Witaminy (A, D, E, K, F):

• Apolarne,

• Hydrofobowe,

• Pochodne izoprenu,

• Do ich uzupełnienia niezbędne jest prawidłowe wchłanianie tłuszczów.

Witamina A, retinol – pochodne retinal, kwas retinowy,

Zapotrzebowanie:

Dzienne zapotrzebowanie u dorosłej i zdrowej osoby wynosi ok. 750 µg; wzrasta w okresie wzrostu, ciąży i laktacji.

Należy mieć na uwadze, iż zasoby retinolu w wątrobie, mogą pokryć zapotrzebowanie organizmu na retinol nawet przez kilka miesięcy.

Fizjologiczne stężenie retinolu w osoczu waha się w granicach 30-60 µg/100 mL, natomiast w stanach niedoboru jest poniżej 10 µg/100 mL.

Przeciętne dobowe zapotrzebowanie wynosi około 5000 UI (jednostek międzynarodowych).

Brak lub niedostateczna ilość witaminy A objawia się zaburzeniami widzenia w ciemności określana jako ślepota nocna, wysychaniem spojówek i rogówki oka oraz zmianami nabłonków wyścielających drogi oddechowe.

Powoduje to większą podatność na infekcje dróg moczowych, zaburzenia odczuwania smaku.

Preparaty witaminy A stosuje się w leczeniu zmian skórnych, a ostatnio trwają badania nad ich zapobieganiem przed powstawaniem nowotworów nabłonkowych.

Uwaga: Aktywność preparatów z witaminą A podaje się w jednostkach międzynarodowych (j.m. lub i. u. – international units).

1 j. m Odpowiada aktywności:

0,3 µg retinolu

0,344 µg octanu retinolu

0, 359 µg propionianiu retinolu

0, 55 µg palmitynianu retinolu

1 j. m. Prowitaminy A odpowiada aktywności 0, 8 µg β-karotenu.

Związek ten ulega w organizmie biotransformacji do m.in. retinolu, występującego w formie wolnej, a także w formie estrów z kwasami tłuszczowymi np. z kwasem palmitynowym.

Estrowe pochodne retinolu ulegają enzymatycznej hydrolizie, głównie przy udziale enzymów trzustkowych, a uwolniony retinol jest wchłaniany i odkładany w wątrobie w ok. 90%.

Β-Karoten

• Β-karoten jest prowitaminą witaminy A,

• Żółty barwnik mający 1/6 właściwości retinolu,

• Komórki skóry przekształcają go w retinal, który ulega dalszej enzymatycznej redukcji do retinolu,

• Silny przeciwutleniacz – zapobieganie chorom i spowolnienie procesów starzenia,

• Pochodzenie roślinne.

W kosmetologii beta-karoten znajduje zastosowanie w profilaktyce niektórych zmian skórnych (fotodermatoz) np.:

• Wielopostaciowych świetlanych,

• Pokrzywce świetlnej i inych.

Zmniejsza on uwrażliwienie skóry na światło w przypadku np. nagromadzenia się porfiryn.

Niektóre doniesienia naukowe sugerują, iż odpowiednie spożycie karotenoidów koresponduje ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób nowotworowych np. raka płuc, raka piersi. Jednak inne doniesienia temu zaprzeczają.

Retinal

• Składowa barwnika wzrokowego rodopsyny odpowiedzialnego za widzenie w słabym świetle.

• Proces izomeryzacji podczas tworzenia rodopsyny z opsyny w pręcikach siatkówki.

Kwas retinowy (kwas retinojowy):

• Al.-trans-kwas retinowy = Tretynoina,

• 13-cis-kwas retinowy = Izotretynoina,

• 9-cis-retinowy – Alitretynoina,

• Synteza glikoprotein,

• Stymulacja wzrostu i różnicowania tkanek,

• Hamowanie wydzielania łoju, normalizacja skóry tłustej i łojotokowej, skuteczność w leczeniu trądziku,

• Korzystny wpływ na elastyczność skóry.

