1.3. Polityka oświatowa i je uwarunkowania

    Kierunki działań wszystkich jednostek wynikają z polityki oświatowej, która określa „program działalności państwa w dziedzinie oświaty i wychowania, formułujący zasady organizacji systemu nauczania i wychowania, podstawy moralno-ekonomiczne funkcjonowania systemu oświatowego oraz systemu zarządzania instytucjami oświatowymi”(6).
    
    Termin „polityka oświatowa” można traktować dwojako. Z jednej strony, jako dział polityki państwa zajmujący się sprawami oświaty i wychowania, z drugiej strony, jako dyscyplinę naukową przygotowującą teoretyczne podstawy tej działalności. W związku z tym polityka oświatowa traktowana jest jako dyscyplina naukowa i dyscyplina społeczna.

    Na politykę oświatową wpływają uwarunkowania demograficzne, ekonomiczne, historyczno-narodowe, ustrojowo-polityczne i społeczne. 

1.3.1. Uwarunkowania demograficzne

    Uwarunkowania demograficzne są ściśle powiązane z funkcjonowaniem polityki oświatowej. Ważnym elementem jest prowadzenie stałych analiz sytuacji ludnościowej kraju, bowiem pozwala to na określenie tzw. niżu i wyżu demograficznego oraz czasu jego trwania. To zaś pozwala na przygotowanie odpowiedniego zaplecza oświatowego tj. kadry nauczającej, pomocy naukowych, ilości miejsc w szkołach. Analizy demograficzne pozwalają również przewidzieć zapotrzebowanie gospodarki na liczbę osób z odpowiednim wykształceniem czy kwalifikacjami.

1.3.2. Uwarunkowania ekonomiczne

    Uwarunkowania ekonomiczne mają duży wpływ na prawidłowe funkcjonowanie polityki oświatowej. Z jednej strony wyznaczają materialne możliwości budżetu państwa, jaki można przeznaczyć na szkolnictwo, z drugiej zaś tworzą ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie na absolwentów. W jakiej wysokości są przeznaczane środki z budżetu państwa na szkolnictwo, w dużej mierze zależy od stanu gospodarczego kraju, a także od sposobów finansowania poszczególnych sektorów ustroju szkolnego. Wpływ na finansowanie oświaty ma również liczba zatrudnionych nauczycieli, ich kształcenie i doskonalenie zawodowe. Powinno ono być tak zorganizowane, by odpowiadało potrzebom oświatowego rynku pracy.

1.3.3. Uwarunkowania historyczno-narodowe

    Uwarunkowania historyczno-narodowe są ściśle związane ze specyfiką i charakterem państwa, jego historii i kultury. Dochodzą one do głosu w przełomowych momentach zmian i reform szkolnych. Bywa, iż pomimo rzeczowych, społecznych i ekonomicznych argumentów nie udaje się przekonać społeczeństwa o konieczności wprowadzenia zmian.

1.3.4. Uwarunkowania ustrojowo-polityczne

    Uwarunkowania ustrojowo-polityczne wpływają w sposób bezpośredni na treść i kształt polityki oświatowej. Z oświatą są ściśle powiązane interesy polityczne i ideologiczne. Ustrój, układ sił politycznych, sposób sprawowania władzy w państwie, programy ugrupowań społeczno-politycznych warunkują funkcjonowanie systemu oświatowego oraz mają wpływ na ewentualne jego zmiany. Szkolnictwo, oprócz wpływu jaki wywiera na zmiany społeczne, również bierze udział w procesie zachowania ciągłości historycznej i kulturowej. System oświatowy staje się czasami w rękach polityków instrumentem kształtowania świadomości społecznej, poglądów i przekonań.