Dieta (z gr. δίαιτα diaita – "styl życia" [1]) – racjonalny sposób odżywiania. Często używane w stosunku do diet odchudzających.

Obecnie zalecaną przez ministerstwo zdrowia jest dieta śródziemnomorska zbudowana w kształcie piramidy, składającej się z produktów zbożowych, warzyw, owoców, ograniczonej ilości produktów zwierzęcych (mięsa, jaj), i minimalnej tłuszczów i słodyczy[potrzebne źródło]. Jest to dieta wysokowęglowodanowa. Dieta jest oparta na zaleceniach tzw. "Food guide pyramid", opracowanego przez United States Department of Agriculture i jest ona dość powszechnie uważana za zdrową przez większość ośrodków naukowych zajmujących się kwestiami zdrowego odżywiania. Dieta ta jednak jest coraz bardziej krytykowana z naukowego punktu widzenia i proponuje się dokonanie dość istotnych zmian w tym modelu żywienia, w oparciu o coraz bardziej przekonujące wyniki najnowszych badań naukowych[potrzebne źródło].

Pewną popularnością cieszą się też diety niskowęglowodanowe, zalecające większe spożycie tłuszczów i białek. W Polsce jest to tzw. dieta Kwaśniewskiego (zwana też przez zwolenników żywieniem optymalnym), w innych krajach popularna jest podobna dieta Atkinsa. Diety te stoją jednak w ostrej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi przez większość ośrodków naukowych zajmujących się kwestiami zdrowego odżywiania, zasadami prawidłowej diety. Np. Komitet Terapii Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk uważa, że dieta Kwaśniewskiego jest " wybitnie szkodliwa dla zdrowia".

Warto dodać, że w dzisiejszych czasach popularność określonej diety, oprócz wywoływanych przez nią skutków dla zdrowia ludzkiego, wyznacza także moda, jaka panuje w społeczeństwie. I tak jednymi z najpopularniejszych są diety wegetariańskie w różnych wariantach.

Jedną z popularnych diet jest dieta wegańska, ściśle związana z ogółem diet wegetariańskich, zakładająca odrzucenie wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego.

Dieta zrównoważona

Dieta zrównoważona to taka, która jest złożona z białek, tłuszczów i węglowodanów. Dostarcza ona organizmowi niezbędnych substancji odżywczych, wykorzystywanych do wzrostu, produkcji energii oraz procesów naprawczych. Powinna ona zawierać niezbędne sole mineralne, witaminy, błonnik.

W normalnej diecie składniki dostarczające energii powinny występować w następujących proporcjach:

białka 12-14% do 15%;

tłuszcze 30% ( w tym minimum 3% powinny stanowić niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe);

węglowodany 50-60%, w tym ok. 10% cukry proste ( nawet do 70% kosztem tłuszczów).

Ilość energii, jaka może się wyzwolić w organizmie po spożyciu posiłku nazywamy jego kalorycznością lub wartością kaloryczną tego pożywienia. Współczynnik (równoważnik) energetyczny - określa ilość kilokalorii, jaka wyzwala się podczas spalania w organizmie lub poza nim 1 grama danego składnika pokarmowego.

W diecie zrównoważonej dostosowuje się liczbę i rodzaj posiłków do wymagań i potrzeb danego organizmu. Je się praktycznie wszystko (co zawiera witaminy, sole mineralne, itp.) w odpowiednich ilościach. By stosować dietę zrównoważoną należy znać podstawowe zasady racjonalnego żywienia.

Weganizm

Weganizm to:

rodzaj diety - odmianę wegetarianizmu, która oprócz mięsa eliminuje z diety wszystkie składniki pochodzenia zwierzęcego: nabiał, jajka, miód, żelatynę itp.

rodzaj postawy - etycznej, psychologicznej, społecznej, polegającej na na odrzuceniu wszelkich dóbr i korzyści mogących mieć źródło w cierpieniu zwierząt, w związku z czym weganin będzie także unikał:

produktów odzwierzęcych zastosowanych w: elementach ubioru (skórzanej odzieży, futer, ubrań z wełny czy jedwabiu), wyrobów z kości słoniowej itp.;

kosmetyków testowanych na zwierzętach (a także leków, których testowanie na zwierzętach nie jest konieczne) oraz zawierających składniki pochodzenia zwierzęcego;

wyrobów opartych na żelatynie: np. niektórych błon fotograficznych, klejów etc.

W tym sensie weganizm jest to styl życia, w którym człowiek bierze odpowiedzialność za wyeliminowanie z konsumpcji i produkcji tego, co mogło zostać skażone cierpieniem zwierząt.

Towarzystwo Wegańskie w taki sposób definiuje weganizm:

Słowo weganizm oznacza filozofię oraz sposób życia, który stara się wykluczyć, jak tylko to możliwe i praktyczne, wszystkie formy eksploatacji i okrutności względem zwierząt, ich eksploatacji do celów żywieniowych, produkcji odzieży, lub podobnych celów. Filozofia ta ma na celu szerzenie i promowanie rozwoju i użytkowania produktów alternatywnych pochodzenia niezwierzęcego dla dobra ludzkości, zwierząt i środowiska. W terminologii żywieniowej oznacza to praktykę niekorzystania z wszystkich produktów, które w całości lub częściowo pochodzą od zwierząt[1].

W Polsce promocją weganizmu zajmuje się Stowarzyszenie Empatia m. in. organizując od 2009 roku Tydzień weganizmu.Spis treści [ukryj]

Etyczne aspekty

Niektóre organizacje wegańskie twierdzą, że zwierzęta także mają prawa, dlatego też nieetycznym jest używanie zwierząt w sposób naruszający te prawa[2][3][4].

Do praktyk uważanych za okrutne względem zwierząt zalicza się hodowlę intensywną[5], testowanie na zwierzętach[6], prezentowanie zwierząt cyrkowych[7], na rodeach[8], wystawianie w zoo[9].

