Cykl koniunkturalny

Cykl koniunkturalny to krótkookresowe, periodycznie powtarzające się (okresowo) wahania aktywności gospodarczej (głównie wielkości produkcji) wokół trendu.

Trend, inaczej tendencja rozwojowa – długookresowe zmiany aktywności gospodarczej.

Rodzaje cykli koniunkturalnych

1. Ze względu na długość trwania

1.1 Cykle krótkie – Kitchina – około 3,5roku – związany głównie z wahaniami poziomu zapasów w gospodarce

1.2 Cykle średnie – Juglara – trwa około 7 – 10, 8 – 11 lat

1.3 Cykle długie – Kondratieva – „długie fale” – trwa około 50 – 60 lat

1.4 Cykle super długie – Van Ewika – około 160 lat

Około 70 lat trwają okresy wzrostowe, około 90 spadkowe

2. Przebieg

2.1 Cykl klasyczny – przebiegał do II wojny światowej

2.2 Cykl współczesny – zdeformowany – przebiega inaczej niż cykl klasyczny, po II wojnie światowej

3. Ze względu na zasięg

3.1 cykle regionalne

3.2 cykle krajowe

3.3 cykle światowe

Porównanie cyklu klasycznego ze współczesnym

W cyklu klasycznym są 4 fazy, a we współczesnym 2 fazy. Faza wzrostowa – faza ekspansji, a spadkowa – recesji(cykl współczesny). Powstały one z połączenia faz cyklu klasycznego – odpowiednio spadkowych i wzrostowych. Przez to połączenie zatarciu uległy punkty zwrotne. Cykl współczesny jest bardziej płaski, mniej głęboki niż klasyczny. Najczęściej ta faza spadkowa w cyklu współczesnym uległa wydłużeniu. Dwie ostatnie cechy wiążą się z oddziaływaniem paostwa po II wojnie światowej. Przedłużenie fazy spadkowej spowodowane jest zakłóceniami ze strony paostwa. W cyklu klasycznym w fazie spadkowej malały m.in. ceny, współcześnie one często nawet wzrastają, co wiąże się z nasileniem inflacji i wzrostem monopolizacji po II wojnie.

Długość cyklu koniunkturalnego – czas jaki upływa pomiędzy dwoma najbliższymi górnymi i dolnymi punktami zwrotnymi

Głębokość cyklu koniunkturalnego – różnica pomiędzy wielkością dochodu narodowego, w górnym lub dolnym punkcie zwrotnym, a wielkością dochodu narodowego na poziomie trendu odpowiadającego tym punktom.

Amplituda wahań koniunkturalnych – różnica pomiędzy wielkością dochodu narodowego w górnym i dolnym punkcie zwrotnym

Przyczyny cyklu koniunkturalnego

1. Przyczyny egzogeniczne – zewnętrzne w stosunku do systemu gospodarczego

1.1 „Teoria plam na słońcu” – Jevonsa – XIX wieczna teoria, wg ówczesnej wiedzy agrotechnicznej uważano, że pojawiająca się na przemian większa i mniejsza ilość plam na słońcu powoduje odpowiednio okresy urodzaju i nieurodzaju. Skutkiem tego są wahania cen żywności i koszty utrzymania, z rolnictwa przenosi się na inne gałęzie gospodarki.

1.2 Teoria innowacji – inaczej determinizmu technologicznego Józefa Shumpetera – postęp techniczny trwa w czasie, ale pojawiają się epokowe wynalazki, dyfuzja wynalazków powoduje wzrost wydajności i produkcji, po jakimś czasie na skutek względnego nasycenia dobrem zgłaszany jest mniejszy popyt, co powoduje ograniczanie produkcji.

1.3 Teoria cyklu politycznego – dotyczy krajów wysoko rozwiniętych, władza po wygranych wyborach prowadzi politykę oszczędności, ponieważ obiecała wyborcom racjonalne gospodarowanie, gromadzi też rezerwy, które wykorzystuje do nakręcenia koniunktury przed zbliżającymi się wyborami. W niektórych interpretacjach mówi się, że władza po wyborach świadomie doprowadza do zepsucia wskaźników makroekonomicznych, aby przed następnymi wyborami doprowadzić do ich poprawy.

2. Przyczyny endogeniczne – tkwiące w systemie gospodarczym.

2.1 Teoria inwestycji J.M. Keynesa – Keynes rozpoczął analizę od początkowego okresu boomu, kiedy jest stosunkowo wysoka krańcowa wydajność kapitału i krańcowa skłonność do konsumpcji – ksk oraz stosunkowo niska stopa procentowa, optymistyczne nastroje przedsiębiorców, następuje zwiększanie inwestycji(efekty mnożnikowe), po jakimś czasie obniża krańcowa wydajność kapitału ponieważ wzrastają koszty produkcji. Koszty produkcji wzrastają, bo wyczerpują się niektóre surowce i wzrastają płace. Maleje ksk, czyli wzrasta kso, a jak maleje ksk to zmniejsza się popyt konsumpcyjny, co powoduje, że przedsiębiorcy ograniczają inwestycje a tym samym produkcję.

