Technologia Postaci Leków WYK

2013-02-11

Temat: Maści

Podłoża maściowe

• Podłoże jest nośnikiem substancji leczniczej

• Może wykazywać także działanie ochronne lub nawilżające

• Charakter podłoża decyduje o zakwalifikowaniu maści jako krem, maści, żelu, pasty

• Właściwości podłoża przekładają się na właściwości biofarmaceutyczne (uwalnianie, wchłanianie substancji leczniczej) oraz aplikacyjne

• Mogą być stosowane zarówno samodzielnie jak i w mieszaninie i stanowić jedno lub wielofazowy

• Istnieją mieszaniny podłóż które są klasyfikowane jako maści

Pojęcia związane z podłożami maściowymi

• Liczba wodna – wyrażona w gramach ilość wody , która została trwale związana przez 100 g podłoża (FP IV)

• Liczba estrowa – ilość mg KOH potrzebna do zmydlenia estrów zawartych w 1,0g badanego preparatu

• Liczba nadtlenkowa – ilość milimoli aktywnego tlenu zawarta w 1,0 g badanego tłuszczu

• Liczba zmydlenia – ilość mg KOH potrzebna do zmydlenia i zobojętnienia wolnych kwasów tłuszczowych zawartych w 1 ,0 g badanego tłuszczu

Podział podłoży

• Podział podłoży maściowych opiera się na ich

  • Charakterze fizykochemicznym

    • Lipofilowe

    • Hydrofilowe

  • Zdolność emulgowania i zawartość i wody

    • Podłoża bezwodne

    • Podłoża absorpcyjne

    • Podłoża o charakterze emulsji

  • Składzie

    • Podłoża jednoskładnikowe

    • Wieloskładnikowe

    • Maści farmakopealne

Podłoża lipofilowe (hydrofobowe) bezwodne

• Mają małą zdolność wiązania wody

• Często są jednoskładnikowe

• Wyróżnić można

  • Podłoża węglowodorowe

    • Wazelina

    • Parafina

  • Podłoża glicerydowe (tłuszczowe)

    • Smalec wieprzowy

    • Oleje roślinne

  • Oleje silikonowe

Podłoża węglowodorowe

• podłoża węglowodorowe cechują się bardzo dużą trwałością chemiczną i małą reaktywnością

• nie ulegają zmianom pod wpływem wilgoci i światłą

Vaselinum

• Wazelina jest jednym z produktów destylacji ropy naftowej

• Jest mieszaniną węglowodorów nasyconych długo- i krótko-łańcuchowych

• W wazelinie 10-30% węglowodorów ma postać stałą

• Struktura wazeliny jest sieciowa. Jest cechą charakterystyczną jest możliwość wyciągania w nitki

Vaselinum Flavum – wazelina żółta

• Synonim – Vaselinum

• Mieszanina oczyszczonych półstałych węglowodorów

• Postać i właściwości: żółta, przeświecająca, tlusta, miękka, ciągliwa masa. Po stopieniu przezroczysta, żółta, bezwonna lub osłąbym swoistym zapachu. W świetlw dziennym może wykazywać słabą niebieskozieloną fluoerescencję

• Temperatura kroplenia: 40-60^oC

• Temperatura kroplenia – temperatura przy której w określonych warunkach badana substancja zaczyna spływać kroplami

• Bardzo trudno rozpuszcza się w etanolu, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie i glicerolu (860 g/l)

• Przechowywanie – w zamkniętych opakowaniach

• Zastosowanie: do przygotowania postaci leku - podłoża do maści

Vaselinum album – waselina biała

• Syn: Paraffinum molle album, Petrolatum album

• Mieszanina oczyszczonych i wybielonych węglowodorów

• Postać i właściwości: biała, przeświecająca, tłusta, miękka, ciągliwa masa. Po stopieniu przezroczysta, bezbarwna lub zielonkawa, bezwonna lub o słabym swoistym zapachu. Może wykazywać fluorescencję

• Znajduje zastosowanie w maściach z antybiotykami i hormonami jako lepiej oczyszczona

• Wazelina ma ograniczone zdolności wody – liczba wodna ok. 10

• Nie nadaje się do maści w której substancja lecznicza znajduje się w roztworze wodnym

