Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Wydział Nauk o Zdrowiu

Oddział: Pielęgniarstwa i położnictwa

Kierunek: Pielęgniarstwo

Studia drugiego stopnia stacjonarne

Rok studiów: 2

Konspekt

Małgorzata

Szczepanek

Uniwersytet Medyczny

Wydział Nauk o Zdrowiu

Oddział Pielęgniarstwa i Położnictwa

Kierunek: Pielęgniarstwo

Studia Drugiego Stopnia Stacjonarne

Rok studiów: 1

Zakres treści: Dydaktyka medyczna

Czas realizacji:5 godz.

Typ lekcji: wprowadzająca i zaznajamiająca z nowym materiałem

Rodzaj lekcji: podająca

Data: 11.12.2012

Osoby prowadząca: Małgorzata Szczepanek

Temat: Planowanie pracy dydaktycznej. Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia zajęć merytoryczne, metodyczne, organizacyjne.

Pomiar wyników kształcenia- kontrola, ocena, ewaluacja; funkcje kontroli i oceny. Metody, techniki i narzędzia pomiaru dydaktycznego.

Cel ogólny: Po zrealizowaniu tematu student zdobędzie wiedzę w zakresie planowania pracy dydaktycznej, przygotowania merytorycznego, metodycznego i organizacyjnego nauczyciela do prowadzenia zajęć oraz w zakresie kontroli, oceny, ewaluacji, funkcji kontroli i oceny , metod, technik i narzędzi pomiaru dydaktycznego.

Cele szczegółowe:

Student potrafi:

• Zdefiniować pojęcie planowania pracy dydaktycznej

• Wymienić cechy i rodzaje planu dydaktycznego

• Omówić działania , jakie nauczyciel musi podjąć w czasie planowania pracy dydaktycznej

• Wyjaśnić przed czym chroni nauczyciela planowanie pracy dydaktycznej

• Przedstawić formę planu rocznego

• Scharakteryzować uwarunkowania planowania

• Omówić program nauczania przedmiotu/ sylabusa

• Wymienić elementy sylabusa

• Wyjaśnić pojęcie konspektu

• Scharakteryzować zakres przygotowania nauczyciela do zajęć

• Zdefiniować pojęcie kontroli

• Sklasyfikować rodzaje kontroli

• Omówić formy kontroli

• Wyjaśnić pojęcie oceny

• Sklasyfikować rodzaje oceny

• Rozróżnić rodzaje i funkcje oceniania

• Omówić funkcje, metody kontroli i oceny

• Wyjaśnić zalety i wady sprawdzianu ustnego i pisemnego

• Zdefiniować pojęcie ewaluacji

• Wyróżnić komponenty składające się na proces ewaluacji

• Wyjaśnić pojęcie pomiaru dydaktycznego

• Omówić rodzaje, cele i cechy pomiaru dydaktycznego

Metody dydaktyczne:

• Wykład z elementami pogadanki

Środki dydaktyczne:

• Komputer

• Rzutnik

Realizacja założeń edukacyjnych

Plan wykładów

Cel	Materiał dydaktyczny	Metody formy	Środki dydaktyczne	Czas realizacji
	Czynności organizacyjno -przygotowawcze Przywitanie studentów Sprawdzenie listy obecności Podanie tematu i celu zajęć			8min.
1.	Planowanie pracy dydaktycznej Definicja planowania - wg W Okonia Plan dydaktyczny: Cechy Funkcje Rodzaje -wg K. Kuszewskiego - wg Cz. Kupisiewicza - wg W Okonia - wg T. Kotarbińskiego	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	20 min.
2.	Program nauczania przedmiotu Metryczka Elementy sylabusa	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min
3.	Codzienny plan nauczania Definicje - wg W Okonia Warunki decydujące o skuteczności sporządzania planów	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min
4.	Konspekt Zadania Przygotowania Forma -wg Cz. Kupisiewicza - wg F. Bereźnickiego - wg WHO Graficzne ujęcie konspektu	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	20min
5.	Przygotowania nauczyciela do zajęć Merytoryczne Metodyczne Organizacyjne Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia pokazu Kontrola wykonania planu Rodzaje	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	20 min.
6.	Kontrola Definicja -wg Janiszewskiej i Kuligowskiej -wg J. Półturzyckiego Formy - wg Z.Węgrzyn i J. Wasyluka - wg W. Okonia - wg F. Bereźnickiego - wg Cz. Kupisiewicza - wg T.Ornatowskiego i J. Figurskiego	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min.
7.	Ocena Definicja - wg W. Okonia - wg B. Niemierko Rodzaje - wg K. Sośnickiego Skala stopni szkolnych - wg B. Niemierko Cechy Funkcje - wg Z. Jaworskiego - wg Hudańskiej - wg Szmigiel i Sołtys	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min.
8.	Ocenianie Rodzaje Funkcje Cele Błędy Kodeks etyczny oceniania	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min
9.	Funkcje kontroli i oceny - wg J. Wasyluka	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min.
10.	Metody kontroli i oceny Sprawdzian ustny i pisemny Zalety i wady sprawdzianu ustnego i pisemnego Sprawdzian praktyczny - Egzamin OSCE Obserwacja Samokontrola Samoocena	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	25nim
11.	Ewaluacja Definicja Komponenty	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	15min.
12.	Pomiar dydaktyczny Definicja - wg B. Niemierko - wg J. Wasyluka Rodzaje - wg B. Niemierko Cele Cechy	WYKŁAD INFORMACYJNY	slajdy	20min.
13.	Sprawdzenie stopnia zrozumienia przekazanej wiedzy: Pytania wykładowcy Pytania studentów	POGADANKA	slajdy	5 min.
14.	Zakończenie zajęć Podziękowanie i pożegnanie studentów Czynności porządkowe			2 min.

Treści:

Planowanie pracy dydaktycznej. Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia zajęć merytoryczne, metodyczne, organizacyjne.

Koniecznym warunkiem powodzenia skuteczności i działalności dydaktyczno- wychowawczej szkoły jest prawidłowe jej planowanie i racjonalna organizacja

Wg W.Okonia organizacja pracy w szkole-

to takie zharmonizowanie funkcji szkoły jako całości , że wszystkie składające się na nią elementy przyczyniają się do powodzenia tej pracy czyli zapewniają osiąganie złożonych rezultatów edukacji szkolnej

Planowanie pracy dydaktycznej

Polega na uświadomieniu i przemyślanym przebiegu procesu dydaktycznego zgodnie z przygotowanym zarysem czynności i projektem złożonych czynności.

Planowanie pracy dydaktycznej wg F. Bereźnickiego

Opis zamierzonych działań obejmujących wyszczególnienie

• zadań, jakie mają być wykonane w ustalonych terminach ,

• osób odpowiedzialnych za ich wykonanie ,

• metod i środków koniecznych do ich realizacji

• sposobów kontroli i oceny rezultatów działania.

W planowaniu pracy dydaktycznej należy ustalić

• cele i zadania kształcenia

• Treści programowe

• Metody nauczania

• Środki dydaktyczne

• Formy realizacji

• Wybór nauczycieli

• Miejsce i czas zajęć

• Metody kontroli i ocenę wyników

Cechy planu dydaktycznego:

• Konkretny i operatywny- zrozumiały

i możliwy do wykonania przez wszystkich realizatorów

• Wewnętrznie zgodny- poszczególne zadania, środki realizacji i terminy nie kolidują ze sobą, lecz są ze sobą zgodne.

• Możliwy i realny do wykonania

• Elastyczny- możliwość zmieniania, uzupełniania, i dostosowania do nowych okoliczności i sytuacji.

Takiego rodzaju planowanie jest warunkiem koniecznym skuteczności procesu nauczania- uczenia się, gdyż chroni nauczyciela

• od przypadkowości i chaotyczności działania,

• pozwala mu ocenić, czy i ewentualnie w jakim stopniu realizuje on wyznaczone cele nauczania i wychowania.

W obrębie szkolnictwa spotykamy się z kilkoma rodzajami planowania pracy,

w zależności od tego, kto je realizuje. Najbardziej zasadniczy charakter ma planowanie nauczania-uczenia się, wchodzące w zakres obowiązków nauczyciela. Planowanie to obejmuje jeden lub więcej przedmiotów nauczania, prowadzonych przez tego nauczyciela.

Nauczyciel ma obowiązek planowania pracy oraz wdrożenia uczących się do planowania własnej pracy , analizy i oceny jej realizacji.

Rodzaje planów nauczania

Planowanie pracy całej szkoły- dyrekcja szkoły

Planowanie nauczania i uczenia się- nauczyciel

Rodzaje planowania pracy dydaktycznej przez

nauczyciela (wg K.Kruszewskiego )

• kierunkowe

• Wynikowe

• metodyczne

Planowanie kierunkowe

• dotyczy całego szkolnego lub semestru.

