Sprawność fizyczna – stan aktualny wszechstronnych umiejętności ruchowych
Sprawność fizyczna uwarunkowana jest :
zdolności motoryczne ( siła, szybkość , wytrzymałość, równowaga, koordynacja )
właściwości biofizyczne ustroju
wrodzona uzdolnienia
nabyte umiejętności ruchowe
wydolność
wiek i płeć
budowa somatyczna
czynnik psychiczny
Poziom sprawności fizycznej jest osobniczo różny.
Minimum sprawności fizycznej człowieka powinno być takie , by możliwe było wykonywanie przez niego czynności życia codziennego oraz wykonywanie czynności związanych z pracą zawodową.
TESTY
-analityczne ( ocena poszczególnych cech motorycznych)
test Denisiuka
test Lovetta
test Ozierskiego
-syntetyczne
Mydlarskiego
Trześniowskiego
Krause-Webera
-specyficzne test ( ADL )
czynności związane z przebywaniem chorego w łóżku
czynności związane z samoobsługą
czynności lokomocyjne
czynności manualne
Kryteria oceny : ( skala kilkustopniowa )
samodzielna
za pomocą sprzętu
z pomocą osoby ( nadzór , niewielka pomoc, wyraźna pomoc , znaczna pomoc przy współpracy , nie wykonuje)
Wydolność fizyczna – jest to zdolność do podejmowania max.wysiłków fizycznych
Efektywna i ekonomiczna adaptacja ustroju podczas pracy.
Szybki powrót do stanu wyjściowego w czasie wypoczynku.
Zależy od :
możliwości energetycznych ustroju ( potencjał energe tlenowy i beztlenowy rezerwy energetycznej)
stanu fizycznego ( siła, szybkość, odżwyianie, wielkość codziennej aktywności)
sprawność mechanizmów zaopatrzenia tlenowego podczas pracy (pobieranie tlenu, transport, zaopatrzenia tkanek)
Podstawowym kryterium w fizjologi jest PUŁAP TLENOWY czyli max.zużycie O2.
Pewnym wskaźnikiem jest także zachowanie się HR ( tętna )
-przy wykonywaniu tej samej pracy osoba bardziej wydolna będzie charakteryzowała się mniejszym zużyciem O2
-w warunkach pracy max.osoby o niskiej wydolności będą osiągać pułap na poziomie 2,5-3l
min.wysoko wytrenowany zużywa do 6 litrów na minutę)
W niektórych przypadkach terapeutycznych miernikiem wydolności może być wielkość „pracy” możliwej do wykonania ( pokonanie dystansu drogi, długości przepłynięcia)
Sprzęt :
W próbach oceny wydolności aerobowej jako wysiłki testowe stosuje się najczęściej 3 rodzaje aktywności mięśniowej :
Bieganie na bieżni ruchomej
Jazda na ergometrze rowerowym
Próba „stopnie” (polega na rytmicznym wstępowaniu na stopnie o określonej wysokości )
Na początku każdej próby wykonywany jest wysiłek o umiarkowanej intensywności.
Po upływie 3-5min podnosi się natężenie pracy.
Niektóre testy :
Warunki prawidłowego prowadzenia próby
znaczne obciążenie uk.krążenia poprzez zaangażowanie dyżych grup mięśiowych
duże intensywności ( max.czas wysiłku u osób zdrowych – 5min)
proste zadania ruchowe umożliwiające bezbłęne wykonanie
ściśle określone obciążenie dające równomierny wysiłek podczas całej próby
PRÓBA HARWARDZKA (próba stopnia, plecakowa)
Próba stopnia :
-słuzy do masowych badań młodych, zdrowych osobników
-polega na wchodzeniu i schodzeniu na stopnie w rytmie taktomierza z częstotliwością 30 wejść na 1 minutę
-wysokość stopnia mężczyźni -51cm kobiety -46cm
-czas próby mężczyźni – 5 min kobiety –4min
-trzy razy pomiar tętna przez 30 sekund począwszy od 1 minuty , po zakończeniu próby z przerwami 30s.pomiędzy pomiarami
FI= [(czas pracy w sek.)x 100] : (2+ suma trzech pomiarów tętna)
Ocena
55p i mniej = forma słaba
55-63 = forma dost.
65-79=forma przeciętna
80-89=dobra
90 i wyżej = b.db
Próba plecakowa :
-stosowana u zdrowych mężczyzn
-wejście na stopień o wys.47cm z obciążeniem równym 1/3 masy badanego
-identyczny sposób obliczania FI
OCENA WYDOLNOŚCI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Cel : ocena adaptacji wysiłkowej pacjentów na wybranym etapie usprawniania
Modyfikacja testu :
-zmniejszenie intensywności obciążenia
-skrócenie czasu trwania
-zmiana sposobu wykonywania próby
Podział pacjentów na grupy :
1.Osoby niepełnosprawne bez przeciwwskazań do wykonywania wysiłku bez schorzeń towarzyszących o sprawnym uk.krążenia.
