PRZYKŁADY ĆWICZEŃ DLA FUNKCJI PERCEPCYJNO-MOTORYCZNYCH:

1. MOTORYKA WIELKA:

• ćwiczenia tułowia, skłony i skręty w różnych kierunkach;

• krążenia głowy w różnych pozycjach;

• sprawne chodzenie i bieganie po podłożu równym i zróżnicowanym: wymijanie przeszkód, slalomy, poruszanie się po określonym torze, np. po wyznaczonym między krzesłami, między drążkami, po narysowanej ścieżce, chodzenie po wyznaczonej linii;

• podskoki obunóż i na jednej nodze, pojedyncze i w seriach po kilka;

• przeskakiwanie przeszkód, ćwiczenia ze skakanką;

• zeskoki z różnych wysokości;

• czołganie się, chodzenie na czworaka, przechodzenie przez obręcz;

• ćwiczenia równoważne: po desce, ławeczce, narysowanej ścieżce;

• ćwiczenia wykonywane na czworaka;

• ćwiczenia rąk: wymachy do przodu, do tyłu, krążenie ramion;

• zwijanie palcami stóp apaszek, szarf, kocyków;

• chwyty oburącz i jedną ręką (przedmiotów rzucanych do dziecka);

• rzuty dowolne i do celu z odległości dowolnej i określonej;

• podrzucanie, odbijanie, toczenie piłki, obręczy;

• opuszczanie i podnoszenie;

• bieg do celu z wykonaniem określonych czynności;

• taniec;

• pantonima.

1. MOTORYKA MAŁA:

• malowanie palcami za pomocą farby;

• malowanie pędzlami o różnej grubości;

• wydzieranie, darcie papieru o różnej twardości;

• wycinanie;

• przeplatanie;

• składanie, zaginanie papieru o różnej twardości;

• modelowanie z dłoni układów;

• zabawy wtyczkowe;

• nawlekanie;

• zapinanie i odpinanie;

• zakręcanie i odkręcanie;

• pakowanie paczek;

• wyginanie drutów o różnej twardości;

• konstrukcje klockowe;

• sypanie piasku, ryżu, grochu;

• wałkowanie materiału o różnej fakturze;

• maczanie rąk w wodzie zimnej i ciepłej;

• przesuwanie palcem koralików;

• lepienie z plasteliny, ciastoliny;

• wodzenie palcem po materiałach o różnej fakturze;

• klaskanie z różnym nasileniem;

• łapanie piłek;

• kalkowanie i przerysowywanie;

• zamalowywanie konturów;

• obwodzenie szablonów;

• ćwiczenia grafomotoryczne- łączenie kropek, aż do uzyskania wzorów.

1. ORIENTACJA PRZESTRZENNA:

• wskazywanie dziecku części ciała i nazywanie ich;

• obrysowywanie różnych części ciała na rysunkach i nazywanie ich;

• utrwalanie prawej i lewej strony ciała np.:

• podaj mi lewą rękę;

• podnieś prawą nogę do góry;

• dotknij prawą ręką do lewego ucha;

• wskaż lewą ręką prawe oko;

• podnieś prawą rękę i lewą nogę;

• ręka lewa w bok, noga prawa do przodu.

• orientacja w schemacie ciała osoby znajdującej się na przeciwko:

• pokaż jej lewą rękę, prawe oko, lewą nogę itd.;

• weź lewą ręką czerwony ołówek i połóż po mojej prawej stronie (stoimy przed dzieckiem przodem);

• utrwalanie kierunków przestrzennych:

• zrób krok do przodu;

• obejrzyj się do tyłu;

• zrób 2 kroki w bok i w lewo;

• 2 kroki do przodu, zwrot w prawo i stajemy na lewej nodze;

• weź do prawej ręki ołówek leżący po lewej stronie i połóż go na zeszycie;

• chwyć ołówek i połóż go po prawej stronie na ławce;

• narysuj słońce w prawym górnym rogu kartki, w lewym dolnym rogu umieść kwadrat:

• opisz mi jak położone jest np. drzewo w stosunku do innych przedmiotów na tym obrazku, gdzie w tej chwili stoisz w stosunku do rozmieszczenia mebli w tym pokoju, itp.