• Obejmuje cele poznawcze, wychowawcze i materiał nauczania

• przeciwdziała materializmowi dydaktycznemu, a zwłaszcza „ dopisywaniu” celów wychowawczych do gotowych konspektów lekcji

• wiąże cele poznawcze edukacji z celami motywacyjnymi ( wychowawczymi) z materiałem kształcenia dobranym odpowiednio do celów

Planowanie wynikowe

• Dotyczy działu programowego lub dużej jednostki dydaktycznej

• Obejmuje materiał nauczania i wymagania programowe w układzie hierarchicznym dostosowanym do obowiązującej skali stopni szkolnych

• Określa i stopniuje wymagania programowe według których nauczyciel planuje zajęcia i ocenia uczniów i skuteczność własnej pracy

• Plan wynikowy jest dokumentem opracowanym przez nauczyciela i wykorzystywanym przez niego w pracy dydaktycznej

• Zawiera uporządkowany wykaz efektów kształcenia, który jest nadrzędny wobec materiału nauczania, środków dydaktycznych i metod pracy.

Planowanie metodyczne

• Dotyczy pojedynczych lekcji

• Jest najbardziej twórczym składnikiem warsztatu nauczyciela

• Obejmuje wymagania programowe i przebieg lekcji

• Podporządkowuje zajęcia wymaganiom dydaktycznym

• Chroni nauczyciela przed formalizacją toku lekcji

• Pozwala tak zaprojektować przebieg zajęć aby umożliwić uczniom uzyskanie zamierzonych osiągnięć

C.Kupisiewicz mówi że istnieją trzy rodzaje planowania dydaktycznego i równocześnie trzy rodzaje odpowiadających im planów

• Roczny

• Okresowy

• Plany lub konspekty pojedynczych lekcji

Planowanie wg W. Okonia

• Plany roczne nauczania

• Okresowy plan nauczania

• Codzienny plan nauczania

Plan wg T Kotarbińskiego

Opis możliwego w przyszłości doboru i układ czynności zjednoczonych wspólnym celem. Plan winien być przede wszystkim celowy tzn. winien być przydatny do tego celu do którego był zrobiony.

Roczny plan nauczania - podstawą opracowania tego planu stanowi program odpowiedniego przedmiotu. Zawartym w programie hasłom nadaje się bardziej szczegółowy charakter, uwzględniając przy tym zadania i warunki pracy w danej klasie, a zwłaszcza stopień zaawansowania uczniów w nauce, posiadane środki dydaktyczne, zakres i sposoby rozwinięcia poszczególnych haseł programu figurujących w odpowiednich rozdziałach i podrozdziałach podręcznika, przewidywane wycieczki, liczbę lekcji służących powtórzeniu przerobionego materiału, jego kontroli i ocenie.

Roczny plan dydaktyczno-wychowawczy nauczyciela powinien obejmować :

• Ogólny rozkład materiału- przedmiotowego

• Formy , metody realizacji -zgodnie z celami kształcenia i wychowania

• Zakres kształtowania umiejętności i rozwijania zainteresowań

• Nakłanianie uczniów do samodzielnego uczenia się i samokształcenia

Roczny plan nauczania- cechy

• jest sporządzany przez nauczyciela przed rozpoczęciem roku szkolnego

• Wymaga od nauczyciela znajomości celów

• Podstawę jego stanowi program przedmiotu /podręcznik/

• Stanowi podstawę do sporządzenia okresowego/semestralnego/ planu nauczania

Forma planu rocznego

Najczęściej uwzględnia się:

• Liczbę porządkową tematów

• Nazwę grup tematycznych

• Czas przeznaczony na realizację poszczególnych grup tematycznych

• Środki dydaktyczne

Plany okresowe – w planach tych eksponuje się tematy poszczególnych lekcji. Wyznaczają one konkretne a zarazem szczegółowe zadania dydaktyczne, pozwalają uwzględnić zmiany wynikające np. z szybszej lub opóźnionej realizacji określonych haseł programu w ciągu poprzedniego okresu nauki.

Okresowy plan nauczania

Cz. Kupisiewicz (1978) wyjaśnia, iż okresowy plan nauczania to uszeregowanie rocznego planu nauczania, ponieważ zawiera on tematy poszczególnych jednostek metodycznych. Szczególnie są one cenne w sytuacji, gdy w ciągu jednego okresu nauki nastąpiły zmiany w realizacji haseł programowych typu opóźnienia bądź też szybsze tempo przyswajania danych partii materiału.

Plany te są więc:

• po pierwsze bardziej konkretnym rozwinięciem planów rocznych,

• po drugie, stanowią podstawę racjonalnego, bo aktualizowanego okresowo planowania pojedynczych lekcji.

Uwarunkowania planowania
Podstawą do opracowania rozkładu materiału jest znajomość:

• Celów i treści kształcenie przedmiotu

• Zagadnień metodycznych

• Podręczników

• Środków dydaktycznych

• Poziomu umysłowego uczących się

• Ich braków

• Uwarunkowań środowiskowych

W obrębie każdego działu programowego należy ustalić:

• Jakie podstawowe - wiadomości

- umiejętności

- nawyki

muszą być opanowane przez wszystkich uczących się

planowania całego przedmiotu/ sylabus

• Wydział

( kierunek/ typ/ semestr/ nazwa przedmiotu)

• nazwa jednostki prowadzącej kierunek ( Wydział oraz jednostkę w której jest realizowany dany przedmiot

• Profil kształcenia ( ogólno-akademicki , praktyczny)

• specjalność i poziom kształcenia

• typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy zawodowy)

• cel przedmiotu dla którego sporządzamy sylabus

• Forma zajęć i liczba godzin dla poszczególnych form zajęć ( wykład, ćwiczenia, zajęcia praktyczne, laboratoryjne, fakultatywne i inne).

• liczba punktów ECTS i ich rozkład z uwzględnieniem poszczególnych form pracy studenta ( oparta na nakładzie pracy wymaganym do osiągnięcia efektów kształcenia z uwzględnieniem zarówno zajęć wymagających bezpośredniego udziału nauczyciela akademickiego tj. zajęć praktycznych, laboratoryjnych fakultatywnych i innych oraz innych form pracy studenta)

• imię i nazwisko osoby prowadzącej / osób prowadzących

• wymagania wstępne

(np. w odniesieniu do przedmiotów realizowanych na pierwszym roku studiów może to być : treści przedmiotów ogólnych na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej, w odniesieniu do przedmiotów realizowanych na kolejnych semestrach należy wskazać inne przedmioty pełniące rolę wstępnych)

• Metody dydaktyczne

( przekaz słowny, panel, prezentacja multimedialna, dyskusja, pokaz, praca grupowa, rozwiązywanie przypadków etc.)

• Treści programowe przedmiotu

( opis w punktach szczegółowych treści nauczania na wykładach, ćwiczeniach, zajęciach praktycznych, laboratoryjnych, fakultatywnych i innych).

• Efekty kształcenia

z podziałem na : wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne

• Wykaz literatury

podstawowej, uzupełniającej

• metody oraz sposoby weryfikacji efektów kształcenia, w tym formę i warunki zaliczenia przedmiotu

• informacje dodatkowe

informacje uzupełniające

• podpis i oświadczenie prowadzącego

Sylabus wypełniamy dla każdej formy studiów: stacjonarnych i niestacjonarnych ( wieczorowych i zaocznych)

Codzienny plan nauczania

Tworzony na podstawie okresowego planu nauczania. Nauczyciel planuje swoją codzienną pracę i przygotowuje się /często na piśmie/ do prowadzenia zajęć.

Codzienny plan nauczania Wg W. Okonia jest to moment twórczy w pracy nauczyciela pozwalający mu nie tylko odświeżyć i stale rozszerzać wiedzę merytoryczną i rzeczową z danego przedmiotu lecz także rozwijać własne myślenie inicjatywę i pomysłowość

Plan zajęć (lekcji)

Poszczególne zagadnienia przedmiotu przewidziane są do realizacji na jedną , dwie lub więcej godzin lekcyjnych, stanowiąc integralne jednostki metodyczne w całorocznym cyklu nauczania .Lekcje w planie dydaktyczno wychowawczym ujęte są jako jednostki metodyczno –przedmiotowe o charakterze rozwojowym. Kształt ,typ czy rodzaj lekcji są inne na początku roku szkolnego niż później, gdyż w trakcie pracy nauczyciel wzbogaca je i doskonali (w doskonaleniu biorą również udział uczniowie ). W toku przygotowania się do lekcji nauczyciel sporządza własne notatki.

Plan zajęć (lekcji) powinien zawierać:

• Temat lekcji

• Założone do realizacji cele operacyjne

• Przebieg/tok/lekcji

- czynności przygotowawcze (sprawdzenie listy obecności, kontrola pracy domowej)

-czynności podstawowe (w zależności od typu lekcji)

-czynności końcowe (utrwalenie materiału przerobionego na lekcji, zadania pracy domowej)

Warunki decydujące o skuteczności sporządzonych planów:

Warunek wielostronności – wymaga on, aby w planie pracy znalazły harmonijne odbicie takie cele nauczania, jak i wychowania, potrzeby jednostki, a także interes społeczeństwa , dalekie perspektywy wychowawcze i aktualna sytuacja klasy czy grupy uczniów; jednym słowem wszystkie czynniki wpływające na pełny , wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży. Aby spełnić ten warunek, nauczyciel musi uwzględnić nie tylko zadania dydaktyczne, które chce zrealizować, lecz również zadania wychowawcze.