2.Pacjenci o podwyższonym ryzyku wystąpienia niewydolności uk.krążenia ( 2 lub więcej czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca ) z występowaniem schorzeń towarzyszących ( cukrzyca, żylaki ).
3.Pacjenci z rozpoznaną chorobą uk.krążenia z objawami niewydolności lub po przebytych operacjach kardiochirurgicznych.
PRÓBE WYSIŁKOWĄ NALEŻY PRZERWAĆ GDY :
powstaną bóle dławicze
zaburzenia widzenia
spadek ciśnienia skurczowego mimo zwiększenia obciążenia
objawy nadmiernnego zmęczenia
niezbornośc ruchowa
utrudniony kontakt
Upośledzenie sprawności i wydolności –
Minimalny poziom sprawności i wydolności powinien zapewniać życiową samodzielność
( ADL + praca zawodowa ) :
-przejściową ( odwracalne )
-trwałą ( nieodwracalne )
-upośledzenie lokalne ( odcinkowe )
-upośledzenie ogólne
( upośledzenia są indywidualne )
1.”sytuacja postawna”
Pozycje : stojąca, siedząca, leżąca ( zachowanie prawidłowej podporowej funkcji szkieletu, odpowiednia siła mm.antygrawitacyjnych, sprawna regulacja równowagi)
-wydolność ( choroby ogólnoustrojowe ze wskazaniem przebywania w łóżku)
2.upośledzenie sprawności związane z ograniczeniem funkcjonalnym kkg
-sięganie, chwytanie, manipulowanie, kompensacja
3.możliwości lokomocyjne
-poruszanie się w obrębie własnego mieszkania i poza nim
-zaburzenia chodu mogą być spowodowane :
zmianami anatomicznymi
czynnymi procesami chorbowymi
zmianami układu nerwowo-mięśniowego
amputacje
Wyróżniamy lokomocję : apedalna, quadri pedalna, dipedalna
Klasyfikacja NYHA ( New York Heart Association )
Dotyczy osób cierpiących na schorzenia uk.krążenia.
NYHA I – osoby u których codzienne czynności i wysiłek nie wywołują niekorzystnych objawów ze strony uk.krążenia.
NYHA II – pod wpływem większych wysiłków pojawia się zmęczenie, duszność, ból dusznicowy ( ograniczona niewielka wydolność ).
NYHA III – występują dolegliwości przy każdym nawet niewielkim wysiłku ( duże ograniczenie aktywności fizycznej ).
NYHA IV – objawy niewydolności występują po najmniejszym wysiłku jaki i w spoczynku.
Trenażery – maszyny stosowane w sporcie
1.rower treningowy stacjonarny lub bieżnie
2.steper
3.wiosła
Właściwości wody:
Pławność – zdolność do utrzymania się na powierzchni wody dzięki sile wyporu , kierunek jest przeciwny do kierunku siły ciążenia ( wynika to z Prawa Archimedesa ).
Korzyści :
pozorna utrata wagi
obciążenie sił kompensacyjnych działających na stawy
mniejszy wysiłek przy wykonywaniu ruchów wodnych przeciwko sile grawitacji
Problemy związane z pławnością :
trudności utrzymania stabilnej pozycji przez terapeutę
utrudniona stabilizacja pacjenta
osłabienie czucia prioprioceptywnego
Względna gęstość – to stosunek masy ciała do tej samej objętości wody
Względa gęstość równa jest masie ciała przez masę wypartej wody
Wzg.gęst.H2O o temp.4C = 1.0
Gdy jest > 1.0 to ciało tonie
Gdy jest <1.0 ciało unosi się
Względna gęstość dla mężczyzn = 0,98
Względna gęstość dla kobiet = 0,75
Względna gęstość dla dziecka = 0,86
W przypadku wiotkich kończy lub obrzękiem wzg.gęst.jest niższa , natomiast spastyczne kończyny mają wzg.gęst.większą niż normalne.
Lepkość – tarcie pomiędzy cząsteczkami płynu powoduje opór.
Korzyści i problemy :
możliwość ć.z oporem który wraz z prędkością wzrasta
pozostanie więcej czasu do opanowania reakcji równoważnych
Turbulencje - inaczej burzliwość , powstawanie zawirowania ( fal ) w związku z poruszaniem w wodzie
Korzyści :
możliwość przesuwania ciała
możliwość wywoływania oporu
tłumienie ruchów mimowolnych i oporności dotykowej
Ciśnienie – wywierane jest przez molekuły płynu na zanużone w nim ciało.