1. PERCEPCJA SŁUCHOWA:

1. SŁUCH FIZYCZNY- Różnicowanie dźwięków nie wchodzących w skład mowy ludzkiej:

• rozpoznawanie dźwięków różnych przedmiotów z otoczenia:

• odgłosów dochodzących z ulicy;

• sygnałów różnych pojazdów;

• dźwięków powstających przy pracy różnych uderzeń (sprzęty, maszyny,

• instrumenty);

• odgłosów ptaków, zwierząt (głosy natury).

1. SŁUCH FONEMATYCZNY:

• wypowiadanie słów podobnie brzmiących, dziecko wskazuje obrazki po usłyszeniu ich nazw:

• np.czapka – żabka, bucik – budzik;

• różnicowanie takich samych sylab w szeregu różnych lub o podobnym brzmieniu,

• np.:pa, ga, da (dziecko sygnalizuje moment usłyszenia żądanej sylaby);

• podanie wyrazów o znaczeniu kontrastowym:

• np. biuro – pióro.

1. ANALIZA I SYNTEZA SŁUCHOWA:

• zdań:

• ile zdań słyszysz? :

• np. To As. On głośno szczeka. Pilnuje domu;

• ile wyrazów słyszysz w zdaniu?:

• np. To lala./ Kot pije mleko./ Ewa idzie do domu;

• układanie zdań o podanej liczbie wyrazów do obrazków:

• np. ma, klocki, Ala;

• wyrazów:

• podział wyrazów na sylaby:

• np. klaskanie ilości sylab;

• rozpoznawanie ostatniej sylaby w wyrazie:

• np. dziecko ma klasnąć gdy usłyszy w wyrazie podaną sylabę, np.: ra: kura, góra, skóra, dama, rura; sza: kasza, kosa, wiesza, miesza, rysuje)

• rozpoznawanie sylaby w środku wyrazu:

• np. da: podanie, śniadanie, zebranie, kupowanie, sprzedawanie;

• zabawy z kończeniem wyrazów:

• np. mówimy pierwszą sylabę, a dziecko podaje cały wyraz i wskazuje, który to obrazek, np. ko – kozioł;

• dziecko wymyśla wyrazy zaczynające się od podanych sylab:

• np. ta-, sa -, ko-, ma-, no-, bu-, le-;

• Łańcuch sylabowy, tzn. ostatnia sylaba w wyrazie poprzedzającym musi być taka sama jak pierwsza sylaba w następnym wyrazie:

• np. no – ga, ga – pa, pa-da, da – ma, ma– ta, ta – ma.

• wyróżnianie w nagłosie (na początku wyrazu) samogłosek, np. rozpoznawanie przedmiotów zaczynających się podaną samogłoską, grupowanie obrazków na daną głoskę, dobieranie pary obrazków, zabawy typu, „co nie pasuje?”:

• np.: indyk – kura – owca – osioł;

• wyróżnianie w nagłosie (na początku wyrazu) spółgłosek, (podobne ćwiczenia j.w.):

• np.: żaba – żuk – smok– żarówka;

• wyróżnianie w wygłosie (na końcu wyrazu) spółgłosek, grupowanie obrazków, których nazwy kończą się na daną głoskę, dobieranie pary obrazków, np., zabawy typu, „co nie pasuje?”:

• np. sok – garnek – kubek – pomidor;

• wyróżnianie w wygłosie (na końcu wyrazu) samogłosek (podobne ćwiczenia j.w.):

• np. oko - rower - ala - żarówka;

• łańcuch, tzn. ostatnia głoska wyrazu poprzedzającego musi być taka sama jak pierwsza głoska wyrazu następnego:

• np. kot – tama – akwarium – migdał itp.;

• wyróżnianie w śródgłosie spółgłosek (podobne ćwiczenia j.w.):

• np. taca, placek, owoce;

• wyróżnianie w śródgłosie samogłosek (podobne ćwiczenia j.w.):

• np. sok, dym, dom;

• tworzenie nowego wyrazu przez dodanie jednej głoski do wyrazu poprzedniego lub do innego wyrazu:

• np. lis + trąbka = list; np. agrafka + lina = Alina.

1. PAMIĘĆ SEKWENCYJNA:

• powtarzanie sylab: pa, po, pu; pa, po, pu, pe; pa, po, pu, pe, py; pa, po, pu, pe, pi;

• powtarzanie wyrazów: oko, ucho; oko, ucho, noga; oko, ucho, noga, nos;

• powtarzanie cyfr ( do czterech) 1,2,3,4; 2,4,6,9; 12,17,15,11;

• powtarzanie zdań;

• nauka na pamięć krótkich wierszyków, wyliczanek, rymowanek.