Konkretność jest drugim warunkiem racjonalnego planowania pracy dydaktyczno-wychowawczej. Spełnienie tego warunku sprawia, że zadania figurujące w planie są jasno i wyraźnie sformułowane, a zarazem wyrażone w kategoriach wyników podlegających obiektywnej ocenie.

Realizm jako trzeci warunek nakazuje zachowanie w planowaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej właściwego umiaru, tzn. nieprzeciążanie uczniów zbyt wieloma zadaniami, stawianie im wymagań, którym potrafią sprostać, liczenie się z tempem ich pracy, odpowiednie rozkładanie realizacji zadań w czasie. Realizm w planowaniu pracy wymaga również uwzględnienia możliwości uczniów stosownie do ich wieku, dążeń, zainteresowań i potrzeb indywidualnych jak i zbiorowych.

KONSPEKT

Konspekt lekcji to – szczegółowe podsumowanie na piśmie przygotowania nauczyciela do zajęć, spełnia on rolę scenariusza zajęć. Naczelnym zadaniem konspektu jest pomoc w zrealizowaniu celów jakie zostały sformułowane do tematu.

Nie musi mieć zawsze określonej, jednakowej formy ale pożądane jest aby zawierał najważniejsze dane o lekcji.

Zadania konspektu:

• Utrwalenie ostatecznych przemyśleń dotyczących przebiegu lekcji i pomoc w zrealizowaniu założonych celów

• Zwięźle sformułowana pomoc w prowadzeniu lekcji, umożliwiająca rytmiczne przechodzenie od jednego etapu do drugiego, zapobiega chaosowi i stracie czasu.

• Wdrażanie się nauczyciela do systematycznej pracy- konspekty, bowiem są jej elementem kontrolowanym przez władze oświatowe przez pierwsze trzy lata pracy w szkole.

Przed napisaniem konspektu nauczyciel powinien:

• Zapoznać się szczegółowo z treścią lekcji na podstawie programu , podręcznika i źródeł dodatkowych

• Ustalić zadanie lekcji ,a więc to , co w wyniku lekcji mają osiągnąć uczniowie

• Opracować strukturę lekcji poprzez wyodrębnienie myśli przewodniej, oraz materiału drugoplanowego i trzecioplanowego

• Ułożyć plan lekcji

• Przygotować się do przeprowadzenia poszczególnych części lekcji – zgodnie z planem

Przygotowanie konspektu

Rzeczowe – przypomnienie bądź rozszerzenie wiedzy własnej na podstawie odpowiednich książek naukowych, popularnonaukowych.

Metodyczne- zapoznanie się z odpowiednim

i fragmentami programu nauczania, rozkładu nauczania, rozkładu materiału, podręcznika dla ucznia, ewentualnie uzyskanie wskazówek zamieszczonych w podręcznikach i czasopismach metodycznych dla nauczycieli. Na tej podstawie nauczyciel ustala zakres materiału do opracowania, cele lekcji, obiera metodę pracy z uczniem, przygotowuje ćwiczenia własne, temat pracy domowej.

Konspekt( wg Cz . Kupisiewicza ) to szczegółowe rozwinięcie planu lekcji, który zawiera następujące punkty :

• Temat lekcji

• Cele zadania lekcji

• Porządek lekcji z uwzględnieniem poszczególnych etapów (wstępny, podstawowy, końcowy)

• Temat pracy domowej

• Przewidywane pytania nauczyciela i odpowiedzi uczniów

• Strategie nauczania – metody

• Środki dydaktyczne, które mają być zastosowane w poszczególnych etapach lekcji

Forma konspektu wg. F.Bereźnickiego (2004)

• Przedmiot zajęć

• Klasa

• Temat lekcji

• Cele lekcji (operacyjne)

• Metody nauczania

• Środki dydaktyczne

• Plan ogólny lekcji /część przygotowawcza, podstawowa, końcowa/. Orientacyjny podział czasu na ogniwa

• Szczegółowy przebieg lekcji- rozwinięcie poszczególnych punktów planu ogólnego

  • najważniejsze pytania i wypowiedzi nauczyciele

  • Opis czynności nauczyciela i uczniów

  • Metody i formy pracy ucznia

  • Sposób wykorzystania pomocy naukowych

  • Treści problemów do rozwiązania

  • Czas trwania pracy samodzielnej uczniów temat pracy domowej itp…

Konspekt wg. wzoru WHO

• Temat

• Dział programowy

• Cel ogólny

• Co uczeń wie

• Co uczeń pozna

• Cele szczegółowe

• Cele wychowawcze

• Metody

• Literatura

• Środki dydaktyczne

Graficzne ujęcie budowy konspektu
Metryczka

• Nazwa szkoły

• Wydział ,

• kierunek

• Rok ,

• Semestr

• Przedmiot ( zakres treści)

• Czas realizacji

• Typ lekcji

• Rodzaj lekcji

• Osoba prowadząca

• Temat

• Cele kształcenia -Cel ogólny

-Cele szczegółowe

• Metody dydaktyczne

• Środki dydaktyczne

• Plan zajęć

• Literatura

• Treści kształcenia

Im mniejsze doświadczenie ma nauczyciel, tym skrupulatniej musi się trzymać zasady pisemnego, szczegółowego przygotowania do każdej lekcji.

Tabelaryczne ujęcie konspektu lekcji

Części lekcji	Tok lekcji	Czas realizacji	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia	metody	formy	zasady	środki	uwagi
Wstępna
Główna
Końcowa

Przygotowanie nauczyciela do prowadzenia zajęć.

Przygotowanie nauczyciela do zajęć składa się z trzech zakresów :

• Merytorycznego

• Metodycznego

• Organizacyjnego

Przygotowanie merytoryczne

Zakres ten jest określany przez konkretny temat i jego miejsce w programie . Zakłada on właściwe wykorzystanie wiedzy nauczyciela i zaplanowanie zgodnie z tematem takich zagadnień, które mogą być zarówno niezbędne jak i pożądane.

Nauczyciel w trakcie przygotowania przedmiotowego określa

• jakie treści ,

• w jakim celu,

• w jakim porządku będzie realizować .

Na przygotowanie merytoryczne
składa się:

• Nagromadzenie, uzupełnienie, uporządkowanie lub tylko odświeżenie wiedzy nauczyciela

• Przygotowanie odpowiednich materiałów

• Przygotowanie pomocy naukowych

Planowanie merytoryczne pozwala ustalić:

• Odpowiedni wariant przygotowanej treści

• Stopień konkretności

• Zakres zagadnień

• Dobór właściwych przykładów , zadań i ćwiczeń

• Zakres środków dydaktycznych w różnych formach

• Treści w podręczniku i innych materiałach

Przygotowanie metodyczne

• Jest projektowaniem przebiegu zajęć dydaktycznych.

• Wymaga przemyślenia struktury lekcji

• Polega na świadomym doborze metod pozwalających na dokładne zapoznanie uczniów z treścią przedmiotu, wzbudzaniu zainteresowania tematami oraz stosowania takich środków dydaktycznych, które ułatwiają zrozumienie zagadnienia

• Wymaga sformułowania celów jakie chce osiągnąć nauczyciel w oparciu o przekazany materiał

• Wymaga ustalenia ogniw lekcji i czasu jaki w przybliżeniu poświęci na każdą część

• Wymaga przemyślenia sposobów kontroli wiadomości ucznia

• Jest odpowiedzią na pytanie „jak poprowadzić przygotowana lekcję”

Plan metodyczny powinien
zawierać :

• Temat lekcji

• Określenie rodzaju lekcji

• Określenie typu i strukturę lekcji

• Cele dydaktyczno wychowawcze

• Metody , formy i środki dydaktyczne

• Formę sprawdzania i oceny wyników

• Czynności nauczyciela i uczniów

• Ustalenie zakresu pracy domowej

Tabelaryczne ujęcie planu metodycznego

Czynności nauczyciela	Treści	Metody nauczania	Środki dydaktyczne	czas

Przygotowanie organizacyjne

W zakres przygotowania organizacyjnego wchodzą :

• Przygotowanie właściwego miejsca zajęć

• Przygotowanie warsztatu pracy

• Wcześniejsze zarezerwowanie sali

• Przygotowanie środków dydaktycznych

• Sprawdzenie działania technicznych środków dydaktycznych np. komputer, doświadczeń w formie pokazów, zestawy potrzebne do zajęć

• Przygotowanie materiałów do wykorzystania w trakcie zajęć

Przygotowanie do prowadzenia pokazu

• Musi przebiegać sprawnie

• Kilkakrotne przećwiczenie czynności zgodnie z zasadami

• Przemyślenie pokazu w dwie pielęgniarki

• Ćwiczenie przez nauczyciela przed lekcja daje możliwość określenia czasu na pokaz

• Przemyślenie organizacji pokazu i ćwiczeń ( pokaz jednokrotny czy dwukrotny)

Prowadzenie lekcji

• Polega na kierowaniu procesem nauczania- uczenia się

• Lekcję należy rozpoczynać punktualnie i od razu przystępować do pracy

• Nauczyciel powinien kontrolować własną pracę

• Organizować cały przebieg zajęć

• Zakończenie lekcji powinno wypaść wraz z dzwonkiem na przerwę

• Po zakończeniu lekcji należy dokonać jej analizy pod kątem realizacji celów lekcji, osiągniętych wyników, błędów, niedociągnięć.

