Agnieszka Staniak

Prawo kanoniczne, III rok

Ordynariat Wojskowy

Ordynariaty wojskowe, zwane również polowymi, pod względem prawnym zostają upodobnione do diecezji, są okręgami kościelnymi o szczególnym charakterze i rządzą się własnymi nadanymi przez Stolicę Apostolską statutami, w których z kolei zostają określone przepisy bardziej szczegółowe, a ponadto tam gdzie takowe istnieją – umowy zawarte pomiędzy Stolicą Apostolską a państwami. Jeżeli wymagają tego okoliczności Stolica Apostolska może utworzyć nowe ordynariaty. Ordynariatem polowym kieruje ordynariusz mianowany przez Papieża, posiadający sakrę biskupią, wyposażony w uprawnienia biskupów diecezjalnych oraz wypełniający te same obowiązki, chyba że co innego wynika z natury rzeczy bądź statutów partykularnych¹. Należy on do Konferencji Episkopatu tego kraju, w którym znajduje się siedziba ordynariatu. Zaleca się, aby osoba sprawująca dany urząd była wolna od innych obowiązków czy funkcji związanych z troską duszpasterską, po to by w pełni oddać się powierzonej misji pasterskiej. Jurysdykcja ordynariusza jest personalna – wykonywana w stosunku do osób należących do ordynariatu, nawet gdy znajdują się poza granicami kraju, zwyczajna – zarówno pro foro interno, jak pro foro externo oraz własna, ale złączona z jurysdykcją biskupa diecezjalnego – ponieważ osoby należące do ordynariatu pozostają związanie z Kościołem partykularnym, do którego należą. Miejsca przeznaczone dla żołnierzy w pierwszej kolejności podlegają ordynariuszowi, potem zaś biskupowi diecezjalnemu. Prezbiterium ordynariatu tworzą księża diecezjalni i zakonni, analogicznie biskupi diecezjalni oraz kompetentni przełożeni zakonni powinni przydzielić ordynariatowi wojskowemu wystarczającą liczbę kapłanów i diakonów². Za zgodą Stolicy Apostolskiej ordynariusz może założyć seminarium, a jego alumnów dopuścić do święceń kapłańskich, również inni duchowni mogą być inkardynowani do ordynariatu. Kapłani mianowani kapelanami na powierzonym im terenie posiadają wobec podległych im osób uprawnienia proboszczów, jednakże w łączności z miejscowym proboszczem. Zakonnicy jak również członkowie stowarzyszeń życia apostolskiego, pracujący dla ordynariatu winni pod okiem przełożonego postępować w wierności powołaniu oraz zachowywać łączność z przełożonym. Świeccy członkowie winni godnie współpracować w budowaniu Ciała Chrystusowego. Członkowie ordynariatu, którzy podlegają jego jurysdykcji to również: wierni – żołnierze oraz osoby pracujące dla sił zbrojnych zgodnie z prawem, członkowie ich rodzin oraz wszyscy zamieszkujący z nimi pod jednym dachem, uczniowie szkół wojskowych, pacjenci szpitali wojskowych, domów starców, a także personel tych instytucji, wszyscy wierni, którzy na polecenie ordynariusza pełnią jakieś stałe funkcje. Ordynariusz wojskowy podlega Kongregacji Biskupów lub Kongregacji Ewangelizacji Narodów. Obowiązany jest co pięć lat przedstawiać Stolicy Apostolskiej sprawozdanie o stanie ordynariatu, obowiązkiem jego jest także odbycie wizyty ad limina zgodnie z przepisami prawa. W sprawach sądowych trybunałem kompetentnym pierwszej instancji jest trybunał diecezji, w której znajduje się siedziba kurii ordynariusza wojskowego, jeżeli natomiast ordynariat posiada własny trybunał, apelacje będą wnoszone do trybunału, który sam ordynariusz polowy na stałe wyznaczy w porozumieniu ze Stolicą Apostolską³.

