TRENING MENTALNY
Wyobrażenia o ruchach (np. wyobrażenie o ruchu serwisowym) powstają w wyniku spostrzegania zarówno obcych - u innych zawodników (najczęściej idoli) - jak i swoich własnych serwisów, następnie kodowania tych spostrzeżeń w pamięci a także (często) ich słownego opisywania. Oddanie za pomocą słów i pojęć tych spostrzeżeń wzrokowych i kinestetycznych stanowi niezbędny warunek, aby treści wyobrażeń mogły być uchwycone i strukturalizowane myślowo oraz przekładane na celowe działania. Na tych procesach oparty jest trening mentalny.
Poniżej przedstawione zostaną trzy jego formy:
Opracowanie myślowe przebiegu ruchu.
Uświadamia on sobie np. w które miejsce musi podrzucić piłkę przy serwisie, aby pod koniec fazy głównej tego uderzenia, trafić ją w najwyższym możliwym punkcie i nadać silną rotację postępującą oraz lekką rotację boczną. Udaje się to tym lepiej, im w większym stopniu ćwiczący potrafi przyporządkować sens (funkcję) dla osiągnięcia celu całego ruchu (np. uzyskania pożądanego toru lotu piłki) poszczególnym jego elementom składowym - posiada tzw. funkcjonalne zrozumienie ruchu. Celem takiego opracowania myślowego jest uświadomienie sobie najważniejszych elementów w technice i zakodowanie („wyrycie”) ich sobie w pamięci, co jest później także niezbędnym warunkiem dla samodzielnego korygowania własnych błędów.
Intensywne wyobrażanie sobie przebiegu zaplanowanego ruchu
Ta metoda treningowa - zwana także treningiem ideomotorycznym - opiera się na wynikach badań stwierdzających, że już samo wyobrażanie sobie ruchu prowadzi do pobudzenia nerwowo-mięśniowego w tych mięśniach, które biorą udział w danym ruchu. Umożliwia to szybsze jego opanowanie i lepsze utrwalenie. Trening ideomotoryczny jest łatwiejszy jeżeli ćwiczący posiada dokładne wyobrażenie o pożądanym ruchu.
3. Prowadzenie wewnętrznej rozmowy - dotyczącej przebiegu ruchu - z sobą samym
Ćwiczący daje sobie samemu polecenia odnośnie trudnych dla siebie elementów ruchu (np. rzuć piłkę bardziej na lewo i do tyłu) aby tym sposobem móc lepiej sterować przebiegiem tego ruchu. Ta metoda treningowa jest zwana także treningiem subwokalnym.
Techniki treningu mentalnego ogólnie rzecz biorąc zaleca się w nauczaniu i doskonaleniu umiejętności ruchowych. Traktując je jako trening psychologiczny nadają się także do przygotowywania do aktualnie mających nastąpić działań. W tenisie będzie to z pewnością możliwe do zastosowania przy serwisie, który jest jedynym uderzeniem zależnym niemal wyłącznie od wykonawcy. Można jednak ćwiczyć mentalnie, a następnie praktycznie wykonywać całą sekwencję działań: serwis, bieg do siatki i zeskok na dwie nogi oraz pierwszy wolej jako odpowiedź na oczekiwany return. Możliwe jest także myślowe opracowanie poszczególnych mniejszych sekwencji działań taktycznych, wyobrażenie sobie ich realizacji i połączenie z odpowiednimi krótkimi poleceniami w stosunku do siebie samego.
Można zatem zalecić, aby w praktyce treningowej łączyć ze sobą wszystkie trzy opisane formy treningu mentalnego, ewentualnie dodając do tego trening (polegający na) obserwacji tzn. obserwowanie ruchów innych zawodników (także na wideo). Technika wideo nadaje się także do prezentowania zawodnikowi jego własnych ruchów, co może przyczynić się do poprawy zdolności samoobserwacji, zdolności wyobrażania sobie ruchów i dokonywania samodzielnych korekt.
W ścisłym związku z treningiem antycypacji pozostaje zjawisko antycypacji. Jest to zdolność do przewidywania działań przeciwnika, podejmowania - jeszcze w trakcie wykonywania przez niego ruchu - celowych decyzji i wykorzystania ich w programie własnych działań. Zdolność ta jest ćwiczona w treningu przede wszystkim wtedy, gdy odczekanie do zakończenia akcji przez przeciwnika nie pozostawia wystarczającej ilości czasu na własną reakcję. Ma to miejsce np. w przypadku zagrania wolejem w odpowiedzi na szybką mijankę. W im większym stopniu wyćwiczy się rozpoznawanie zamiarów przeciwnika podczas treningów, tym wcześniej i bardziej adekwatnie zawodnik będzie reagował podczas meczów.