Kontrola wykonania planu

Mobilizuje do wydajniejszej pracy

• Ukazuje tempo i rytm pracy

Pozwala usprawnić pracę

• Podnieść jej tempo i jakość

Rodzaj kontroli wykonywania planu

• Bieżąca

• Okresowa

• Roczna

Przedmiot kontroli bieżącej

Sprawdzenie i ocena wyników nauczania uzyskiwanych na poszczególnych lekcjach w wyniku czego podejmuje się odpowiednie zabiegi zmierzające do usunięcia lub ograniczenia braków i luk na bieżąco w wiadomościach i umiejętnościach uczniów

• Odpytywanie ustne

• Kartkówki

• Test

• Sprawdzian praktyczny

Kontrola okresowych i rocznych planów dydaktycznych

Sprawdziany lub testy osiągnięć szkolnych obejmujące sprawdzanie znacznie obszerniejszego materiału niż kontrola bieżąca

„Przygotowanie lekcji to najbardziej twórczy moment w pracy nauczyciela. Jest tu naprawdę autorem, w klasie reżyserem własnej sztuki, a po lekcji własnym krytykiem. Ta potrójna praca jest wyczerpująca nerwowo, pochłania mnóstwo czasu, przewyższa o wiele godziny zajęć do których nauczyciel wedle programu jest obowiązany, ale stanowi zarazem istotę pracy nauczyciela. Kto w niej nie znajduje radości, ten nauczycielem być nie powinien.”

Ludwika Jeleńska

Pomiar wyników kształcenia – kontrola, ocena, ewaluacja; funkcje kontroli i oceny. Metody , techniki
i narzędzia pomiaru dydaktycznego. ,

Z procesem kształcenia związane są takie pojęcia jak:

• Kontrola

  • Ocena

    • Ewaluacja

      • Pomiar dydaktyczny

Są nieodłącznymi elementami procesu kształcenia.

KONTROLA - postępowanie zmierzające do uzyskania informacji w jakim stopniu zostały osiągnięte zaplanowane cele kształcenia. Tylko okresowe porównywanie stanu wiedzy i umiejętności uczących się z wiedzą, którą powinni oni posiadać na danym etapie kształcenia, pozwala zrealizować zaplanowany program kształcenia i osiągnąć oczekiwane wyniki.

Kontrola (wg. Janiszewskiej i Kuligowskiej)

Oznacz sprawdzenie osiągnięć uczniów , pozwala stwierdzić czy i w jakim stopniu uczący się opanowali materiał programowy

Kontrola (wg. J. Półturzyckiego)

„Kontrola nie tylko spełnia zadanie sprawdzania , ale przede wszystkim daje przegląd sprawy, ułatwia nadzór , zapewnia porównanie zamierzonych rezultatów z faktycznymi osiągnięciami”

Formy kontroli (wg Z. Węgrzyn, J. Wasyluk).

Wstępna – wykonywana przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych.

Celem kontroli wstępnej jest sprawdzenie wyjściowego poziomu wiedzy uczestników kształcenia

Bieżąca – systematyczne i regularne sprawdzanie postępów w trakcie procesu kształcenia.

Celem tej kontroli jest sprawdzenie wyników nauczania uzyskiwanych na poszczególnych zajęciach

Kontrola bieżąca pozwala nauczycielowi zorientować się również w tym, jak pracuje cała grupa. Pełni funkcję motywacyjną i diagnostyczną.

Kontrola końcowa – przeprowadzana po zakończeniu pewnego etapu kształcenia.

Informuje o osiągniętych wynikach nauczania

Określa

*stopień realizacji celów zawartych w programie nauczania.

*stopień przygotowania kandydata przed rozpoczęciem nauki na kolejnym etapie.

Kontrola końcowa przeprowadzana jest najczęściej w formie zaliczeń, kolokwiów lub egzaminów zarówno o charakterze teoretycznym, jak i praktycznym.

Niekiedy stosowana jedynie kontrola końcowa, sprowadzająca się do tego, że przez długie okresy uczący się nie są poddawani prawie żadnym sprawdzianom, a dopiero po zakończeniu pracy nad obszernymi partiami materiału.

Kontrola odległa (dystansowa) – przeprowadzana po upływie pewnego czasu od zakończenia kształcenia (np.: po upływnie roku). Informuje o trwałości nabytej wiedzy

Nie występuje u wszystkich dydaktyków.

Wiedza najtrwalsza to ta, która jest wielokrotnie przypominana przez zastosowanie jej w praktyce. Kontrola odległa mimo wielu czynników zakłócających wynikających z upływu czasu jest dla nauczycieli ważnym źródłem informacji zwrotnej i przede wszystkim miarą skuteczności programu dydaktycznego.

W. Okoń

Nie używa terminu „kontrola”

lecz

„ sprawdzanie”

Formy sprawdzania (wg F. Bereźnickiego)

SPRAWDZANIE:

-WSTĘPNE

-BIEŻĄCE (KSZTAŁTUJĄCE)

- KOŃCOWE ( SUMUJĄCE)

Podział kontroli wg C. Kupisiewicza

• Bieżąca

• Okresowa

• Końcowa

Nie ma tu kontroli wstępnej !!!!

Kontrola bieżąca - przedmiotem jest sprawdzenie i ocena wyników nauczania uzyskanych na poszczególnych lekcjach. Konsekwencją tej kontroli jest podjęcie zabiegów mających na celu zlikwidowanie lub przynajmniej ograniczenie braków i luk w wiedzy, wiadomościach i umiejętnościach uczniów ujawnionych na bieżąco w jej toku.

Kontrola okresowa i końcowa odbywa się zwykle z wykorzystaniem testów lub sprawdzianów jednakże ich zakres materiałowy jest większy niż w przypadku kontroli bieżącej. Kontrola tego typu służy sprawdzeniu realizacji planu dydaktycznego danego okresu nauki. Szczególnie ważna jest kontrola końcowa gdyż na podstawie jej rezultatów decyduje się o promowaniu lub nie promowaniu ucznia do klasy programowo wyższej.

Kontrola (wg T. Ornatowskiego i J. Figurskiego)

Bieżąca- polega na sprawdzeniu stopnia opanowania wiadomości, umiejętności i sprawności , pozwala ustalić , jak uczniowie opanowali przerobiony materiał i jakie błędy popełniali najczęściej.

• Polega na obserwacji uczniów czy właściwie wykonują poszczególne czynności, zabiegi.

• Na sprawdzeniu czy uczący rozumie celowość wykonywanych czynności i zdaje sobie sprawę z przyczyn popełnianych błędów.

• Nierzadko zachodzi potrzeba

kilkakrotnego powtórzenia danej czynności

Okresowa – przeprowadza się po opanowaniu określonych części materiału programowego w formie pytań, odpowiedzi oraz wykonywania konkretnych zadań, Najczęściej jest związana z okresem roku szkolnego. Nauczyciel sprawdza stopień realizacji zadań programowych.

Kontrola okresowa spełnia rolę wychowawczą

uczący uzupełnia swoje braki, utrwalają swoje wiadomości i umiejętności, krytycznie ustosunkowują się do swojej pracy.

Końcowa

W praktycznej nauce zawodu może mieć różny zakres i znaczenie.

• Może dotyczyć danego roku

• Całego okresu nauki zawodu

W związku z tym może mieć różne formy:

Najczęściej forma egzaminu końcowego.

OCENA - jest wypowiedzią o charakterze wartościującym, będąca wyrazem opinii – pozytywnej lub negatywnej – o przedmiocie, o stanie rzeczy, o osobie, zaistniałym zdarzeniu. (W.Okoń )

OCENA SZKOLNA- jest informacją o wyniku kształcenia, wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku (B. Niemierko). Komentarz ten dotyczy zarówno warunków uczenia się, sposobu uzyskiwania informacji o wyniku oraz poprawnej jego interpretacji, jak i sposobu wykorzystania tej informacji w toku dalszego uczenia się.

• Oceniając zachowania i działania ucznia nauczyciel ujmuje wartości realizowane

w szkole według jakiegoś przyjętego

z zewnątrz, przez szkołę, wzorca, do którego się odnosi.

• Ocenianiu towarzyszy zwykle wystawienie oceny cząstkowej, semestralnej lub końcowej.

• Ocenianie jest procesem i systemem, który ma wspomagać pracę nauczycieli.

• Ocenianie ma pomóc uczniowi w:

• Poznaniu własnych możliwości – uczeń poddając się ocenianiu dowiaduje się, jaki posiada zakres wiedzy z danej dziedziny i co jeszcze musi zrobić, aby podnieść swój poziom wiedzy

• Rozwoju psychofizycznym – ocena ma wpływ na określenie siebie w stosunku do innych osób w tej samej grupie.

• Budowaniu właściwej motywacji – wystawienie i skomentowanie oceny przyczynia się do wzbudzenia nadziei, że może być lepiej.

• Kształtowaniu zainteresowań – odpowiedni komentarz do oceny, zachęcający ucznia do pracy w danym kierunku może mieć decydujący wpływ na rozwój zainteresowań.