Ordynariat Wojskowy w Polsce

Ordynariat Wojskowy, zwany dalej Ordynariatem Polowym, jest okręgiem kościelnym zrównanym prawnie z diecezją, posiadającym własnego biskupa polowego, któremu powierzona jest troska pasterska o część Ludu Bożego z różnych tytułów związanego ze służbą w wojsku polskim. Ordynariat ten rządzi się Konstytucją apostolską Spirituali militum curae z 21 kwietnia 1986 r., a ponadto przepisami Kodeksu Prawa Kanonicznego, jak również statutem ordynariatu wojskowego czyli polowego w Polsce, który został nadany przez Stolicę Świętą. Siedzibą ordynariatu jest Warszawa. Wśród członków należy wyróżnić katolików: żołnierzy zawodowych, ich współmałżonków, dzieci także pełnoletnie, o ile mieszkają w domu rodziców oraz dzieci i krewni zamieszkujący razem z nimi, żołnierzy niezawodowych, w czasie pełnienia tej służby, pracowników cywilnych, zatrudnionych na stałe w jednostkach wojskowych oraz w domach prywatnych osób pełniących zawodową służbę wojskową, uczniów szkół wojskowych, zatrudnionych lub przebywających w szpitalach wojskowych bądź w domach starców, członków instytutów zakonnych i wiernych świeckich zatrudnionych na stałe przez Ordynariusza Polowego lub za jego zgodą⁴. Kandydaci zostają przedstawieni przez nuncjusza apostolskiego, kolejno w sposób nieskrępowany Głowa Kościoła mianuje spośród nich Biskupa polowego, ten wchodzi w skład Konferencji Biskupów i cieszy się prawami biskupa diecezjalnego. Służy mu w łączności z biskupami miejscowymi władza zwyczajna, ustawodawcza i sądownicza, ale personalna odnosząca się do określonej grupy osób. Gdy występuje przeszkoda czy wakans stolicy biskupiej, ordynariatem zarządza wikariusz generalny zrównany w tym przypadku w prawach i obowiązkach z administratorem diecezji, gdyby zabrakło zastępcy lub wystąpiłaby jakaś przeszkoda działania, obowiązki przechodzą na kapelana wybranego przez Kolegium Konsultorów. Prezbiterium ordynariatu tworzą duchowni diecezjalni i zakonni inkardynowani do ordynariatu lub wykonujący dla dobra tegoż jakiś stały obowiązek. Duszpasterstwo sprawuje biskup wspomagany przez dziekanów, których sam sobie mianował oraz przez kapelanów spełniających swe funkcje w kościołach garnizonowych lub pomieszczeniach wojskowych, czy to własnych czy udostępnionych na zasadzie umowy. Kapelani wojskowi są zrównani w prawach i obowiązkach z proboszczami. Przygotowanie do przyjęcia sakramentów św. powinno odbywać się zgodnie ze wskazaniami Episkopatu Polski. Kapelani zobowiązani są do prowadzenia ksiąg ochrzczonych, zaślubionych i zmarłych. Biskupi i kapelani mogą przyjmować stopnie wojskowe, honory, uposażenie i emeryturę za porozumieniem władz rządowych. Biskupowi polowemu pomocą służą: kuria biskupia złożona z wikariusza generalnego i kanclerza oraz rad: kapłańskiej, duszpasterskiej, do spraw ekonomicznych, a także z kolegium konsultorów⁵. W sprawach sądowych kompetentnym trybunałem pierwszej instancji jest Trybunał Metropolitalny w Warszawie, apelacyjnym zaś – Trybunał Metropolitalny w Gnieźnie⁶.

---

1. Konstytucja Apostolska Spirituali Militum Curae na temat ordynariatów wojskowych, w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł, red. i oprac. W.Kasprzyk, M. Sitarz, wyd. KUL, Lublin 2006, s. 212.↩

2. Tamże, s. 213.↩

3. Tamże, s.214-215.↩

4. Statut Ordynariatu Wojskowego czyli Polowego w Polsce, w: Ustrój hierarchiczny Kościoła. Wybór źródeł, red. i oprac. W.Kasprzyk, M. Sitarz, wyd. KUL, Lublin 2006, s. 780.↩

5. Tamże, s. 781.↩

6. Tamże, s. 782.↩