1

Zagraniczna polityka ekonomiczna

to świadome oddziaływanie państwa na
stosunki gospodarcze z zagranicą.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna

koncentruje się na metodach koordynacji
zagranicznej polityki ekonomicznej oraz
instytucjach koordynujących tę politykę
umożliwia osiąganie celów różnych krajów
w drodze współpracy zagranicznej,
głównie poprzez umowy gospodarcze i
tworzenie międzynarodowych instytucji
gospodarczych

Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej

narzędzia kształtujące głównie stosunki
gospodarcze z zagranicą (narzędzia
taryfowe, parataryfowe, pozataryfowe)
narzędzia ogólnej polityki gospodarczej
(wewnętrznej), jak stopa procentowa,
podatki, kurs walutowy

Cło

opłata nakładana przez państwo na
towar w momencie przekraczania przez
niego granicy celnej

Kryterium kierunku ruchu towarów

cła importowe
cła eksportowe
cła tranzytowe

Kryterium sposobu ustalania wysokości

cła

ad valorem

cła specyficzne
cła kombinowane

2

Kryterium źródła ustalania

cła autonomiczne
cła umowne

Kryterium rodzaju taryfy celnej

cła maksymalne
cła minimalne

Kryterium zróżnicowanego traktowania

cła dyskryminacyjne

- retorsyjne (odwetowe)
- wyrównawcze
- antydumpingowe

cła preferencyjne

Kryterium ekonomicznego charakteru ceł

cła fiskalne
cła ochronne
cła ekspansywne

Incydencja celna

to omijanie podwyżek stawki celnej
(możliwość obniżki ceny towaru przez
eksportera)
może równać się całej zmianie stawki
celnej lub być tylko jej częścią

Incydencja celna zależy od:

ważności rynku i elastyczności cenowej
popytu
pomocy rządu kraju eksportera, np.
subsydia
obaw przed wystąpieniem ceł
wyrównawczych w kraju importującym
możliwości znalezienia przez eksportera
rynków alternatywnych, itp.

3

Bariery parataryfowe

wszelkiego rodzaju bariery z reguły związane
z działaniem mechanizmu cenowego, które
nie będąc cłami wywołują skutki analogiczne
do skutków ceł
zwiększają ceny importowanych towarów, a
tym samym obniżają ich konkurencyjność na
rynku wewnętrznym danego kraju

mogą uzupełniać bądź zastępować cła

Bariery parataryfowe

opłaty wyrównawcze
opłaty (podatki) wewnętrzne
depozyty importowe
system tzw. amerykańskiej ceny sprzedaży
(ASP)
opłaty celne, sanitarne, za rozładowanie
towarów i inne podnoszące cenę towaru
importowego
kontyngenty taryfowe

Opłaty wyrównawcze

mają nie dopuszczać na rynek wewnętrzny
danego kraju towarów zagranicznych po cenie
niższej od ceny określonej przez państwo
mają zmienną wysokość
nakładane są tylko na takie towary importowane,
których krajowe odpowiedniki mają
ustabilizowaną lub zagwarantowaną przez
państwo cenę rynkową
uniemożliwiają zastosowanie incydencji celnej

Opłaty (podatki) wewnętrzne

stosowane obok ceł, ale większa swoboda w
stosowaniu niż cła dla państwa
są środkiem polityki wewnętrznej
środki preferencji lub dyskryminacji
handlowej

Depozyty importowe

państwo uzależnia zgodę na dokonanie
importu od wpłacenia przez importera na
specjalny rachunek depozytowy sumy
odpowiadającej określonemu procentowi
wartości importu
po upływie z góry określonego czasu wpłata
jest zwracana importerowi

wykorzystywane często w celu poprawy
bilansu płatniczego

System tzw. amerykańskiej ceny sprzedaży

(ASP)

tzw. podwyższenie podstawy wymiaru cła
za podstawę cła przyjmuje się nie cenę
importową, lecz znacznie wyższą cenę
wewnętrzną

4

Kontyngenty taryfowe

koncesje celne stosowane są do wysokości
ustalonego z góry kontyngentu, a dalszy
import, powyżej tego pułapu, odbywa się
już bez ulg taryfowych
ustalane bilateralnie

Bariery pozataryfowe

wszystkie te posunięcia państwa, które
nie zastępują ceł, a więc niezależnie od
cen towarów limitują obroty handlowe i
wpływają na ich wolumen

Bariery pozataryfowe

ograniczenia ilościowe
dobrowolne ograniczenia eksportu
ograniczenia dewizowe
zakupy publiczne
tzw. przepisy domieszkowe
normy sanitarne, techniczne, itp.