Dieta Kwaśniewskiego (nazywana przez zwolenników dietą optymalną) to dieta, propagowana przez polskiego lekarza Jana Kwaśniewskiego.

Dieta Kwaśniewskiego jest niskowęglowodanowa i wysokotłuszczowa, a spożycie białka jest niskie.

Zalecane proporcje wyrażone w gramach: białko : tłuszcz : węglowodany wynoszą w początkowym okresie 1,0 : 2,5-3,5 : 0,8, później należy zaś zmniejszyć ilość spożywanego białka. Zalecane jest spożywanie tłustych produktów zwierzęcych, takich jak żółtka jaj, podroby, tłuste mięsa, sery, masło, śmietana. Uzupełnieniem tych produktów powinny być niskocukrowe warzywa takie jak pomidory, ogórki i kapustne. Spożycie bogatych w węglowodany owoców należy ograniczyć, dopuszczalne są w niewielkich ilościach owoce jagodowe, takie jak agrest, czarne porzeczki, jagody i żurawina.

Z biochemicznego punktu widzenia taka dieta rzeczywiście może spowodować spadek masy ciała, poprzez zablokowanie wytwarzania trójglicerydów w wątrobie przy spożyciu powyżej 10% tłuszczów w pokarmie. Przy znacznym ograniczaniu węglowodanów w posiłkach pod każdą postacią (czyli np. ziemniaki, pieczywo, produkty mączne) organizm jest zmuszony do spalania rezerw tłuszczu znajdujących się w tkankach.

Wg. medycyny konwencjonalnej, taki sposób odżywiania powinien spowodować znaczny wzrost ryzyka miażdżycy i hipercholesterolemii (poprzez podwyższenie poziomu tzw. "złego" cholesterolu i trójglicerydów w surowicy krwi), jednak przypuszczenia te nie znalazły uzasadnienia w wykonanym badaniu przez Zakład Farmakologii Doświadczalnej Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN[1].

Dieta jest polecana przez jej zwolenników jako dieta odchudzająca oraz jako remedium na szeroką gamę chorób. Nie ma żadnych badań opublikowanych w liczących się, recenzowanych czasopismach naukowych potwierdzających skuteczność tej metody odżywiania jako diety odchudzającej czy też leczniczej. Brak jest też opublikowanych wyników badań nad długookresowymi skutkami ubocznymi tej diety. Jednak mimo braku opublikowanych wyników takich badań Komitet Terapii Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk w skład którego wchodził m.in. Zbigniew Religa, przedstawił swoje stanowisko, oceniając dietę, której nie badał a mimo to uznał dietę Kwaśniewskiego za szkodliwą dla zdrowia[2]. Odpowiedź na stanowisko komitetu PAN została opublikowana w wydawnictwie własnym Jana Kwaśniewskiego. Jan Kwaśniewski twierdzi w tej odpowiedzi, że stanowisko Komitetu Terapii oparte jest o fałszywe przesłanki i nie jest poparte żadnymi badaniami statystycznymi efektów tej diety[3][4]. Z drugiej strony, "optymalni" w internecie często ogłaszają niemalże cudowne przypadki wyleczeń, które dotyczą prawie wszystkich chorób. Liczba takich przypadków idzie według nich w miliony, jednak w rzeczywistości ani jedno z tych rzekomych wyleczeń nie jest udokumentowane w fachowej literaturze medycznej.

Popularyzacją tego modelu żywienia zajmują się osoby, które twierdzą, że dzięki niemu pozbyły się wielu ciężkich, przewlekłych dolegliwości, na które klasyczna medycyna nie ma lekarstwa.

W Jaworznie od 1998 r. działa Ogólnopolskie Stowarzyszenie Bractw Optymalnych im. ks. prof. Włodzimierza Sedlaka, mające w statucie m.in. popularyzację tej diety. Dla licznej rzeszy jedzących tłusto na rynku czasopism istnieją dwa miesięczniki, pierwszy "Optymalni" wydawany przez wspomniane wyżej stowarzyszenie i drugi "Optymalnik" wydawany przez niezależną od stowarzyszenia w Jaworznie grupę zwolenników diet niskowęglowodanowych.

W Stanach Zjednoczonych znana jest mylona często z dietą Kwaśniewskiego dieta Atkinsa, zwana także dietą niskowęglowodanową (niesłusznie uważana za wysokotłuszczową). Obie diety (Atkinsa jak i Kwaśniewskiego) promują podobną metodykę odchudzania, bogatą w tłuszcze a ubogą w węglowodany, jednak różnią się znacznie ilością zalecanego w diecie białka, która to ilość implikuje dalsze reakcje metaboliczne organizmu, dlatego też nie można obu diet utożsamiać. Zdaniem J. Kwaśniewskiego, nadmiar zjadanego białka jest dla organizmu niekorzystny.

Dieta optymalna

Dieta optymalna – możliwie najbardziej zdrowa dieta, której przestrzeganie gwarantowałoby pozostawanie w dobrym zdrowiu.

Wg współczesnej wiedzy medycznej tego rodzaju dieta nie istnieje, ze względu na różnice osobnicze między ludźmi, ich tryb życia, uwarunkowania kulturowe i dostępność określonych produktów żywnościowych. Większość rządowych bądź niezależnych instytucji zajmujących się z naukowego punktu widzenia kwestią właściwej zdrowotnie diety ogranicza się zwykle do ogólnych zaleceń, określających ile jakich składników pokarmowych (takich jak tłuszcz, węglowodany, białko, błonnik, witaminy i mikroelementy) powinno być spożywane przez ludzi w określonym wieku i przy określonym trybie życia. Instytucje te często publikują oceny naukowe rozmaitych diet w formie tabel, które uwidaczniają potencjalne braki lub nadmiary określonych składników pokarmowych dla określonych grup ludzi, bez jednoznacznego polecania żadnej z nich.

