PRAWO RZYMSKIE 08.11.2010

PROCES CYWILNY – CIĄG DALSZY

Podział actio:

• Znaczenie materialne – roszczenie, uprawnienie, prawo podmiotowe;

• Znaczenie formalne – skarga, powództwo;

System skarg:

• Aciones in rem – rzeczowe;

• Aciones in personam – osobowe, służące do ochrony wierzytelności;

• Aciones civiles – cywilne;

• Aciones honorarie – pretorskie, wyróżnione w edykcie pretorskim, wchodzą w jej skład:

• Actiones utiles - analogiczna

• Fittice (czy coś podobnego) – pretor nakazywał w fazie apud iudicem uznać pewien stan faktyczny za istniejący, choć on nie istniał;

• In factum concepte – skargi stworzone w oparciu o pewien fakt, występowały, gdy Pretr nie miał skargi analogicznej i nie było fikcji, by zapewnić ochronę prawną,

• Z przedstawionymi podmiotami – stosowane przy zastępstwie procesowym

• Aciones stricti iuris – ścisłego prawa; w fazie apud iudicem sędzia przy wyroku musiał trzymać się formułki procesowej;

• Aciones bonae fidei – dobrej wiary; wyrok powinien być z zasadami dobrej wiary;

• Aciones penales – penalna; karą była zasądzenie pieniężne (grzywna);

• Aciones rei persecutoriae – karą był zasądzony na zapłatę odszkodowania w wartości poniesionej szkody przez powoda;

• Aciones mixtae – o podwójnym charakterze; oprócz zapłaty odszkodowania zobowiązany był do zapłącenia ściśle określonej grzywny;

• Actiones arbitrariae – skargi, w których w formułce zawarta była klauzula arbitralna i restytucyjna; powód wzywał w niej do zwrotu rzeczy w naturze, jeśli nie dostosował się do niej wówczas pozwany był zasądzany pieniężnie; wyjątek od kondemnacji pieniężnej;

• Actiones prejudykalne – ustalenie istniejącego lub nieistniejącego stanu prawnego;

• Skargi wieczyste (action s perpetua) – jak nazwa mówi.

Formułka procesowa występowała jedynie w drugim procesie. Spisywał ja pretor pod koniec fazy in iure przy obecności obydwu stron (powoda i pozwanego). Była niezbędna do littis contestatio. Budowa formułki procesowej:

• Nominatio – umieszczano w nim nazwisko sędziego prywatnego;

• Intentio – zawierało żądanie powoda:

• Certa -

• Incerta -

• Condemnatio – upoważnienie dla sędziego prywatnego, by wydał wyrok;

• Adiudicatio – część pozwalająca sędziemu prywatnemu przysądzenie rzeczy spornej jednej osobie lub podział rzeczy;

• Demonstratio – zwięzły opis stanu faktycznego

• Prescriptio – klauzula na korzyść jednej ze stron; część dodatkowa formułki;

• Exceptio – zarzur procesowy, umieszczany w interesie pozwanego; pomiędzy intentio i condemnatio; celem exceptio było podniesienie okoliczności, według których skarga winna być oddalona; część dodatkowa formułki.

Na postępowanie legisakcyjne składa się pięć elementów.

• Legis actio sacramento –

• Legis actio per iudicis arbitri - z żądaniem wyboru sędziego;

• Legis actio per condictionem – przez zapowiedź terminu rozprawy;

• Legis actio per manus iniectionem  -

• Per pignopris capionem – służyła do dokonania egzekucji.

Genezą procesu formułkowego są podboje rzymskie. Na początku istniał na równi z procesem legislacyjnym. Urzędnik sam dokonywał wyboru, co do dokonywanego procesu. Zmiana nastąpiła w 17 r. p.n.e.

Exceptio rei iudicatae – zarzut uprzednio rozstrzyganej wyrokiem sądowym sprawy.

Exceptio rei In iudictum deductae – zarzut sprawy doprowadzonej przez sąd.

PROCES KOGNICYJNY

Źródłem procesu kognicyjnego są zapisy w konstytucjach cesarskich. Możliwe jest zastępstwo procesowe (procurator i cognitor). Możliwa jest również apelacja. Egzekucji dokonywał urzędnik państwowy.

Do środków ochrony pozaprocesowej należą:

• Interdykty – nakaz lub zakaz określonego działania, bądź też jego zaniechania; wydaje je pretor lub namiestnik prowincji na wniosek zainteresowanej osoby

  • Restytutoryjne – nakaz określonego zachowania;

  • Ekshibitoryjne – ich celem jest wezwanie do okazania rzeczy lub osoby;

  • Prohibitoryjne – zabronienie pewnego postępowania;

  • Simpilitia – skierowane tylko do jednej określonej osoby, regulujące jej sposób zachowania;

  • Duplitia – regulujące wzajemne zachowanie między dwoma osobami;

• Restitutio in integrum - przywrócenie do stanu poprzedniego; nasdzwyczajny środek prawny; w wyniku jego uzyskania czynność prawna traktowana była jako niebyła

• Missio in possessionem – wprowadzenie w posiadanie całego majątku określonej osoby lub rzeczy należącej do określonej osoby;

• Stypulacje pretorskie

RZYMSKIE PRAWO OSOBOWE

To część ogólna prawa cywilnego. Z rzymskim prawem osobowym związana jest zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna to zdolność do zajmowania stanowiska podmiotu praw i obowiązków prawnych. Uzyskiwało ją dziecko narodzone żywe, bez żadnych ułomności.

Nasciturus to dziecko poczęte, lecz nienardzone. Nie należy mylić z postumusem, dzieckiem urodzonym po śmierci ojca.

Capites deminutio – umniejszenie:

• Maxima – utrata wolności

• Media – utrata obywatelstwa rzymskiego

• Minima – zmiana pozycji w rodzinie rzymskiej

PERSONAE

• Osoby fizyczne

• Status libris

• Serui

• Liberi - wyzwoleńcy

• Ingenui

• Liberti

• Stany półwolne

• Status cvitas

• Cives – obywatele rzymscy

• Peregrine - cudzoziemcy

• Certe civitatis

• Dedicti

• Dedicti numero

• Latini

• Veteres

• Coloniari

• Juliańscy

  • Status familiae

• Sui iuris (pater familias)

• Alieni iuris

• Osoby prawne

• Aerarium populi romani

• Fiscus

• Municypia

• Colegia, sodalitas

• Piae cause

• Fundacje

ACTIONES ADLECTICIAE QUALITATIS

• Actio de peculio – pozywano niewolnika, jeśli niewolnik posiadał pecculium I zaciagnął zobowiązane; pan odpowiadał tylko do wartości pecculium;

• Actio quod iussu – można było pozwać właściciela niewolnika, jeśli zawarł on zobowiązanie z polecenia pana lub je potwierdził;

• Actio de in rem verso – można było pozwać pana niewolnika, gdy ten zawarł zobowiązanie, gdy pan zyskał przysporzenie;

• Actio exercitoria – przysługiwała wobec pana, który ustanowił niewolnika panem skatku I ten zawierał różne umowy.

• Actio institoria – gdy pan ustanowił niewolnika kierownika placówki handlowej i ten zawierał umowy w związku z tą działalnością z zezwolenia pana.