Ograniczenia ilościowe

kontyngentowanie eksportu lub importu
państwo określa maksymalną ilość (lub
wartość) dopuszczalnego importu/eksportu w
ogóle lub dla poszczególnych towarów, której
to ilości krajowym importerom lub
eksporterom nie wolno przekroczyć

kontyngent ilościowy = 0, oznacza całkowity
zakaz eksportu lub importu

Formy ograniczeń ilościowych

kontyngenty globalne (tzw. sztywne) -
państwo ustala dopuszczalną górną granicę
globalnego importu danego towaru, czy
towarów łącznie z wszystkich krajów, lub
grupy krajów
kontyngenty bilateralne (tzw. elastyczne) -
państwo ustala wielkość importu w
porozumieniu z innym krajem, tzn. w ramach
bilateralnych umów kontyngentowych

Cele ograniczeń ilościowych

ochrona określonej gałęzi produkcji krajowej
ochrona bilansu płatniczego
narządzie walki z bezrobociem
podtrzymanie produkcji krajowej
poprawa koniunktury
cele strategiczne - niedopuszczenie do
wywozu/przywozu określonych towarów
polityczne - wymuszenie ustępstw
politycznych/gospodarczych

5

Licencje importowe

zezwolenia wydawane przez władze
państwowe przedsiębiorstwom na przywóz
określonej ilości konkretnego towaru
towarzyszą zwykle kontyngentom
importowym
niekiedy wydawane są importerom w
warunkach braku ograniczeń ilościowych (w
celu monitorowania wielkości importu)

„Dobrowolne ograniczenia eksportu”

(Voluntary Export Restraints -„VERs”)

eksporter pod naciskiem importera „dobrowolnie”
ogranicza swój wywóz na rynek partnera
z założenia skutki VERs podobne do skutków
kontyngentów importowych
ograniczenia skierowane z natury przeciw
niektórym tylko zagranicznym dostawcom
ograniczenia administrowane przez kraj
eksportera

Ograniczenia dewizowe

polegają na tym, że w stosującym je kraju
swoboda obrotów dewizowych zostaje
ograniczona lub nawet całkowicie zawieszona,
a obroty te są skupione w rękach państwa
obejmują najczęściej całość stosunków
ekonomicznych danego kraju z zagranicą
są jednym z najbardziej skutecznych środków
polityki handlowej

Zakupy publiczne

pełnią rolę ograniczeń pozataryfowych, gdy
preferowane są towary krajowe, nawet
znacznie droższe od analogicznych towarów
przywożonych z zagranicy

Przepisy domieszkowe

określają minimalny udział wartości
krajowych części i komponentów w wartości
całkowitej towaru wytwarzanego w danym
kraju
ich skutkiem jest ograniczenie importu części
i komponentów

Normy sanitarne, techniczne, w zakresie miar

i wag, opakowania, oznakowania, itp.

pełnią rolę ograniczeń pozataryfowych, gdy
są tak skonstruowane, że stwarzają wyraźną
preferencję dla analogicznych lub
substytucyjnych produktów pochodzenia
krajowego konkurencyjnych wobec towarów
zagranicznych oraz prowadzą do ilościowego
ograniczenia importu

6

Dumping

jest formą międzynarodowej dyskryminacji o
charakterze cenowym, przy której eksporter
sprzedaje na rynku zagranicznym po cenie
niższej od wartości normalnej
najczęściej stosowany dumping ciągły
(

persistant dumping

) występuje, gdy firma

stale obniża ceny, aby konkurować na rynku
korzyści z dumpingu dla konsumentów są
związane z niską ceną towarów (na ogół w
krótkim okresie)

Warunki dopuszczalności zastosowania

środków antydumpingowych (WTO)

stwierdzenie istnienia dumpingu
ustalenie szkody materialnej ponoszonej
przez przemysł krajowy lub groźby takiej
szkody
stwierdzenie istnienia związku przyczynowego
pomiędzy dumpingiem i szkodą lub groźbą
szkody

Stwierdzenie dumpingu

cena eksportowa jest niższa od porównywalnej ceny
podobnego produktu przeznaczonego do konsumpcji
w kraju eksportera (wynikająca stąd różnica to
margines dumpingu)
w przypadku kiedy nie występuje sprzedaż
podobnego produktu na rynku wewnętrznym kraju
wywożącego towar (lub jej wolumen jest znikomy)
margines dumpingu ustala się porównując cenę
eksportową z porównywalną ceną podobnego
produktu w wywozie do odpowiedniego kraju
trzeciego bądź z kosztem produkcji w kraju
pochodzenia powiększonym o rozsądne narzuty z
tytułu kosztów administracyjnych, sprzedaży,
ogólnych oraz zysku

Ustalenie szkody materialnej

Przy ustalaniu szkody analizuje się:
wolumen dumpingowego importu (w wielkościach
bezwzględnych, bądź względem krajowej produkcji lub
konsumpcji) i jego wpływ na ceny na rynku krajowym
skutki dumpingowego importu dla przemysłu
krajowego (faktyczny i potencjalny spadek sprzedaży,
zysków, produkcji, udziału w rynku, wydajności,
rentowności inwestycji lub wykorzystania zdolności
produkcyjnych; wpływ na płynność gotówkową,
zapasy, zatrudnienie, płace, itp.).