Korzyści :
zmniejszenie obrzęków
przeciwdziała zaleganiu krwi w dolnych partiach ciała
wzmacnia mięśnie
ułatwia wdech
Problemy :
przy pojemności życiowej płuc poniżej 500ml wraz ze wzrostem oporu na klatkę piersiową mogą występować trudności w oddychaniu
pacjent może odczuwać niepokój wraz ze wzrostem oporu na klatkę piersiową
10-12 C --> woda na granicy tolerancji
12-15 C --> woda bardzo zimna
18 C --> krytyczna
24-25 C --> zimna
28-30 C --> chłodna
34 C --> obojętna
37-38 C --> ciepła
40-42 C --> bardzo ciepła
43-45 C --> gorąca
46-48 C --> bardzo gorąca
49-50 C --> granica tolerancji
Terapeutyczne aspekty :
Planując pracę z pacjentem w wodzie należy ;
ocenić stan pacjenta
dobrać odpowiednią formę ćwiczeń, przyżądy, przybory
prowadzić odpowiednią dokumentację
Przeciwwskazania i przeciwwskazania względne:
hydrofobia
temperatura ciała ponad 40 C
schorzenia kardiologiczne, którym towarzyszy spoczynkowe dolegliwości bólowe
tachykardia
pojemność życiowa płuc poniżej 1500ml
brak odruchu kaszlu
infekcje uk.moczowego
otwarte rany
padaczka
uczulenie na chlor
performacja błony bębenkowej
choroby nerek
tracheotomia
brak kontroliczynności fizjologicznych
Pływanie :
jako forma ruchu zaliczana jest do pracy ciężkiej
przepłynięcie w czasie 30 min 1500m kraulem wymaga wydatkowania 420 kcal
wyróżnia się następujące formy : sportowa, rekreacyjna, korekcyjna, lecznicza
obecność ratownika
zabezpieczenie terenu wokół basenu
podłoże antypoślizgowe
powolne zanużenie
Wspomaganie terapii :
pomoce wejść.wyjść
przybory
przyżądy
udział członków rodziny
1.pozycje ćwiczącego
-horyzontalne ( leżąca)
-wertykalne ( pionowo )
2.kierunek ruchu
-równolegle do powierzchni wody ( podobne do ćw.w odciążeniu)
-od dna basenu do powierzchni (podobne do ćw.do samowspomaganych,czynnych)
-od powierzchni wody w dół ( podobne do ćw.do oporowych)
Specyfika ćw.oporowych:
-opór zwiększony poprzez przybory
-opór zwiększony poprzez wzrost częstotliwości ruchów
-ćw.izokinetyczne
Specyficzne kształcenie wydolności :
-nawet niewielki ruch w połączeniu z oporem znacznie zwiększa wysiłek
Specyficzne kształcenie równowagii
-wystarczająca fizjologiczna płaszczyzna podparcia
-mniejsza obawa przed upadkiem
-równomierne rozłożenie środka ciężkości
Metody :
Halliwick Method
Bad Regaz Ring Method
Watsh
1.Polega na kształtowanie równowagi, jest to 10 punktowy program. Obejmuje :
-sposób przechodzenia z pozycji siedzącej do leżacej
-rotacje
2. Jest to PNF w środowisku wodnym w schorzeniach neurologicznych.
3.Jest to relaksacyjna metoda zaburzenia napięcia mięśniowego w hipertoni, jako przerywnik w innych ćwiczeniach.
Synergizm mięśniowy
1.Synergizmy mięśniowe
2.Ćw.synergistyczne bezwzględne ; wykorzystuje synergizmy bezwzględne)
Kontralateralne (połączenie pomiędzy tożsamymi kończynami )
Ipsilaterale ( połączenie po tej samej stronie kończyn )
Ćwiczenia synergistyczne ( wykorzystanie synergizmu ) :
kopensacyjne
patologiczne
Ćwiczenia synergistyczne względne ( wykorzystanie synergizmu ) :
względne
kontra
ipsi
Ćwiczenia synkinetyczne ( wykorzystanie synergizmu ) :
bezwzględne
3.Metoda Brunkowa
4.Metoda Brunsturm
Synergizmy – połączenia funkcjonalne ( względne , bezwzględne )
Pojęcie synergii – oznacza współdziałanie wielu czynników tak dobranych że ich wspólne działanie jest w efekcie korzystniejsze od sumy ich działania pojedynczego.
Synergizm mięśniowy – oznacza współruchy, które w sposób mimowolny dołączają się do ruchów dowolnych i jakby je uzupełniają. Niekiedy „nie widać” efektu ruchów , lecz występuje tylko skurcz izometryczny, lub wzmożone czynności bioelektryczne mięśni odległych tj.nie biorących udziału w danym ruchu.
Współdziałanie mięśniowej synergii w warunkach prawidłowych sprowadza się do wspomagania aktywności mięśni stabilizujących , co ułatwia zdecydowanie wykonywanie ruchu podstawowego.
Poza tym synergia polega na dostosowawczej zmianie napięcia w grupie agonistów podczas wykonywania ruchu, w zależności od wielkości oporów zewnętrznych.