W Polsce obecnie zalecaną przez Ministerstwo Zdrowia jest dieta zbudowana w kształcie piramidy, składającej się z produktów zbożowych, warzyw, owoców, ograniczonej ilości produktów zwierzęcych (mięsa, jaj), i minimalnej tłuszczów i słodyczy. Jest to dieta wysokowęglowodanowa, oparta na zaleceniach tzw. "Food guide pyramid", opracowanego przez United States Department of Agriculture. Dieta ta jednak jest coraz bardziej krytykowana z naukowego punktu widzenia i proponuje się dokonanie dość istotnych zmian w tym modelu żywienia, w oparciu o coraz bardziej przekonujące wyniki najnowszych badań naukowych.

Termin "dieta optymalna" jest w Polsce często utożsamiany z Dietą Kwaśniewskiego, która stanowi ostre przeciwieństwo zalecanej powszechnie "piramidy zdrowego odżywiania" i która została oceniona przez Komitet Terapii Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk, jako dieta niebezpieczna dla zdrowia.

Żywność funkcjonalna - żywność, której poza podstawowym zadaniem, jakim jest odżywianie, przypisuje się psychologiczny lub/i fizjologiczny wpływ na ludzki organizm; może np. obniżać poziom cholesterolu, wzmacniać układ odpornościowy, przywracać równowagę mikrobiologiczną układu pokarmowego, wspomagać leczenie zespołu jelita drażliwego, działać przeciwzapalnie. Nazywana jest również żywnością probiotyczną lub nutraceutyczną (w USA i Wlk.Brytanii).

Mianem "żywności funkcjonalnej" określa się taki pokarm, który jest (może być) elementem codziennej diety i nadaje się do ogólnego spożycia. Żywnością funkcjonalną nie są zatem żadne tabletki, suplementy odżywcze ani żadne inne środki farmaceutyczne. Musi to być produkt otrzymany ze składników naturalnych i mieć udokumentowany klinicznie pozytywny efekt prozdrowotny.

Obecnie do grupy produktów spełniające kryteria żywności funkcjonalnej można zaliczyć:

produkty wzbogacone w:

nienasycone kwasy tłuszczowe

stanole

błonnik pokarmowy

witaminy i składniki mineralne

probiotyki i prebiotyki

produkty zawierające obniżoną zawartość:

cholesterolu

sodu (produkty niskosodowe)

kalorii (produkty niskoenergetyczne)

Idea żywności funkcjonalnej ma związek z filozoficzną tradycją Wschodu, w której nie dokonuje się wyraźnego rozróżnienia między pożywieniem a lekarstwem.

Żywność funkcjonalna jest znana w krajach Europy Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych. Jednak liderem na rynku produkcji tego typu żywności jest Japonia, gdzie badania nad nią prowadzono już w latach '80 XX wieku. Obecnie żywność funkcjonalna produkowana jest tam na skalę przemysłową; przez japońskie Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej została zdefiniowana jako "Żywność o Określonym Zdrowotnym Zastosowaniu" (FOSHU-Foods for Specified Health Use).

W Polsce żywność funkcjonalna nie jest jeszcze szeroko znana ani rozpowszechniona, choć sytuacja ta wydaje się już zmieniać. W czerwcu 2005 r. jedna ze znanych firm-dystrybutorów herbaty wypuściła na rynek nowy produkt - herbaty o właściwościach probiotycznych, a naukowcy z Politechniki Łódzkiej prowadzą badania nad wzbogaceniem czekolady w bakterie, które w wyniku fermentacji wytwarzają kwas mlekowy a mogą przeżyć nawet do jednego roku w temperaturze otoczenia. Dostępne są również w sieci handlowej napoje owocowe zawierające podobne szczepy bakterii.

Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą zaleca spożywanie produktów żywności funkcjonalnej osobom narażonym na stres, zażywającym dużą ilość leków (np.antybiotyki), palaczom, cierpiącym na różne dolegliwości przewodu pokarmowego, etc.

Dieta aspirynowa

Dieta aspirynowa lub dieta niskosalicylanowa (ang. Low salicylate diet) – dieta, która polega na zmniejszeniu podaży lub na wyeliminowaniu salicylanów poprzez odpowiedni dobór spożywanych pokarmów[1]. Dodatkowo zabronione jest stosowanie kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) i innych pokrewnych leków[2]. Celem diety aspirynowej jest utrzymanie podaży salicylanów w spożywanych pokarmach na takim poziomie, przy którym nie będą występowały objawy niepożądane, w związku z tym całkowita eliminacja pokarmów, które zawierają salicylany może okazać się zbędna i niepotrzebnie restrykcyjna[1]. Poziom ten jest indywidualny (inny dla każdego pacjenta) oraz zależny od okoliczności, np. w sytuacjach stresowych zmniejsza się tolerancja organizmu na salicylany[1].

Zalecana dla pacjentów, u których występuje astma aspirynowa[2], dla osób uczulonych na aspirynę[3][4] oraz pomocniczo w leczeniu pokrzywki i ADHD[1].

Składa się z produktów spożywczych niezawierających salicylanów, tj. chleb, ryż, ziemniaki, biały ser, masło, świeże mięso[5]. Należy do diet lekkostrawnych i charakteryzuje się też wykluczeniem większości przypraw, konserw i pokarmów konserwowanych benzoesanami, syntetycznych środków zapachowych, smakowych i barwników[3].

Stosowana przez 14 dni w celu dokonania oceny tolerancji kwasu acetylosalicylowego u pacjentów cierpiących na pokrzywkę, po uprzednim wykonaniu próby prowokacyjnej z aspiryną[6]. Przykładem diety niskosalicylanowej jest program dietetyczny Feingolda, stosowany w ADHD[3].