• Nabywaniu wiedzy – stan wiedzy musi być co jakiś czas sprawdzany i oceniany, aby uczeń zdawał sobie sprawę z własnych umiejętności i braków.

• Ocena szkolna to rezultat pracy ucznia określony:

• stopniem szkolnym,

• opinią nauczyciela - w formie:

*słownej,

*opisowej

*lub innej,

wcześniej uzgodniony z uczniami sposób.

Rodzaje oceny wg K. Sośnickiego

• Aktualistyczna- przedmiotem jest aktualny, końcowy wynik uczenia się

• Dyspozycyjna- dotyczy pewnych proces ów poznawczych

• Prognostyczna- obejmuje składniki poprzednich ocen i przewiduje na tej podstawie przyszłe losy ucznia, jego dalszy rozwój i wyniki

Rodzaje oceny

Ocena kształtująca ( formatywna) – wspomaga przede wszystkim proces uczenia się. Jej wyniki powinny służyć nie tylko uczącemu się ale również prowadzącemu zajęcia w celu bieżącej analizy efektywności stosowanych metod dydaktycznych.

Ocena podsumowując ( sumatywna) – które ma na celu sprawdzenie ocena podsumowująca stopień osiągnięcia przez studenta zakładanych efektów.

Stopień szkolny jest symbolem (słownym, cyfrowym, literowym) spełnienia określonych wymagań programowych. Jego znaczenie jest zależne od wymagań, jakie zastosowano w sprawdzaniu osiągnięć danego ucznia, oraz od poziomu obiektywizmu sprawdzania osiągnięć, a pośrednio – także od innych właściwości sprawdzania, analogicznych do niezbędnych właściwości pomiaru dydaktycznego: trafności, rzetelności, dokładności, niezależności sytuacyjnej sprawdzania.

Skala stopni szkolnych wg B.Niemierko

Stopnie szkolne tworzą określonej długości skalę stopni szkolnych, jest systemem symboli przedstawiających wyniki pomiaru. Symbole są zdefiniowane w aktach prawnych o zasięgu krajowym, bardziej szczegółowo w standardach edukacyjnych, programach kształcenia i materiałach metodycznych określonych przedmiotów a najbardziej szczegółowo w indywidualnej praktyce dydaktycznej każdego nauczyciela.

Skala stopni szkolnych:

• stopień celujący – 6

• stopień bardzo dobry – 5

• stopień dobry – 4

• stopień dostateczny – 3

• stopień dopuszczający – 2

• stopień niedostateczny – 1

Dopuszcza się stosowanie znaku „ + „ przy ocenie cząstkowej, oznaczające opanowanie całości wymagań na daną ocenę i 50 % wymagań z oceny wyższej. Stosuje się również znak „ – „ oznaczający spełnianie kryteriów na daną ocenę w sposób niepełny, ale też nie powodujący obniżenia oceny o jeden stopień.

Ocena zachowania ucznia wyraża opinię szkoły o stopniu respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych.

• W klasach I – III obowiązuje opisowa ocena zachowania.

• W klasach IV – VI ocenę zachowania śródroczną i końcowo-roczną ustala się w skali:

• wzorowe

• bardzo dobre

• dobre

• poprawne

• nieodpowiednie

• naganne 

Semestralna i roczna ocena klasyfikacyjna zachowania uwzględnia w szczególności:

1) wywiązywanie się z obowiązków ucznia;

2) postępowanie zgodne z dobrem społeczności szkolnej;

3) dbałość o honor i tradycje szkoły;

4) dbałość o piękno mowy ojczystej;

5) dbałość o bezpieczeństwo i zdrowie własne i innych osób;

6) godne, kulturalne zachowanie się w szkole

i poza nią;

7) okazywanie szacunku innym osobom.

Śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna
z zachowania nie ma wpływu na oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych.

> Ocena opisowa to ustne lub pisemne poinformowanie o postępach ucznia; o tym jak wykonał zadania, przy czym najpierw podkreślamy w niej to, co uczeń wykonał dobrze, a później wskazujemy niedociągnięcia i sposób ich poprawy.

Ocena opisowa ma dostarczyć informacji: uczniowi – nauczycielowi.

NAUCZYCIELOWI

dostarcza informacji na jakim poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym, czy stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.

UCZNIOWI

dostarcza informacji o efektach jego szkolnej aktywności i wskazówek, jak pokonywać napotkane trudności ;motywuje do dalszego wysiłku;

zachęca do samooceny; umacnia wiarę we własne możliwości.

Ocena opisowa powinna być wielostronna i uwzględniać wszystkie obszary czyli być miarą tego, jak daleko w rozwoju jest uczeń względem wymagań stawianych przez nauczyciela. Ocena powinna być wskaźnikiem tego jak myśli o uczniu nauczyciel, jakości zaangażowania ucznia, jakości uzyskanych przez niego efektów, a także samooceny ucznia.

Tak rozumiana ocena stwarza uczniowi perspektywę rozwoju, wywołuje refleksje, umożliwia zmianę.

Cechy oceny opisowej:

• jest związana z działalnością ucznia;

• ujawnia jego braki i osiągnięcia;

• ukierunkowuje dalsze postępowanie;

• stwarza podstawę do porównywania osiągnięć ucznia. 

Skala stopni UM w Łodzi

Bardzo dobry- 5

Ponad dobry- 4,5

Dobry- 4

Dość dobry- 3,5

Dostateczny- 3

Niedostateczny- 2

Ocena szkolna, aby zachować znaczenie musi być wynikiem takiego oceniania, w którym jako kryteria zastosowano wymagania programowe. Mówimy wtedy o OCENIANIU DYDAKTYCZNYM, które powinno dotyczyć umiejętności intelektualnych, praktycznych, zainteresowań, przekonań i postaw. Zasady kontroli oceniania i sprawdzania powinny być powszechnie znane uczącym się, tak aby nie byli zaskakiwani wymaganiami oraz przedmiotem sprawdzania.

Ocena spełnia zasadnicze funkcje wtedy, gdy dokonywana jest zgodnie z jej podstawowymi cechami, co oznacza, że ocena musi być:

• obiektywna,

• trafna,

• rzetelna,

• jawna

• mobilizująca.

Obiektywność - to podstawowa cecha oceny. Obiektywną jest taka ocena, która została wydana nie według mniemania egzaminatora, a na podstawie z góry ustalonych kryteriów” (W. Pomykało). Osiągnięcie pełnego obiektywizmu jest niezmiernie trudne, można jednak do niego się zbliżyć. Oceną obiektywną jest ocena wyrażająca rzeczywisty poziom wiadomości uczniów w takim przybliżeniu, które nie wyrządzą szkody samemu uczniowi.Ważnym aspektem jest również sprawiedliwe wystawianie ocen. Należy się zastanowić czy ocena obiektywna oznacza to samo co sprawiedliwa. Wymaganie aby ocena była sprawiedliwa jest najbardziej trudne do spełnienia ze wszystkich możliwych wymagań w stosunku do ucznia. Miedzy tymi cechami jest zasadnicza różnica, ponieważ obiektywna ocena zostanie wystawiona na podstawie z góry ustalonych kryteriów, jednakowa dla wszystkich uczniów, a sprawiedliwa ocena zostanie wystawiona tylko wtedy, jeżeli nauczyciel uwzględni indywidualne cechy rozwojowe każdego ucznia.

Trafność - Ocena jest wtedy trafna, gdy wyraża odpowiedni zakres osiągnięć ucznia, kiedy odzwierciedla rzeczywiście to, co zamierzaliśmy stwierdzić. Przykładem narzędzia, którego najważniejszą właściwością jest trafność może być test dydaktyczny. Ocena o dużym stopniu trafności wyróżnia się zdolnością różnicowania poszczególnych uczniów w zależności od reprezentowanego przez nich poziomu wiedzy i umiejętności, pozwala wyodrębnić w danej klasie uczniów lepiej i gorzej przygotowanych.

Rzetelność - ocena jest rzetelna, gdy przy sprawdzaniu osiągnięć ucznia z tego samego zakresu materiału, otrzymujemy ten sam lub zbliżony wynik – stopień. Rzetelność oceny jest tym większa, im wynik jest bardziej uzależniony od poziomu wiedzy uczniów, a mniej od pewnych niekontrolowanych czynników, takich jak usposobienie nauczyciela, jego samopoczucia w danym dniu, uprzedzenia lub sympatie do niektórych uczniów, zmęczenie uczniów czy niezrozumienie pytania. Stopień rzetelności oceny można ustalić w trakcie kontroli tematycznych, okazją do tego są również zajęcia kontrolne i powtórzeniowe.

Jawność – jest w ocenie szkolnej warunkiem koniecznym. Każdy oceniany musi znać wynik swojej pracy, dlatego nauczyciel powinien przekazywać tą informację możliwie jak najszybciej. Ważnym elementem jest również to, aby nauczyciel uzasadnił swoją ocenę i wskazał uczniowi kierunek dalszej pracy. Znając oceny i zalecenia uczeń może usprawnić swoją pracę.

Mobilizacja ucznia do pracy - warunek ten jest spełniony, gdy nauczyciel potrafi ukazać zarówno pozytywne jak i negatywne strony wyników pracy ucznia. Bezstronna, rzeczowa analiza odpowiedzi dopinguje go do dalszej pracy nad sobą, podsyca wiarę we własne siły i zachęca do uzyskiwania coraz lepszych wyników w nauce.

