Status i prawa nieletniego w Polsce

Nieletni



Nieletni - w rozumieniu prawa karnego jest to

osoba, która w momencie popełnienia czynu

zabronionego nie ukończyła 17 roku życia.

Odpowiada ona karnie tylko w szczególnych

przypadkach, określonych w art. 10 § 2 KK oraz w

art. 13 i art. 94 ustawy o postępowaniu w

sprawach nieletnich z 1982 r.



Stosując wszelkie środki wychowawcze lub

poprawcze sąd powinien kierować się dobrem

nieletniego.

Ustawa o postępowaniu w sprawach

nieletnich

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich kwalifikuje

nieletniego:

a) zapobieganie i zwalczanie demoralizacji do 18 roku życia

b) w postępowaniu o czyny karalne od 13 do 17 roku życia

c) wykonywania środków wychowawczych i środka

poprawczego, w stosunku do osób wobec, których środki te

zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez nie lat

Nieletni odpowiada przed sądem rodzinnym a przed sądem

karnym w przypadku:

1. art 10§2 KK

2. gdy nieletni popełnił czyn zagrożony karą wraz z osobą

dorosłą, gdy łączne rozpatrywanie sprawy jest konieczne

3. gdy wszczęto postępowanie po ukończeniu 18 roku życia

"nieletniego"



Społeczeństwo polskie przeszło kilkuletni okres gwałtownych

przemian politycznych, ekonomicznych oraz społecznych i

obecnie charakteryzuje się wieloma przejawami życia typowymi

dla wysoko rozwiniętych społeczeństw zachodnich. Obok

pozytywnego wymiaru przemian jest i negatywny jako

rozumiany w patologii społecznej, przestępczości. Wśród tych

zjawisk najbardziej niepokojącym jest przestępczość dzieci i

młodzieży, której rozmiary i przejawy przerastają wszelkie

oczekiwania. Opinia publiczna w ostatnich latach alarmowych

jest ciągle o brutalnych przestępstwach dokonywanych przez

coraz to młodszych i coraz bardziej bezwzględnych

przestępców. Powszechność uzależnień od nikotyny,

alkoholizmu, narkotyków, to jeden z najpoważniejszych

problemów, z którymi na darmo boryka się polskie

społeczeństwo. Dołącza się do tego agresje, przemoc w szkole,

prostytucja młodzieży, gwałt działalność subkultur

młodzieżowych, sekt . Aktualne rozeznania, ocena przejawów i

dynamika tych zjawisk, dokonuje się od kilku lat w oparciu o

statystyki policyjne oraz sądowe, operujące głównie liczbami

bezwzględnymi. Do roku 1990 przeprowadzono jednolitą

ewidencje uczniów zagrożonych nieprzystosowaniem

społecznym. Od 1991 roku 90 zaniechano jej uznając, że

ewidencja tego typu powoduje wielką stygmatyzacje dzieci i

młodzieży.



W 1997 roku dokonana została próba

określenia rozmiarów i struktury

wewnętrznej nieprzystosowania społecznego

w szkołach podstawowych i pozostałych

placówkach opiekuńczo – wychowawczych.