W naturze salicylany można spotkać w warzywach, owocach, ziołach i przyprawach[4], herbacie, orzechach, sokach, winie i piwie[1]. Kwas salicylowy pełni rolę mediatora w odpowiedzi roślin na infekcje bakteryjne i wirusowe oraz stres środowiskowy, prowadząc do zainicjowania reakcji obronnych[7][8]. Zawartość salicylanów maleje w miarę dojrzewania owoców, dlatego poleca się konsumowanie owoców w ich dojrzałej postaci[3]. Również pokarmy ugotowane z reguły zawierają mniej salicylanów niż świeże lub suszone[4]. Salicylany mogą być także obecne w kosmetykach i innych produktach zdrowotnych[3][4]. Należy skontrolować skład produktu podany na etykietce pod kątem obecności salicylanów[1].

Zastosowanie diety niskosalicylanowej u osób chorych na astmę aspirynową, przewlekłą pokrzywkę lub astmę oskrzelową, często prowadzi do znacznej poprawy stanu zdrowia[9].

Zastosowanie diety niskosalicylanowej wymaga uprzedniej konsultacji lekarskiej oraz profesjonalnej kontroli zażywanych lekarstw[10].

Osoby na diecie niskosalicylanowej lub tuż po jej zakończeniu nie mogą zażyć (np. omyłkowo) leku zawierającego salicylany, albowiem nagłe wprowadzenie do organizmu odzwyczajonego od salicylanów sporej dawki może wywołać szok anafilaktyczny[10].Spis treści [ukryj]

Salicylany w pożywieniu [edytuj]

Składniki, z których smaży się naleśniki – nie zawierają salicylanów (mąka, cukier, proszek do pieczenia, mleko, masło, jajka, sól i olej słonecznikowy[10]

Pieczony indyk po nasmarowaniu masłem czosnkowym i solą zawiera bardzo mało naturalnych salicylanów (jedynie w czosnku)[10]

Kakao do picia przyrządzone z kakao w proszku i mleka jest wolne od salicylanów[10]

Zwykły jogurt nie zawiera salicylanów[10]

Środki spożywcze różnią się między sobą zawartością salicylanów[4]. Ziarna zbóż, świeże mięso, ryby oraz nabiał praktycznie nie zawierają salicylanów. Większość owoców, szczególnie jagodowych oraz suszonych charakteryzuje się obecnością salicylanów. Warzywa wykazują dużą rozpiętość w zawartości salicylanów, od 0 do 6 mg/100 gramów, jak w przypadku korniszonów. Bardzo dużą ilość salicylanów zawierają zioła, np. rozmaryn, tymianek oraz przyprawy, np. garam masala, sproszkowana papryka i curry[11]. Badania wykazały, że salicylany obecne w pożywieniu zostają uwolnione w organizmie, stanowiąc źródło kwasu salicylowego[12]. Niektóre pokarmy o niskiej zawartości salicylanów spożywane w małych ilościach mogą być dobrze tolerowane[4]. Popularny napój – herbata dostarcza sporą ilość salicylanów. Także cukierki miętowe oraz z wyciągiem z korzenia lukrecji są źródłem salicylanów[11].

Dotychczasowe badania nie potwierdziły obecności kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) w stanie naturalnym w owocach i warzywach[13].

Pokarmy spożywcze uszeregowane wg zawartości salicylanów[3]: Zawartość śladowa – produkty bezpieczne Bardzo niska Niska

Warzywa zielona i biała kapusta, selery, suszona fasolka, fasolka z puszki bez dodatku soli i cukru, białe ziemniaki obrane ze skórki, niektóre gatunki sałaty brukselka; świeży szczypiorek, pietruszka[4], koperek[4] (nie dotyczy postaci suszonych), czosnek, pory, czerwona kapusta, szalotka, suszony żółty groch świeże szparagi, buraczki czerwone, kalafior, cebula, białe ziemniaki ze skórką, dynia, słodka kukurydza, pomidor, rzepa, mrożony szpinak, zielona fasolka szparagowa, kabaczek

Owoce banany, gruszki obrane ze skórki, lima zielone jabłka złote delicjusze obrane ze skórki, melonowiec właściwy, granatowiec właściwy, cyfomandra grubolistna świeże figi, cytryna, mango, czerwony złoty delicjusz obrany ze skórki, rabarbar, męczennica jadalna, persymona

Ziarna gryka, proso, owies, ryż, żyto, pszenica

Nasiona i orzechy mak nanercz zachodni słonecznik, orzesznik jadalny, orzechy laskowe

Środki słodzące cukier, syrop klonowy

Źródła białka mięso (nie dotyczy mięsa przetworzonego fabrycznie), ryby, drób i jajka, za wyjątkiem wątróbki i krewetek

Zioła i przyprawy sól morska, sos sojowy bez przypraw, szafran świeże liście kolendry siewnej, czosnek[1], ocet słodowy

Tłuszcze oleje roślinne (słonecznikowy, sojowy) tłoczone na zimno i bez dodatku konserwantów, masło masło klarowane Ghi

Produkty mleczarskie mleko, masło, sery (za wyjątkiem Blue vein), jogurt naturalny

Napoje woda, kawa bezkofeinowa, mleko, mleko sojowe, mleko ryżowe, domowy sok gruszkowy kupny sok gruszkowy, kawa z mniszka; z alkoholi gin, whisky, wódka[1]

Inne tofu, kakao, puder z nasion szarańczynu strąkowego (carob powder)

Produkty spożywcze charakteryzujące się średnią zawartością salicylanów mogą być konsumowane jedynie sporadycznie, natomiast te o wysokiej zawartości salicylanów najlepiej wykluczyć z diety[1].

