Konsultacje T112, czwartek 8⁰⁰-9³⁰

Mail: [e-mail]

ĆWICZENIA 1. 04.10.2012 r.

1. Definicja banku i jego rola jako pośrednika finansowego.

2. Konkurencja między bankami.

3. Modele sektora bankowego.

4. System bankowy

   1. Rodzaje banków

   2. Państwo a system bankowy

   3. Nadzór bankowy

   4. System bankowy w Polsce

BANK - definicje

jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym

Zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997r. art.2 Prawa Bankowego wyrazy „Bank” lub „Kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art. 2.

Bank pochodzi od włoskiego słowa „banco” tj. ławka (przy której pracowali włoscy handlarze pieniędzmi). Bankierzy ci zajmowali się przede wszystkim przekazywaniem pieniędzy od jednego klienta do drugiego, także w innych miejscowościach. W tym celu klienci deponowali pieniądz kruszcowy u bankierów, a ci w zamian wystawiali weksel na innego bankiera.

Tradycyjna definicja banku określa go jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytu i zdobywaniu środków niezbędnych do sfinansowania kredytów. W ujęciu tym nie bierze się pod uwagę, że banki są organizacjami zatrudniającymi ludzi których kwalifikacje i motywacja wyznaczają sukces przedsiębiorstwa bankowego.

• Z punktu widzenia klientów obejmuje wszystkie możliwe rodzaje działalności bankowej. Zgodnie z tym założeniem bank to takie przedsiębiorstwo, które zaciąga i udziela kredytów, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne usługi.

• Z punktu widzenia ogólnogospodarczego banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego a także pośrednikami, którzy dzięki transformacji wielkości, terminów i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.

Bank jest przedsiębiorstwem, którego celem jest maksymalizacja zysku przy minimalnych kosztach, przy minimalnym poziomie ryzyka i maksymalnym poziomie zadowolenia klientów (w tej kolejności).

BANK JAKO POŚREDNIK FINANSOWY

1. przyjmowanie depozytów i udzielanie kredytów - banki dają możliwość sprawnego oraz taniego transferu środków pieniężnych pomiędzy podmiotami posiadającymi ich nadwyżkę a podmiotami mającymi czasowe niedobory pieniędzy

2. uczestnictwo w społecznym podziale pracy - banki dokonują rozliczeń pieniężnych między kupującymi i sprzedającymi w zamian za odpowiednią opłatą lub prowizję

3. pośrednictwo w obrocie instrumentami oraz produktami finansowymi - wśród nich wymienić można np. papiery wartościowe, polisy ubezpieczeniowe i instrumenty pochodne (mogą zabezpieczyć przed ryzykiem lub pełnić funkcję spekulacyjną), znacznie rzadziej nieruchomości, bilety lotnicze oraz bilety na imprezy kulturalne.

W praktyce jednym z istotniejszych powodów występowania pośrednictwa finansujących jest asymetria informacji, która dla banków może oznaczać dodatkowe przychody, dla klientów zaś oszczędność czasu i pieniędzy (obniżenie kosztów transakcyjnych).

FUNKCJA POŚREDNICTWA FINANSOWEGO REALIZOWANA PRZEZ BANKI

• Funkcja koncentracji pozyskiwanych środków – banki gromadzą środki od wielu rożnych depozytariuszy, dzięki czemu mogą operować na rynku dużymi kwotami i zaspokajać potrzeby finansowe wielu rożnych kredytobiorców.

• Funkcja transakcyjna – banki pozyskują środki w transakcjach „kupna” depozytów i „sprzedają” je udzielając kredytów. Ponadto wykonują operacje o charakterze usługowym, do których należą między innymi:

  • prowadzenie rachunków bankowych,

  • wykonywanie rozliczeń pieniężnych krajowych i zagranicznych,

  • rozrachunki międzybankowe,

  • inne usługi bankowe (maklerskie, skrytki sejfowe itp.).

• Funkcja transformacyjna – banki umożliwiają dostosowanie struktury podaży pieniądza do struktury popytu na pieniądz

Banki jako pośrednicy finansowi dokonują transformacji:

• wielkości środków (w oparciu o niewielkie depozyty udzielają dużych kredytów),

• terminów (w oparciu o depozyty krótkoterminowe udzielają kredytów na dłuższe okresy),

• ryzyka (dzięki dywersyfikacji portfela kredytowego ryzyko ponoszone przez banki jest mniejsze w porównaniu z inwestycjami podejmowanymi bez pośrednictwa banku),

• przestrzennej (banki są w stanie stworzyć równowagę między popytem na kapitał i jego podażą w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej),

• informacji (banki zwalniają uczestników rynku finansowego z indywidualnego poszukiwania partnerów gotowych do zawarcia z nimi odpowiedniej transakcji oraz dysponują informacją potrzebną do świadczenia usług doradczych).

KONKURENCJA MIĘDZY BANKAMI

Istnienie konieczności utrzymania stałej współpracy z pozostałymi partnerami oraz potrzeba

funkcjonowania w warunkach stabilizacji gospodarczej i ogólnego zaufania do sektora bankowego wymuszają łagodną formę konkurencji w sektorze bankowym.

Podstawowe formy konkurencji:

1. CENOWA – obniżanie oprocentowania kredytów, podwyższanie stop procentowych lokat, obniżanie opłat za korzystanie z rachunków, kart płatniczych itd.

2. JAKOŚCIOWA – podnoszenie jakości obsługi klienta (w tym np. private banking) oraz szeroko rozumiane innowacje w sektorze bankowym

KONKURENCI BANKÓW W ZAKRESIE FUNKCJI POŚREDNICZĄCYCH

1. Instytucje parabankowe i niebankowe – ich rosnące znaczenie ogranicza rolę jaką odgrywają banki jako pośrednicy finansowi.

2. Parabanki – instytucje świadczące usługi zbliżone do bankowych. W Polsce parabankami są SKOK-i , poczta oraz pośrednicy między bankami a drobnymi kredytobiorcami. W innych krajach do tej grupy zalicza się również kasy oszczędnościowo-budowlane lub towarzystwa budowlane.

3. Instytucje niebankowe – świadczą usługi finansowe. Wśród nich wyróżnia się m.in. firmy leasingowe, firmy faktoringowe, fundusze wysokiego ryzyka (venture capital), fundusze inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe, biura maklerskie, otwarte fundusze emerytalne itd.

EWOLUCJA MODELI SEKTORA BANKOWEGO

W trakcie ewolucji wykształciły się dwa modele sektora finansowego – model anglosaski i model

niemiecko-japoński, co wywarło bezpośredni wpływ na zróżnicowanie systemu bankowego.

1. Model anglosaski

• opiera się na rynkach finansowych co sprzyja uzależnieniu się wielkich korporacji przemysłowych od banków komercyjnych

• te ostanie wykorzystywane są głownie do funkcji płatniczych i rozliczeniowych, a także zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania podmiotów na kredyt

• podstawowy dopływ kapitału odbywa się przez emisję papierów wartościowych i przez giełdę

• istotną rolę w tym modelu odgrywają rożnego rodzaju fundusze i banki specjalistyczne (inwestycyjne)

1. Model banków inwestycyjnych

• zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy

• wyodrębnienie banków inwestycyjnych nastąpiło głownie w krajach anglosaskich, gdzie obowiązuje ścisły podział na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne

• bankami inwestycyjnymi mogą być:

  • Instytucje kredytowe (banki uniwersalne), które oprócz działalności depozytowokredytowej, świadczą usługi związane z papierami wartościowymi.

  • Firmy inwestycyjne (banki inwestycyjne), które świadczą usługi związane z PW, ale nie prowadzą działalności depozytowo-kredytowej

• Są to także brokerzy, maklerzy, dealerzy, underwriterzy.

1. Model niemiecko-japoński

• zakłada główną rolę systemu bankowego w systemie finansowym.

• banki zaspokajają krotko- i długoterminowe potrzeby klientów

• mają zatem charakter uniwersalny

• równocześnie rozpowszechniają się powiązania kapitałowe między bankami i korporacjami przemysłowymi.

1. Banki uniwersalne

• dokonują wszystkich czynności bankowych

• łączą transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi

• dzięki takiemu rozwiązaniu możliwe jest korzystanie z wielu usług w jednym banku,

• zmniejszenie kosztów rezerwy, którą klient musi utrzymywać w jednym banku, a nie kilku

• lepsze doradztwo dla klienta

• większa elastyczność w dostosowaniu się do potrzeb klienta, skuteczniejsze gromadzenie zasobów pieniężnych w porównaniu z bankami inwestycyjnymi

• sprawniejsze dokonywanie ich transformacji

• bardziej elastyczna polityka cenowa

Krytycy modelu uniwersalnego wskazują na fakt dokonywania wszystkich operacji w jednym banku kosztem jego słabszych klientów.

Z punktu widzenia ogólnogospodarczego istotne jest:

1. Utrzymanie stabilności systemu bankowego (banki uniwersalne mają ułatwione zadanie dzięki wszechstronności usług pieniężnych)

2. Efektywne działanie na rynku kapitałowym, tzn. maksymalne wykorzystanie źródeł kapitału (banki uniwersalne mogą lepiej wykonać to zadanie, bo mają szerszą ofertę, gęstszą sieć oddziałów i łatwiej mogą dokonywać transformacji ryzyka).

Dzięki systemowi informatycznemu bank uniwersalny może na bieżąco kompleksowo obsługiwać klienta. Z drugiej jednak strony specjalizacja sprzyja rozwojowi bankowości instytucjonalnej. Powstanie holdingów i konglomeratów finansowych zamazuje wyraźny podział pomiędzy bankami uniwersalnymi i inwestycyjnymi. W Stanach Zjednoczonych następuje odchodzenie od bankowości inwestycyjnej w stronę bankowości uniwersalnej, a w krajach europejskich akcentuje się potrzebę specjalizacji.