Funkcje oceny wg Z. Jaworskiego

• Dydaktyczna (informacyjna, sterująca) – ocena ma być miernikiem wyników pracy ucznia, określać, na jakim poziomie występuje wiedza, umiejętności i postawy ucznia, jakie są w nich luki, co należy uzupełnić w przyszłości.

• Wychowawcza (motywująca, aktywizująca) – poprzez ocenianie nauczyciel wpływa na sferę emocjonalną, wychowuje poprzez kształtowanie właściwych i pożądanych postaw i nastawień, rozwija zainteresowania nauką, pobudza wolę do samodzielnej pracy i brania odpowiedzialności za swój proces edukacyjny.

• Społeczna – wskazuje miejsce ucznia w grupie społecznej (np.: klasie). Ocena daje informację o tym, jaką pozycję w kategorii ucznia dobrego osiąga konkretna osoba, jaka jest obecna sytuacja i jakie mogą być prognozy (przewidywania) na przyszłość.

Funkcje oceny szkolnej wg Hudańskiej

• Klasyfikacyjna – ocena jest wyrażona za pomocą umownego symbolu i służy zróżnicowaniu oraz podporządkowaniu uczniów zgodnie z pewną skalą.

• Diagnostyczna – wspieranie szkolnej kariery ucznia, monitorowanie jego postępów i określanie indywidualnych potrzeb.

Funkcje oceny szkolnej wg Szmigiel i Sołtys

• Dydaktyczna – ocena powinna być informacją o stopniu opanowania treści nauczania przez ucznia.

• Dydaktyczno – prognostyczna – powinna informować o stopniu znajomości zagadnienia niekoniecznie w oparciu o program szkolny. Jest pomocą przy planowaniu czynności nauczyciela, a także informuje o przyszłych wynikach ucznia na podstawie bieżących ocen dydaktycznych.

• Sterująco-metodyczna – powinna uzmysławiać nauczycielowi konieczność zmiany lub kontynuacji metod pracy z uczniem.

• Psychologiczna - powinna obejmować kontekst zdrowia psychicznego i fizycznego ucznia.

• Wychowawcza – powinna uwzględniać zaangażowanie, staranność, wkład pracy oraz warunki środowiskowe.

• Selektywna – powinna odróżniać uczniów dobrze przygotowanych do dalszej nauki, od tych którzy danej umiejętności jeszcze nie posiedli

• Społeczna – powinna kształtować stosunki w klasie i określić przygotowanie i predyspozycje ucznia do dalszej nauki, pracy.

Reforma edukacji dokonuje istotnych zmian

w ocenianiu, wprowadzając ocenianie wewnątrzszkolne i ocenianie zewnętrzne. Tworzy się wewnątrzszkolne systemy oceniania i system egzaminów zewnętrznych. Rozważania nad ocenianiem doprowadziły do sformułowania strategii oceniania. Strategia ta dotyczy zarówno oceniania postępów w nauce, jak i zachowania uczniów.

Ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy i realizowanych w szkole programów nauczania, uwzględniających tę podstawę, oraz formułowaniu oceny.

Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:

1. formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich uczniów i ich rodziców (prawnych opiekunów);

2. bieżące ocenianie i śródroczne klasyfikowanie, według skali i w formach przyjętych w danej szkole oraz zaliczanie niektórych zajęć edukacyjnych;

3. przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych;

4. ustalanie ocen klasyfikacyjnych na koniec roku szkolnego (semestru) i warunki ich poprawiania.

Rok szkolny składa się z dwóch semestrów.

Klasyfikacji semestralnej i rocznej dokonuje się zgodnie z ustalonymi terminami wg kalendarium roku szkolnego ogłaszanego przez MEN.  

Oceny klasyfikacyjne ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne,

oceny z zachowania - wychowawca klasy.

Ocenianie zewnętrzne - pytania i zadania są ustalane przez organizację, która nie naucza ocenianego później materiału i umiejętności,

w której ocenianie jest zorganizowane w taki sposób, że wyniki uczniów mogą być porównywalne między szkołami.

Ocenianie wewnątrzszkolne to ocenianie wspierające rozwój szkolny ucznia,

Ocenianie zewnętrzne to ocenianie głównie do celów diagnozy i monitorowania systemu szkolnego.

Zarówno ocenianie wewnątrzszkolne, jak i zewnętrzne powinno być oparte na starannie dobranych kryteriach.

Ocenianie osiągnięć szkolnych względem wymagań programu szkolnego (W. Okoń).  

*wąsko rozumiane ocenianie osiągnięć szkolnych, które opiera się na pomiarze dydaktycznym przy zastosowaniu testów sprawdzających,

*szeroko rozumiane ocenianie osiągnięćszkolnych, gdy bierze się pod uwagę nie tylko wyniki testu, lecz także sytuację życiową ucznia,jego pochodzenie społeczne, motywację donauki szkolnej i pracowitość oraz politykę oświatową

Wyróżnia się także:

Ocenianie wspierające - w szkole to głównie oceny śródroczne oraz końcowo- roczne, które powinny stymulować rozwój ucznia. Polega ono na ustaleniu oceny możliwie adekwatnej do wiedzy i umiejętności ucznia, niosącej prawdziwą informację, ale zakomunikowaną uczniowi w ten sposób, aby wspierać jego rozwój szkolny. Zasady oceniania wspierającego muszą być zawarte w Wewnątrzszkolnych Zasadach Oceniania oraz w Przedmiotowych Zasadach Oceniania.

Ocenianie sumujące - wystawiane na progach edukacyjnych. Ma za zadanie poinformowanie, czy uczeń spełnił stawiane mu wymagania. Zawiera diagnozę wiedzy i umiejętności, ale jego głównym celem nie jest wspieranie ucznia w rozwoju. Prowadzi do oceniania zewnętrznego.

• Ocenianie kryterialne - polega na obligatoryjnym stosowaniu przyjętych kryteriów jakościowych w sprawdzaniu

i ocenianiu pracy ucznia, w celu wytworzenia obrazu osiągnięć ucznia jako całości. Wymaga starannego doboru stosownych kryteriów, wraz z określeniem ich znaczenia.

Kryteriami dydaktycznymi oceniania są wymagania programowe na poszczególne oceny lub poziomy przedmiotu nauczania, kryteriami społeczno-wychowawczymi natomiast wkład pracy ucznia, jego zdolności, motywacja do uczenia się, systematyczność, aktywność, warunki nauczania i inne.

W dydaktyce mamy również do czynienia z:

• Ocenianiem kształtującym – przez które rozumiemy rozpoznawanie działań uczącego się, które pozwolą na wykazanie się osiągnięciami, a także rozpoznanie jego potrzeb w zakresie uczenia się i planowania ich realizacji.

• Ocenianiem końcowym (podsumowującym) – które ma na celu sprawdzenie opinii o uczących się w wyniku stosowania formalnych procedur oraz testów sprawdzających wiedzę teoretyczną i praktyczną.

Najbardziej pożądane funkcje oceniania:

• Instruktażowa – nauczyciel w sposób opisowy w oparciu o diagnozę proponuje określone rodzaje aktywności ze względu na lepsze wykorzystanie potencjału rozwojowego;

• Motywacyjna – ukierunkowuje oraz mobilizuje do dalszych wysiłków;

• Afirmacyjna – nauczyciel stwarza okazję do wzmocnienia poczucia własnej wartości;

• Informacyjna – nauczyciel dostarcza uczniowi informacji zwrotnych umożliwiających mu dokonanie samooceny własnych kompetencji oraz samokontroli własnego działania

• Diagnostyczna – wspieranie kariery ucznia, monitorowanie jego postaw, a także określenie indywidualnych potrzeb.

Cele nowoczesnego oceniania:

• Diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych ucznia.

• Obserwowanie rozwoju ucznia.

• Dostarczanie informacji zwrotnej głównym podmiotom.

• Wspieranie rozwoju.

• Rozbudzanie motywacji uczenia się.

• Uczenie systematyczności, organizowanie uczenia się.

• Kształtowanie obrazu samego siebie.

• Uświadamianie oceny jako elementu rzeczywistości.

• Uczenie umiejętności oceny, korzystania z niej.

• Wdrażanie do samooceny.

• Sprawdzanie wiadomości i umiejętności.

• Przygotowanie do „zdrowej rywalizacji".

• Wdrażanie do przestrzegania norm, zasad funkcjonujących w różnych organizacjach.

• Rozpoznawanie uzdolnień, zainteresowań, predyspozycji.

• Gromadzenie informacji .

• Psychiczne wzmacnianie ucznia (wskazywanie „mocnych" stron).

• Niwelowanie stresu, lęku, agresywnych zachowań.

Błędy w ocenianiu

• brak jasnych kryteriów oceniania,

• nieznajomość wymagań,

• nieuwzględnianie indywidualnych cech i możliwości ucznia,

• stosowanie punktacji przeliczanej na oceny bez właściwego wyważenia punktów,

• wyznaczanie z góry ilości możliwych sprawdzianów bez możliwości powtórnego przepytania ucznia,

• ograniczenia czasowe,

• kładzenie nacisku na negatywy w komentarzu do oceny,

• cechy indywidualne oceniającego (stereotypy myślowe, emocje, itp.)