MEN rozesłał za pośrednictwem kuratoriów

oświaty ankietę, w której część pytań

wymagała danych liczbowych opisujących

zjawiska patologii u dzieci i młodzieży. Z

dokonanej analizy wynikałoby, że

szacunkowo co szesnasty uczeń w szkole

podstawowej jest poważnie zagrożony

nieprzystosowaniem, a w klasie co najmniej

dwóch uczniów wymaga podjęcia wobec

niego działań resocjalizacyjnych



Ustawa o Policji nakłada na tę formację obowiązek inicjowania i

organizowania działań mających na celu zapobieganie popełnianiu

przestępstw i wykroczeń oraz współdziałanie w tym zakresie z

organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami

społecznymi. Zgodnie z ustawą o postępowaniu w sprawach

nieletnich można umieścić w izbie nieletniego, co do którego

istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełnił czyn karalny

albo, gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego. Wprowadzone

w Radomiu rozwiązania polegają m.in. na umieszczaniu w

Policyjnej Izbie Dziecka lub w Pogotowiu Opiekuńczym nieletnich,

którzy popełnili czyn karalny lub też w przypadku, gdy nie można

ustalić tożsamości nieletniego oraz miejsca zamieszkania i

przyczyny przebywania nocą na ulicy. Nieletnich znajdujących się

pod wpływem alkoholu przewozi się do Izby Wytrzeźwień. Jeżeli

nieletni poda swoje dane patrolowi, jest zasadą odwiezienie go do

miejsca zamieszkania, a policjanci informują rodziców o ich

obowiązkach prawnych wobec dziecka. Według danych policji

radomskiej po roku funkcjonowania Akcji "Małolat" udało się w tym

mieście zatrzymać wzrost przestępczości wśród nieletnich. W tym

samym okresie, w skali kraju przestępczość wśród nieletnich

radykalnie wzrosła. Cały program oraz sposób jego realizacji

zostały także pozytywnie ocenione przez Najwyższą Izbę Kontroli,

która nie zakwestionowała jego podstaw prawnych oraz

potwierdziła istotną rolę w zwalczaniu przestępczości nieletnich



Zgodnie z artykułami występującymi w postępowaniu

wykonawczym, wykonywanie środków wychowawczych i

poprawczych ma na celu wychowanie nieletniego na świadomego

i uczciwego obywatela i odbywa się ono z uwzględnieniem

wskazań nauki i doświadczeń pedagogicznych. Działalność

wychowawcza powinna zmierzać przede wszystkim do

wszechstronnego rozwoju osobowości i uzdolnień nieletniego oraz

do kształtowania i utrwalania w nim społecznie pożądanej postawy

i poczucia odpowiedzialności, tak by był on odpowiednio

przygotowany do społeczno użytecznej pracy. Wykonywanie

środków także powinno doprowadzić do prawidłowego spełniania

przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec nieletniego.

Do wykonywania środków można włączyć również organizacje

młodzieżowe i inne organizacje społeczne. Organizacja i



system wychowawczy w placówkach opiekuńczo –

wychowawczych, ośrodkach szkolno – wychowawczych i

schroniskach dla nieletnich oraz w zakładach poprawczych

powinni zapewniać możliwość indywidualnego oddziaływania na

nieletnich odpowiednio do ich osobowości potrzeb

wychowawczych. Również w placówkach, zakładach i schroniskach

dla nieletnich ma być zapewniona nauczanie ogólnokształcące,

zawodowe, działalność kulturalno – oświatowa i sportowa. Maja

one na celu rozwijanie aktywności społecznej nieletnich i ich

wdrożenie do pracy społecznie użytecznej, a także dostęp do

świadczeń zdrowotnych.

Rodzaje zakładów:

Zakłady możemy podzielić na:

A) resocjalizacyjne w skład ich wchodzą otwarte – młodzieżowe

ośrodki adaptacji społecznej, półotwarte, zamknięte i o

wzmożonym nadzorze wychowawczym;

B) resocjalizacyjna – rewalidacyjne;

C) resocjalizacyjne – terapeutyczne

Regulamin zakładu opracowuje dyrektor zakładu i przedstawia

do załatwienia prezesowi sadu Okręgowego.



W skład wchodzą:



- internat



- szkoła albo szkoły



- warsztaty szkolne



- zespół diagnostyczno - korekcyjny



- inne działy zapewniające realizację zadań zakładu

Dla zapewnienia prawidłowej realizacji zadań

zakład powinien posiadać



- Pomieszczenie mieszkalne oraz higieniczno – sanitarne



- Pomieszczenie do zajęć edukacyjnych ( pracownie

przedmiotowe) z zapleczem na środki dydaktyczne



- Sale gimnastyczna



- Bibliotekę z czytelnia



- Pomieszczenie warsztatowe odpowiednio do kierunków

prowadzone szkolenia zawodowego oraz szkolenia

kursowego



- Gabinet lekarski i stomatologiczny oraz izbę chorych



- Gabinet psychologiczno – pedagogiczny



- Izby przejściowe



- Izby izolacyjne



- Pomieszczenie przeznaczone na hostele poza zakładem

lub w zakładzie



- Tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych



W zakładzie zatrudnia się w szczególności

pracowników pedagogicznych , w tym nauczycieli ,

wychowawców, psychologów, pedagogów; oprócz

tych najważniejszych osób są zatrudnieni pracownicy

ekonomiczni , administracyjni i obsługi oraz

pracownicy medyczni. Każdy pracownik zakładu

przestrzega praw nieletnich i odpowiednio do

zajmowanego stanowiska bierze udział w ich

resocjalizacji oraz jest dla nich pozytywnym

przykładem. Organami zakładu są dyrektor zakładu

oraz rada zakładu.



Prawo wstępu na teren zakładu poza pracownikami w

nim zatrudnionymi, mają osoby sprawujące nadzór

nad zakładem, osoby, którym została udzielona

zgoda przez dyrektora zakładu, oraz inne osoby

uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. W

zakładzie prowadzi się dokumentacje pobytu

wychowanków oraz dokumentację przebiegu

nauczania wraz z danymi dotyczącymi zatrudnienia

wychowanków

Dokumentację pobytu wychowanków w

zakładzie stanowią:



- Księga ewidencji wychowanków



- Akta osobowe wychowanka wraz z dokumentacją procesu

resocjalizacji



- Wykaz osób podlegających zameldowaniu



- Karta wyposażenia wychowanka



- Księga ewidencji nagród i środków dyscyplinarnych



- Księga ewidencji wychowanków umieszczonych w izbie przejściowej



- Księga ewidencji wychowanków umieszczonych w izbie izolacyjnej



- Księga ewidencji przepustek i urlopów



- Dziennik zajęć wychowawczych



- Księga przebiegu służby nocnej



- Księga ewidencji ucieczek



- Dokumentacja stosowania środków przymusu bezpośredniego



- Protokoły rady zakładu



- Akta osobowe wychowanka i dokumentację procesu jego

resocjalizacji przechowuje się w zakładzie przez okres 3 lat , licząc od

daty ukończenia przez wychowanka 21 lat

Rodzaje i organizacje

schronisk

Schroniska dzielą się na:

- Zwykłe przeznaczone są dla nieletnich umieszczonych w

schronisku na podstawie Art. 27 & 1 lub art. 74 & 2 ustawy.

- Interwencyjne przeznaczone są dla nieletnich:

* umieszczonych w schronisku na podstawie art. 27& 2 ustawy

* stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo dla

bezpieczeństwa schroniska zwykłego

W schroniskach zwykłych liczba nieletnich w grupie wychowawczej i

oddziale szkolny

powinna wynosić 10.

W schroniskach interwencyjnych liczba nieletnich w grupie

wychowawczej i oddziale szkolnym

powinna wynosić 6 .



W skład schroniska wchodzą:



- internat



- szkoła albo szkoły



- warsztaty szkolne



- zespól diagnostyczny

Nieletni ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i

korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego

uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładach

poprawczych i schroniskach dla nieletnich w dni świąteczne,

słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki

masowego przekazu, a także posiadania służących do

wykonywania praktyk religijnych książek, pism i przedmiotów.

Wykonywanie nadzoru w sprawie szczegółowego sposobu

wykonywania nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń w

sprawach nieletnich.

Sposób wykonywania przez sędziów rodzinnych nadzoru nad

wykonywaniem orzeczeń o skierowaniu nieletniego do

ośrodka kuratorskiego, o umieszczeniu w placówce

opiekuńczo – wychowawczej, DPS, ośrodku szkolno –

wychowawczym, publicznym zakładzie opieki zdrowotnej,

schronisku dla nieletnich i zakładzie poprawczym, jak również

decyzji o umieszczeniu w policyjnej izbie dziecka, a w

szczególności:

•

tryb przeprowadzenia kontroli

•

sposób dokumentowania jej przebiegu i wyników

•

tryb wykonywania zaleceń wydanych w toku sprawowania

nadzoru

Nadzór nad placówką

Nadzór nad placówką wykonuje sędzia rodzinny wyznaczony przez prezesa

sądu okręgowego , w którego okręgu znajduje się ta placówka .

