PRAWO RZYMSKIE (Jus romanum)

Podział prawa na dychotomiczne: Prawo prywatne (ius privatum) i prawo publiczne (ius publicum).

Prawo prywatne dzieli się na prawo rzeczowe, zobowiązaniowe (obligacyjne), prawo spadkowe, rodzinne i opiekuńcze itd.

W kodeksie cywilnym z roku 1965 jest dużo śladów prawa rzymskiego, wpływy nomenklaturowe.

W 753/752 p.n.e został założony Rzym (Ab urbe condita). Pomerium (święte granice miasta Rzymu). Okres królewski od panowania Romulusa. Od roku 752 królestwo, było siedmiu królów Rzymskich, ostatnim królem był Tarkwiniusz Pyszny. W roku 510-509 skończyło się panowanie królów etruskich, powstała republika (res publica- rzecz publiczna/wspólna, władzę sprawował lud lecz władza spoczywała w rękach urzędników rzymskich, najważniejszych urzędnikiem był konsul, urzędy rzymskie miały charakter kolegialny. Przez pierwszą połowę roku rządził jeden urzędnik przez druga połowę drugi. Konsul zajmował się polityką. Po konsulu był praetor. Poczatkowo istniało dwóch pretorów, którzy byli określani mianem praetor urbanos, wyposażony był w imperium (władzę), poprzez imperium tworzył prawo rzymskie (edykty praetorskie- obwieszczenia praetorskie, w nich określali jak będą sprawować władzę. Praetor dla perygrynów powstał po 100 latach od powstania praetorów. Od 4 w p.n.e napływają perygryni (ludzie obcy bądź ludzie którzy nie byli obywatelami Rzymu lecz mieszkają na jego terenie). Cenzor czuwał nad lista obywateli rzymskich, dokonywał co 5 lat spisu obywatelskiego, lecz czuwał również nad kwestiami obyczajowymi. (Nota cenzorska- bardzo poważny uszczerbek na czci obywatela). Dyktator, urzędnik który pojawił się pod koniec 2 w p.n.e, otrzymywał on władze nadzwyczajną w chwili gdy Rzymowi groziło niebezpieczeństwo. Wszystkie wymienione urzędy to urzędy wyższe. Urzędnicy niżsi nie byli wyposażeni w imperium. W 31 roku w bitwie pod Akcją nastąpił koniec republiki rzymskiej, po niej następuje cesarstwo, które występuje w 2 postaciach: Pryncypat (Princeps-zwierzchnik, pierwszym pryncepsem był Oktawian August, w 284 następuje zmiana na dominat, nie ma już większości urzędników, cesarz jest jedynym ustawodawcą, następuje rozbicie państwa rzymskiego od 395 r następuje podział na cesarstwo zachodnie i wschodnie.) Konstantyn ustanowił religię chrześcijańską jako pełnoprawną. Zachód rzymu upada w 476 r. Część wschodnia staje się imperium romanum. W 527 na tron rzymski wstępuje Justynian Wielki, panował on 38 lat, ukształtował ona ostatecznie prawo rzymskie. Postanowił on ujednolicić i unowocześnić prawo rzymskie, pod jego władzą powstaje kodyfikacji justyniańska, w której zawarte jest całe prawo rzymskie. Prawo w Rzymie „ius” lub „lex”. Jus to pojęcie starsze określające stare prawo rzymskie (zwyczajowe, z pokolenia na pokolenie) lub publiczne. Jest to najczęściej prawo zwyczajowe, natomiast pod postacią „lex” to najczęściej prawo stanowione (pisane) lub publiczne.

Prawo rzymskie, to prawo tylko dla czystych rzymian lub prawo tworzone dla perygrynów.

Paremia – ius est ars boni et aequi (prawo jest sztuką tego co dobre, słuszne).

Prawo prywatne to rozwiązanie które reguluje stosunki prawne pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

Prawo publiczne reguluje kwestie ustrojowe państwa, oraz podporządkowuje obywatela państwu. (konstytucyjne, karne, administracyjne). Prawo formalne (procesowe) i materialne.

3 postacie rozwojowe prawa rzymskiego:

-okres archaiczny w rozwoju prawa rzymskiego 752r-241r.

-okres prawa przedklasycznego/241-0/ i klasycznego/0-284/ (241 p.n.e-284 n.e początek dominantu)

-okres prawa poklasycznego (284r-565r)

(Paremie rzymskie) na stronie katedry.

Podręcznik: Kazimierz Kolańczyk „Prawo rzymskie”.

Witold Wołotkiewicz, Maria Zabłocka „?”

Rozwandowski „Instytucje prawa rzymskiego”

Antoni Dębiński „prawo rzymskie kompendium”

Dajczak, Giaro, Lonszał, „Prawo rzymskie, u źródeł…”