PROKURATURA

Prokuratura, mimo niekwestionowanego znaczenia w systemie organów ochrony prawnej nie ma swego umocowania konstytucyjnego, a co za tym idzie, zadania i uprawnienia jednego z najważniejszych państwowych organów nie są określone najwyższą w hierarchii normą prawną a jedynie w drodze regulacji ustawowej. Wielokrotnie nowelizowana ustawa z dnia 20 czerwca 1985 roku o prokuraturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 z późn. zm.) określa, iż zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Powyższe zadanie Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują zgodnie z art. 3 ustawy przez:

- prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami,

- wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli,

- podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach,

- sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności,

- prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania,

- zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji,

- koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe,

- współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa,

- współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych,

- opiniowanie projektów aktów normatywnych,

- podejmowanie innych czynności określonych w ustawach.

Prokuraturę stanowią Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Naczelnym organem prokuratury jest Prokurator Generalny. Prokurator Generalny kieruje prokuraturą osobiście lub przez swoich zastępców, posiada też uprawnienia do wydawania zarządzeń, wytycznych i poleceń podległym prokuratorom. Prokuratura zorganizowana jest na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, co oznacza, iż wszyscy prokuratorzy podporządkowani są swoim przełożonym, którymi są Prokurator Generalny i prokuratorzy przełożeni niższych szczebli. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury podległymi Prokuratorowi Generalnemu są: Prokuratura Krajowa, prokuratury apelacyjne, prokuratury okręgowe i prokuratury rejonowe.

Najważniejsze zadanie prokuratury, określone jako "czuwanie nad ściganiem przestępstw" prokurator wykonuje przez prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych i wykonywanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami. Pojęcie "ściganie przestępstw" ma szerokie znaczenie i swym zakresem obejmuje całokształt walki z przestępczością tj.: wykrycie sprawcy i jego ujęcie oraz zebranie i utrwalenie dowodów dla sądu (przygotowanie oskarżenia), działania zmierzające do ukarania sprawcy (popieranie oskarżenia przed sądami), a także wykonania wobec niego orzeczonej kary pozbawienia wolności (wykonanie kary). Wszystkie wskazane elementy uregulowane zostały w ustawie o prokuraturze w rozdziale 3 w kontekście działalności w postępowaniu przygotowawczym, udziału prokuratora w postępowaniu sądowym i nadzoru nad wykonaniem orzeczeń o tymczasowym aresztowaniu i o pozbawieniu wolności. Szczegółowe kompetencje prokuratora w tym zakresie określone są w kodeksie postępowania karnego oraz kodeksie karnym wykonawczym.

Zwrócić należy uwagę na fakt, iż prokuratura nie jest zobowiązana do ścigania wszystkich przestępstw. Poza zakresem zainteresowania prokuratury pozostają czyny karalne o niewielkiej wadze i szkodliwości społecznej, których sprawców pokrzywdzony może sam ścigać bez angażowania wszystkich organów państwowych uprawnionych do walki z przestępczością.

Art. 3 ustawy o prokuraturze stanowi, iż do zadań prokuratury należy prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania, koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw prowadzonej przez inne organy oraz współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa, opiniowanie projektów aktów normatywnych, a także podejmowanie innych czynności określonych w ustawach.

Zwalczaniem przestępczości zorganizowanej zajmuje się funkcjonujące w strukturze Prokuratury Krajowej Krajowe Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej. W jego skład wchodzą:

Ø Zespół Koordynacji Ścigania Przestępczości Zorganizowanej,

Ø Zespół do Spraw Współpracy Międzynarodowej w Zwalczaniu Przestępczości Zorganizowanej,

Ø Zespół do Spraw Kontroli Działań Operacyjnych,

Ø Zespół do Spraw Informacji i Analiz.

Jednostce tej podlegają Wydziały II w prokuraturach apelacyjnych oraz Wydziały VI do Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej w prokuraturach okręgowych. II Wydziały do Spraw Przestępczości Zorganizowanej funkcjonujące w prokuraturach apelacyjnych swym zakresem działania obejmują: prowadzenie śledztw dotyczących przestępczości zorganizowanej, nadzór służbowy i instancyjny nad postępowaniami przygotowawczymi w tych sprawach prowadzonymi przez prokuratury okręgowe i udział prokuratorów w postępowaniu sądowym w sprawach przestępczości zorganizowanej. VI Wydziały do Spraw Przestępczości Zorganizowanej prokuratur okręgowych mają za zadanie: prowadzenie śledztw własnych i nadzorowanie śledztw powierzonych innym organom, dotyczących przestępczości zorganizowanej, a zwłaszcza: nielegalnej produkcji i obrotu narkotykami; fałszowania i puszczania w obieg środków płatniczych; przemytu towarów o wysokiej akumulacji zysku; nielegalnego, krajowego i międzynarodowego przemieszczania kapitału, w tym "prania pieniędzy”; obrotu kradzionymi samochodami; nielegalnego obrotu bronią i materiałami rozszczepialnymi; działań o charakterze terrorystycznym lub porachunkowym; łapownictwa a także udział prokuratorów w postępowaniu sądowym w tych sprawach rozstrzyganych w pierwszej instancji. VI Wydziały istnieją tylko w tych okręgach, gdzie występuję zagrożenie przestępczością zorganizowaną.