• etykietowanie uczących się.

Kodeks etycznego oceniania wg B. Niemierko

A.   Odpowiedzialność  sprawdzającego i oceniającego osiągnięcia uczniów

• Powiadom uczniów o celu, dacie, zakresie programowym i formie planowanej ewaluacji osiągnięć  oraz o normach wymagań, jakie powinni spełnić .

• Nie wybiegaj w sprawdzaniu poza wiadomości i umiejętności, które uczniowie mieli okazję opanować w szkole lub poza szkołą . Upewnij się, że forma zadań jest im znana i została odpowiednio przećwiczona.

• Stwórz uczniom, w wyznaczonym na to czasie, możliwość  zadawania pytań o organizację egzaminu. Wyjdź naprzeciw ich postulatom co do treści sprawdzania osiągnięć ,pozostając jednak w zgodzie z programem nauczania i ze swoją koncepcją dydaktyczną.

• Otocz opieką uczniów mających szczególne trudności z udziałem w sprawdzaniu i ocenianiu osiągnięć , nie obniżając wszakże obiektywizmu ewaluacji. Nie wykluczaj z egzaminu żadnego ucznia bez ważnego

i jawnego powodu. 

• Dokładnie wykonuj i sprawdzaj punktowanie, obliczenia i interpretacje wyników egzaminu, a gdy masz możliwość , poproś innego specjalistę przedmiotu o ich dodatkowe sprawdzenie.

• Utrzymuj w ryzach osobiste preferencje wobec wyglądu, obyczajów, stylów uczenia się i wcześniejszych osiągnięć  szkolnych poszczególnych uczniów.

B. Odpowiedzialność  komunikującego ocenę osiągnięć  uczniów  

• Wyniki oceniania przedstawiaj zawsze z komentarzem na temat sposobu ich uzyskania i z ostrzeżeniem o ich przybliżonej wiarygodności. Uczciwie przyznaj się do własnych pomyłek i rozczarowań.

• Wyniki oceniania przedstawiaj tylko tym osobom, które są uprawnione do ich poznania. Upewnij się, że nie wpadną w niepowołane ręce. 

• Wyniki oceniania przedstawiaj uczniom jak najszybciej, nie wcześniej jednak  niż po przemyśleniu komentarza, jaki powinien im towarzyszyć . Zapobiegaj błędnej interpretacji wyników i nadawaniu im zbyt wielkiego znaczenia przez uczniów.

• Unikaj czynienia porównań na niekorzyść słabszych uczniów Przedstawiaj gównie ich osiągnięcia, a nie brak osiągnięć  Ogranicz komentarze przed frontem klasy na temat niepowodzeń poszczególnych uczniów, zachowaj dyskrecję. 

• Przeprowadź dyskusję z klasą na temat wyników oceniania i możliwości podniesienia osiągnięć . Stwórz racjonalną procedurę odwoławczą od zbyt niskich ocen.

• Objaśnij uczniom sposób przechowywania i dalszego użytkowania wyników ewaluacji, w tym zwłaszcza informowania rodziców i innych nauczycieli o tych wynikach. 

FUNKCJE KONTROLI I OCENY wg J. Wasyluka

• Dydaktyczna – dotyczy porządkowania i uzupełniania wiedzy, korygowania błędnych wiadomości oraz przekazywaniu nowych informacji, wskazywaniu nowych rozwiązań, uzupełnianie oraz wskazywanie dodatkowych źródeł informacji;

• Wychowawcza – polega na wsparciu uczącego się, ukierunkowaniu jego zainteresowań oraz zachęcaniu do dalszego wszechstronnego kształcenia się. Oddziaływanie wychowawcze jest szczególnie istotne podczas kontroli bieżącej.

• Diagnostyczna – polega na zbadaniu w jakim stopniu zostały osiągnięte zaplanowane cele. Obejmuje również ocenę dziedziny afektywnej uczących się, ich postaw i motywacji, przyswojonej hierarchii wartości, zaangażowania emocjonalnego w wykonywaniu czynności zawodowych.

• Selekcyjna – możliwość klasyfikowania studentów w szeregu od ,,najlepszych” do ,,najgorszych” i wyboru jednych, a odrzuceniu innych.

• Aktywizująca – dotyczy mobilizowania uczących się do osiągnięcia jak najlepszych wyników poprzez świadomość oczekującej kontroli i oceny.

• Metodyczna – kontrola i ocena wyników dają możliwość udoskonalenia samego procesu kształcenia poprzez krytyczną ocenę celów, metod i środków dydaktycznych oraz metod kontroli i oceny.

METODY KONTROLI I OCENY

• Obserwacja zachowań i działań uczących się – informuje o poziomie wiadomości, umiejętności praktycznych oraz postaw uczących się.

• Analiza wytworów pracy uczących się – obejmuje np.: wykonaną usługę wytwory techniczne

• Kontrola ustna – polega na bezpośrednim kontakcie słownym – dyskusji między egzaminatorem (nauczycielem) i egzaminowanym (studentem). Celem kontroli ustnej jest umożliwienie zdającemu wykazania się wiedzą, zrozumieniem przedmiotów studiów oraz umiejętnością myślenia, np.: rozwiązywania problemów pielęgnacyjnych. Stosowana najczęściej w kontroli bieżącej.

Zalety sprawdzianu ustnego

• szybkie ujawnienie mocnych i słabych stron egzaminowanego

• indywidualne podejście do egzaminowanego

• bezpośredni, osobisty kontakt egzaminatora ze zdającym, umożliwiający poznanie jego uzdolnień i zainteresowań.

• oszczędność czasu w fazie przygotowania sprawdzianu

• wykluczenie zgadywania

• poznanie procesu rozumowania zdającego i sposobu dochodzenia do prawidłowej odpowiedzi

• możność równoczesnego oceniania przez kilku egzaminatorów

• możność wykorzystania egzaminu do celów dydaktycznych

Wady sprawdzianu ustnego:

• mała obiektywność, ponieważ sprawdziany ustne narażone są w największym stopniu na subiektywizm oceny, kierowanie się uprzedzeniami lub drugorzędnymi czynnikami w czasie oceniania odpowiedzi

• niepożądany wpływ czynników ubocznych

• niedostateczna standary.

• porównywanie indywidualnych wyników i wyników grupowych może być obarczone dużym błędem

• zazwyczaj mała reprezentatywność pytań

• męczący i czasochłonny sposób sprawdzania wiedzy dla egzaminatora w przypadku dużej liczby studentów

• Kontrola pisemna – polega na napisaniu, w jasny i uporządkowany sposób swobodnej i wystarczająco obszernej wypowiedzi. Celem kontroli pisemnej jest sprawdzenie wiadomości, umiejętności logicznego wiązania faktów zjawisk oraz interpretacji, analizy, syntezy i oceny. Stosowana najczęściej do kontroli wstępnej lub końcowej.

Do sprawdzianu pisemnego zaliczamy:

Kartkówki

Prace klasowe

Prace domowe

Zalety sprawdzianu pisemnego:

• łatwy w przygotowaniu

• sprawdza umiejętność wyrażania myśli na piśmie

• umożliwia swobodną, samodzielną, pogłębioną i uporządkowaną wypowiedź na zadany temat

• umożliwia udokumentowanie pomiaru wiedzy

• daje możliwość porównania wyników indywidualnych i grupowych

Wady sprawdzianu pisemnego:

• czasochłonny w fazie oceny prac

• mała obiektywność

• ograniczony zakres tematyczny

• nadaje się raczej dla małych grup.

• Sprawdzian praktyczny – polega na wykonaniu przez zdającego zadań wymagających czynności manualnych i umiejętności działania praktycznego w sytuacji rzeczywistej lub bliskiej rzeczywistości (symulowanej). Celem sprawdzianu praktycznego jest sprawdzenie umiejętności wykonywania określonych czynności i działania praktycznego, które były przedmiotem kształcenia.

Standaryzowane formy sprawdzania umiejętności praktycznych

Sprawdzian w oparciu o symulacje:

• - fantomy

• - symulacje komputerowe

• - symulowany pacjent

Sprawdziany z użyciem symulatorów, symulacji.

Nadają się do sprawdzania

• umiejętności technicznych

• pracy w grupie

• zachowań w specyficznych sytuacjach

Symulacja

„to osoba, urządzenie lub zestaw warunków, których zadaniem jest prezentacja określonych problemów dydaktycznych w sposób zbliżony do rzeczywistego.”

( Mc Gaghie 1999r.)

Symulowany pacjent

Osoba zdrowa, lub z dolegliwościami chronicznymi, przyuczona do portretowania specyficznych sytuacji klinicznych

- Przygotowana nie ściśle wg. scenariusza, lecz raczej do reagowania stosownie do potrzeby

- Może odtwarzać skargi chorego, lub określone objawy fizykalne

- Niezastąpiony w obszarach dotyczących komunikacji i nieprawidłowych zachowań

Egzamin OSCE (prof. dr hab. med. Jadwiga Mirecka, Uniwersytet Jagielloński)

To narzędzie oceny kompetencji klinicznych takich jak:

- zbieranie wywiadu,

- badanie fizykalne,

- proste procedury,

- interpretacja badań dodatkowych,

- plan postępowania z pacjentem,

- komunikowanie się ,

- postawa wobec pacjenta

Kompetencje te są oceniane przy pomocy uzgodnionych list kontrolnych

i rotowania studentów poprzez szereg stacji na których wykonują określone zadanie.