System bankowy obejmuje:

• Banki centralne powstałe na bazie banków emisyjnych,

• Banki operacyjne (depozytowo-kredytowe, inwestycyjne i uniwersalne),

• Banki specjalne (hipoteczne i towarzystwa kredytowe i regionalne),

• Kasy oszczędnościowe,

• Spółdzielczość kredytową

Na system bankowy składają się wszystkie instytucje bankowe oraz normy określające ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. O systemie bankowym mówi się wówczas, gdy istnieje układ wielopoziomowy banków. W praktyce ukształtował się system dwuszczeblowy, z nadrzędną rolą banku centralnego. Kształt sektora i powiązań między jego elementami składowymi zależne są od szeregu aspektów, m.in. od: prawodawstwa, etapu rozwoju oraz aktywności rynku finansowego, polityki państwa,

popytu na usługi bankowe, a także od tradycji i czynników kulturowych.

NADZÓR BANKOWY

Nadzór bankowy ma zapewnić bezpieczeństwo wkładów gromadzonych przez banki i zapewnić stabilność sektora bankowego. Jest sprawowany przez bank centralny, Ministerstwo Finansów lub organizację niezależną.

Do zadań nadzoru bankowego należy niedopuszczenie do:

• naruszenia prawa bankowego i innych przepisów prawnych obowiązujących banki,

• utraty płynności finansowej przez banki,

• takiego pogorszenia się rentowności banku, które groziłoby jego likwidacją.

Urząd nadzoru bankowego ma prawo kontrolowania działalności banku, a w przypadku naruszenia prawa bankowego lub niewypełnienia zobowiązań wobec klientów, może zastosować odpowiednie działanie, aż do zawieszenia lub odwołania kierownictwa banku i postawienia go w stan likwidacji. Nadzór bankowy działa w interesie ochrony deponentów oraz w celu zapobiegania niepożądanym następstwom ogólnogospodarczym masowego bankructwa. Dlatego też dąży on do reglamentacji warunków konkurencji w zakresie bankowości, a w związku z tym jest instytucja która udziela zezwoleń na uruchomienie instytucji bankowych.

Stosowane są dwie metody:

1. Metoda koncesji – zezwolenie po spełnieniu określonych warunków przez założycieli; konieczność odpowiedniej decyzji władz administracyjnych

2. Metoda normatywna – każdy, kto stosuje się do określonych norm, może prowadzić operacje bankowe.

NADZÓR BANKOWY W POLSCE

W Polsce na mocy ustawy z 1989 roku zadanie sprawowania nadzoru bankowego powierzono NBP,

a w zasadzie prezesowi NBP. W 1989 roku w strukturach banku centralnego został powołany Departament Nadzoru Bankowego, następnie ustawa z 1997 roku przekazała funkcję sprawowania

nadzoru organowi kolegialnemu, tj. Komisji Nadzoru Bankowego. Od 1 stycznia 2008 nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Decyzje i zadania określone przez komisję są wykonywane przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

Celem nadzoru bankowego w Polsce jest zapewnienie:

1. bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach banków,

2. zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o NBP, ze statutem i decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

ĆWICZENIA 2. 11.10.2012 r.

1. Cele i zadania NBP jako banku centralnego.

2. Rola i funkcje banku centralnego.

3. Niezależność banku centralnego.

4. NBP w strukturze Europejskiego Systemu Banków Centralnych.

1. Instrumenty i realizacja polityki pieniężnej.

2. Kreacja pieniądza w systemie bankowym.

BANK CENTRALNY (BC)

Bank Centralny jest instytucją państwową, której powierzono zadanie emisji pieniądza, prowadzenia polityki pieniężnej kraju. Wszystkie kraje Unii Europejskiej zapewniły konstytucyjnie całkowitą niezależność banków centralnych. Oznacza to, że bank centralny ma obowiązek realizować swój statutowy cel dbałości o wartość pieniądza, a rząd i politycy nie mają prawa wpływać na jego decyzje, nawet jeśli się z nimi nie zgadzają.

Narodowy Bank Polski działa na podstawie ustawy z dnia 31.01.1989 r. o Narodowym Banku

Polskim. NBP ma osobowość prawną. Siedzibą jest Warszawa.

BANK CENTRALNY - PREZES

Działalnością NBP kieruje Prezes powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja Prezesa trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może być Prezesem dłużej niż dwie

kolejne kadencje.

Prezes NBP działając jako organ państwa, wydaje zarządzenia o charakterze normatywnym,

zarządzenia dotyczące organizacji i funkcjonowania banków oraz indywidualne decyzje administracyjne. Ustala on między innymi:

• Stopę rezerw obowiązkowych banków, oprocentowania kredytu refinansowego oraz stopę redyskontową weksli.

• Jednolite zasady rozrachunków międzybankowych i numerację jednostek organizacyjnych banków, a także zasady i terminy przekazywania do NBP informacji przez banki.

Prezes NBP wydaje też dziennik urzędowy NBP, w którym publikowane są zarządzenia dotyczące

funkcjonowania banków, bilans NBP i banków państwowych oraz obwieszczenia w sprawie utworzenia, likwidacji i upadłości banków.

BANK CENTRALNY - ZARZĄD

Zarząd NBP składa się z Prezesa NBP, Wiceprezesa – pierwszego zastępcy Prezesa NBP, Wiceprezesów oraz członków. Rozpatruje głownie zagadnienia z zakresu działalności NBP i podejmuje uchwały niezbędne do wykonywania jego zadań.

Do zadań Zarządu NBP należy między innymi:

1. podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,

2. realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,

3. okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,

4. nadzorowanie operacji otwartego rynku,

5. ocena funkcjonowania systemu bankowego,

6. uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP.

BANK CENTRALNY – RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Rada Polityki Pieniężnej ukształtowała się 17 lutego 1998 roku. W skład Rady wchodzą: Przewodniczący Rady (Prezes NBP), 9 członków, powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są na 6 lat.

Rada Polityki Pieniężnej:

• ustala coroczne założenia polityki pieniężnej,

• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonywania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

• ustala wysokość stop procentowych NBP,

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

• ustala zasady operacji otwartego rynku.

BANK CENTRALNY – CEL

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. NBP może na zasadach ogólnych tworzyć przedsiębiorstwa państwowe np. państwowa wytwórnia papierów wartościowych czy mennica państwowa, spółki prawa handlowego oraz jednostki badawczo-rozwojowe.

BANK CENTRALNY - ZADANIA

1. organizowanie rozliczeń pieniężnych,

2. prowadzenie gospodarki rezerw obowiązkowych,

3. prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,

4. prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

5. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

6. kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

7. emitowanie pieniądza,

8. czuwanie nad realizacją uchwalonej przez Sejm polityki pieniężnej,

BANK CENTRALNY - FUNKCJE

1. Bank emisyjny – jako jedyna instytucja na terenie RP może emitować pieniądz, poza tym określa moment wprowadzenia i wycofania pieniądza gotówkowego, reguluje obieg pieniądza gotówkowego itp.

2. Bank państwa – reprezentacja Skarbu Państwa na arenie międzynarodowej oraz prowadzenie rozliczeń instytucji państwowych.

3. Bank banków – funkcja ta wiąże się z oddziaływaniem na system bankowy w sposób umożliwiający realizowanie przyjętej polityki pieniężno-kredytowej.

Politykę pieniężno kredytową NBP realizuje za pomocą szerokiej gamy instrumentów:

1. Instrumenty oddziaływania bezpośredniego:

   1. rezerwy obowiązkowe

   2. operacji refinansowania

   3. zaangażowanie kapitału

   4. pułapów kredytowych

2. Instrumenty oddziaływania pośredniego:

   1. operacje otwartego rynku

   2. polityka stopy procentowej dla kredytu redyskontowego i lombardowego

   3. normy dopuszczalnego ryzyka walutowego

UNIA BANKOWA

Element długoterminowej wizji integracji gospodarczej i budżetowej, której najważniejsze komponenty stanowią:

• wprowadzenie w całej UE jednolitych przepisów w sprawie bankowości – obejmujących wspólne, choć elastyczne wymogi dotyczące obowiązkowych rezerw kapitałowych w bankach;

• jeden unijny organ nadzoru nad bankami nadzorujący bezpośrednio banki działające w rożnych krajach i bardzo duże banki – aby egzekwować przepisy i kontrolować ryzyko;

• wspólne przepisy zapobiegające upadłości banków oraz dotyczące interwencji, w przypadku gdy bank ma problemy finansowe – zanim konieczne będą akcje ratunkowe finansowane z pieniędzy podatników;

• jednolity system gwarantowania depozytów chroniący deponentów w całej UE, gdziekolwiek mają oszczędności lub inwestycje – w celu przywrócenia zaufania do sektora bankowości

Unia bankowa w tym wydaniu jest przewidziana dla siedemnastu państw strefy euro. Kraje spoza niej mogą do niej przystąpić na zasadzie dobrowolności i jako członkowie drugiej kategorii. Projekt zakłada, że nadzorem nad bankami zajmie się Europejski Bank Centralny. Nie będzie on mógł jednak zmusić banku do restrukturyzacji. Ta kompetencja pozostanie w gestii narodowych resortów finansów. EBC będzie jednak decydował o odebraniu licencji instytucji, którą uzna za potencjalnie groźną. Państwo spoza strefy euro, które chce wejść do unii bankowej, musi się liczyć z przekazaniem EBC nadzoru nad swoimi bankami.

Gdyby Polska zdecydowała się na taki krok, rząd musiałby wystąpić z formalnym wnioskiem do EBC. Jeśli zostałby przyjęty, Frankfurt kontrolowałby polskie banki na takich samych zasadach, jak te w krajach unii walutowej.

OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

Operacje otwartego rynku to zespół transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych (najistotniejsze – bony skarbowe, ale również obligacje skarbowe, bony pieniężne NBP i skrypty wieczyste) między bankiem centralnym a bankami komercyjnymi, dokonywanymi w celu kształtowania płynności finansowej sektora bankowego. Przedmiotem tych transakcji mogą być walory emitowane przez rożne podmioty gospodarcze o terminie zwrotu do jednego roku.

Kupno i sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku pieniężnym oddziałuje na ilość krążącego pieniądza w gospodarce. Jeśli bank centralny kupuje np. bony skarbowe od banków komercyjnych, to wywołuje tym wzrost ich rezerw na rachunkach bieżących w centralnej instytucji monetarnej. Zmienia się struktura aktywów banków handlowych – wartość przechowywanych przez nie walorów zmniejsza się na rzecz aktywów najbardziej płynnych – pieniądza przechowywanego na rachunkach bieżących w banku centralnym.

Operacje otwartego rynku służą nie tylko realizacji długofalowej polityki przyrostu podaży pieniądza, ile bieżącemu kompensowaniu niekorzystnych tendencji na rynku pieniężnym. Instrument ten ma bezpośredni, łatwo przewidywalny wpływ na płynność sektora bankowego. Bank centralny może dążyć do stabilizacji rynkowej stopy procentowej lub kształtowania podaży pieniądza w określonych granicach.

Bank Centralny w ramach operacji otwartego rynku stosuje transakcje:

• bezwarunkowe (outright) – nieuwarunkowane zakupy lub sprzedaż skarbowych papierów wartościowych, brak dodatkowych klauzul, mają charakter natychmiastowy

• warunkowe/pokryte (covered) – przy rozumieniach odkupu (inaczej transakcjach repo) bank centralny kupuje bony skarbowe od banków komercyjnych, a te z kolei zobowiązują się do ich ponownego nabycia w określonym terminie w przyszłości, po z góry ustalonej cenie.

W praktyce jest to kredyt banku centralnego dla banków komercyjnych i są stosowane w sytuacji niedoboru płynności sektora bankowego. Transakcje uwarunkowanej sprzedaży bonów bankom komercyjnym przez bank centralny to transakcje reverso repo. Sprzedaż bonów jest formą lokaty nadwyżki pieniędzy i dlatego nazywane są lokatą aukcyjną. Transakcje warunkowe zawierane są na krotki okres, zwykle do 14 dni.

Z punktu widzenia polityki pieniężnej operacje otwartego rynku:

• mogą mieć charakter dynamiczny (służą zmianie płynnych rezerw pieniężnych banków) lub defensywny (służą niwelacji wahań rezerw obowiązkowych)

• służą regulowaniu płynności sektora bankowego

• są precyzyjnym instrumentem kształtowania podaży pieniądza (jako instrument elastyczny oddziałuje na gospodarkę w sposób ciągły i łagodny).

INSTRUKCJA STEROWANIA BEZPOŚREDNIEGO BANKÓW KOMERCYJNYCH

Do bezpośredniego sterowania należy kontrola wartości udzielanych kredytów klientom.

W sytuacji gdy wysoka rynkowa stopa procentowa nie jest wystarczająca barierą dla zahamowania popytu na kapitał pożyczkowy , Bank Centralny wyznacza dopuszczalny pułap wartości udzielanych kredytów dla każdego banku. Wskaźnik ten powinien być jeszcze uszczegółowiony i np. zawierać dopuszczalne granice kredytów dla poszczególnych branż. Polityka kontyngentów kredytowych należy do najbardziej rygorystycznych, ale jest na ogół skuteczna, jednakże osłabia konkurencje między bankami. Inna forma ograniczania kredytów jest kontrola emisji papierów wartościowych , kontrola sprzedaży ma sens dlatego, że może hamować akcję kredytową banków komercyjnych, a więc hamować nadmierny wpływ pieniędzy do gospodarki.

ĆWICZENIA 3. 16.10.2012 r.

1. Operacje bankowe: bierne, czynne, pośredniczące.

2. Rachunki bankowe

1. Umowa rachunku bankowego

2. Rodzaje i zasady funkcjonowania rachunków bankowych

   1. Rodzaje i cechy depozytów bankowych.

   2. System gwarantowania depozytów bankowych.

   3. Zadania.

OPERACJE BANKOWE

CZYNNOŚCI BANKOWE – wszelkie rodzaje usług świadczone przez bank

OPERACJE BANKOWE – są specjalistyczną formą działalności usługowej realizowanej przez banki. Specyfika tych usług polega na tym, że przedmiotem działalności są pieniądze i inne wartości, a zakres działania to udział w przepływie strumieni pieniężnych. Ponadto są to stosunki umowne między bankiem a klientem, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te połączone są z określonymi świadczeniami na rzecz klienta np. depozyt lub na rzecz banku np. kredyt. Wykonywane są przy wykorzystaniu rachunku bankowego.

Klasyfikacja operacji bankowych:

• operacje bierne (pasywne)

• operacje czynne (aktywne)

• operacje pośredniczące (komisowe)

BIERNE OPERACJE BANKOWE (PASYWNE)

Bierne operacje bankowe (pasywne) – polegają na gromadzeniu depozytów (terminowych i bieżących) i wkładów oszczędnościowych, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu innych czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banku.

Do podstawowych operacji biernych należy: pozyskiwanie przez bank depozytów w formie rachunków oszczędnościowych i lokat terminowych, emitowanie przez bank papierów wartościowych (kwity, certyfikaty, weksle komercyjne), pozyskiwanie przez bank depozytów od podmiotów finansowych (banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne itp.).

Banki gromadzą powierzone im środki pieniężne i inne walory aby łącznie z kapitałem własnym lokować je w udzielanych kredytach i innych operacjach czynnych. Źródłem gromadzonych środków w ramach biernych operacji mogą być wkłady oszczędnościowe gospodarstw domowych, pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych, przechowywane na rachunkach bankowych, środki pieniężne sfery budżetowej oraz rożnych instytucji i organizacji, przechowywane na rachunkach bankowych, lokaty przyjmowane od banków i kredyt refinansowy zaciągany w banku centralnym.

CZYNNE OPERACJE BANKOWE (AKTYWNE)

Czynne operacje bankowe (aktywne) – polegają na lokowaniu zgromadzonych środków w rożnego rodzaju korzystne przedsięwzięcia, przede wszystkim w udzielane kredyty.

Do podstawowych operacji czynnych należą: udzielanie kredytów, bankowych gwarancji i poręczeń, zakup przez banki na własny rachunek papierów wartościowych, operacje przyrzeczenia udzielenia kredytu, factoring i wykupywanie przez bank z dyskontem wierzytelności podmiotów gospodarczych.

Operacje czynne i bierne banki przeprowadzają na własny rachunek i na własne ryzyko.

OPERACJE POŚREDNICZĄCE (KOMISOWE)

Operacje pośredniczące (komisowe) banki wykonują na zlecenie i ryzyko klientowi. Należą do nich:

• rozliczenia pieniężne, wynikające ze zleceń płatniczych klientów,

• prowadzenie rachunków bankowych,

• zakup i sprzedaż papierów wartościowych na zlecenie klienta itp.

Tradycyjna klasyfikacja operacji bankowych przyjmuje za podstawę wewnątrzbankowy punkt widzenia i odnosi się do konstrukcji bilansu. Operacje czynne wiążą są z aktywami bilansu (należnościami), a operacje bierne z jego pasywami (zobowiązania).

Niektóre usługi świadczone przez bank nie znajdują odzwierciedlenia w bilansie, stąd też za celowe uważa się przyjęcie w klasyfikowaniu operacji bankowych punktu widzenia klienta i podzielenie czynności bankowych na:

• operacje finansujące (polegające na natychmiastowym lub późniejszym zwiększaniu środków płatniczych klienta wraz z należącymi do nich czynnościami),

• operacje depozytowe (umożliwiają klientowi lokowanie w banku czasowo wolnych środków wraz z należącymi do nich czynnościami),

• operacje związane z obsługą obrotu płatniczego (banki realizują na zlecenie klienta operacje płatnicze i rozrachunkowe na rachunkach bankowych, a także operacje inicjowane przez dany bank),

• usługi rożne (obejmujące świadczone klientom usługi konsultacyjno-doradcze, dostarczanie informacji, pośrednictwo na rynku kapitałowym itp.).

RACHUNEK BANKOWY

Rachunek bankowy – zapis stanu należności między dwoma podmiotami, z których jeden jest bankiem.

Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:

• rachunki rozliczeniowe, w tym bieżące i pomocnicze,

• rachunki lokat terminowych,

• rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe,

• terminowe lokaty oszczędnościowe,

• rachunki powiernicze.

Rachunki rozliczeniowe – rodzaj lokat terminowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:

1. osób prawnych,

2. jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną,

3. osoby fizyczne prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami.

Rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (ROR) oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:

1. osób fizycznych,

2. szkolnych kas oszczędnościowych,

3. pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych.

UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO

Umowa rachunku bankowego zawierana jest na piśmie. Może zostać zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Powinna określać w szczególności:

• strony umowy,

• rodzaj otwartego rachunku,

• walutę rachunku,

• czas trwania umowy,

• o ile strony zastrzegają oprocentowanie środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku – wysokość tego oprocentowania i przesłanki dopuszczalności jego zmiany przez bank, a także terminy wypłaty, pozostawienie do dyspozycji lub kapitalizacji należnych odsetek,

• wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonywaniem umowy oraz przesłanki i tryb ich zmiany przez bank,

• formy i zakres rozliczeń pieniężnych dokonywanych na polecenie posiadacza rachunku oraz terminy ich realizacji,

• przesłanki i tryb dokonywania zmian umowy,

• przesłanki i tryb rozwiązywania umowy rachunku bankowego,

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku.

Bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych oraz przeprowadzanie na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Bank może dysponować zgromadzonymi środkami pieniężnymi klienta ale jest zobowiązany do ich natychmiastowego zwrotu na każde żądanie klienta.

Umowę rachunku bankowego charakteryzuje odpłatność- polega ona na oprocentowaniu kapitału na rzecz klienta . Klient ponosi koszty manipulacyjne.

RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH

1. Rachunki rozliczeniowe – służące do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, w tym rachunki:

   1. bieżące – mają ogromne znaczenie dla jednostek gospodarczych, gdyż wpływają na nie należności od odbiorców za sprzedane towary i świadczone usługi, podejmowane są z nich środki na wypłatę wynagrodzeń pracownikom, pokrywanie zobowiązań wobec dostawców, podatki itp. Umowa rachunku bankowego może przewidywać wyodrębnienie na rachunku bieżącym środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele, a także prowadzenie rozliczeń w tym zakresie.

   2. pomocnicze - służą do przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem innych banków niż bank prowadzący rachunek bieżący. Operacje dokonywane na tym rachunku zazwyczaj ograniczają się do ściśle określonego celu.

2. Rachunki lokat terminowych – służą do przechowywania środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem. Korzystają z nich przedsiębiorstwa obywające się bez kredytów, lokując na nich wolne środki (bo są one wyżej oprocentowane od rachunków bieżących).

3. Rachunki oszczędnościowe (wkłady) – są prowadzone dla osób fizycznych, a także dla szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. Nie są wykorzystywane do rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Dowodem zawarcia umowy jest np. książeczka oszczędnościowa.

4. Rachunki powiernicze – prowadzone na podstawie odrębnej umowy. Rachunek powierniczy służy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych wynikających z umowy handlowej zawartej między powiernikiem (dostawcą towarów lub usług) i powierzającym (kontrahentem powiernika – odbiorcy towarów lub usług), tj. przechowywania środków pieniężnych wpłaconych przez powierzającego, a następnie wypłacenia ich powiernikowi po spełnieniu warunków określonych przez niego w umowie rachunku powierniczego.

5. Rachunek walutowy – umożliwia prowadzenie w polskim banku rachunku w walucie obcej. Na rachunku walutowym firmy mogą gromadzić waluty wymienialne przekazywane z zagranicy bądź pochodzące z tytułów, z których zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa dewizowego możliwy jest transfer walut wymienialnych, a także z tytułu określonego w indywidualnym zezwoleniu dewizowym.

Ustawa o NBP wymienia następujące rodzaje rachunków bankowych:

• Rachunki banków,

• Rachunki budżetu państwa,

• Rachunki Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,

• Rachunki Krajowej Spółdzielni Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej,

• Rachunki innych osób prawnych, dla których wymagana jest zgoda Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Można też wyróżnić inne rodzaje rachunków:

• rachunek wspólny – przeznaczony dla więcej niż jednej osoby fizycznej (np. małżonków), które korzystają z niego łącznie lub oddzielnie;

• rachunek maklerski – prowadzony przez biuro maklerskie, służący zakupowi i sprzedaży papierów wartościowych, w sensie prawnym nie spełnia kryteriów rachunku bankowego gdyż umożliwia także deponowanie papierów wartościowych, które nie są gotówką;

• rachunek kredytowy – służy do obsługi zaciąganych kredytów, w sensie prawnym nie jest rachunkiem bankowym, ponieważ przy zaciągnięciu kredytu pojawia się na nim saldo ujemne, które zmniejsza się przy każdorazowo spłaconej racie kredytowej;

• rachunek NOSTRO – dewizowy rachunek depozytowy, który otwiera bank krajowy w banku zagranicznym. W terminologii bankowej w przypadku rachunku NOSTRO bank zagraniczny określa się jako bank korespondent, u którego bank krajowy otworzył rachunek w ramach międzynarodowej współpracy. Służy do rozliczeń między bankami z tytułu operacji międzynarodowych;

• rachunek LORO – dewizowy rachunek depozytowy, który otwiera bank zagraniczny w banku krajowym. Służy do rozliczeń między bankami z tytułu operacji międzynarodowych.

Zadanie 1.

Jaki dochód uzyska się ze złożonych w depozytach kwoty w wysokości 5 mln zł na okres 3 m-cy przy

stałej stopie oprocentowania równej 6,1%?

$$dochod = \ \frac{kapital\ \times r\ \times okres\ depozytowania\ w\ dniach}{100\ \times 365}$$

Zadanie 2.

Jaki dochód uzyska się od lokaty założonej na 12 m-cy od kwoty 3 mln zł przy stałym oprocentowaniu 6,7%?

$$dochod = \frac{kapital\ \times r\ \times okres\ depozytu\ w\ miesiacach}{100\ \times 12}\ $$

Zadanie 3

Firma X zdeponowała na rachunku bankowym 2 lata temu kwotę 20 mln zł. Obecnie saldo wynosi 28 mln. Jaka była przeciętna stopa oprocentowania dla tego rachunku?

$$r = \ \left\lbrack ({\frac{kapital\ K}{kapital\ P})}^{\frac{1}{2}} - \ 1\ \right\rbrack \times 100$$

Zadanie 4.

Przedsiębiorstwo X zamierza ulokować pewną kwotę wolnych środków pieniężnych na okres 12 miesięcy. Bank oferuje odsetki w wysokości 6,8% rocznie. Istnieje również możliwość pożyczenia tych środków zaprzyjaźnionej firmie Y, zastrzegając w umowie odsetki w wysokości 11% rocznie.

1. Która z zaprezentowanych możliwości lokowania wolnych środków pieniężnych jest dla przedsiębiorstwa bardziej efektywna?

2. Przychody przedsiębiorstwa w tym również finansowe ulegają dla celów podatkowych włączeniu do przychodów z pozostałych źródeł. Ustalony wynik na działalności gospodarczej polega łącznemu opodatkowaniu w skali wynoszącej 30%.

$$r_{\text{ef}} = \frac{r \times (100 - podatek)}{100}$$

ĆWICZENIA 4. 18.10.2012 r.

1. Istota i rodzaje operacji bankowych czynnych

2. Kredyty jako największa grupa operacji czynnych

   1. Cechy kredytów

   2. Klasyfikacja kredytów

3. Kredyt a pożyczka

4. Procedury kredytowe w bankach

5. Prawne formy zabezpieczenia kredytu

KREDYT

Jak stanowi art. 69 ustęp 1 Prawa bankowego, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłacenie prowizji od udzielenia kredytu.

KREDYT - FUNKCJE

• Emisyjna - wprowadzanie pieniądza do obiegu;

• Dochodowa – tworzenie korzyści ekonomicznych i finansowych dzięki powiększeniu skali produkcji, zwiększeniu siły nabywczej firmy;

• Rozdzielcza – kredyt wpływa na wzrost dochodu w danym regionie, branży oraz zwiększa popyt w określonym segmencie rynku;

• Interwencyjna – kredyt jest wykorzystywany jako instrument polityki ekonomicznej, element rynku kapitałowego.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE UMOWY KREDYTOWEJ

• Jest umową konsensualną, czyli dochodzi do skutku w momencie jej zawarcia. Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych nie jest konieczną przesłanką jej zawarcia lecz elementem wykonania zawartej umowy

• Jest umową dwustronnie zobowiązującą, bowiem:

  • Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę środków pieniężnych

  • Kredytobiorca zobowiązuje się do

    • korzystania z niej na warunkach zawartych w umowie

    • zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami

    • zapłaty prowizji

• Jest umową odpłatną, bowiem kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty:

  • odsetek od wykorzystanego kredytu

  • odsetek za zwłokę od kredytu niespłaconego w terminie

  • prowizji określonych w umowie

• Musi być w niej zawsze oznaczony termin, na jaki została zawarta

• Musi być w niej zawsze wskazany cel, na jaki mają być przeznaczone środki

• Jest zobowiązaniem pieniężnym

• Jest umową która jest zastrzeżona tylko dla wyłącznej kompetencji banku.

ELEMENTY STAŁE STANDARDOWEJ UMOWY KREDYTOWEJ

• data i miejsce zawarcia umowy

• dane stron umowy

• postanowienia ogólne

• kwotę i walutę kredytu

• warunki uruchomienia

• cel kredytu

• okres kredytowania

• zasady i terminy spłaty kredytu

• wysokość prowizji

• wysokość oprocentowania

• sposób zabezpieczenia kredytu

• zakres uprawnień banku

• termin i sposób postawienia do dyspozycji kwoty kredytowej

• informacje o warunkach zmiany i odstępstwa od umowy przez bank i kredytobiorcę

• informacje o skutkach naruszenia umowy oraz inne ustalenia stron

KREDYTY- RODZAJE

KRYTERIUM:	RODZAJ KREDYTU:
wg przedmiotu kredytu:	1) obrotowe, 2) inwestycyjne, 3) na finansowanie projektów inwestycyjnych.
wg formy kredytu:	w rachunku kredytowym, w rachunku bieżącym.
wg sposobu wykorzystania spłaty:	1) w formie doraźnej transakcji (docelowe), 2) w formie linii kredytowej, 3) rolowanie, 4) pomostowe.
wg okresu kredytu:	krótkoterminowe- do 1 roku, średnioterminowe- do 5 lat, długoterminowe- pow. 5lat.
wg osoby kredytobiorcy:	1) na finansowanie działalności gospodarczej, 2) konsumpcyjne.
wg waluty kredytu:	dewizowe, złotowe.
wg sposobu jego zabezpieczenia:	zabezpieczane osobiście, zabezpieczane rzeczowo- np. hipoteczne, lombardowe, nie zabezpieczane
wg banku kredytującego:	udzielane przez 1 bank, –II- z partycypacją finansową innego banku, konsorcjalne (syndykalne)
wg zasad oprocentowania:	1) stałym oprocentowaniu, 2) zmiennym oprocentowaniu.
wg częstotliwości wykorzystania spłaty:	wykorzystane jednorazowo lub w transzach, spłacane jednorazowo w ratach lub z wpływów na rachunkach.
wg preferencyjności:	komercyjne- każdy, bez ulg, preferencyjne- np. z dopłatami dla firm zatrudniających niepełnosprawnych.

