MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE

Wykład: Korzyści z handlu międzynarodowego punktu widzenia dochodu narodowego

Wymiana międzynarodowa zwiększa dochód narodowy, tzn. określa jego strukturę w sensie podziału na inwestycje i konsumpcje. Dzięki wymianie proporcje między nimi się zmieniają.

Eksport zwiększa dochód wytworzony – możliwa jest zwiększona konsumpcja lub inwestycje;

Import zmniejsza dochód wytworzony - import ma charakter konkurencyjny (dobra z zagranicy są konkurencją dla krajowych, których produkcja się zmniejsza, a to w efekcie prowadzi do zmniejszenia zatrudnienia), w rzeczywistości może mieć charakter komplementarny; zwiększa dochód podzielony (suma dóbr importowanych z zagranicy jest do dyspozycji społeczeństwa).

Doświadczenie historyczne wskazuje, że gospodarki mniej otwarte na wymianę lub autarkiczne rozwijały się wolniej niż gospodarki bardziej otwarte.

Mierniki poziomu otwartości:

1. przeciętny poziom taryfy celnej;

2. stopa eksportu – udział eksportu w dochodzie narodowym (jeśli jest równa 0 – gospodarka zamknięta);

3. stopa importu - udział importu w dochodzie narodowym (j.w.).

Gospodarka chińska do 1980 r. rozwijała się w warunkach półautarkicznych. Otwarcie jej przyczyniło się do zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego co najmniej dwa razy.

Emergent markets (gospodarki wyłaniające się) dokonują liberalizacji wymiany – są to gospodarki Europy Środkowej.

Stopa wzrostu gospodarczego:

r – stopa wzrostu gospodarczego

ß – średnia efektywność inwestycji, czyli przyrost dochodu narodowego wywołany inwestycjami

i – przeciętna stopa inwestycji, czyli udział inwestycji w dochodzie narodowym

Średnią efektywność inwestycji (ß) określamy lub mierzymy jako czas (t) zwrotu nakładów inwestycyjnych. Im czas jest krótszy, tym zwrot nakładów jest szybszy.

Średnia efektywność inwestycji (ß) zależy od:

• organizacji i zarządzania procesem inwestycji

• pracowitości

• nowoczesności sprzętu inwestycyjnego.

Stopa inwestycji (i) zależy od:

• tego, jaką część dochodu narodowego przeznaczymy na ten cel

• oszczędności – akumulacji; odbudowa aparatu inwestycyjnego wymaga oszczędności.

W gospodarce zamkniętej zwiększanie inwestycji jest możliwe tylko i wyłącznie kosztem konsumpcji. A zatem stopa inwestycji równa jest stopie akumulacji wewnętrznej (oszczędności).

W Chinach w latach 50.-60. postanowiono dochód narodowy podzielić w następujący sposób: 80% na inwestycje i 20% na konsumpcję. Było to zaprzeczeniem praw ekonomicznych. Zbyt niska konsumpcja sprawiła, że „odtwarzanie” siły roboczej było bardzo niskie. Barierą rozwoju inwestycji jest niedostateczna akumulacja wewnętrzna – tzw. bariera akumulacji wewnętrznej.

W gospodarce otwartej, gdy uwzględnia się handel zagraniczny, rozmiary inwestycji są równe wielkości akumulacji wewnętrznej skorygowanej o saldo handlu zagranicznego.

A zatem w gospodarce otwartej równanie stopy wzrostu gospodarczego zmodyfikuje się – biorąc pod uwagę inwestycje w gospodarce otwartej, a więc i = O + Im – Ex:

Jeżeli import przewyższa eksport (ujemne saldo handlu zagranicznego) to kraj może realizować wyższą stopę inwestycji, niżby to mogło wynikać z rozmiarów akumulacji wewnętrznej (oszczędności). Ale jeżeli deficyt w handlu zagranicznym obejmuje dobra inwestycyjne, a nie konsumpcyjne, to nadwyżka importu musi mieć charakter dóbr trwałych (inwestycyjnych) – inaczej zostanie skonsumowana. Aby zrealizować nadwyżkę importu nad eksportem, należy znaleźć sposób finansowania importu.

Źródła finansowania deficytu handlowego:

1. darowizny – zagranica daje nam tę nadwyżkę;

2. pomoc inwestycyjna – zagranica udostępnia nadwyżkę importu na korzystnych warunkach, np. za 90% wartości rynkowej;

3. kredyt – na sfinansowanie nadwyżki zaciąga się kredyt, nadwyżka importu musi być efektywnie wykorzystana, aby spłacić kredyt;

4. własne oszczędności, zapasy i rezerwy.

Formy realizacji nadwyżki importowej przeznaczonej na zwiększanie inwestycji:

1. realizacja nadwyżki importowej we własnym zakresie przez państwo przy wykorzystaniu kredytów – na własny koszt i ryzyko

Państwo zaciąga kredyty, dokonuje zakupów inwestycyjnych za granicą i robi to na własne ryzyko. Polska tak uczyniła w latach 70., gdy władze zaciągnęły kredyt (około 20 mln $), ale szereg inwestycji było zrealizowanych nieefektywnie, gdyż były przeprowadzane przez niedoświadczoną administrację. Sporo przeznaczono na zakup inwestycji konsumpcyjnych.

1. w postaci bezpośrednich inwestycji zagranicznych – na koszt i ryzyko inwestora zagranicznego

Polega na dopuszczeniu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, czyli stworzeniu im warunków na inwestowanie. Krajowe inwestycje są zwiększane.

Wymiana handlowa a średnia efektywność inwestycji (ß):

Średnia efektywność inwestycji (ß) zwiększa się dzięki:

• nowoczesnym maszynom, liniom produkcyjnym;

• importowi nowoczesnych technik zarządzania.

HANDEL ZAGRANICZNY A EKSPORT – DYNAMIZUJĄCA ROLA EKSPORTU

Dochód narodowy w gospodarce zamkniętej:

Y = I + K + G

Y – dochód narodowy

I - inwestycje

K - konsumpcja

G – wydatki państwa

Dochód narodowy w gospodarce otwartej:

Y = I + K + G + Nx

Nx = Ex – Im

Eksport towarów za granicę dokonuje się w wyniku pojawienia dodatkowego popytu, tzn. popytu zagranicy. Poziom koniunktury gospodarczej w danym kraju, czyli stopień wykorzystania mocy produkcyjnych, zależy od:

1. popytu krajowego:

   • konsumpcyjnego (gospodarstwa domowe);

   • inwestycyjnego (przedsiębiorstwa);

2. popytu zagranicy.

Popyt krajowy zależy od:

• dochodu na jednego mieszkańca;

• poziomu zadłużenia;

• oczekiwań konsumpcyjnych, ekonomicznych, społecznych, politycznych.

Jeśli popyt krajowy jest mały, to poziom koniunktury niski. Popyt zagranicy (czyli eksport > import) warunkuje wyższy poziom koniunktury.