Wykonywanie nadzoru polega na kontroli i ocenie:

•

legalności umieszczenia i pobytu nieletnich w placówce oraz zwalniania ich

z placówki;

•

zgodności umieszczenia nieletnich w placówce z orzeczeniami sądu;

•

przestrzegania praw i obowiązków nieletnich , zwłaszcza w zakresie , w

jakim naruszenie tych praw i obowiązków może pociągać za sobą

odpowiedzialność karną i dyscyplinarną ;

•

zgodności udzielenia nagród i stosowania kar dyscyplinarnych z

obowiązującymi w tym zakresie ich zgodności z prawem i skuteczności;

•

prawidłowości dokumentacji dot. nieletniego oraz dokonywania okresowych

analiz i ocen w postępie resocjalizacji;

•

przestrzegania ustalonego porządku, dyscypliny prawidłowości

postępowania w przypadku ujawnienia popełnienia przestępstwa oraz w

innych przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa placówki;

•

zapewnienia nieletniemu warunków bytowych i sanitarnych, , opieki

zdrowotnej oraz możliwości udziału w zajęciach kulturalno – oświatowych i

rekreacyjnych oraz rozwijania jego aktywności społecznej ;

•

udzielania nieletnim opuszczającym placówkę odpowiedniej pomocy

określonej odrębnymi przepisami ;

•

prawidłowości i terminowości załatwiania próśb, skarg i wniosków nieletnich

Środki wychowawcze i

lecznicze



Dyrektor publicznego zakładu opieki

zdrowotnej lub domu pomocy społecznej, ma

obowiązek zawiadamiać sąd, który wykonuje

orzeczenie, nie rzadziej niż co 6 miesięcy, o

stanie zdrowia nieletniego umieszczonego w

zakładzie lub domu pomocy społecznej i o

postępach w leczeniu. Dyrektor zakładu lub

domu pomocy społecznej niezwłocznie

zawiadamia są, jeżeli uzna, że w związku ze

stanem zdrowia nieletniego jego dalsze

pozostawienie w zakładzie lub domu pomocy

społecznej nie jest konieczne. Wobec

nieletniego zwalnianego z zakładu lub domu

pomocy społecznej sąd rodzinny stosuje w

razie potrzeby środki wychowawcze.

Środek poprawczy

Sąd rodzinny może warunkowo zwolnić nieletniego z zakładu

poprawczego, jeżeli postępy w jego wychowaniu pozwalają

przypuszczać, że po zwolnieniu zakładu nieletni będzie przestrzegał

porządku prawnego i zasad współżycia społecznego Warunkowe

zwolnienie z zakładu nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 6

miesięcy od umieszczenia nieletniego w zakładzie; do okresu tego sąd

może zaliczyć okres pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich.

Orzeczenie środka poprawczego uważa się z mocy prawa za niebyłe z

chwilą ukończenia przez sprawcę lat 23 , jeżeli przepis szczególny nie

stanowi inaczej. Dyrektor zakładu poprawczego może umieścić

nieletniego na czas określony po za zakładem, jeżeli przemawiają za

tym:

•

względy szkoleniowo – wychowawcze, a w szczególności możliwość

zdobycia wykształcenia, zawodu, a także niezbędnych kwalifikacji lub

uprawnień,

•

możliwość podjęcia zatrudnienia

•

potrzeba specjalistycznego leczenia

•

szczególne względy rodzinne, a ocena zachowania nieletniego

wskazuje, iż będzie możliwe roztoczenie nad nim skutecznego rozwoju.