1. Kredyt na finansowanie działalności gospodarczej jest udzielany wyłącznie przedsiębiorcom na finansowanie działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej, prowadzonej w celach zarobkowych i na własnym rachunku. Są to kredyty o wyższej wartości niż kredyty dla ludności, tańsze ale również mają ściśle określony cel – finansowy bieżącej działalności gospodarczej, zakup środków trwałych lub obrotowych itp. Niejednokrotnie wymagają dodatkowego zabezpieczenia kredytowego spełnienia określonych wymogów formalnych.

2. Kredyt obrotowy jest to kredyt na sfinansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy, związany z prowadzoną działalnością gospodarczą np. na zakup towarów, materiałów, surowców, opłatę energii, na płace; powoduje zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy

3. Kredyt docelowy jest udzielany pod ściśle określoną umowę

4. Linia kredytowa - jest odnawialna i nieodnawialna w ramach limitu i okresu kredytowania wielu transakcji dotyczących określonego typu towarów, materiałów, surowców.

5. Kredyt kasowy – chwilowy brak gotówki, np. na wypłatę wynagrodzeń; krótkoterminowy, najczęściej kilkudniowy.

6. Kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań – nie powinien być odnawialny; krótkoterminowy, najczęściej kilka miesięcy; krótkotrwałe trudności płatnicze spowodowane wzrostem zobowiązań lub zakłóceniem sprzedaży.

7. Kredyt na sfinansowanie należności – w przypadku gdy kredytobiorcy przysługuje z mocy umowy lub ustawy należność od dłużników; krótkoterminowy, nie wyższy niż kwota należności; zabezpieczony przelewem na bank przysługującej kredytobiorcy wierzytelności, na finansowanie której został udzielony. Kredytobiorca musi złożyć w banku umowę potwierdzającą, że wierzytelność mu przysługuje.

8. Kredyt sezonowy – na finansowanie kosztów produkcji lub odbudowę stanu zapasów; firma –specyfikacja produkcji lub świadczonych usług; nie dłuższy niż 2 lata, nieodnawialny.

9. Kredyt in blanco – krótkoterminowy, bez żadnego zabezpieczenia, udzielany osobie dobrze znanej przez bank, zazwyczaj nie przekracza 30% środków własnych kredytobiorcy i 30% średnich miesięcznych wpływów na jego rachunek bieżący.

10. Kredyt kasowy (overdraft) – znany bankowi klient; upoważnienie przez bank do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku; kilkudniowy, odnawialny po spłacie do wysokości limitu i długości okresu kredytowania.

11. Stała zaliczka – bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku zawsze o jedną pełną kwotę, udzielanego kredytu.

12. Kredyt inwestycyjny – kredyt przeznaczony na finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie nowego lub powiększanie istniejącego majątku trwałego.

13. Kredyt hipoteczny – kredyt o długim okresie spłaty (25 – 30 lat) przy niewielkiej racie kapitałowej; jest z reguły opłacany w sposób annuitetowy – obciążenie jest jednakowe w każdym okresie spłaty, a zmienia się tylko udział oprocentowania i raty kapitałowej zmniejszającej poziom zadłużenia. Docelowo oprocentowanie powinno być stałe w całym okresie spłaty; zabezpieczony majątkiem.

14. Kredyt komunalny – podstawą zawarcia transakcji jest umowa pożyczki lub rewers dłużny. Kredyt cechuje się niską wagą ryzyka przy wyliczaniu współczynnika wypłacalności oraz dużą wartość nominalną.

15. Kredyt konsumpcyjny – kredyt krotko- i średnioterminowe, mają charakter konsumpcyjny. Mogą mieć formę:

• gotówkową (kredytobiorca otrzymuje gotówkę bezpośrednio lub za pośrednictwem rachunku bankowego; są one wyżej oprocentowane niż np. kredyty obrotowe, ale kredytobiorca zwykle nie deklaruje przeznaczenia kredytu);

• bezgotówkową (przekazywane są określonemu sprzedawcy na opłacenie zakupywanego przez kredytobiorcę dobra)

1. Kredyty rolowane – bank wielokrotnie przedłuża termin jego spłaty przez okres ustalony w umowie kredytu oraz w określonych terminach, kilkuletni okres rolowania do roku przedłużanie, zmienne oprocentowanie i ewentualnie waluta.

2. Kredyt pomostowy – potrzeba uzyskania środków finansowych przed udzieleniem kredytu zasadniczego; udzielany w pełnej kwocie lub jej części; w umowie uzyskania kredytu zasadniczego spłacony jest z niego kredyt pomostowy.

3. Kredyty konsorcjalne (syndykacja) – banki uczestniczące w kredytowaniu tworzą tak zwane konsorcjum i działają w ramach zawartej umowy konsorcjalnej. Bank organizujący konsorcjum nazywany jest bankiem aranżerem konsorcjum. Zazwyczaj bank aranżer przejmuje następnie funkcję agenta konsorcjum, działającego w imieniu pozostałych uczestników konsorcjum. Agent reprezentuje pozostałych uczestników konsorcjum (m.in. w trakcie negocjacji dotyczących zmian umowy kredytowej), prowadzi rozliczenia kredytu oraz odpowiada za organizację technicznej obsługi transakcji. Zgodnie z zasadami stosowanymi powszechnie na świecie, każdy bank działa w ramach zawartej umowy konsorcjalnej, lecz nie ponosi żadnej odpowiedzialności za pozostałe banki. Kredyt udzielany jest na wspólnych warunkach, na podstawie jednej umowy kredytowej, na własne ryzyko każdego z banków, niesolidarnie. Kredyty konsorcjalne udzielane są ze względu na ich wysokość lub związane z nimi ryzyko (finansowanie tylko pewnej części projektu pozwala bankom na zmniejszenie ryzyka kredytowego).

4. Kredyt lombardowy – udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów, przedmiotów wartościowych i należności; krótkoterminowy; bank posiada przedmiot zastawu, kredyt nie jest udzielany do pełnej wartości; kwota kredytu jest zwykle niższa od zastawu.

5. Kredyt walutowy – udzielany w walucie innej niż waluta kraju kredytobiorcy (udzielany w walutach wymienialnych).

6. Kredyt walutowy zagraniczny – kredyt udzielany podmiotom prawa danego kraju (rezydentom)przez banki zagraniczne i inne zagraniczne instytucje finansowe lub udzielane przez banki krajowe dla nierezydentów.

POŻYCZKA A KREDYT

KRYTERIUM:	KREDYT:	POŻYCZKA:
CEL:	Tak	NIE
UDZIELAJĄCY:	BANK	Bank, znajomi, itp
WYKORZYSTANIE PRZYZNANYCH ŚRODKÓW:	Określone w umowie	Dowolne
FORMA WYKORZYSTANIA:	Gotówkowy/ bezgotówkowy	Gotówkowy/ bezgotówkowy
ODPŁATNOŚĆ:	TAK!	NIE musi być
UMOWA:	Na piśmie	Ustnie/ na piśmie
PODSTAWA PRAWNA:	Kodeks Prawa Bankowego	Kodeks Cywilny

ĆWICZENIA 5. 25.10.2012 r.

1. Ocena zdolności kredytowej osoby fizycznej

   1. Analiza formalnoprawna

   2. Credit scoring

2. Ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstwa

   1. Analiza opisowa ( metoda 6C, metoda Campari + ice)

   2. Credt rating

   3. Metoda dyskryminacyjna

PROCEDURA KREDYTOWA

• krok 1

  • Klient zgłasza zapotrzebowanie na kapitał – udaje się do banku

  • Rozpoczyna się procedura kredytowa – potencjalny kredytobiorca wypełnia wniosek kredytowy, dostarcza wymagane dokumenty (dla ludności jest to zaświadczenie /oświadczenie o zatrudnieniu, dowód osobisty; dla firmy: dokumenty rejestracyjne przedsiębiorstwa, sprawozdania podatkowe, sprawozdania finansowe, opinie z innych banków o zaciągniętych kredytach i terminowości ich regulowania).

  • Z kolei bank przedstawia ofertę kredytową przedsiębiorcy – oprocentowanie kredytu, wysokość prowizji przygotowawczej, prowizji za gotowość oraz prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu (zwykle jest to na początku symulacja kredytowa, rzeczywiste warunki oferowanego kredytu mogą od nich odbiegać).

• krok 2

  • Banki uzależniają przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy (przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.

  • Czy możliwe jest udzielenie kredytu bankowego podmiotowi, który nie posiada zdolności kredytowej? Zwykle nie, choć zdarzają się wyjątki (np. kredyty z gwarancją rządową, kredyty unijne z partycypacją finansową Państwa (np. „Orliki”). Są to tak zwane przełamania.

  • Każdy bank ma specyficzną procedurę kredytową, tzn. poszczególne czynniki w badaniu zdolności kredytowej mają przyznawaną rożną rangą (wpływ na grupę ryzyka kredytowego), oraz odrębną politykę kredytową (bardziej lub mniej liberalną). Ocena zdolności kredytowej jest bardziej rygorystyczna przy złej koniunkturze na rynku, pogorszeniu sytuacji finansowej banku, zwiększeniu ilości kredytów zagrożonych, przeterminowanych, straconych itp.

  • Badanie zdolności kredytowej przeprowadza się na podstawie danych jakościowych i finansowych podmiotu.

  • Dawniej analizę kredytową przeprowadzał analityk kredytowy, dziś większość przypadków jest ocenianych automatycznie, przy wykorzystaniu narzędzi zwanych credit – scoringami (dla ludności)/credit – ratingami (dla przedsiębiorstw).