Objawy niedoboru witaminy A:

• Upośledzenie widzenia nocnego (kurza ślepota),

• Keratynizacja (rogowacenie) nabłonka oka, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, dróg moczowo-płciowych,

• Zmniejszenie wydzielania śluzu,

• Suchość spojówek (xerophthalmia) prowadząca do ślepoty zmierzchowej, a w ciężkich przypadkach do trwałego uszkodzenia oczu i ślepoty,

• Zmiany w obrębie skóry, która staje się sucha, łatwo się łuszczy, ulega zrogowaceniu, pojawia się tzw. gęsia skórka,

• Kruche, wolno rosnące paznokcie,

• Suche, łamliwe włosy,

• Osłabia się działanie gruczołów łzowych, w następstwie czego pojawia się suchość oczu i uczucie pieczenia pod powiekami,

• Zaburzenie w funkcjonowaniu barier skórnych i śluzowych sprawia, że organizm staje się bardziej podatny na infekcje, obniża się jego odporność immunologiczna oraz spowolnieniu ulega także zdolność do gojenia się ran.

U dzieci objawem jest także zaburzenie wzrostu i rozwoju, gdyż witamina A współdziała z hormonem wzrostu.

• Brak apetytu,

• Zaburza się też zdolność do rozmnażania.

Działanie wit. A:

• Przeciwnowotworowe (nabłonek, skóra)

• Różnicowanie komórek,

• Β-karoten jest antyoksydantem.

• Działanie na geny komórek warstwy podstawnej skóry, przyspiesza gojenie ran,

• Niezbędna do peelingu kwasowego i kremów AHA,

• Tretinoina hamuje niszczenie kolagenu i elastyny w skórze,

• Stymuluje wytwarzanie kolagenu (usuwa drobne zmarszczki),

• Przeciwdziała zmianom wywołanym UVA,

• Redukuje ilość wydzielanego łoju (leczenie trądziku),

• Redukuje pigmentację o ok. 60% (także pozapalna) – znamiona.

Główne wskazania:

• W leczeniu stanów niedoboru witaminy A i profilaktycznie w ich zapobieganiu,

• W terapii różnych chorób skóry w tym m.in. trądziku, łuszczycy, rybiej łuski,

• Miejscowo w leczeniu chorobowych zmian skórnych m.in. oparzenia, zmiany popromienne, odmrożenia.

Uwaga:

• W okresie ciąży należy unikać spotęgowanych dawek witaminy A, z uwagi na jej potencjalne działanie deformujące płód.

• W okresie karmienia piersią również zaleca się nie stosowania w dużych dawkach, ponieważ może dojść do objawów przedawkowania u dziecka.

Działania niepożądane:

• Stosowanie witaminy A w dłuższym czasie prowadzi do tzw. hiperwitaminozy A.

Symptomy przedawkowania:

• Uczucie zmęczenia, drażliwość, jadłowstręt, zmniejszenia masy ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe w tym wymioty, gorączka, powiększenie wątroby i śledziony,

• Zmiany skórne (np. rumień, świąd, złuszczania się skóry), obrzęki tkanki podskórnej, suchość włosów, łysienie, pękanie i krwawienie warg, bóle głowy, bóle kostno-stawowe.

Rola w kosmetykach:

• Przy nadmiernym rogowaceniu skóry pomaga przywrócić jej miękkość,

• Często w połączeniu z wit. E (przeciwutleniacz),

• Przyspiesza regenerację,

• Opóźnia procesy starzenia,

• Leczenie trądziku (tretynoina 0,025% i 0,05%),

• Rozjaśnia przebarwienia.

Preparaty proste z witaminą A

Aksoderm (Gemi, PL) – maść.

Dermosavit (Coel, PL) – maść.

Zastosowanie: oparzenia, trudno gojące się rany, odmrożenia.

Dermovit A (Coel, PL) – oparzenia, trudno gojące się rany, odmrożenia, łuszczyca, rybia łuska, dermatozy pochodzenia nowotworowego.

Preparaty witaminowe zawierające m.in. witaminę A:

• Capivit A+E (kapsułki zawierające octan retinolu i octan tokoferolu).

• Dolovit vitamin A, E + B kompleks (drażetki zawierające palmitynian retinolu, octan alfa- tokoferolu i witaminy z grupy B (1, 2, 6, 12 i PP).