Inflacja

luka inflacyjna – nadwyżka globalnego popytu nad globalną podażą, odwrotnością jest luka deflacyjna.

Inflacja – to długotrwały wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce.

Przeciwieństwem inflacji jest deflacja – długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen w gospodarce.

Stagflacja – inflacja + stagnacja gospodarcza

Stagnacja gospodarcza – zatrzymanie zmian PKB

Slumpflacja – inflacja, której towarzyszy spadek PKB

Mierzenie inflacji

1. Deflator PKB, PNB

2. Wskaźnik, indeks zmian cen dóbr konsumpcyjnych

Koszyk – zestaw dóbr nabywanych w określonych ilościach w danym czasie przez przeciętne gospodarstwo domowe.

3. Wskaźnik zmian cen dóbr produkcyjnych

Analogicznie występuje koszyk dóbr producenta.

Rodzaje inflacji

1. Kryterium ze względu na tempo:

1.1. Umiarkowana – do 10%

1.2. Galopująca – 2, 3 cyfrowa

1.3. Hiperinflacja – gwałtownie przybierający na sile wzrost cen, uniemożliwiający sterowanie procesami gospodarczymi

Równoległy podział:

1.1 Pełzająca – sekularna – do 20%

1.2 Przyspieszona – pulsująca – 20 – 30%

1.3 Galopująca – 2, 3 cyfrowa, powyżej 30%

1.4 Hiperinflacja

2. Sposób przejawiania się:

2.1 jawna – otwarta – przejawia się poprzez wzrost cen

2.2 ukryta – tłumiona – związana z zamrożeniem cen i płac, ceny i płace na niezmienionym poziomie, kolejki przed sklepami, bo występuje luka inflacyjna.

3. Oczekiwanie:

3.1 oczekiwana – inaczej inercyjna – podmioty gospodarcze spodziewają się.

3.2 nieoczekiwana – czyli taka, której podmioty gospodarcze nie spodziewają się.

4. Przyczyny:

4.1 Monetarystyczna teoria inflacji - Milton Friedman – czołowa postad monetarystów – inflacja jest zjawiskiem czystko pieniężnym, jej przyczyną jest pojawienie się nadmiernej ilości pieniądza w stosunku do zapotrzebowania gospodarki na pieniądz.

Wzrasta nominalna podaż pieniądza co powoduje w krótkim okresie wzrost realnej podaży pieniądza, na rynku pieniężnym pojawia się nierównowaga, maleje stopa %, wzrasta popyt na kredyt, wzrasta popyt na dobra, co przy danej podaży powoduje nadwyżkę popytu globalnego nad podażą globalną. Na skutek mechanizmu dostosowawczego wzrasta przeciętny poziom cen, ostatecznie o tyle o ile wzrosło nominalna podaż pieniądza następuje powrót do wyjściowej realnej podaży pieniądza.

Pierwotny wzrost nominalnej podaży pieniądza spowodował wzrost przeciętnego poziomu cen, ale nie zmieniła się wielkość produkcji w gospodarce.

4.2 przyczyny popytowe i podażowe

4.2.1 popytowe – inflacja popytowa – ciągniona przez popyt – tworzenie nadmiernego popytu – luki popytowe – nadmierny wzrost mogą powodować gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo(inflacjogenne i nieinflacjogenny sposoby finansowania budżetu).

4.2.2 Podażowe – luka popytowa spowodowana jest poprzez spadek globalnej podaży, spadek podaży powoduje wzrost kosztów – inflacja kosztowa, odmianą inflacji kosztowej jest inflacja płacowa(roszczeniowa, żądaniowa) – płaca jeden z rodzajów kosztów. Spirala inflacyjna – wzrost płac w jednych branżach – wzrost płac w innych branżach, wzrost kosztów produkcji – wzrost cen – wzrost kosztów utrzymania – walka o podwyżki.

Dążenie do maksymalizacji zysków – inflacja pchana przez zyski, inflacja strukturalna – zmiany w strukturze podaży - nienadążanie podaży do popytu, inflacja importowana – transfer inflacji, import inflacji, nabywane są dobra w kraju, w którym występuje inflacja – dobra produkcyjne i konsumpcyjne.