Produkty spożywcze uszeregowane wg zawartości salicylanów[3]: Zawartość średnia Wysoka Bardzo wysoka Ekstremalnie wysoka

Warzywa marchewka, sok pomidorowy, grzyby, obrane ze skórki bakłażany, sałata (za wyjątkiem Iceberg); puszkowane szparagi, czarne oliwki, słodka kukurydza, czerwone ziemniaki i czerwone buraczki bakłażany ze skórką, brokuły, ogórki, świeży szpinak, słodkie ziemniaki, puszkowane pomidory i przecier pomidorowy, bób, puszkowana okra, pasternak zwyczajny, rukiew wodna cykoria, papryka chili, kabaczki, cykoria endywia, puszkowane zielone oliwki, pieprz, rzodkiewka korniszony

Owoce kiwi, gruszka ze skórką, liczi chińskie awokado, większość gatunków jabłek, melon cantaloupe, wiśnie, grejpfruty, mandarynki, morwa, brzoskwinie, arbuzy, tangelo świeże morele, żurawiny, świeże daktyle, pomarańcze, ananas, śliwki, truskawki, białe winogrona, jeżyny, jagody, czarna porzeczka suszone daktyle, suszone morele, czerwona porzeczka, maliny, rodzynki, śliwki

Ziarna kukurydza

Nasiona i orzechy sezam, orzechy włoskie, wiórki kokosowe (suche) orzechy brazylijskie, orzechy macadamia, orzeszki piniowe, orzeszki pistacjowe migdały, orzechy arachidowe w skórce

Środki słodzące melasa miód

Zioła i przyprawy bazylia, liść laurowy, kminek, sproszkowana papryka, gałka muszkatołowa, biały pieprz, esencja waniliowa (wydaje się, że konsumowanie niewielkich ilości tych przypraw nie powinno powodować większych problemów) ziele angielskie, anyż, czarny pieprz, kardamon, pieprz cayenne, sproszkowany seler, cynamon, goździki, kmin rzymski, proszek curry, koperek, kozieradka, garam masala, imbir, lukrecja, przyprawa mace, mięta, oregano, papryka, rozmaryn, szałwia, estragon, kurkuma, tymianek

Tłuszcze leje: migdałowy, kukurydziany, sezamowy, arachidowy, z orzechów włoskich olej kokosowy, oliwa z oliwek

Napoje coca-cola, herbata z owoców dzikiej róży, herbata z rumianku[1]; piwo, sherry, brandy[1] herbatka miętowa; czarna herbata[1]; likiery, porto, wino, rum[1] koncentraty o smaku owocowym do sporządzania napojów, aromatyzowane napoje o smaku owocowym, soki owocowe i warzywne, herbata

Inne ekstrakt drożdżowy; Vegemite, Marmite[1] pokarmy sztucznie barwione i aromatyzowane[3], np. cukierki, galaretki, kisiele, lemoniada, słodkie sosy, lizaki; żywność barwiona na żółto tartrazyną[1] musztarda, ocet winny i cydrowy

Leki przeciwwskazane

Do leków zabronionych w diecie aspirynowej (czyli dla osób z nadwrażliwością na aspirynę) należy kwas acetylosalicylowy (aspiryna) oraz niektóre niesteroidowe leki przeciwzapalne (skrót NLPZ lub NSAID) o mechanizmie działania związanym z enzymem cyklooksygenazą[2], w tym także preparaty wieloskładnikowe, pospolicie stosowane w przeziębieniu, grypie, gorączce i różnego typu bólach, dostępne bez recepty, w skład których wchodzą wyżej wymienione związki chemiczne[2]. Lista najważniejszych leków przeciwwskazanych[2]:

kwas acetylosalicylowy i jego pochodne, np. Aspiryna, Alka-Prim, Calcipiryna, Fenalgin, Polopiryna

ibuprofen (Adavil, Brufen), naproksen (Anapran, Naprosyn), ketoprofen (Profenid), fenoprofen, kwas triaprofenowy (Surgam)

indometacyna (Metindol, Indocid, Indomed), sulindak (Sulindac), tolmetyna (Tolmetin), diklofenac (Volteren, Feloran, Naclofen)

piroksykam (Feldene, Piroxicam)

kwas mefenamowy (Mefacit)

noramidopyrina czyli metamizol (Analgin, Gardan, Pyralgina, Scopolan, Tolargin)

aminofenazon (Amidochin, Pyramidon)

fenylbutazon (Butapirazol, Rheumopyrina)

propyfenazon (Pabialgin, Saridon)

oksyfenbutazon (Oxybutazone, Tanderil)

fenazon (Lumidrinal)

klofezon (Perclusone)

Lista nie jest kompletna! W przypadku braku pewności należy skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą.Także preparaty stosowane zewnętrznie (maści, kremy, żele) do nacierań w przypadku bólów reumatycznych i mięśniowych oraz preparaty przeciwtrądzikowe mogą zawierać kwas salicylowy lub jego pochodne[4][14]. Należy również zwrócić uwagę na niektóre zioła i składniki mieszanek ziołowych, np. wierzba[15] zawiera salicynę, a fiołek trójbarwny[16] i rumianek[16] zawierają kwas salicylowy[17].

Leki dozwolone

Do najważniejszych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych dozwolonych dla osób z nadwrażliwością na aspirynę należą[2]:

paracetamol (Acenol, Apap, Panodol, Coldrex); zaobserwowano jedynie sporadyczne reakcje niepożądane, w związku z tym, rozpoczynając leczenie u pacjentów z nieokreśloną tolerancją na paracetamol, należy najpierw podać pół tabletki i obserwować objawy przez 2–3 godziny, przy dobrej tolerancji można kontynuować podawanie

benzydamina (Benalgin)

salicylamid (Analgan)

chlorochina (Arechin)

salicylan choliny (Sachol)

salicylan sodu (Salitin)

azapropazon (Prolixan)

dekstropropoksyfen (Depronal)

trisalicylan cholinowo-magnezowy (Trilisate)

W literaturze istnieją rozbieżności dotyczące leków dozwolonych dla pacjentów wrażliwych na kwas acetylosalicylowy (aspirynę). Należy przed zażyciem leku zasięgnąć porady lekarskiej. Pacjentom radzi się, aby mieli przy sobie indywidualną listę leków dozwolonych, podaną przez lekarza[10].