Zalecenia m. in. :

• W nadmiernym rogowaceniu i złuszczaniu się naskórka,

• W stanach zmęczenia psychicznego i fizycznego,

• W okresie pokwitania i menopauzy.

Witamina D

• Witamina D jest prohormonem steroidowym, powstaje na skutek działania światła na skórę,

Ergokalceferol (wit. D2), pochodzenia roślinnego (z ergosterolu),

Cholekaleferol (wit. D3) pochodzenia zwierzęcego (z 7,8- didehydrocholesterolu występującego również u człowieka jako jeden ze składników lipidowych skóry)).

Witamina D3 wytwarzana w skórze człowieka jest identyczna z witaminą D występującą w tranie.

Witaminy D są nietrwałe wobec czynników utleniających i światła.

Przechowywane w roztworach olejowych i w niskiej temperaturze oraz chronione przed dostępem światła i powietrza (tlen) zachowują aktywność witaminową, która w miarę upływu czasu staje się coraz mniejsza.

Działanie:

• Witamina D3 ma niemal dwukrotnie większą aktywność niż wit. D2.

• Witamina D warunkuje właściwą gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jest regulatorem poziomu wapnia przez zwiększenie stężenia fosforanów w przewodzie pokarmowym.

• W wątrobie jest metabolizowana do czynnych metabolitów, m. in. 1, 25 – dihydroksy - czy też 1, 24, 25 – trihydroksy pochodnych witaminy D.

Aktywne metabolity wiążą się ze swoistymi receptorami obecnymi m. in. w skórze, nerkach, kościach czy też w limfocytach T.

Siła wiązania zależy od liczby grup OH i ich położenia.

1, 25 – (OH)2D3 – zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów w jelicie przez pobudzenie wytwarzania w nabłonku jelita, białka wiążącego wapń i transportującego do krwi.

Niedobór witaminy D powoduje zwłaszcza u dzieci w okresie wzrostu krzywicę (rachitis), charakteryzującą się zaburzeniami w rozwoju szkieletu kostnego.

Wskazania:

• Krzywica, nadmierne pocenie, niedoczynność przytarczyc, osteomalacja (krzywica dorosłych – rozmiękanie kości), gruźlica skóry, łuszczyca, posteroidowe zrzeszotnienie kości.

• Działa odwrotnie do parathormonu (PTH).

Parathormon:

Podwyższa poziom wapnia.

Wysokie stężenie magnezu we krwi – hamuje wydzielanie PH.

Podwyższony poziom fosforanów powoduje zmniejszenie stężenia jonów wapnia, pośrednio pobudza wydzielanie PH.

W kościach PH powoduje uwalnianie wapnia w wyniku zwiększenia aktywności osteoklastów.

Aktywność PH – mechanizm receptorowy (rodzina receptorów związanych z białkiem G).

Źródła wit. D:

• Rybi olej, żółtka jaj, wątroba.

Dawkowanie:

• Doustne, dzieci: w zapobieganiu krzywicy,

• Donoszonym noworodkom od 3 r. ż., niemowlętom, a także dzieciom do 2- i 3 r. ż. 420 – 670 j.m/dz

• W leczeniu krzywicy 30 – 10 tys. J. m. przez 4-6 tygodni, po tygodniowej przerwie kurację powtórzyć.

• Osobom w podeszłym wieku z niedoborem witaminy D dawkuje się jak u dzieci.

Witamina E

Funkcję witamin grupy E, spełnia kilka połączeń tzw. tokoferoli (tokole) zawierających układ dihydrochromanu (dihydrobenzopiranu), w którym w pozycji 6 występuje ugrupowanie fenolowe, a w położeniu 2 obecny jest 16- węglowy łańcuch di erpenowy wywodzący się od fitolu.

Dotychczas wyizolowano 8 związków, które wykazują aktywność witaminy E.

Najczęściej spotykana α- tokoferol.

ROO + TocOH → ROOH + TocO

ROO + TocO → ROOH + Produkt utleniania

Rola wit. E:

• Działanie synergistyczne z selenem,

• Przeciwutleniające (witaminy A, E i C),

• Zmniejsza ryzyko chorób nowotworowych,

• Niedobór: niedokrwistość u noworodków, zaburzenia neurologiczne,

• Zapotrzebowanie wzrasta przy spożywaniu WNKT,

• Chroni przed uszkodzeniami skóry na skutek działania UV,

• Przyspiesza gojenie się ran.