Skutki inflacji:

1. Spadek siły nabywczej pieniądza – siła nabywcza pieniądza – ilość dóbr, którą można kupić za określoną sumę pieniądza

Skutki inflacji umiarkowanej:

• Konsekwencje dla wzrostu gospodarczego – niektórzy ekonomiści uważają, że stosunkowo niewielka inflacja jest korzystna dla wzrostu gospodarczego. W sytuacji gdy ceny wzrastają szybciej niż koszty wzrastają zyski, co zachęca producentów do zwiększania produkcji, w skali gospodarki jest to wzrost gospodarczy. W długim okresie po przeminięciu korzystnej koniunktury pozostają niedokończone inwestycje, zamrożone nakłady inwestycyjne.

• Konsekwencje dla pożyczkodawców i pożyczkobiorców – jeżeli stosowana jest zasada nominalizmu, to tracą pożyczkodawcy, zyskują pożyczkobiorcy, bo maleje realna wartość długu,

• Konsekwencje dla odbiorców i dostawców – jeżeli zapłata przedłuża się w czasie, a wzrosła inflacja, to jest to korzystne dla odbiorców, ponieważ maleje realna wartość długu wobec dostawców. Umowy mogą zawierać klauzule pozwalające na zmianę ceny w razie inflacji, ale jest to niekorzystne dla odbiorców, ponieważ utrudnia sporządzenie rachunku ekonomicznego.

• Konsekwencje dla kursu walutowego –

Skutki inflacji wysokiej:

• „Ucieczka od pieniądza” – lokowanie w dobra realne, dobra rzeczowe, ale zakłócenie funkcjonowania rynku.

• „Koszty często zmienianych jadłospisów” – przy zmianie cen w restauracji i In. przedsiębiorstwach tak szybko jak rośnie inflacja, trzeba zmieniać cenniki – łączą się z tym koszty,

• „Koszty szybko zdzieranych zelówek” – nie opłaca się z banku pobierać na raz zbyt dużych kwot, lepiej częściej małe kwoty.

• „hipoteza Fishera” – wzrost inflacji o 1% powoduje wzrost stopy procentowej o 1% - wynika to z przystosowania systemu bankowego do inflacji, ale nie koniecznie musi ten skutek wystąpić.

Walka z inflacją

1. Zamrożenie cen i płac – luka inflacyjna nie jest niwelowana przez wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce – narzędzie bezpośrednie,

2. Polityka cenowa – przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen, przeciwdziałanie monopolizacji,

3. Polityka dochodowa – przeciwdziałanie nadmiernemu, nieuzasadnionemu wzrostowi wynagrodzeń,

4. Polityka pieniężna,

5. Polityka budżetowa.

Handel zagraniczny

Kraje wysokorozwinięte specjalizują się w produkcji większej ilości towarów, a mniej rozwinięte – surowców.

Teorie handlu zagranicznego

1. Teoria kosztów absolutnych A. Smitha – kraj specjalizuje się w wytwarzaniu i eksporcie dóbr, których koszty produkcji są niższe niż w innych krajach,

2. Teoria przewag komparatywnych – D. Ricardo

3. Teoria obfitości zasobów Heckschera – Ohlina – Samuelsona – dany kraj w zależności od tego czy posiada relatywnie więcej kapitału czy pracy w porównaniu z innymi będzie on odpowiednio stosował techniki kapitałochłonne czy pracochłonne.

4. Teoria luki technologicznej Posnera – kraje o wysokim dynamizmie innowacyjnym specjalizują się w wytwarzaniu dóbr nowoczesnych, a pozostałe mniej nowoczesne.

Narzędzia polityki handlowej:

1. Cło – obowiązkowa opłata jaką importer rzadziej eksporter musi uiścid na rzecz budżetu paostwa (są też cła tranzytowe),

2. Ograniczenia ilościowe – inaczej kontyngenty, kwoty w imporcie rzadziej w eksporcie – pozwolenia na import ograniczonej ilości dóbr.

3. Bariery poza taryfowe – normy, regulujące wymogi w odniesieniu do importowanych towarów.

4. Subsydia eksportowe – wyrównanie różnicy pomiędzy kosztami produkcji, a ceną oferowaną na rynku zagranicznym.

5. Subsydia przeciwko importowi – pokrycie różnicy pomiędzy kosztami produkcji, a ceną na rynku krajowym, która jest równa cenie towaru importowanego.

6. Umowy handlowe – regulują zasady handlu pomiędzy dwoma krajami z klauzulami, jedna z nich – klauzula traktowania narodowego – kraj zobowiązuje się traktowad towary partnera zagranicznego nie gorzej niż własne.

7. KUN – klauzula największego uprzywilejowania – kraj zobowiązuje się traktowad towary partnera zagranicznego nie gorzej niż najbardziej uprzywilejowanego partnera w handlu zagranicznym.

8. Kurs walutowy

9. Dumping – cena na rynku zagranicznym jest niższa niż na rynku krajowym, często niższa niż koszty produkcji, nie pokrywa kosztów produkcji.