Salicylany w kosmetykach

Salicylany są powszechnie obecne w kosmetykach, np. perfumach, szamponach, płynnych mydłach, kremach do golenia, dezodorantach, kremach ochronnych z filtrem UV itp. Dlatego osoby uczulone na salicylany powinny sprawdzić skład podany na etykietce i zachować ostrożność w przypadku preparatów z następującymi składnikami[4]:

benzoesany

salicylan magnezowy

mentol

mięta i mięta kłosowa

salicylany

kwas salicylowy

salicylan etylofenylowy

salicylan sodu

kwasy beta-hydroksylowe (BHA)

parabeny[16]

Makrobiotyka

Brak wersji przejrzanej Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.

Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Makrobiotyka, z języka greckiego "macro" (duży, długi) + "bios" (życie), jest stylem życia polegającym na przestrzeganiu odpowiedniej diety. Słowo zostało sformułowane przez Christopha Wilhelma Hufelanda z Niemiec, w jego książce, "Makrobiotik, oder die Kunst das menschliche Leben zu verlängern" ("Makrobiotyka, albo Sztuka Wydłużania Ludzkiego Życia"), z 1796 roku.Spis treści [ukryj]

Historia

Makrobiotyczna metodologia została przyniesiona do Europy z Japonii przez George’a Ohsawę (1893-1966). Oshawa był japońskim filozofem, który został zachęcony do sformalizowania zasad makrobiotyki przez Kaibara Ekiken, Andou Shōeki, Mizuno Nanbaku, i Sagen Ishizuka, oraz jego uczniów Nishibata Manabu i Shojiro Goto.

Ohsawa wpłynął bardzo na Nishibata Manabu (który nauczał intensywnie w Paryżu, i konsekwentnie przywiózł teorie makrobiotyczne do Ameryki Północnej w późnych latach sześćdziesiątych (Hipisi), wspólnie ze swoimi uczniami Herman Aihara, Michio Kushi i Aveline Kushi, a także wieloma innymi wyznawcami zasad makrobiotycznego odżywiania.

Zanim słowo "makrobiotyka" weszło do globalnego użytku, był używany termin, znany jako Unikatowa zasada – Unique Principle (tłumaczenie wprost z języka japońskiego).

Filozofia

Wyznawcy makrobiotyki wierzą, że jedzenie (pokarm) i jego jakość, oddziałują i wpływają na nasze życie w sposób większy niż zdaje sobie z tego sprawę większość ludzi. Uważają, że wszystko co jemy odbija się na naszym zdrowiu, dobrym (lub złym) samopoczuciu i szczęściu (lub nieszczęściu). Ogłaszają, że lepiej jest wybierać pokarmy poddane mniejszej obróbce termicznej lub chemicznej, bardziej naturalne i te, do produkcji których użyto więcej tradycyjnych metod naturalnych, przygotowane przez rodzinę, przyjaciół lub samemu.

Makrobiotyka kładzie nacisk na lokalnie uprawiane, organicznie wyhodowane pełne ziarno, zboża, strączkowe, warzywa, owoce, wodorosty i sfermentowane produkty sojowe, połączone w posiłkach, w odniesieniu do podstawowych zasad zbalansowania, pomiędzy ich właściwościami yin i yang. Makrobiotyka raczej nie przywiązuje wagi do oficjalno-naukowych zasad żywienia i oficjalno naukowej, tradycyjnej piramidy żywieniowej, uważając ją za nienaturalną i nieprawdziwą. Zboża (a w szczególności, ryż), są uważane za "naturalnie zbalansowane" w teorii Yin i Yang i to właśnie one stanowią fundament Makrobiotycznej diety. Pokarmy które są skrajnie Yin (zimne), takie jak bardzo słodkie pokarmy, mleko czy też skrajnie Yang (gorące), takie jak ostre przyprawy, czerwone mięso, spożywa się bardzo rzadko, jeśli w ogóle. Właściwości yin/yang (ogrzewające/ochładzające) danego pokarmu, ustala się na podstawie wielu właściwości: odczyn kwasowości danego produktu, to gdzie dany produkt rósł (teren podmokły, albo suchy, ale także umiejscowienie na krzaku – korzeń, a po drugiej stronie owoc na szczycie drzewa), kolor danego pokarmu, kształt, aromat, konsystencja danego pokarmu.

Ohsawa opisuje dziesięć diet jako całość, w których udział w różnych proporcjach, mają następujące grupy żywieniowe: zboża, warzywa, zupy, pokarmy pochodzenia zwierzęcego, sałatki i owoce, desery i napoje. Idealna dietą "dziesięciu", według Ohsawa, została nazwana dietą "Numer 7" i składają się na nią prawie wyłącznie zboża (brązowy ryż, jęczmień, proso, pszenica, cały owies, żyto i gryka czyli kasza gryczana), z minimalną ilością napoi, drinków i używek. [1]

Niektórzy naśladowcy starają się rozszerzyć dietę w makrobiotyczny styl życia. Ludzi którzy praktykują Makrobiotyczny styl życia, starają się obserwować naturę przemian yin i yang w życiu codziennym. Starają się zbalansować wahania yin i yang, w trosce o swoje szczęście i żyć w harmonii z naturą i psychicznymi siłami które nas otaczają.

W praktyce

Makrobiotyczna Dieta zestawienie

Co jeść:

Pełne zboża: 50-60% codziennego pożywienia - ryż naturalny, pszenica, jęczmień, owies, proso, żyto, kukurydza, gryka, produkty pełnoziarniste: grubo zmielona pszenica, płatki owsiane, kluski, makaron, chleb i inne produkty mączne.