Źródła witaminy E:

• Oleje roślinne,

• Zboża,

• Jaja,

• Dzienne zapotrzebowanie nie jest jednoznacznie definiowane (10-30 mg) i jest zależne od podaży polinienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie.

Witamina E wchłonięta do krwiobiegu jest prawie całkowicie wiązana z beta – lipoproteinami.

Częściowo (ok. 25%) ulega metabolizmowi w wątrobie i jest wydalana z moczem w ok. 75% wydalana z żółcią.

Przenika do mleka matki, słabo przenika przez barierę łożyska.

Interakcje:

Działanie antagonistyczne względem witaminy K i środków p/zakrzepowych oraz estrogenu.

Zwiększa wchłanianie, magazynowanie i wykorzystanie witaminy A.

Ciąża, karmienie piersią: stosować ze wskazań lekarskich.

Działania niepożądane:

• Zwykle dobrze tolerowana.

• Duże dawki mogą spowodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego (np. biegunka, bóle brzucha).

• Uczucie zmęczenia.

• Bóle głowy,

• Zaburzenia widzenia,

• Zaburzenia czynności gruczołów płciowych, obniżenie stężenia hormonów tarczycy w osoczu,

• Zmiany skórne (wysypki), a przy miejscowym podaniu kontaktowe zapalenie skóry.

Preparaty:

• Dermovit E (Coel PL, octan, Maść – zmiany troficzne skóry na tle żylaków, kolagenoz, hemoroidów),

• Tokovit E (Hasco – Lek, kapsułki),

• Vitaminum E,

• Sevitren (Krka, SLO, tokoferol, beta-karoten, wit. C, kapsułki).

Witamina E zwana jest często witaminą płodności, a nazwa tokoferol wywodzi się z greckiego tocos – potomstwo i pherein – rodzić.

U zwierząt przywraca ona płodność, zaburzonej w wyniku nieprawidłowej diety.

Witamina E hamuje procesy utleniania w warunkach in vivo, a także m. in.:

• Witaminy A,

• Polinienasyconych kwasów tłuszczowych,

• Fosfolipidów wchodzących w skład błon komórkowych,

• Niedobory są najczęściej skutkiem tzw. zespołu złego wchłaniania, zarośnięciem dróg żółciowych oraz biegunką,

• Brak lub obniżony poziom żółci w przewodzie pokarmowym, negatywnie wpływa na przyswajanie witaminy E,

• Działanie wspomagające terapie w przypadku łojotokowych zmian skórnych i trądziku,

• W lecznictwie i kosmetyce stosowane są najczęściej estrowe pochodne tokoferolu, np.

• Octan tokoferolu (Acetyl tocopherolum),

• Wodorobutsztynian tokoferolu (Tocopheryl acid succinate),

• Nikotynian tokoferolu (Tocopheryl nocotinate).

Estrowe pochodne nie wykazują co prawda typowych dla tokoferolu właściwości antyoksydacyjnych, jednak z uwagi na znacznie zwiększoną ich trwałość i zachowane właściwości witaminowe, stosuje się je w wielu preparatach kosmetycznych o różnym przeznaczeniu (p/starzeniowe, natłuszczające, do kąpieli itp.)

Witamina K:

• Witamina K (K1 oraz K2 i syntetyczne K3-7) – czynniki koagulacyjne – łączenie się cząsteczek.

• Filochinon = flonadion = mefiton (rośliny),

• Menahinion (jelita, tkanki zwierzęce).

Witamina K1 (Fitomenadion) występuje najwięcej w:

• W liściastych warzywach zielonych,

• Żółtkach jaj,

• Niektórych zbożach,

• Wątrobie,

• Mleku.

Rola witaminy K:

• Biosynteza osoczowych czynników krzepnięcia krwi (VII, IX, X – czynniki zespołu protrombiny).

• Niedobór powoduje skazę krwotoczną noworodków i zaburzenie krzepnięcia krwi,

• Niedobór występuje u osób z zespołem złego wchłaniania, a także leczonych doustnymi środkami p/zakrzepowymi, antybiotykami o szerokim spektrum działania.