  • Ryzyko dotyczące pojedynczego kredytu wiąże się z kondycją ekonomiczno-finansową podmiotu oraz parametryczną transakcji kredytowej (rodzaj kredytu, oprocentowanie kredytu i pozostałe składniki kosztu, czasu trwania i harmonogramu spłat, zabezpieczeni kredytu, inne postanowienia umowy kredytowej), a także ze zdarzeniami w trakcie trwania transakcji, które mają wpływ na czynniki ryzyka.

CREDIT – SCORING jest metodą oceny ryzyka kredytowego związanego z danym kredytobiorcą. Wykorzystując dane historyczne i techniki statystyczne, credit – scoring próbuje ocenić wpływ rożnych cech opisanych we wniosku na ewentualne problemy związane ze spłatą długu. Metoda ta dostarcza ocenę, którą bank wykorzystuje do klasyfikacji kredytobiorcy do odpowiedniej grupy ryzyka.

Czynniki brane pod uwagę przy ocenie ryzyka kredytowego (pozycje w CREDIT-SCORINGU):

• majątek

• dochody

• zatrudnienie (czas, rodzaj umowy, pracodawca)

• informacja o innych kredytach

• sytuacja rodzinna

• Wykształcenie

CREDIT – RATING – narzędzie wykorzystywane przy kredytach gospodarczych. W przeciwieństwie do credit – scoringów wykorzystuje większą liczbę danych ocena ryzyka kredytowego jest wielowarstwowa, zaś ocena końcowa wyraża się w postaci kodu literowego.

Czynniki brane pod uwagę przy ocenie ryzyka kredytowego (pozycje w CREDIT-RATINGU):

• Czy potencjalny kredytobiorca jest klientem banku?

• Jak długo kredytobiorca współpracuje z bankiem?

• Odległość siedziby firmy od banku.

• Wykształcenie głównego właściciela.

• Doświadczenie w branży

• Liczba odbiorców – procentowy udział w sprzedaży

• Własność siedziby firmy

• Jak długo firma istnieje na rynku?

• Posiadane aktywa przedsiębiorstwa (nieruchomość, ruchomości, aktywa finansowe)

• Posiadane aktywa właściciela (nieruchomość, ruchomości, aktywa finansowe)

• Liczba właścicieli.

Czynniki brane pod uwagę przy ocenie ryzyka kredytowego (pozycje w CREDIT-RATINGU; część

ekonomiczno-finansowa na podstawie sprawozdań finansowych):

• Forma prowadzonej działalności.

• Rodzaj działalności gospodarczej (branża – kod PKD/EKD).

• Dodatkowe zabezpieczenie kredytu (oferowane przez kredytobiorcę).

• Okres kredytowania.

• Rodzaj kredytu.

• Czy istnieją zaległości wobec ZUS?

• Czy istnieją zaległości wobec Urzędu Skarbowego?

• Czy istnieją zaległości wobec innych podmiotów?

• Czy zobowiązania są regulowane terminowo?

• Posiadane przez przedsiębiorstwo zobowiązania (w danym banku oraz w innych bankach z podziałem na poszczególne produkty kredytowe).

• Posiadane przez właściciela zobowiązania (w danym banku oraz w innych bankach z podziałem na poszczególne produkty kredytowe).

• Analiza finansowa przedsiębiorstwa – wartość przychodów, kosztów, zysków, wskaźników ogólnego zadłużenia, zadłużenia kapitału własnego, wskaźniki rentowności, wskaźniki płynności finansowej, wskaźniki obrotowości itd.).

• krok 3

  • decyzja kredytowa – w zależności od grupy ryzyka otrzymanego w credit-ratingu, uzyskujemy odpowiedź, czy bank będzie kredytował dane przedsiębiorstwo.

  • Po uzyskaniu decyzji kredytowej, prowadzone są przygotowania do podpisania umowy kredytowej i uruchomienia kredytu.

  • Ocena zdolności kredytowej jest podstawowym elementem zarządzania indywidualnym ryzykiem kredytowym. Ocena ta nie jest związana jedynie z wartościowaniem ryzyka, lecz z wcześniejszym wychwyceniem wszystkich elementów zagrożeń, ich skwantyfikowaniem oraz ustaleniem skali możliwej do zaakceptowania przez bank, a niekiedy także górnego zaangażowania wobec danego kredytobiorcy.

  • Ocena zdolności kredytowej jest zasadniczym składnikiem czynności monitoringowych oraz związanych z pokrywaniem kosztów ryzyka (polityka stopy procentowej, prowizji, opłat kredytowych, tworzenie rezerw celowych), prócz tego determinuje podjęcie działań restrukturyzacyjnych i windykacyjnych mających na celu odzyskanie kapitału i należnych bankowi korzyści kredytowych.

Można wyróżnić dwie kategorie zdolności kredytowej:

• Zdolność kredytową pod względem formalnoprawnym, czyli wiarygodność prawną kredytobiorcy.

• Zdolność kredytową pod względem merytorycznym, tj. wiarygodność ekonomiczną kredytobiorcy (w aspekcie personalnym, dotyczącym osoby kredytobiorcy i ekonomicznym).

Pełna, szczegółowa ocena ekonomicznej zdolności kredytowej – w przekroju statystycznym i dynamicznym, z wykorzystaniem analizy wskaźnikowej oraz analizy czynników nie w pełni mierzalnych – dokonywana jest zwykle przez zastosowanie określonych rodzajów modeli szacowania indywidualnego ryzyka kredytowego (model jakościowy/model ilościowy/model mieszany).

Przyjmując za kryterium podmiot sporządzający ocenę zdolności kredytowej, można wyróżnić

modele :

• wewnętrzne (ratingi sporządzane przez konkretny bank)

• zewnętrzne (sporządzane przez niezależne instytucje pozabankowe).

ANALIZA DYSKRYMINACYJNA JAKO ILOŚCIOWY MODEL OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ

Wielowymiarowa liniowa analiza dyskryminacyjna jest statystyczno-matematyczną procedurą, mającą na celu – na podstawie obserwacji dużej ilości danych w formie rożnych wskaźników –zidentyfikowanie sytuacji zagrożenia lub jej braku w zakresie spłaty kredytu udzielonego poszczególnym firmom. W istocie problem polegał na odseparowaniu (ustaleniu linii dyskryminacyjnej) przedsiębiorstw zagrożonych i nie zagrożonych upadłością (wypłacalnością).

OCENA RYZYKA DLA PRZEDSIĘWZIĘĆ INWESTYCYJNYCH

Ze względu na specyficzny charakter inwestycji (duże wydatki kapitałowe ze znacznym odroczeniem efektów, niepodzielność nakładów, niepewność uwarunkowań funkcjonowania przedsięwzięcia) sprawia, że są one szczególnie narażone na ryzyko, gdyż spłata kredytu jest uzależniona od przyszłych efektów tej inwestycji. Dlatego taż tak ważne jest dokonanie analiz samego projektu inwestycyjnego, m.in. jego celów strategicznych, potrzeb inwestycyjnych, techniczno-organizacyjnych możliwości organizacji, rozpoznania rynku, oczekiwanych korzyści finansowych.

W praktyce bankowej ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego sprowadza się do odpowiedniego

zestawienia systemu oceny bieżącej zdolności kredytowej kredytobiorcy z oszacowaniem ryzyka

wiążącym się z projektem inwestycyjnym. Projekty inwestycyjne są oceniane według tradycyjnych

metod, z tą różnicą że zawierają dodatkowo kryteria nawiązujące do projekcji finansowych

przedsięwzięcia inwestycyjnego.

W praktyce stosuje się dwie metody oceny efektywności inwestycji:

• Metody proste (statystyczne-niedyskontowe) – najczęściej stosowane w czasie studiów przedrealizacyjnych; można wśród nich wyróżnić:

  • okres zwrotu

  • prostą stopę zwrotu

  • test pierwszego roku

  • próg rentowności i próg płynności finansowej w warunkach kredytowania

• Metody złożone (dynamiczno-dyskontowe) – zaktualizowana wartość netto NPV, wskaźnik zaktualizowanej wartości netto NPVR, wewnętrzna stopa zwrotu IRR i zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu MIRR.

Uzyskanie z rożnych źródeł informacje są przetwarzane i odpowiednio wartościowane, przy czym najważniejszymi parametrami są:

• dowody stabilności zatrudnienia i zamieszkania

• spójność i realność podanych informacji

• uzasadnienie celu wykorzystania kredytu

• brak zastrzeżeń co do obsługi wcześniejszych zadłużeń wobec banku

• perspektywy stabilności zatrudnienia na okres kredytowania

Sposób wartościowania poszczególnych czynników jest bardzo zindywidualizowany, niemniej jego zadaniem jest odzwierciedlenie prawdopodobieństwa terminowej spłaty zadłużenia. Dokonuje się tego za pomocą metody credit-scoring, czyli matematyczno-statystycznego procesu oceny zdolności kredytowej, polegającej na wyselekcjonowaniu istotnych cech kredytobiorcy i ich znaczenia dla określenia ryzyka kredytowego w punktowym wymiarze skali. CREDIT-SCORING jest rozwiązaniem umożliwiającym szybką wystandaryzowaną ocenę wiarygodności kredytowej w odniesieniu do powtarzających się typowych transakcji kredytowych, w których na podstawie obserwacji z przeszłości z dość znacznym stopniem pewności można prognozować przyszłość.