1. PERCEPCJA WZROKOWA:

1. Ćwiczenia spostrzegania na materiale obrazkowym:

• Rozpoznawanie treści obrazków ukazanych w dowolnym czasie lub w krótkich ekspozycjach i zapamiętywanie jak najwięcej liczby przedmiotów znajdujących się na obrazkach,wyliczanie ich zaraz po przerwie;

• Dobieranie jednakowych obrazków:

• swobodne dobieranie par (według różnych kryteriów);

• dobieranie jednakowych obrazków, eksponowanych w skróconym czasie;

• Segregowanie obrazków w grupy tematyczne:

• wyszukiwanie różnic między obrazkami i omawianie ich po pewnej przerwie;

• segregowanie obrazków podobnych tematycznie;

• wyszukiwanie ukrytych szczegółów, różnic na obrazku;

• Uzupełnianie brakujących elementów w rysunkach, obrazkach, m.in. dopasowanie części obrazków do całości, układanie obrazka z części według wzoru.

1. Ćwiczenia spostrzegania na materiale abstrakcyjnym:

• Ćwiczenia w spostrzeganiu: kształtu, koloru, wielkości:

• zapoznanie z nazwami figur, sprawdzanie znajomości kolorów;

• dobieranie pojedynczych kolorowych figur do kolorowych figur na planszach;

• dobieranie pojedynczych kolorowych figur do konturowych na planszach;

• dobieranie pojedynczych kolorowych figur mniejszych do większych;

• segregowanie według kolorów, kształtów, wielkości;

• Rozpoznawanie figur płaskich: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt w dowolnym czasie lub w krótkich ekspozycjach;

• Ćwiczenia pamięci wzrokowej: po dłuższej obserwacji figury, dziecko z pamięci odtwarza wzór przez układanie, rysowanie;

• Wyszukiwanie takich samych kształtów geometrycznych i segregowanie ich w pary:

• scalanie figur, np.: prostokąt, kwadrat, koła z części;

• wypełnianie konturów większych figur mniejszymi;

• uzupełnianie niepełnych figur (dorysowywanie);

• Dzielenie większej figury na mniejsze, np. kwadraty, następnie składanie pociętych figur z papieru;

• Zapamiętanie największej liczby eksponowanych figur i wskazanie ich po krótkiej przerwie wśród innych figur;

• Przedstawienie tych samych figur w zmiennych układach.

• wskazanie różnic między nimi;

• układanie kompozycji figur geometrycznych z patyczków.

1. Ćwiczenia spostrzegania na materiale literowym:

• segregowanie liter;

• wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie lub kolorowanie;

• układanie liter z części według wzoru;

• dobieranie liter według wielkości, kształtu, o określonych cechach, np.: z linii prostych, kolistych;

• dobieranie liter drukowanych do pisanych;

• utrwalanie kształtu liter, np.: obrysowywanie szablonów litery, lepienie litery z plasteliny;

• wyszukiwanie różnic i uzupełnianie brakujących elementów liter;

• wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie;

• dobieranie napisów do obrazka, wydzielanie głoski z nazwy obrazka;

• segregowanie wyrazów: takich samych (kot, kot), o takiej samej liczbie liter (3 litery: mak, rak, sad), z podaną samogłoską (samogłoska o: kot, sok, rok) ;

• wyszukiwanie różnic i uzupełnienie brakujących elementów w wyrazach;

• wyszukiwanie różnic i uzupełnienie brakujących elementów w tekście;

• różnicowanie liter: b-p, b-d, n-u, itp.;

• dobieranie wyrazów tak, aby każdy następny różnił się od poprzedniego tylko jedną literą: np. nos – noc;

• tworzenie wyrazów z sylab przy pomocy tzw. zegara sylabowego;

• uzupełnianie brakujących liter, sylab w wyrazach;

• uzupełnianie zdań z lukami przez wyszukiwanie wyrazów z rozsypanki wyrazowej;

• układanie domina wyrazowego, tak by ostatnia litera wyrazu poprzedzającego była taka sama jak pierwsza litera wyrazu następnego, np. drozd- dąb- brud.

1. KOORDYNACJA POWYŻSZYCH FUNKCJI:

• ĆWICZENIA RUCHOWE:

• W czasie ćwiczeń ruchowych zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (tzw. motoryka duża), a następnie prowadzimy usprawnienie ruchów rąk (tzw. motoryka mała).