• Można stosować jako podłoże do maści – zawiesin, np. z kwasem salicylowym

• Oczyszczanie wazeliny polega na uwodornieniu lub zastosowaniu kwas siarkowego z adsorbentami. W zależności od stopnia oczyszczenia otrzymuje się wazelinę białą lub żółtą

• Obecnie częściej używa się wazeliny białej. Żółta zwykle stosowana jest dla maści barwnych

• Wazelina wykazuje działanie okluzyjne – hamuje parowanie wody z powierzchni skóry. Powoduje to zwiększenie nawilżenia i wzrost przenikanie substancji leczniczych (działanie b. ograniczone – wazelina ciężko oddaje substancje leczniczą)

• Jest podłożem dla maści o działaniu epidermalnym – powierzchnowym

• Wady

  • Trudno zmywalna

    • Nie nadaje się na skórę owłosioną

  • Powoduje uczucie tłustości

  • Brudzi

• Możliwe podrażnienia i uczulenia skóry, a przy częstym stosowaniu – zgrubienie naskórka i trądzik

Wazelina sztuczna

• Mieszanina parafiny ciekłej i stałej (4:6)

• Podobne właściwości do wazeliny naturalnej

Paraffinum – Parafina

• Wyróżnić można

  • parafinę stałą (paraffinum solidum, parafainum cerezinum, cerezyna)

  • parafinę ciekłą (paraffinum liquidum, oleum minerale album

Paraffinum solidum

• postać i właściwości – bezbarwna lub biała, przeświecająca masa, często krystaliczna

• temperatura topnienia 50-70^oC
  bardzo trudno rozpuszcza się w etanolu, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

• przechowywanie: w temperaturze nie wyższej niż 15^oC

• zastosowanie: do przygotowania postaci leku

Paraffinum liquidum

• bezbarwna oleista, przezroczysta ciecz

• działanie i zastosowanie; przeczyszczające, do przygotowania postaci leku

  • dawki zwykle stosowane: do 50g/dobę

Podłoża glicerydowe - tłuszczowe

Adeps suilus – smalec wieprzowy

• wytopiony w łaźni wodnej, przecedzony na gorąco tłuszcz z niesolonych, oczyszczonych z tkanki mięsnej i błon, tkanek tłuszczowych otaczających jelita zdrowych świń

• jest to biała, tłusta, miekka masa, o słabym swoistym zapachu. Nie powinna wykazywać zjełczałego zapachu

• temperatura topnienia: 38-42^oC

• bardzo trudno rozpuszcza się w etanolu, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

• łatwo wchłania się przez skórę, wraz z nim wchłania się substancja lecznicza

• stosowany do sporządzania maści siarkowej 30% (mieszanina smalcu i siarki 7+3)

• ulega jełczeniu, musi być przechowywany w zamkniętych opakowaniach w temperaturze do 15^oC

Oleje roślinne

• oliwa z oliwek

• olej sojowy

• olej migdałowy

• olej arachidowy

• nie stanowią osobnego podłoża

Olej silikonowy

• polimer krzemoorganiczny

• im większy stopień polimeryzacji tym większa lepkość silikonów

• zalety

  • trwałość chemiczna

  • na skórze tworzy film nieprzepuszczalny dla wody

  • olej silikonowy jest składnikiem maści ochronnych, zapobiegających odparzeniom i odleżynom.

• Nie powinno się stosować na zmienioną zapalnie, uszkodzoną lub zranioną skórę, należy unikać działania okluzyjnego

Podłoża absorpcyjne/ emulsyjne B

• Podłoża jednofazowe, dwu lub kilku składnikowe (składniki litofilne + emulgatory)

• Są to podłoża bezwodne, ale mają duże zdolności wiązania wody

• W skład podłoża wchodzą często

  • Lanolina

  • Cholesterol

  • Woski

  • Monostearynian glicerolu

Lanolinum – lanolina

• Synonimy: lanolina bezwodna, lanolinom anhydricum, Adeps Ianae, Cera lanae

• Postać i właściwości: żółta, mazista, masa o swoistym zapachu, pali się świecącym i kopcącym płomieniem