Metoda CAMPARI + ICE

Nazwa pochodzi od pierwszych liter uwzględnianych kryteriów (pierwsze czynniki ukryte pod akronimem CAMPARI – 7 obszarów dotyczących bezpośrednio sytuacji jednostki ubiegającej się o

kredyt oraz czynniki ukryte pod akronimem ICE – związane z oceną zyskowności banku przy udzieleniu kredytu), zgodnie z nią, dokonując oceny potencjalnego kredytobiorcy, należy wziąć pod uwagę:

1. Character – osobowość firma, kredytobiorcy

2. Ability – zdolność; bank musi ocenić zalety oraz doświadczenie osoby starającej się o kredyt

3. Means – środki; czy przedsiębiorstwo zapewni znaczący wkład finansowy do przedsięwzięcia, na które potrzebne jest kredyt, czy istnieją źródła dochodu.

4. Purpose – cel; za chęcią pożyczenia środków pieniężnych musi stać jasno sprecyzowany, mający uzasadnienie ekonomiczne cel

5. Amount – kwota; jaką część aktywów netto klienta przedstawia pożyczana suma kredytu.

6. Repayment – spłata – klient musi jasno udokumentować sposób, w jaki proponuje spłatę kredytu

7. Interest – odsetki

8. Income – dochód; dotyczy w istocie tego, czy bank otrzymuje adekwatną rekompensatę kosztów własnych poniesionych przy ocenie wniosku kredytowego oraz przy bieżącym monitorowaniu kredytu

9. Collateral – zabezpieczenie; określa jaka jest możliwa do zrealizowania wartość proponowanego zabezpieczenia

10. Extras – pozostałe, dodatkowe cechy; np. czy istnieje potencjał sprzedania danemu przedsiębiorstwu większej liczby usług bankowych.

METODA 5C/6C

W angloamerykańskiej praktyce bankowej przy ocenie wiarygodności kredytowej uwzględnia się tzw. 5C kredytobiorcy, czyli pięć kryteriów oceny ryzyka kredytowego:

1. Character – charakter, kompetentne zarządzanie i chęć spłaty kredytu

2. Capacity – zdolność, zdolność kredytobiorcy do spłaty kredytu

3. Capital – kapitał, relacja kapitału własnego lub majątku do udzielonego kredytu

4. Collateral – zabezpieczenie; jaka jest możliwa rynkowa wartość oferowanego przez przedsiębiorstwo zabezpieczenia

5. Conditions – warunki, pozycja na rynku, zdolności wytwórcze

Ostatnio coraz częściej dodawane jest jeszcze jedno „C”, a mianowicie:

1. Confidence – zaufanie, zdolność do utrzymania działalności.

ĆWICZENIA 6. 30.10.2012 r.

1. Leasing – istota, rodzaje, strony transakcji, cechy umowy

   1. Leasing operacyjny a finansowy

2. Factoring - istota, rodzaje, strony transakcji, cechy umowy

3. Forfaiting - istota, rodzaje, strony transakcji, cechy umowy

   1. Factoring a forfaiting

LEASING

Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Istotą umowy leasingu jest finansowanie zakupu dóbr trwałego użytku, ich czasowe odpłatne oddanie do użytkowania korzystającemu, z możliwością przeniesienia prawa własności po zakończeniu umowy.

CECHY UMOWY LEASINGU

• Z mocy ustawy z chwilą zakupu przedmiotu leasingu na korzystającego przechodzą wszelkie uprawnienia z tytułu wad rzeczy z wyłączeniem prawa do odstąpienia umowy ze zbywcą.

• Sprzedaż przedmiotu leasingu przez finansującego nie narusza postanowień umowy leasingu. Nabywca wstępuje w stosunek leasingu w miejsce finansującego.

• W przypadku rozwiązania umowy leasingu przed terminem z powodu utraty rzeczy lub na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, rozliczenie umowy powinno się odbyć poprzez zapłacenie przez korzystającego wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych jeszcze rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyska wskutek ich otrzymania przed umówionym terminem

Finansujący:

• nie odpowiada przed korzystającym za wybór przedmiotu leasingu

• nie odpowiada przed korzystającym za wady przedmiotu leasingu (z wyłączeniem wad powstałych na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność)

• kupuje przedmiot leasingu na warunkach określonych w umowie leasingowej.

Korzystający:

• bezwzględnym obowiązkiem korzystającego jest terminowa odpłatność za korzystanie z rzeczy w umówionych terminach

• ponosi pełne ryzyko związane z użytkowaniem i posiadaniem rzeczy

• nie może przekazać przedmiotu leasingu osobie trzeciej bez zgody finansującego

STRONY TRANSAKCJI LEASINGOWEJ

1. Korzystający (leasingobiorca) – osoba fizyczna lub prawna prowadząca działalność gospodarczą, która zawarła umowę leasingu z firmą leasingową, na mocy której użytkuje przedmiot leasingu

2. Finansujący (leasingodawca) – firma leasingowa

3. Dostawca przedmiotu leasingu – podmiot gospodarczy (osoba prawna lub fizyczna), sprzedający i dostarczający przedmiot leasingu. W przypadku tzw. leasingu zwrotnego rolę dostawcy pełni korzystający.

Rys. Schemat transakcji leasingowej (podobny do kredytu - nie jest tożsamy) w kredycie -> prawo własności po naszej stronie

RODZAJE LEASINGU

• Podstawowym czynnikiem różnicującym umowy leasingu jest określenie strony umowy dokonującej odpisów amortyzacyjnych do celów podatkowych.

  • Leasing FINANSOWY przypadek, w którym odpisów amortyzacyjnych przedmiotu leasingu dokonuje korzystający

  • Leasing OPERACYJNY odpisów amortyzacyjnych dokonuje finansujący, a czas trwania umowy jest nie krótszy niż 40% normatywnego okresu amortyzacji

• Leasing zwrotny - polega na sprzedaży składnika aktywów i jednoczesnym przejęciu tego składnika w leasing. W ten sposób zmienia się właściciel środka trwałego, ale nie zmienia się korzystający. Leasing zwrotny może być realizowany zarówno w formie leasingu finansowego jak i leasingu operacyjnego.

• Transakcje leasingowe mogą występować w rożnych formach, przy rożnym zaangażowaniu banku.

  • Leasing BEZPOŚREDNI tu producent oddaje swe wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom

  • Leasing POŚREDNI między producentem a użytkownikiem pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego, który finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu.

• Istotna jest rola banku w transakcji leasingowej – może być właścicielem przedsiębiorstwa leasingowego, może występować bezpośrednio jako leasingodawca lub refinansować przedsiębiorstwo leasingowe.

	LEASING FINANSOWY	LEASING OPERACYJNY
Okres umowy	- góry określany - brak minimum czasu trwania	- z góry określany - występuje minimum okresu trwania i wynosi 40% normatywnego czasu amortyzacji
Odpis amortyzacyjny	- dokonuje korzystający	- dokonuje finansujący
Przychodem podlegającym opodatkowaniu są	Finan -> odsetki które są częścią opłaty leasingowej	Fin ->cała rata leasingu (część kapitałowa i odsetkowa)
Kosztem podatkowym są	Fin. I odsetki o zaciągniętego kredytu na finansowanie transakcji leasingowych Korzyst. Aktualny odpis amortyzacyjny

FACTORING

• Dzięki zawarciu umowy factoringu przedsiębiorstwo skraca okres oczekiwania na wpływ środków pieniężnych z tytułu sprzedaży produktów, towarów lub usług. Na podstawie umowy faktor (bank, spółka factoringowa) dokonuje zakupu wierzytelności handlowych, udokumentowanych fakturą VAT, przed terminem ich zapadalności z potrąceniem opłaty na rzecz faktora, z przejęciem lub bez przejęcia ryzyka niewypłacalności dłużnika.

• Wierzytelności zbywane w ramach factoringu mają charakter krótkoterminowy, pieniężny, handlowy, bezsporny i niewymagalny.

• Umowę factoringu zawierają dostawca produktów, towarów lub usług (faktorant) i nabywca wierzytelności (faktor).

• Odbiorca (dłużnik factoringowy) jest uczestnikiem transakcji, ale nie jest stroną zawieranej umowy.

• Opiera się na możliwości swobodnego obrotu wierzytelnościami, czyli cesji wierzytelności.

• Jeżeli w umowie pomiędzy dłużnikiem a dostawcą nie została zmieszczona klauzula zakazująca cesji wierzytelności na osobę trzecią bądź wymagająca zgody dłużnika na sprzedaż wierzytelności, wierzyciel może swobodnie dokonać transferu swoich należności.

Umowę zawierają:

1. Towar

2. Faktura

3. Zaliczka

4. Płatność

5. Reszta należności

Przedsiębiorstwo korzystająca z factoringu uzyskuje natychmiastowe finansowanie, dzięki czemu może spłacać swoje zobowiązania, planować zarządzanie finansami, w znaczący sposób minimalizować ryzyko ściągnięcia należności i przeciwdziałać negatywnym skutkom różnic kursowych w eksporcie.

Dostawca → towar → Odbiorca → płatność → Faktor → reszta należności oraz zaliczka → Dostawca

oraz: Dostawca → faktura → Faktor.

RODZAJE FAKTORINGU

W zależności od zakresu ponoszonego przez faktora ryzyka niewypłacalności dłużnika:

• FACTORING WŁAŚCIWY – faktor na mocy zawartej umowy o przelew wierzytelności przejmuje wszelkie wierzytelności przedsiębiorstwa (faktorant) wobec dłużnika i zostaje obarczony ryzykiem niewypłacalności dłużnika. Poprzez tego typu umowę następuje definitywne przeniesienie wierzytelności z faktorant na faktora. Jeżeli dłużnik faktorant zbankrutuje, faktor przejmuje ryzyko spłacenia wierzytelności i egzekwuje należność w terminie jej wymagalności we własnym imieniu i na własny rachunek.

• FAKTORING NIEWŁAŚCIWY – ryzyko wypłacalności dłużnika nie przechodzi z faktoranta na faktora. Jeżeli dłużnik nie ureguluje należności faktoranta nabytej przez faktora, wówczas następuje zwrotne przeniesienie wierzytelności z faktora na faktoranta, co łączy się z obowiązkiem zwrotu faktorowi przez faktoranta otrzymanej od niego wypłaty na poczet tych należności.