Struktura egzaminu OSCE

Egzamin zorganizowany jest w postaci stacji z :

• określonym zadaniem do wykonania

• Liczba stacji 10-20

• Czas trwania stacji 3-7 min

• Czas trwania całego egzaminu 3 godz.

Ocena wykonawstwa

1. Według ustalonych kryteriów;

- listy kontrolnej

- oceny ogólnej

2. Kolejno przez wielu egzaminatorów

Oceniający

Pacjent ogólne wrażenie empatia, stosunek do pacjenta

2. Pacjent symulowany jw. + zakres działań podjętych przez studenta

3. Inny pracownik służby zdrowia (pielęgniarka) jw.

4. Nauczyciel akademicki, jw. + jakość działań

Etapy przygotowania egzaminu OSCE

1.Powołanie komitetu egzaminacyjnego

2. Ustalenie :

- zakresu (przedmiotu) egzaminu

- rodzaju ocenianych kompetencji

- rodzaju i zawartości stacji

- sposobu oceniania

3. Sporządzenie opisu stacji (scenariusz)

4. Przygotowanie pacjentów i egzaminatorów

5. Próbne przeprowadzenie egzaminu

ZALETY OSCE

• Egzamin obiektywny

• Miarodajny

• Może sprawdzić szeroki zakres umiejętności

• Użyteczny w stosunku do dużej liczby studentów

WADY OSCE

• Brak całościowego badania pacjenta

• Czasochłonność

• Obciążający dla pacjentów i egzaminatorów

• kosztowny

Obserwacja ucznia

• Poznanie ucznia, jego sposobu pracy, jego sposobu pracy, pracowitości i i samodzielności, jego zainteresowań i aktywności pozwala kształtować opinię nauczyciela o uczących się

• powinna być planowa i świadoma przy zastosowaniu ujednoliconych kryteriów obserwacji wobec wszystkich uczących się

• należ ją prowadzić systematycznie

• Samokontrola jest procesem, w którym uczeń sprawdza swoje wyniki działania i poprawia zauważone błędy, bez oczekiwania na pomoc z zewnątrz. Dobrze zorganizowana samokontrola, tzn. wyposażenie ucznia w odpowiednie wiadomości i umiejętności oraz gotowe narzędzia sprawdzania, a także motywowanie uczniów posiada wysokie walory wychowawcze i dydaktyczne.

Samokontrola Wg. Półturzyckiego nie jest elementem dodatkowym

w procesie kształcenie, a jedynym z istotnych które wpływają na

jakość tego procesu.

• Samoocena zaś, jest nie tylko próbą oceny własnej pracy, ale pewnego rodzaju osobistym rachunkiem wiedzy, umiejętności, osiągnięć, aktualnych możliwości oraz czynnikiem motywującym. Uczy uczniów samopoznania, samokrytyki, pozwala na korektę poczynań błędnych, nieefektywnych działań.

Umiejętność nauczycieli zachęcania uczących się do takiej samooceny jest

miarą ich zdolności pedagogicznych.

Kontrola i ocena wyników nauczania i uczenia się ma na celu stworzenie stałego układu wymagań zobowiązujących do systematycznego i

odpowiedzialnego wywiązywania się z podjętych zadań dydaktycznych. W tym rozumieniu procesy kontroli i oceny można uznać za podstawę sterowania całym procesem kształcenia .

EWALUACJA – proces diagnostyczny zbierania danych i ich interpretacji w celu podejmowania decyzji, obejmujący uczących się i nauczycieli oraz:

• cele kształcenia

• metody uczenia

• sposoby oceny wyników.

Jest zaplanowanym systematycznym działaniem, ukazującym w jakim stopniu zostały osiągnięte cele kształcenia. Pozwala na ulepszenie programu kształcenia dzięki dostarczaniu zwrotnej informacji o jego wadach i zaletach.

Ewaluacja zawiera w sobie trzy komponenty:

• pomiar – (odpowiadamy na pytania):

• co mierzyć?

• czym mierzyć?

• kiedy mierzyć?

• osąd, czyli:

• analiza wyników pomiaru,

• weryfikacja procesu dydaktycznego,

• decyzja dotycząca zmiany procesu dydaktycznego w zakresie:

• strukturyzacji treści kształcenia,

• doboru metod kształcenia,

• doboru form organizacyjnych pracy uczniów,

• wykorzystania środków dydaktycznych lub konstrukcji narzędzi pomiaru dydaktycznego. (B. Niemierko)

Pomiar dydaktyczny

Pojęcie pomiaru dydaktycznego ( wg. B. Niemierko 1997r.)

To takie mierzenie i ocenianie dydaktyczne osiągnięć szkolnych, w którym poziomowi osiągnięć poznawczych ucznia w zakresie danego programu nauczania jest podporządkowany symbol określajacy ten poziom w wybranej skali osiągnięć, a procedura tego przyporządkowania podlega weryfikacji empirycznej

POMIAR DYDAKTYCZNY (B. Niemierko 1997r.)- przyporządkowanie symboli (ocen) uczniom w taki sposób, aby relacje między symbolami odpowiadały relacjom między uczniami ze względu na określone osiągnięcia. Zasady przyporządkowania powinny być ustalone i możliwie dokładnie przestrzegane, a proces pomiarowy podlegać powinien obiektywnej kontroli.

POMIAR DYDAKTYCZNY (J. Wasyluk 1998 r.).– porównanie (np.: w czasie egzaminu) wiedzy, umiejętności oraz cech osobowości zdającego z wiedzą, umiejętnościami i cechami osobowości przyjętymi jako wzorzec
Rodzaje pomiaru dydaktycznego (wg. Układu odniesienia wyników pomiaru-B. Niemierko 1975)
Pomiar sprawdzający- zakłada że osiągnięcia uczniów porównywane są z wymaganiami programowymi ( standardami edukacyjnymi)

Pomiar różnicujący- występuje wtedy, gdy wynikowi ucznia odpowiada pewna wartość w skali pomiarowej, pozwalająca na porównanie jego wyników z wynikami innych uczniów danej populacji szkolnej .

Cele pomiaru dydaktycznego

Sprawdzającego

ustalenie w jakim stopniu uczeń spełnia wymagania programowe z danego zakresu treści nauczania

Różnicującego

ustalenie w oparciu o wymagania programowe, jaka pozycję zajmuje uczeń (klasa, szkoła, region) w badanej próbie.

Cechy pomiary dydaktycznego

Sprawdzającego

• wymaga dokładnego opisu czynności ucznia, które mają być mierzone po zrealizowaniu tematu

• zadania reprezentują wymagania programowe z danego zakresu materiału nauczania

• dążymy do tego, aby poziom wymagań zbliżał się do pełnego opanowania treści programowych

• obejmuje wąski zakres treści programowych, najlepiej pojedyncze działy

Różnicujacego

• dotyczy reprezentacji czynności, które uczeń powinien opanować

• zadania są tak dobrane, aby różnicowały badanych w zakresie danych osiągnięć

• brak założeń dotyczących poziomu osiągnięć uczniów

• obejmuje program jednego roku lub całego kursu przdmiotu nauczania

Pomiar sprawdzający jednostopniowy

• Oparty na jednym poziomie wymagań

• wszystkie zadania reprezentujące zakres treści kształcenia traktuje się równorzędnie

• Norma ilościowa/procent zadań/ które trzeba rozwiązać określa ten zakres za opanowany

Pomiar sprawdzający wielostopniowy

• Oparty na wymaganiach wielostopniowych /na skali stopni szkolnych/

• Model wielostopniowy zakłada możliwość wyodrębniania warstw treści kształcenia odpowiadających ustopniowanym wymaganiom, czyli ustalenia struktury warstwowej programu kształcenia

Pomiaru dokonuje się w oparciu o ustalone uprzednio kryteria.

W pomiarze i ocenie umiejętności praktycznych najczęściej stosowaną:

• metodą – sprawdzian praktyczny,

• techniką – obserwacja zachowań i czynności studenta

• narzędziem pomiaru – wykaz wymaganych umiejętności, umieszczony na skali szacunkowej.

Podstawowym warunkiem obiektywnej oceny umiejętności jest dobranie odpowiednich metod, technik i narzędzi pomiaru. Ich wybór i przeprowadzenie obiektywnego sprawdzianu praktycznego jest łatwiejsze jeśli treści programu nauczania zostały sformułowane w postaci celów kształcenia.

Literatura

1. Ciechaniewicz W.: Pedagogika Podręcznik Dla Szkół Medycznych, PZWL, Warszawa 2000

2. Kupisiewicz Cz.: Dydaktyka ogólna, wydanie I, Oficyna Wydawnicza GRAF PUNKT, Warszawa 2000

3. Bereźnicki F. Podstawy dydaktyki Oficyna Wydawnicza IMPULS 2007,