• Temperatura kroplenia: 38-44^oC

• Dość trudno rozpuszcza się w gorącym etanolu

• Przechowywanie: w zamkniętych całkowicie wypełnionych opakowaniach w temperaturze nie wyższej niż 15^oC, chronić od światła

• Czasami określana jako tłuszcz z wełny owczej

• Chemicznie – ester alkoholu sterolowego z kwasem tłuszczowym

• Nie rozpuszcza się w wodzie

• Zawiera także wolne alkohole sterolowe (głównie cholesterol) i alkohole alifatyczne

• Wady lanoliny

  • Nieprzyjemny zapach

  • Ulega jełczeniu

  • Trudno się rozsmarowuje

  • Może uczulać

• Zalety

  • Duża liczba wodna - 200

  • Możliwość łączenia z podłożami litofilnymi

Zmiana liczby wodnej podłoża po dodaniu emulgatora

Podłoże Emulgator Liczba wodna

Wazelina 10

Cholesterol (0,5%) 195

Lanolina (25%) 240

Smalec 15

Lanolina (20%) 113

Lanolina 200

Euceryna 300

Podłoża z lanoliną

• Maść zwykła/maść prosta – Unguentum Simple

  • Żółtawa lub jasnobrunatna przeświecająca, miękka masa

  • Trudno rozpuszczalna w etanolu, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

  • Przygotowanie

    • Lanolinom anhydricum 10,0 cz

    • Vaselinum album 90,0 cz

    • Składniki stopić na łaźni wodnej, mieszać do zastygnięcia

  • Przechowywanie: w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła

  • Zastosowanie: podłoża do maści o charakterze adsorpcyjnym

• Podłoże trójskładnikowe do maści ocznych FPV

  • Przygotowanie

    • Paraffinum liquidum 10,0

    • Lanolinum anhydricum 10,0

    • Vaselinum album 80,0

    • Podłoże po stopieniu i stwierdzeniu nieobecności zanieczyszczeń mechanicznych należy wyjaławiać przez 1 godzinę w temperaturze 160^oC

• Unguentum molle – maść miękka podłoże adsorpcyjne z 50% lanoliną

  • Przygotowanie

    • Lanolinum anhydricum 50,0 cz

    • Vaselinum album 50,0 cz

    • Topimy, mieszamy, dodajemy termostabilną substancję leczniczą, zostawiamy do zastygnięcia, substancje termolabilne lub parujące dodajemy po zastygnięciu

• Paraffini unguentum FPIII

  • Przygotowanie

    • Ceresinum 40,0

    • Paraffinum liquidum 50,0

    • Lanolinum anhydricum 10,0

    • Cerezynę i lanolinę stopić na łaźni wodnej, dodać parafiny płynnej, przecedzić przez płótno i mieszać dopóki parafina nie zastygnie

• Lanolina uwodniona FP IV

• Lanolinum hydricum, Adeps lanae cum aqua

• Rp.

  • Lanolinum anhydricum 3 cz

  • Aqua 1 cz

  • Do stopionej lanoliny wprowadza się przy ciągłym mieszaniu wodę

  • Można także utrzeć lanolinę z wodą przy ciągłym mieszaniu

• Mam miękką konsystencję, jest barwy kremowej

• Ma charakter kremu

• Stosowana na spierzchnięta skórę

Poprzez zmydlenie lanoliny otrzymujemy alkohole steroidowe – Alcoholes lanae lub Alcoholes dipis lanae, Euceryt, Lanoceryt

• Jest to biała, krucha, woskowa masa o dużej zawartości steroli

• Nie rozpuszcza się w wodzie

• Dodany do podłoża znacznie zwiększa liczbę wodną (emulsje)

• Wchodzi w skład euceryny

Euceryna - Eucerinum

• Jedno z podstawowych podłoży maściowych

• Dawniej była mieszaniną 6% eucerytu i 94% wazeliny

• Obecny skład

  • Alcohol cetylicus 3 cz

  • Cholesterolum 2 cz

  • Vaselinum album 95 cz

• Posiada bardzo dużą liczbę wodną 300

• Pozwala sporządzać maści o charakterze kremów

Cholesterolum

• Białe, woskowate, błyszczące kryształy w kształcie blaszek lub krystaliczny proszek prawie bez zapachu