• Przechodzimy od ćwiczenia ruchów globalnych do precyzyjnych (cała kończyna, dłoń, palce).

• Najpierw też wykonujemy ćwiczenia jedną kończyną (prawą, lewą), następnie podnosimy stopień trudności zadania i wykonujemy je obiema rękami, co kształci koordynację ruchów kończyn.

• Zaczynamy od ćwiczenia ruchów jednoczesnych, by następnie przejść do trudniejszego ćwiczenia ruchów wykonywanych obiema kończynami na przemian.

• Stosujemy też ruchy szybkie i powolne.

• Oprócz ćwiczeń usprawniających precyzję i koordynację ruchów, wprowadzamy też ćwiczenia ruchowe o charakterze relaksacyjnym. Ich celem jest zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego i ukazanie dziecku możliwości świadomego regulowania poziomu napięcia mięśniowego, za pomocą prostych ćwiczeń relaksacji aktywnej.

• Do ćwiczeń ruchowych wprowadzamy też elementy kształcące i utrwalające orientację w schemacie ciała i przestrzeni.

• ĆWICZENIA RUCHOWO - SŁUCHOWE:

• W następnym etapie zajęć do ćwiczeń ruchowych przybywa element muzyczny (słuchowy) - piosenka.

• Zasadnicze ćwiczenia ruchowo - słuchowe to rytmiczne ćwiczenia pięści, dłoni, palców na wałeczkach z piaskiem.

• Odbywają się one w postacie siedzącej.

• Podczas prezentowania sposobu wykonywania ćwiczenia prowadzący je stoi obok dziecka. Nie powinien on dokonywać pokazu znajdując się naprzeciwko dzieci.

• Układ ręki przy wykonywaniu ćwiczeń jest następujący: przedramię oparte o stół, pięść, dłoń lub palce oparte na wałeczku.

• Podczas ćwiczeń dzieci uderzają (pięścią, dłonią lub opuszkami zgiętych palców) w wałeczek, wystukując w ten sposób rytm śpiewanej piosenki.

• Na ćwiczenia dłoni składają się ruchy wykonywane wewnętrzną, zewnętrzną stroną i brzegiem dłoni.

• Do ćwiczeń palcami zaliczamy: ruchy jednym palcem, dwoma palcami.

• Ćwiczenia pięścią, od których rozpoczynamy, są dla dzieci najłatwiejsze, następnie prowadzimy trudniejsze ćwiczenia dłonią.

• Ważne jest stosowanie ćwiczeń obejmujących ruchy jednej ręki, zaczynając od ręki dominującej, następnie ćwiczenia obu rąk.

• Ruchy mogą przyjmować różne formy: naciskania, uderzania, głaskania wałeczka.

• ĆWICZENIA RUCHOWO - SŁUCHOWO - WZROKOWE:

• Podstawę ćwiczeń stanowią wzory graficzne i polegają na odtwarzaniu ruchem (element ruchowy) wzorów graficznych (element wzrokowy) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy) i przebiegają według ustalonego schematu.

• Odtwarzanie wzoru różnymi technikami:

• w powietrzu - ręką (odwzorowanie z planszy, następnie z pamięci), na podłodze - nogą.

• na powierzchni stołu - palcem; na tackach z piaskiem - palcem,

• na dużym arkuszu (np. papieru pakowego, gumolitu) lub na tablicy - kredą (węglem, kredkami woskowymi),

• na kartce papieru z bloku rysunkowego - pędzlem,

• w liniaturze zeszytu - ołówkiem (mazakiem, długopisem).

• Ćwiczenia te mają różny stopień trudności w zakresie motoryki toteż zrazu wykonywane są przy użyciu ręki, następnie nogi, wreszcie przy udziale obu rąk lub współudziale ręki i nogi.

• Odtwarzanie wzorów w płaszczyźnie pionowej (wodzenie palcem po wzorze i w powietrzu) powoduje uruchomienie tylko jednego stawu: stawu barkowego, a ruchy wykonywane całą kończyną są mało precyzyjne.

• W następnej fazie ćwiczeń, przy odtwarzaniu wzorów, w płaszczyźnie poziomej (na stole, na tackach i na papierze), uruchomione zostają pozostałe stawy kończyny górnej (łokciowy i nadgarstkowy). Umożliwia to, odtwarzanie wzorów na coraz mniejszych płaszczyznach.