Rola w kosmetykach:

• Leczenie pękających naczynek,

• Leczenie naczyniaków,

• Zmniejszenie stanu zapalnego po nadmiernej ekspozycji na słońce,

• Likwiduje rumień, przyspiesza wchłanianie siniaków,

• Likwiduje zaczerwienienia po zabiegach zamykania naczyń (skleroterapii), po zabiegach laserowych, estetycznych (np. wypełniania zmarszczek) chirurgii plastycznej,

• Profilaktyka jako: terapia wzmacniająca ścianki naczyń krwionośnych cery naczyniowej.

Witamina F (FF, F99) – zespół niezbędnych dla organizmu egzogennych nienasyconych kwasów tłuszczowych 9NNKT).

Główną rolę odgrywają kwasy:

• Linolowy LA,

• α-linolenowy, LNA,

• γ-linolenowy, GLA

• arachidonowy, AA,

• eikozapentaenowy,

• dokozaheksaenowy.

Rola NNKT w organizmie:

• synteza hormonów tkankowych (PGI, PGE, TXA), istotnych dla funkcjonowania:

• układu krążenia, odpornościowego, oddechowego, nerwowego,

• skład błony komórkowej,

• zapobiegają agregacji krwinek.

Rola witaminy F w kosmetykach:

• zapobiega zmianom koloidowym,

• przyspiesza gojenie ran, oparzeń, owrzodzeń, odleżyn, odmrożeń, wysięków surowiczych w skórze,

• hamuje zmiany zwyrodnieniowe i rogowacenie gruczołów łojowych,

• zapobiega zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych,

• nawilża poprzez zahamowanie utraty wilgoci.

Niedobór – objawy:

• suchość lub łojotok skóry, złuszczanie naskórka,

• pękanie warg i kącików ust, krwawienie z nosa, zapalenie dziąseł i języka, przewlekłe stany zapalne powiek i spojówek,

• wypadanie włosów, łamliwość paznokci, rozwarstwianie płytek paznokciowych, plamki na płytkach paznokciowych, brak połysku paznokci, spowolniony wzrost paznokci i włosów,

• zahamowanie regeneracji nabłonków, tkanki łącznej i chrząstek, łamliwość i rozdwajanie końcówek włosów, brak połysku włosów, łupież,

• złuszczanie przewodów słuchowych i małżowin usznych.

Substancje witaminopodobne (quasiwitaminy, witaminy niekompletne)

Grupa połączeń syntetyzowanych w organizmie człowieka, o działaniu witaminopodobnym.

Stanowią je substancje o zróżnicowanej budowie chemicznej i różnokierunkowych właściwościach biologicznych, odgrywających istotną role zarówno w ustroju człowieka, w farmakoterapii jak i w kosmetologii.

Niektóre z tych substancji posiadają wiele cech charakterystycznych dla witamin (np. kwasy tłuszczowe i ich pochodne (np. fosfolipidy), inozytol, kwas liponowy, kwas pangamowy, PABA, koenzym Q10, bioflawonoidy.

Często biosynteza tych połączeń jest zbyt mała, a czasem bardzo ograniczona lub niemożliwa (np. biosynteza długołańcuchowych kwasów omega-3-tluszczowych.

W przypadku zaburzonej biosyntezy omawianej grupy połączeń, niewłaściwego odżywiania się, chorób, ciąży itp. nieodzowna staje się ich suplementacja w formie odpowiednich preparatów farmaceutycznych.

Karnityna (Witamina Br) – (Levocarnitine, L-Carnitine, CARNITOR).

(CH3)3N+CH2-CH(OH)-CH2COO-

Maślan-3-hydroksy-4-trmetyloamoniowy

Nazwa karnityny pochodzi od łacińskiego słowa carnis, które znaczy mięso.

Bogatym źródłem karnityny są pokarmy zwierzęce, natomiast pokarm roślinny zawiera jej śladowe ilości.

Karnityna występuje w dwóch postaciach izometrycznych i w formie racemicznej (D1 i L) oraz D. L.