• Przy dłuższym przechowywaniu substancja nieco ciemnieje

• Temperatura topnienia 147-150^oC

• Rozpuszczalność – dość trudno rozpuszcza się w etanolu, praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

• Przechowywanie: w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła

• Do przygotowania postaci leku

• Dobry emulgator w/o

Cholesteroli ungunetum

• Biała, przeświecająca jednorodna miękka mas

• Bardzo trudno rozpuszcza się w etanolu, nie rozpuszcza się w wodzie

• Rp.

  • Cholesterolum 3,0

  • Vaselinum album 18,0

  • Paraffinum solidum 15,0

  • Paraffinum liquidum 64,0

  • Cholesterol, wazelinę i parafinę stałą stopić na łaźni wodnej, dodać ogrzanej parafiny ciekłej i mieszać do zastygnięcia

Vaselinum hydrophilicum – Wazelina hydrofilowa

• Biała lub żółtawobiała, prześiwcająca, jednorodna miękka masa

• Praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

• Liczba wodna nie mniejsza niż 250

• Przechowywać w zamkniętych opakowaniach

• Zastosowanie: podłoże do maści o charakterze absorpcyjnym

• Przygotowanie

  • Cholesterolum 3,0

  • Alkohol stearylicus 3,0

  • Cera alba 8,0

  • Vaselinum album 86,0

• Cholesterol, alkohol stearynowy i wosk biały stopić na łaźni wodnej, dodać wazeliny białej, ogrzewać do jej stopienia, a następnie mieszać do zastygnięcia

• Wazelina hydrofilowa jest składnikiem maści kamforowej i maści cynkowej FPIV

Woski

• Estry wyższych kwasów tłuszczowych i długołańcuchowych alkoholi

• Słabe emulgatory w/o

• Pełnią rolę emulgatorów pomocniczych lub utwardzaczy

Cera flava – wosk żółty

• Substancja otrzymywana przez stopienie pozbawionych miodu plastrów wosku, wytwarzanych przez pszczoły

• Postać i właściwości: żółta lub szarożółta masa o przełamie ziarnistym, o słabym zapachu miodu. Po stopieniu tworzy ciemnożółtą, przezroczystą ciecz

• Temperatura kroplenia: 61-65^oC

• Rozpuszczalność: rozpuszcza się we wrzącym etanolu (760 g/l), praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie i etanolu

• Przechowywanie: chronić od światła

• Zastosowanie: do przygotowania postaci leku, podłoża do maści

Cera alba – wosk biały

• Otrzymywanie przez wybielenie wosku żółtego

• Postać: biała lub żółtawo biaława masa o przełamie ziarnistym. Po stopieniu tworzy bezbarwną lub jasnożółtawą, przezroczystą ciecz o bardzo słabym swoistym zapachu

• Pozostałe właściwości – jak dla wosku żółtego

Unguentum album - maść biała

• Postać i właściwości- biała lub jasnożółta, przeświecająca, jednorodna miękka masa

• Rozpuszczalność: preparat praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie

• Przygotowanie

  • Cera alba 5,0 cz

  • Vaselinum album 95,0 cz

  • Wosk biały i wazelinę stopić na łaźni wodnej i mieszać do zastygnięcia

• Liczba wodna nie mniejsza niż 20

• Przechowywanie: zamknięte opakowania, chronić od światła

• Podłoże do maści o charakterze absorpcyjnym

Olbrot – Cetaceum

• Otrzymuje się go z masy wypełniającej jamę głowy waleni

• Postać i właściwości: białą lub lekko żółtawa, tłusta w dotyku masa, po zwilżeniu etanolem (760 g/l) dającą się rozetrzeć na proszek

• Temperatura topnienia: 43-50^oC

• Rozpuszczalność: substancja rozpuszcza się w olejach i wrzącym etanolu (760 g/l), praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie i etanolu

• Przechowywanie: w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła

• Zastosowanie: do przygotowania postaci leku

• Olbrot nadaje maściom perłowy odcień