Nieletni umieszczony poza zakładem poprawczym jest nadal

wychowankiem tego zakładu. Zakład jest obowiązany roztoczyć nad

nim nadzór.

Środki przymusu

bezpośredniego

Środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane w razie

bezskuteczności środków oddziaływania psychologiczno –

pedagogicznego.

Środki te stosuje się wyłącznie w celu przeciwdziałania:

•

usiłowaniu targnięcia nieletniego na życie lub zdrowie własne lub innej

osoby

•

nawoływanie do buntu

•

zbiorowej ucieczce

•

niszczenia mienia powodującemu poważne zakłócenia porządku

•

samowolnemu opuszczaniu przez nieletniego zakładu poprawczego,

schroniska dla nieletnich, placówki opiekuńczo – wychowawczej, ośrodka

szkolno – wychowawczego

•

w celu doprowadzenia nieletniego do takiego zakładu, placówki lub

ośrodka

Środków przymusu bezpośredniego nie można stosować dłużej niż wymaga

tego potrzeba, a także nie można ich stosować jako kary.

Stosowanie środków przymusu bezpośredniego powinno być odpowiednie

do stopnia zagrożenia i następować dopiero po uprzednim ostrzeżeniu o

możliwości ich użycia

Wobec nieletniego można stosować następujące środki przymusu

bezpośredniego:

•

siłę fizyczną

•

umieszczenie w izbie policyjnej

•

założenie pasa obezwładniającego lub kaftana bezpieczeństwa;

Do określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia środków

przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w

publicznych zakładach opieki zdrowotnej i domach pomocy społecznej

stosuje się odrębne przepisy. Decyzję o zastosowaniu środków

przymusu bezpośredniego podejmuje dyrektor zakładu, placówki lub

ośrodka, w których nieletni jest umieszczony, a w razie jego

nieobecności, zastępujący pracownik pedagogiczny. W razie

bezpośredniego, gwałtownego zamachu na życie lub zdrowie osoby,

w szczególności pracownika zakładu, placówki lub ośrodka, w którym

nieletni umieszczony, decyzje o zastosowaniu środka przymusu

bezpośredniego może także podjąć inny pracownik. Nieletniego,

wobec którego zastosowano środek przymusu bezpośredniego,

podaje się niezwłocznie badaniu lekarskiemu. Z zastosowania środka

przymusu bezpośredniego sporządza się protokół.

O zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego dyrektor placówki,

zakładu lub ośrodka, w których nieletni jest umieszczony, powiadamia

sędziego rodzinnego sprawującego nadzór nad placówką, sąd

rodzinny wykonujący środek poprawczy lub organ, do którego

dyspozycji pozostaje nieletni umieszczony w schronisku dla

nieletnich.

Zatrudnienie

Nieletni umieszczony w zakładzie poprawczym lub schronisku dla

nieletnich może zostać zatrudniony w gospodarstwie pomocniczym

zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich, jeżeli ukończył 16

lat i spełnia wymogi określone w Kodeksie Pracy

Należność nieletniego za pracę ustala się według zasad wynagrodzenia

pracowników za pracę tego rodzaju, która nieletni wykonuje. Za

pracę porządkowe wykonywane na rzecz zakładu lub schroniska w

wymiarze nie przekraczającym 30 godzin miesięcznie

wynagrodzenie nieletniemu nie przysługuje; za sumienna pracę

tego rodzaju mogą być przyznawane nagrody pieniężne. Okres

pracy wykonywanej przez nieletniego wlicza się do okresu pracy,

którego zależą uprawnienia pracownicze. Nieletni uległ wypadkowi

lub zachorował na chorobę zawodową przy wykonywaniu pracy w

czasie odbywania środka poprawczego, ma prawo doświadczenia z

tytułu tego wypadku lub choroby na zasadach przewidzianych dla

pracowników. W razie śmierci nieletniego w skutek takiego wypadku

lub choroby, świadczenia z tego tytułu przysługują pozostałym po

nim członkom rodziny na zasadach przewidzianych dla członków

rodzin pracownika .

Document Outline