Aktywna biologicznie jest L-karnityna, natomiast izomer D hamuje działanie L-karnityny.

L-karnityna powstaje z dwóch egzogennych aminokwasów:

• Lizyny, która dostarcza szkieletu węglowego L-karnityny,

• Metioniny – dostarczającej grup metylowych.

W biosyntezie karnityny biorą ponadto udział: żelazo Fe2+, oraz witaminy BC i PP.

Karnityna znajduje się głównie w mięśniach szkieletowych i w mięśniu sercowym (98%).

Pozostała niewielka ilość znajduje się w wątrobie, nerkach, mózgu oraz innych narządach.

Karnityna jest związkiem biorącym udział w regulacji poziomu lipidów (tłuszczów) w naszym organizmie.

Jest substancją niezbędną w energetycznych przemianach kwasów tłuszczowych.

Niedobór L-karnityny jest powodem wewnątrzkomórkowego gromadzenia się lipidów, co skutkuje miopatią metaboliczną, która nie leczona może prowadzić do śmierci.

Niezwykle ważnym elementem jej działania jest stabilizacja (regulowanie) poziomu jonów potasu w komórkach, która ma wpływ na zwiększenie zdolności naszej tkanki mięśniowej do wykonywania intensywnych wysiłków fizycznych.

Karnityna odgrywa zasadniczą rolę w utlenianiu kwasów tłuszczowych, poprzez transport kwasy tłuszczowe z cytozolu poprzez błonę mitochondrialną do wewnątrz mitochondriom, gdzie w procesie odpowiednich reakcji (beta-oksydacja kwasów tłuszczowych) uzyskuje się konieczną do funkcjonowania organizmu energię.

Karnityna wykazuje zdolność do obniżania poziomu cholesterolu i triglicerydów (frakcje tłuszczów).

• Wpływa na procesy detoksykacji, np. eliminacja z ustroju toksycznego amoniaku w wyniku jego przemiany w mocznik wydalanego z moczem,

• Chelatując jony żelaza zmniejsza jego dostępność dla witaminy C, która w obecności żelaza działa jako prooksydant, indukując peroksydację lipidów w błonach komórkowych,

• Neutralizuje wolne rodniki,

• Wpływa na poziom neuroprzekaźników w mózgu (np. gama-aminomasłowego (GABA).

Inozytol (Inositol, cyclohexitol, inosimesol, myoinositol).

Inozytol jest substancją z grupy optycznie czynnych cyklicznych polialkoholi (cykohaksano-1,2,3,4,5,6-heksol) o cechach witaminy, przy czym jak dotąd nie zdefiniowano negatywnych objawów ze strony organizmu w przypadku niedoboru tego związku.

Preparat ten stosowany jest w terapii zaburzeń ukrwienia obwodowego na tle miażdżycowym, w chorobie Raynauda, a także w hiperlipidemii, w tym hipercholesterolemii.

Wg niektórych (niepotwierdzonych) źródeł, inozytol ma wywierać korzystne działanie profilaktyczne w niektórych chorobach skóry i jej przydatków (zapobiega np. wypadaniu i siwieniu włosów).

Inozytol występuje w różnych postaciach (m.in. w formie heksafosforanu (kwas fitynowy), w pełnych ziarnach zbóż, roślinach, owocach, mięsie i w jarzynach.

Kwas liponowy (Thioctic Acid, kwas tioktanowy, pipie acid; kwas 1,2-ditiolano-3-pentanowy).

Kwas liponowy (LA), jako koenzym odgrywa istotną rolę w metabolizmie organizmu człowieka (przemiany glukozy, kwasów tłuszczowych i innych źródeł energii w ATP, oksydacyjna dekarboksylacja α-ketokwasów, utlenianie aldehydów powstających w reakcji dekarboksylacji, formowanie acetylokoenzymu A).

Nie występuje w formie wolnej. Jest związany amidowo z resztą lizyny cząsteczki enzymu.

Właściwości:

• Powoduje obniżenie poziomu lipidów we krwi,

• Działa moczopędnie, a produkt jego redukcji kwas dihydroliponowy (DHLA) dzięki obecności grup sulfhydrylowych ma właściwości odtruwające,

• Działa antyoksydacyjnie,

• Regeneruje glutation (GS),

• Para DHLA/LA regeneruje inne antyoksydanty (Wit. C i Wit. E), podnosi poziom koenzymu Q10, który umożliwia regenerację Wit. E.