Ustalenie groźby szkody materialnej

Przy ustalaniu groźby szkody bierze się pod uwagę:
znaczące tempo wzrostu przywozu na warunkach
dumpingowych na rynku krajowym oraz
prawdopodobieństwo znaczącego wzrostu przywozu
istnienie dostatecznie dużych nadwyżek zdolności
produkcyjnych eksportera
fakt, czy produkt przywożony jest wprowadzany na
rynek po cenach, które będą znacząco wpływać na
silne obniżenie poziomu cen krajowych lub
zahamowanie ich wzrostu i prawdopodobnie
powodować dalszy wzrost popytu na przywóz
stan zapasów produktu objętego postępowaniem

Związek przyczynowy pomiędzy dumpingiem

i szkodą lub groźbą szkody

ustalany jest na podstawie analizy wszystkich
odnoszących się do sprawy dowodów
przedłożonych władzom, z uwzględnieniem
czynników nie związanych z dumpingiem,
które w tym samym czasie mogą wyrządzać
szkodę krajowemu przemysłowi

7

Wybrane elementy proceduralne (1)

wszczęcie postępowania andydumpingowego na
wniosek przemysłu krajowego do odpowiednich
władz krajowych kraju importującego (możliwość
wszczęcia postępowania również w imieniu kraju
trzeciego na wniosek jego władz)
wstępna weryfikacja wystarczalności przedstawionych
dowodów przez władze kraju importu i ewentualne
odrzucenie wniosku
odrzucenie wniosków również w przypadku gdy
dumping nie przekracza progu 2% ceny eksportowej
lub gdy wielkość importu z badanego kraju nie
przekracza 3% importu podobnego produktu w kraju
importera

Wybrane elementy proceduralne (2)

możliwość wprowadzenia przez władze w trakcie
wszczętego postępowania środków
tymczasowych pod warunkiem wstępnego
stwierdzenia dumpingu i szkody
możliwość zakończenia postępowania bez
nałożenia tymczasowych i ostatecznych ceł
antydumpingowych w przypadku uzgodnienia
przez władze kraju importera z eksporterem
zobowiązania cenowego
zakończenie postępowania antydumpingowego
w ciągu 18 miesięcy (poza wyjątkowymi
sytuacjami)

Wybrane elementy proceduralne (3)

weryfikacja przez władze konieczności
utrzymywania nałożonego cła andydumpingowego,
kiedy to zasadne, z własnej inicjatywy lub, gdy
upłynął odpowiedni czas od nałożenia
ostatecznego cła antydumpingowego, na wniosek
każdej zainteresowanej strony, która przedstawi
bezpośrednie dowody uzasadniające potrzebę
weryfikacji
zniesienie cła antydumpingowego nie później niż
po upływie 5 lat od jego wprowadzenia lub od daty
ostatniego postępowania weryfikacyjnego, chyba
że wygaśnięcie cła prowadziłoby do dalszej szkody
lub ponownego wystąpienia dumpingu i szkody

Subwencje eksportowe

wszelkiego rodzaju premie, ulgi lub ułatwienia
przyznawane przez państwo eksporterom
mają na celu zachęcenie eksporterów do
rozwijania eksportu i do zwiększenia w ten
sposób konkurencyjności towarów danego
kraju na rynkach zagranicznych, szczególnie
dzięki możliwości obniżki cen eksportowych

Formy subwencji eksportowych

bezpośrednie
pośrednie

Bezpośrednie subwencje eksportowe

polegają na tym, że państwo wypłaca
eksporterom pewne kwoty w formie premii,
których wysokość jest związana z wielkością
realizowanego eksportu, albo w formie
zwrotu różnicy między ceną krajową
eksportowanego towaru a jego ceną
eksportową, albo w formie zwrotu niektórych
kosztów, jakie ponoszą eksporterzy

8

Pośrednie subwencje eksportowe

nie są wypłacane eksporterom; państwo
przyznaje je w formie różnego rodzaju ulg i
ułatwień pozwalających na obniżenie kosztów
produkcji

Formy pośrednich subwencji eksportowych

ułatwienia fiskalne (np. ulgi podatkowe dla
przedsiębiorstw eksportujących)
ulgi kredytowe (np. obniżenie
oprocentowania kredytów udzielonych
eksporterowi przez państwo lub wydłużenie
okresu ich karencji, gwarancje państwowe)
pokrywanie przez państwo wydatków
marketingowych eksportera (np.
organizowanie targów, wystaw, promocji)