Zupy: jedna-dwie filiżanki dziennie - do zup można użyć warzywa, zboża, fasolę, ryby, miso i sos sojowy; zupa powinna mieć zrównoważony, łagodny smak tzn. niezbyt słony i niezbyt mdły oraz nie powinna być ani za gorąca ani za zimna.

Warzywa: 20-25% - gotowane w wodzie lub na parze, pieczone, smażone, w postaci sałatek i marynat; najlepsze są sezonowe warzywa spożywane w okresie ich dojrzewania; około dwie trzecie gotuje się, z jednej trzeciej przyrządza się surówki (więcej wiosną i latem); unikać należy warzyw sztucznie konserwowanych i mrożonych.

'Warzywa strączkowe: 5-10% - świeże lub suszone, gotowane oddzielne lub łącznie ze zbożem, warzywami oraz jako dodatki do zup; przykłady: fasolka azuki, bób, ciecierzyca, fasola półksiężycowata (limeńska), soczewica, soja, fasola, groch.

Ryby: kilka razy w tygodniu - w niewielkich ilościach; lepsze są te o białym mięsie: dorsz, flądra, halibut, okoń morski, stynka, sola, gdyż zawierają mniej tłuszczu niż ryby o mięsie czerwonym jak: sieja, śledź, makrela, łosoś, sardynki, tuńczyk; zaleca się też spożywanie ryb morskich zamiast słodkowodnych.

Nasiona i orzechy: jako przekąska - sezam, słonecznik, pestki dyni, migdały, orzechy laskowe, orzechy ziemne, orzechy włoskie, orzeszki pistacjowe, kasztany jadalne.

Owoce: kilka razy tygodniowo - najlepiej gotowane lub suszone w sposób naturalny, w postaci przekąsek lub deserów, powinni pochodzić z najbliższej okolicy: jabłka, gruszki, morele, czereśnie, śliwki, brzoskwinie, winogrona, jagody; unika się owoców tropikalnych, np.: grejpfrutów, ananasów, mango.

Desery: kilka razy w tygodniu - w niewielkich ilościach: placki, budynie, ciasta, leguminy; zamiast cukru oraz miodu stosuje się wyprodukowane ze zboża naturalne środki słodzące: syrop ryżowy, słód jęczmienny.

Olej: - do pieczenia ryżu, klusek, warzyw, zboża, ryb, do zapraw sałatkowych i sosów, najlepszy jest tłoczony na zimno, nierafinowany olej roślinny: sezamowy, kukurydziany, gorczyczny, oliwkowy, orzechowy.

Napoje - woda źródlana lub studzienna; najlepsze napoje to kawa zbożowa i niearomatyzowane herbaty ziołowe; rzadziej można stosować herbatę zieloną, soki owocowe i warzywne, mleko sojowe, piwo, wino; należy unikać lub co najmniej znacznie ograniczyć picie czarnej herbaty i kawy, lemoniady, koktajli mlecznych, spirytualiów.

Teoria kompozycji makrobiotycznych dań [edytuj]

jest podzielona / odnosi się do:

pory roku (wiosna, lato, jesień, zima)

pory dnia (rano, południe, po południu)

ilości oleju (tłuszczu) i soli w posiłku

proporcji yin/yang w produktach, z których przygotowano danie

koloru produktów, z których przygotowano danie (5 kolorów powinno zostać użytych w standardowym daniu: czerwony, biały, niebieski, żółty i czarny)

smaków (aromatów) produktów użytych do skomponowania dania (5 smaków powinno być użyte: słodki, gorzki, ostry, kwaśny, słony) – patrz teoria 5 przemian

temperatury produktów z podawanym daniu (suma powinna być -,0,+ w zależności od pory roku/dnia, kiedy podajemy posiłek)

Techniki przygotowania posiłku [edytuj]

Jedzenie makrobiotyczne można przygotowywać na wiele sposobów, większość jest wymieniona tutaj: Gotowanie na parze, gotowanie, na surowo, ohitashi, nishime, nitsuke, kinpira, sukiyaki, nabe, pieczenie w piekarniku, gotowanie w szybkowarze, tempura, smażenie.

Jedzenie w zależności od pory roku [edytuj]

Na wiosnę:

pokarmy które zwiększają moc energii (w nas)

dzikie krzaki, kiełki, lekko sfermentowane jedzenie, gatunki ziarna, śwież zieleń

styl lekkiego gotowania: na parze, gotowanie przez krótko w małej ilości wody, itd.

W Lecie:

pokarmy z mniejszą dawką mocnej energii (bardziej styl-yin (chłodzenie) żywienia)

dużo zielonego, słodka kukurydza, owoce, dynia

lekkie gotowanie: na parze, obgotowywanie, itd.

Na Jesień:

jedzenie wzmacniające energetycznie

korzenne warzywa, dynia (zimowa), fasole, zboża itd.

W zimie:

gorące, energetyzujące pokarmy

okrągłe warzywa, marynaty, warzywa korzeniowe, itd.

więcej miso, shoyu, oliwy i soli

Przechodzenie na dietę makrobiotyczną [edytuj]

Tym, którzy chcą przejść na dietę makrobiotyczną, poleca się, jak w przypadku przechodzenia na jakąkolwiek dietę, aby poczytali oni więcej na ten temat i w miarę możliwości skonsultowali się z dietetykiem albo lekarzem, zanim rozpoczną swoja przygodę, albo na wypadek zachorowania. Jest zalecane, aby każda dieta była wprowadzana stopniowo. Można zacząć od zredukowania pokarmu pochodzenia zwierzęcego, rafinowanej mąki, cukru, produktów mlecznych i powoli zacząć wprowadzać pełne ziarno i dobrej jakości świeże warzywa.