Kwas orotowy (Orotic Acid, Animal Galactose Factor, kwas uracyl-6-karboksylowy).

Substancja występująca w naturze, m.in. w warzywach korzennych, skwaszonym mleku, w niewielkich ilościach produkowana jest florę bakteryjną.

Kwas orotowy stanowi prekursor połączeń nukleotydowych.

• Obniża stężenie kwasu moczowego i cholesterolu we krwi.

• Stosowany jest w stanach niedoboru białka w ustroju, w tym w geriatrii, uszkodzeniach wątrobowych, a także w ostrej i przewlekłej dnie moczanowej.

Aktywna substancja w profilaktyce p/starzeniowej.

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe można zdefiniować jako wyższe monokarboksylowe kwasy alifatyczne (od kwasu masłowego) zarówno nasycone jak i nienasycone o ogólnym wzorze R-COOH.

W organizmach żywych odpowiednie kwasy tłuszczowe występują przede wszystkim w formie estrów (triglicerydów – tłuszczów), które są magazynowane w komórkach tłuszczowych, fosfolipidów – składników błon komórkowych, a także lipoprotein, czy też sfingo- i glikolipidów.

Ważną rolę odgrywają tutaj lipazy pod których wpływem następuje przekształcenie tłuszczów do kwasów tłuszczowych.

Jest to stymulowanie m.in.:

• Glukagonem,

• Adrenaliną,

• Adrenokortykotropiną.

Układ barwnikowy skóry

Funkcje:

- stała synteza barwnika oddawanego otaczającym keratynocytom w postaci ziarenek melaniny,

- jednostka melaninowa = melanocyt +36 keratynocytów,

- ilość melanosonów z ziarnami melaniny jest przyczyną różnic barwy skóry u ludzi,

-zdolność do mitozy i migracji w błonie podstawnej,

- ochrona skóry przed światłem.

uwarunkowana melaniną barwa skóry jest określana przez :

- czynnik rasy np. rasa kaukaska, rasy negroidalne ,

- czynniki genetyczne indywidualne

Czynniki hamujące proces melanogenezy:

- przede wszystkim Wit. C

-hormony – zwłaszcza kory nadnerczy np. glikokortykosteroidy.

RODZAJE MELANIN: (MÓWIŁA ŻE TO MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE!)

- FEOMELANINA (żółta do brunatno-czerwonej)

- EUMELANINA (brązowo-czarna)

Synteza melaniny odbywa się w melanocytach (podstawna, rozrodcza warstwa naskórka) tworzących skupiska w postaci ziarenek zwanych melanosomami.

Najważniejsze związki i enzymy w biosyntezie:

- tyrozyna (Tyr)

- 3,4 dihydroksyfenyloalanina (DOPA)

- dopachinon

- feo, -eumelaniny, melaniny typu mieszanego

Kluczowe enzymy:

- tyrozynaza (monooksygenaza)

- oksydaza katecholowa ( enzym Cu-zależny)

Właściwości melaniny:

-zdolność neutralizowania wolnych rodników

SAMOOPALACZE

-samoopalacze gwarantują niemal 100% bezpieczną opaleniznę

- są nieocenione w przypadku osób, które nie mogą bądź nie chcą się opalać

- ten rodzaj zabarwienia skóry nie chroni nawet w znikomym stopniu przed działaniem promieni UV.

Jednym z pierwszych związków użytych w preparatach samoopalających był nadmanganian potasowy o wzorze KMnO4.

Jego działanie opierało się na tworzeniu ditlenku manganu(IV)-MnO2, który zabarwiał na brązowo warstwę rogową naskórka.

Obecnie najczęściej stosowanym związkiem w samoopalaczach jest dihydroksyaceton( DHA)

DHA występuje w produktach samoopalających wielu znanych firm w stężeniu 2-5% (od 1959r)

Efekt brązowienia powstaje na skutek reakcji DHA z grupami funkcyjnymi np. NH2, aminokwasów keratyny, w warstwie rogowej naskórka.