Porozumienie WTO dotyczące subsydiów (1)

reguluje wyłącznie stosowanie subsydiów
specyficznych, tj. takich, do których dostęp jest
ograniczony tylko dla pewnych przedsiębiorstw, ich
grup lub gałęzi gospodarki
subsydia specyficzne dzielą się na
- zakazane
- nie zakazane, ale podlegające sankcjom
subsydia zakazane - subsydia zależne od realizacji
eksportu (subsydia eksportowe) lub od preferowania
zastosowania dóbr krajowych (subsydia
antyimportowe)

Możliwe negatywne konsekwencje

stosowania subsydiów

dla przemysłu kraju X wynikające z napływu na rynek
tego kraju subsydiowanych towarów z kraju Y
dla eksporterów z kraju X spotykających się na rynku
kraju Y z konkurencją miejscowych towarów, których
wykorzystanie w kraju Y jest subsydiowane (subsydia
antyimportowe)
dla eksporterów z kraju X spotykających się na rynku
kraju Z z konkurencją towarów eksportowanych na
ten rynek przez eksporterów z kraju Y korzystających
z subsydiów

Dwie „ścieżki” postępowania antysubsydyjnego

jednostronnie wszczęcie przez kraj na wniosek
jego przemysłu postępowania o podobnym
charakterze jak postępowanie antydumpingowe i
ewentualne zastosowanie środków
wyrównawczych (cła wyrównawcze lub
porozumienia cenowe)
wniesienia skargi w trybie wielostronnego
rozwiązywania sporów w WTO i zastosowanie
środków wyrównawczych w przypadku
korzystnego dla skarżącego wyniku
rozstrzygniętego sporu

Wsparcie wewnętrzne rolnictwa

(subsydia wewnętrzne)

środki nie zakłócające handlu lub powodujące
takie zakłócenia w stopniu minimalnym
(green box)
środki wywołujące zakłócenia w handlu
(amber box)

9

Ochrona przed nadmiernym importem

nadmierny import - import napływający w
tak zwiększonych ilościach (absolutnych lub
relatywnych w odniesieniu do krajowej
produkcji) i na takich warunkach (przede
wszystkim konkurencyjność cenowa), iż
powoduje krajowemu przemysłowi poważną
szkodę lub groźbę takiej szkody

Warunki zastosowania środków

ochronnych przed nadmiernym importem

stwierdzenie nadmiernego przywozu, który musi
być wynikiem nieprzewidzianego rozwoju sytuacji
i skutkiem zobowiązań zaciągniętych przez
poszkodowany kraj w WTO, łącznie z koncesjami
celnymi
stwierdzenie poważnej szkody lub jej groźby
stwierdzenie związku przyczynowego pomiędzy
nadmiernym importem i poważną szkodą

Postępowanie przeciwko nadmiernemu

przewozowi i możliwe środki

postępowanie wszczynane przez władze kraju
importu na wniosek przemysłu krajowego
możliwe do zastosowania środki, to w
szczególności cła podniesione powyżej poziomu
związania lub kontyngentowanie importu
środki ochronne muszą być zastosowane wobec
całego importu danego towaru ze wszystkich
źródeł
członek wprowadzający środek ochronny powinien
za niego innym członkom „zapłacić” poprawiając
dostęp do rynku w zakresie innego towaru

Ograniczenia wprowadzane dla ochrony

równowagi bilansu płatniczego

możliwość wprowadzenia ograniczeń
ilościowych jak i środków wpływających na
ograniczenie importu poprzez skutki cenowe
(opłaty importowe lub depozyty importowe)
preferowane użycie środków cenowych
samo ujemne saldo bilansu handlowego nie
stanowi wystarczającego powodu do
ustanowienia ograniczeń

Możliwość stosowania środków niezgodnych z

innymi postanowieniami WTO celem realizacji celów

pozaekonomicznych

w tym m.in.:

ochrona moralności publicznej
ochrona życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub ochrona roślin
środki dotyczące wyrobów produkowanych przez więźniów
środki wprowadzone dla ochrony zabytków narodowych i
dzieł sztuki
środki zapobiegające wyczerpywaniu się zasobów
naturalnych
środki wynikające z międzynarodowych umów towarowych

Inne środki oddziaływania państwa na

obroty z zagranicą

narzędzia ogólnej polityki gospodarczej
(wewnętrznej), takie jak:

stopa procentowa
podatki
kurs walutowy
polityka monetarna

10

Argumenty przemawiające za protekcją

ochrona zatrudnienia
poprawa bilansu płatniczego
poprawa

terms of trade

ochrona nowo powstających gałęzi
przemysłu
niedoskonałość rynku krajowego