Proporcja Yin do Yang w produktach żywnościowych [edytuj]

Dieta makrobiotyczna opiera się na idei ochładzających (Yin) i rozgrzewających (Yang) produktów żywnościowych. Podczas procesu trawienia produktu Yin w organizmie powstaje chłód, analogicznie podczas trawienia produktów Yang, robi nam się ciepło, a czasami nawet gorąco (na przykład po użyciu dużej ilości ostrych przypraw). Dobrze jest wiedzieć, że skala pomiędzy produktami z krańcowego Yin do krańcowego Yang jest płynna. Większość produktów znajduje się gdzieś pośrodku i jest bardziej lub mniej odchylona w jedną ze stron, Yin (zimna) albo Yang (ciepła). Tradycyjna medycyna chińska w tym celu rozróżnia 5 grup pokarmów. Pokarmy zimne, chłodne, neutralne, ciepłe i gorące. W diecie makrobiotycznej, koncentrujemy się na grupie pokarmów neutralnych (pełne ziarno, warzywa i owoce), unikając skrajności.

Makrobiotyka vs. normalna Japońska kuchnia [edytuj]

Ponieważ makrobiotyka oryginalnie przyszła z Japonii, nie jest zaskoczeniem to, że ma ona wiele wspólnego z tradycją kuchnią Japońską. Wiele makrobiotycznych składników (np. wodorosty) jest równocześnie podstawowymi składnikami kuchni Japońskiej.

Makrobiotyka vs. wegetarianizm [edytuj]

Pomimo że nie istnieje żadna wegetariańska filozofia odnosząca się do MBD (Macro Biotic Diet), w praktyce można znaleźć podobieństwa. Bardzo mało produktów pochodzenia zwierzęcego (na początkowych szczeblach diety makrobiotycznej. Na wyższych w ogóle nie spożywa się produktów zwierzęcych). Tak jest dlatego, ponieważ większość zwierząt daje produkty pokarmowe które są krańcowo Yin lub Yang. Dlatego po prostu się ich nie stosuje. Jedynie w specjalnych wypadkach.

Przykładowe Makrobiotyczne dania

pełne ziarno

sushi

japońskie "kule ryżowe" znane także jako Onigiri lub Omusubi

mochi

standardowa zupa miso

zupa miso z daikon

Krytycyzm

Naśladowanie makrobiotycznej diety nie jest uniwersalnie akceptowane jako praktyka zdrowotna. Dieta ta była studiowana przez zachodnich ekspertów medycznych i z dziedziny odżywiania, i niektórzy podsumowali, że dieta makrobiotyczna, kiedy jest ściśle przestrzegana, może nawet, dla niektórych osób być szkodliwa. Oto krańcowy przykład takiego krytycyzmu: "The Council of Foods and Nutrition of the American Medical Association and the Committee on Nutrition of the American Academy of Pediatrics (Rada Żywności i Odżywiania Amerykańskiego Stowarzyszenia i Komitet Odżywiania Amerykańskiej Akademii Pediatrii), potępia co bardziej restrykcyjne odmiany diety makrobiotycznej i jej właściwości odżywczych. Ścisłe podejście do diety makrobiotycznej może zaowocować szkorbutem, anemią (hypoproteinemia, hypocalcemia, emaciation due to starvation), utratą funkcji nerek z powodu zredukowania pobieranych płynów, różnymi formami niedożywienia, a nawet śmiercią." [2]

Ciekawe jest to, że wielu z oryginalnych pomocników Georga Oshawy, nie zgadza się żarliwie, co do niektórych punktów, zasad, założeń makrobiotyki. Mme Francoise Riviere i Mr. Rene Levy, którzy oboje uczyli się bezpośrednio od Oshawy, za czasów jego pobytu we Francji, zalecają restrykcyjną dietę "Numero Sept" (spartańską dietę Numer 7, na którą składa się brązowy ryż i kilka łyżek warzyw, fasoli adzuki i spore ilości sosu sojowego i gomasio = ziarno sezamu + sól) dla wszystkich którym przychodzi im radzić odnośnie makrobiotyki. Są oni bardzo krytyczni względem łagodniejszych odmian diet Makrobiotycznych proponowanych przez Michio Kushi.

Paradoksalnie, pomimo tego, że dieta makrobiotyczna była nauczana jako dieta, która leczy raka, Michio Kushi i Abeline Kushi – oboje liderzy ruchu makrobiotycznego w USA – cierpieli na te choroby. Pani Kushi zmarła na raka szyjki macicy w 2001 w wieku 78 lat. Jej córka zmarła na raka w 1995. Pan Kushi obecnie choruje na raka.

Anthony Sattilaro, M.D., którego książka, "Recalled by Life" ("Wezwany ponowanie przez życie"), opisuje w detalach jak cofnął raka, dzięki wprowadzeniu makrobiotycznych zasad żywienia, zmarł na raka prostaty w 1979.

W kontraście do innych ruchów zdrowotnych, wiele wyznawców makrobiotyki pali i pije kawę (uważając to za yangującą – rozgrzewającą działalność). Niektórzy uważają, że brak białka i dobrych tłuszczów może powodować poważne choroby.

Obrona

Żywienie jest tylko jednym z elementów "właściwego sposobu życia", w trosce o zapewnienie sobie zdrowia i długowieczności. Ważny jest ruch na świeżym powietrzu, życie w przyjaznej pełnej miłości atmosferze, higiena zarówno ciała duchowego jak i fizycznego. To wszystko właśnie w sumie może nam dać ostatecznie upragnione szczęście. Chcąc żyć, trzeba stykać się z życiem i wszystkim tym co żywe. Ze świeżym pokarmem pełnym życia. Należy głęboko oddychać czystym powietrzem itd. Trzeba patrzeć na wszystko przez pryzmat całości. Oczyścić organizm. A potem karmić go tym co ma w sobie życie.