W zależności od tego, z którym aminokwasem reaguje DHA daje nieco inne zabarwienie: żółte, brązowe lub pomarańczowe.

W ciągu 2 do 6 godzin od nałożenia preparatu powstają brązowe związki. Ponieważ komórki w warstwie rogowej naskórka ulegają stale procesowi złuszczania, opalenizna z czasem blednie i znika.

DHA jest związkiem:

-łagodnym (może być stosowany przez kobiety w ciąży)

-nie wywołuje podrażnień i alergii

-nie uszkadza naskórka

-nie działa kancerogennie (zwiększające ryzyko nowotworu)

-nie powoduje reakcji toksycznych

-jest całkowicie bezpieczny działający na poziomie zewnętrznej rogowej warstwy naskórka

-nie wnika głębiej w skórę

-nie zatyka porów przetłuszczającej się skóry

Nowoczesne preparaty samoopalające mają w swoim składzie obok DHA dodatkowe środki:

-składniki nawilżające

- wit . E

-kwasy owocowe

-filtry UVA i UVB

Odcień i intensywność koloru zależy od: ( TO TEŻ MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE !):

-naturalnej grubości warstwy naskórka , która im jest grubsza tym uzyskamy ciemniejszą opaleniznę

-wartości pH skóry

- ilości i rodzaju poszczególnych aminokwasów w skórze

-światło słoneczne nie wpływa na kolor opalenizny

- sztuczna opalenizna nie hamuje naturalnego przyciemniania skóry pod wpływem UV.

ERYTRULOZA

- homolog DHA z grupy ketotetroz

-naturalny węglowodan, o dużym powinowactwie do skóry

- posiada właściwości nawilżające

- nadaje skórze odcień czerwono- brązowy

Ze względu na większy rozmiar cząsteczki i zmienioną liofilowość nie wnika w warstwę rogową naskórka

-sprzyja to równomiernemu rozprowadzeniu preparatu

-uzyskuje się bardziej jednolity kolor opalenizny

-większa trwałość opalenizny

JUGLON

1. Brunatny barwnik z grupy miftochinonów uzyskiwany z zielonych łupin orzecha włoskiego, który zabarwia skórę na brązowo.

2. Wykorzystywany także do płukanek i szamponów- nadaje włosom piękne brązowe zabarwienie

1. Jest częściowo wchłaniany przez skórę i może u niektórych osób wywołać uczulenie

W celu wzmocnienia efektu przyciemniającego skórę w wielu preparatach obok juglonu stosuje się wyciągi z kakaowca lub olejek z drzewa hebanowego.

LAWSON

1. Naturalny barwnik z grupy naftochinonów- żółtawo- czerwony.

2. Pozyskiwany z liści henny

B-karoten (prowitaminaA)

- środek działający na kolor skóry (in-vivo od wewnątrz)

- pomarańczowy keratenoidowy barwnik

- występuje w świecie roślinnym (warzywa, owoce) oraz w żółtkach, maśle itp.

- gromadzi się w naskórku, nadając skórze brązowo- pomarańczowy odcień

- nie wpływa na proces melanogenezy

- posiada cenne właściwości antyoksydacyjne (jest filtrem UV)

Zasady stosowania samoopalaczy:

- kremy i balsamy równomiernie rozprowadzić na oczyszczonej skórze

- przy łuszczącym się naskórku i obszarach łojotokowych należy wykonać wcześniej peeling

- ok. 20 minut po pierwszym nałożeniu preparatu należy go położyć ponownie

- po rozprowadzeniu preparatu umyć ręce, w przeciwnym razie wewnętrzne strony dłoni barwią się na brązowo

- nie należy dopuszczać do kontaktu świeżo posmarowanej skóry z odzieżą – jedwab, nylon, wełna mogą się zabarwić

- zabarwienie utrzymuje się 3-5 dni po tym czasie należy powtórzyć

- najkorzystniej używać podbarwionych preparatów ponieważ wtedy wiadomo gdzie był nałożony.

Formy samoopalaczy:

- kremy

- mleczka

- emulsje

- balsamy

- spray’e

- kabiny natryskowe

ZALECA SIĘ OKRESOWE UŻYWANIE.