji 

hormonalnej

• ciężkie upośledzenie funkcji wątroby
• niezdiagnozowane, nieprawidłowe 

krwawienia z macicy 

• ciąża (podejrzenie ciąży)
• karmienie piersią (tabletki z EE, plastry

)

• nieprawidłowy wynik cytologii szyjki 

macicy

• nowotwory estrogenozależne

Przeciwwskazania względne do 

stosowania antykoncepcji 

hormonalnej

• migrena
• nadciśnienie tętnicze
• mięśniaki macicy 
• cukrzyca
• planowe zabiegi chirurgiczne
• gruczolak przysadki wydzielający prolaktynę
• SLE
• depresja
• padaczka
• przebyta w ciąży cholestaza wewnątrzwątrobowa
• choroby pęcherzyka żółciowego
• anemia sierpowata

Ryzyko związane ze stosowaniem 

antykoncepcji hormonalnej

• krwawienia i plamienia acykliczne
• trądzik, łojotok
• bóle głowy
• nudności, wymioty
• wzdęcia brzucha
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• przyrost masy ciała
• bóle sutków
• grzybica pochwy
• obniżenie libido

Ryzyko związane ze stosowaniem 

antykoncepcji hormonalnej

• powikłania zakrzepowo-zatorowe
• zaburzenia gospodarki tłuszczowej
• choroba niedokrwienna serca u kobiety >35 

roku życia palących papierosy

• rak szyki macicy?
• rak sutka?

Korzyści stosowania antykoncepcji 

hormonalnej

• duża skuteczność
• regulacja cykli miesiączkowych
• zmniejszenie długości i obfitości 

krwawień miesiączkowych

• rzadsze występowanie bolesnych 

miesiączek

• leczenie objawów hiperandrogenizacji 

(trądzik łojotok)

Korzyści stosowania antykoncepcji 

hormonalnej

Zmniejszenie ryzyka występowania

• ciąży ektopowej
• torbieli jajnika
• łagodnych chorób sutka
• zapalenia przydatków
• endometriozy
• reumatoidalnego zapalenia stawów
• osteoporozy
• raka endometrium
• raka jajnika

Częstość stosowania różnych metod 

antykoncepcyjnych w Polsce

Prezerwatywa

około 33%

Stosunek przerywany

25-30%

Kalendarzyk małżeński

około 20%

Metody hormonalne

11-28%

Metoda barierowa dla 

kobiet

2-3%

Wkładka 

wewnątrzmaciczna

5%

Metody naturalne

2-12%

Bez zabezpieczenia

około 20%

Kierunki rozwoju współczesnych metod 

planowania rodziny

Badania nowych metod

• metody immunologiczne

• antykoncepcja 
hormonalna u mężczyzn

Doskonalenie 
istniejących metod

• środki i urządzenia 
elektroniczne 
ułatwiające stosowanie 
metod naturalnych

• nowe substancje 
plemnikobójcze

• doskonalenie metod 
hormonalnych