• FAKTORING MIESZANY – ustalenie przez faktora limitu kwotowego, do którego wykupuje on wierzytelności od faktoranta w trybie faktoringu właściwego z równoczesnym przejęciem ryzyka niewypłacalności dłużnika. Po przekroczeniu tego limitu zastrzega sobie prawo przeniesienia ryzyka.

Ze względu na moment otrzymania środków pieniężnych za sprzedawaną wierzytelność:

• FAKTORING PRZYSPIESZONY – po otrzymaniu faktury od klienta, faktor wypłaca natychmiast 100 procent wartości wierzytelności

• FAKTORING ZALICZKOWY – klient otrzymuje od faktora zaliczkę wynoszącą mniej niż 100 procent wartości wierzytelności, a której wysokość zależy od wartości wierzytelności i terminu spłaty. Zaliczka wypłacana jest natychmiast po otrzymaniu faktur przez faktora. Pozostałą część wypłaca się w momencie rzeczywistej spłaty przez dłużnika.

• FAKTORING WYMAGALNOŚCIOWY – należność wobec klienta jest regulowana w terminie płatności dłużnika; celem operacji zakupu wierzytelności jest więc nie wcześniejsze otrzymanie środków pieniężnych, lecz pomoc w ściągnięciu należności (faktorant nie płaci w tym przypadku faktorowi odsetek, a jedynie prowizję).

FORFAITING A FAKTORING – PODOBIEŃSTWA

• W obu przypadkach chodzi o szybsze wejście w posiadanie odpowiedniego kapitału

• Relacje między podmiotami mają charakter umowny, kształtowany zgodnie z rolą zainteresowanych jednostek

• Obie umowy muszą mieć formę pisemną

• Analogicznie kształtuje się w obu przypadkach pozycja prawna dłużnika

FORFAITING A FAKTORING – RÓŻNICE

FAKTORING

• Jest krótkoterminową formą finansowania (maksymalny okres finansowania nie przekracza w zasadzie 180 dni)

• Faktor – instytucja factoringowa wykupująca wierzytelność

• Faktorant – zbywca wierzytelności

• Dłużnik factoringowy – kontrahent faktoranta

• Skupowane wierzytelności dotyczą z reguły obrotu krajowego

• Nabywca wierzytelności nie ponosi ryzyka, jeśli to jest factoring niepełny

• W ofercie factoringu jest cały zestaw usług, wśród których finansowanie często nie odgrywa ważniejszej roli

• Metoda finansowania zarówno dostawców na rynek krajowy, jak i eksporterów

• Przedmiotem factoringu mogą być wszystkie wierzytelności przysługujące mu do danego odbiorcy w stosunku do wszystkich odbiorców

• Finansowanie transakcji do ok. 100 tys. USD

• Faktor stawia do dyspozycji ok. 70-90% nabytych wierzytelności

FORFAITING

• Jest to długoterminowa i średnioterminowa forma finansowania (od 6 mies. do 10 lat)

• Forfaiter – instytucja finansowa nabywająca wierzytelność (instytucja forfaitingowi)

• Forfetysta – sprzedawca / dostawca towarów / usług zbywający wierzytelność

• Skupowane wierzytelności dotyczą głównie obrotu międzynarodowego

• Nabywca wierzytelności zawsze ponosi ryzyko niewypłacalności dłużnika (brak prawa regresu wobec zbywcy wierzytelności)

• Forfaiting polega głównie na finansowaniu i wszelkie czynności wykonywane przez forfitera są podporządkowane tej funkcji

• Forfaiting dotyczy głównie należności eksportowych

• Przedmiotem forfaitingu może być z reguły tylko jedna, indywidualnie oznaczona, wierzytelność pieniężna

• Transakcje powyżej 500 tys. USD lub powyżej 1 mln USD

• W przypadku forfaitingu refinansowanych jest 100% wierzytelności

ĆWICZENIA 7. 08.11.2012 r.

1. Bankowe rozliczenia pieniężna

1. Gotówkowe (czeki gotówkowe, wpłaty i wypłaty bankowe)

2. Bezgotówkowe (czeki rozrachunkowe, polecenia przelewu, polecenia zapłaty, zlecenie stałe, karty płatnicze, akredytywa, inkaso, okresowe rozliczenia saldami, GOBI)

3. Krajowe i zagraniczne

BANKOWE ROZLICZENIA PIENIĘŻNE

• Prawo bankowe: „Pojęcie bankowych rozliczeń pieniężnych należy je rozumieć jako operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta”

• Rozliczenia bankowe mogą przybierać m.in. następujące formy:

  • Przelanie środków z jednego rachunku na inny w tym samym banku

  • Przelanie środków z rachunku w jednym banku na rachunek w innym banku

  • Przyjęcie wpłaty gotówki na wskazany rachunek

  • Wypłata gotówki z rachunku

OPERACJE PŁATNICZE

• Operacje płatnicze czyli rozliczenia pieniężne polegają na przemieszczaniu zasobów pieniężnych w postaci strumieni pieniężnych które w rozliczeniach bezgotówkowych przybierają formą zapisów na kontach bankowych rozliczających się przedmiotów; w rozliczeniach gotówkowych polegają na fizycznym przemieszczeniu banknotów i bilonu.

• Z bezgotówkowych form rozliczeń korzystają we wzajemnych stosunkach rozliczeniowych główne podmioty gospodarcze i inne osoby prawne. Gotówka służ do rozliczeń osób fizycznych a rzadziej – z jednostkami gospodarczymi oraz osobami prawnymi.

Do instytucjonalnych form rozliczeń bezgotówkowych należą:

1. Polecenie przelewu

2. Polecenie zapłaty

3. Czek rozrachunkowy

4. Akredytywa

5. Karty płatnicze

POLECENIE PRZELEWU

Polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwota i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w sposób przewidziany w umowie rachunku bankowego

W treści polecenia przelewu zleceniodawca poleca aby oddział banku przelał z jego rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy. Dokument podpisują osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem bankowym, podając przy tym datę. Jeżeli dłużnik składa więcej niż 2 polecenia przelewu, bank może żądać od niego sporządzenia zbiorczego polecenia przelewu.

Rys 1. Schemat polecenia przelewu

POLECENIA ZAPŁATY

Polecenie zapłaty stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotę rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwota rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez dłużnika odwołania polecenia zapłaty.

Odwołanie polecenia zapłaty przez dłużnika zobowiązuje bank do natychmiastowego uznania rachunku bankowego dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty.

Polecenia zapłaty są wykonywane wyłącznie w Systemie ELIXIR. Przeprowadzenie rozliczeń w tej formie wymaga aby wierzyciel i dłużnik mieli rachunki w bankach które zawarły porozumienie o stosowaniu poleceń zapłaty a dłużnik wyraził zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty przy rozliczaniu zobowiązań w umowach terminowych.

Max kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekroczyć równowartości 1000 EUR – dla dłużnika os fizycznej i 5000 EUR dla pozostałych dłużników.

CZEK ROZRACHUNKOWY

• Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się :

• Czeki gotówkowe (kasowe) -zlecające bankowi wypłatę gotówki

• Rozrachunkowe - służące do rozliczeń bezgotówkowych

• Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą , na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku

• Czek rozrachunkowy może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku.

• Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym niż trasata określa umowa między bankiem i posiadaczem czeku.

Rys. 2 rozliczenia za pomocą czeku

AKREDYTYWA

• Akredytywę bank otwiera we własnym imieniu i zobowiązuje się że dokona zapłaty na rzecz beneficjenta akredytywy po spełnieniu przez niego warunków określonych akredytywą dokumentową.

• Otwarcie akredytywy następuje na wniosek dłużnika, złożony w oddziale banku, wskazuje on wierzyciela (dostawcę) i oddział baku wierzyciela.

• W krajowych rozliczeniach za pomoc ą akredytywy dokumentowej zapłata następuje najczęściej u wierzyciela, który następnie obciąża rachunek akredytywy w banku dłużnika. Akredytywa wygasa po wyczerpaniu środków wydzielonych na rachunku akredytywy lub z upływem jej wartości.

Rys. 3 Akredytywa

KARTY PŁATNICZE

Zgodnie z ust prawo bankowe kartą płatniczą jest karta identyfikująca wydawcę i upoważnionego posiadacza , uprawniająca do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty a w przypadku karty wydanej prze bank lub instytucje ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu – także do dokonywania gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu.

Rodzaje kart płatniczych

1. Karty kredytowe:

   • były pierwszymi kartami jakie banki zaoferowały swoim klientom

   • wydając bank daje możliwość zaciągania kredytu do określ limitu i samodzielnego podejmowania decyzji o terminie spłaty. Spłata powoduje odnowienie linii kredytowej

   • posiadacz karty musi raz w miesiącu uregulować raz w miesiącu jedynie kwotę zwaną minimalną płatnością lub kwotą minimalnej spłaty, określanej zazwyczaj jako % zadłużenia (zwykle 5-10% sumy zobowiązań wynikłych z transakcji dokonywanych przy użyciu karty). Te minimalne płatności są po to żeby bank miał kontrolę na udzielanym kredytem.

   • posiadanie jej nie wiąże się z koniecznością otwarcia rachunku bieżącego – posiadacz karty spłaca zadłużenie dokonując przelewów na tzw. rachunek karty

2. Karty obciążeniowe: (charge, z odroczonym terminem płatności) – podobne zasady jak kredytowe.

   • pozwalają na korzystanie ze środków którymi klient w danym okresie nie dysponuje

   • zazwyczaj jej posiadanie wiąże się z koniecznością posiadania rachunku bieżącego

   • miesięczny limit wydatków. Bank udziela w ten sposób krótkoterminowy kredyt w zamian pobiera zazwyczaj prowizję (zazwyczaj od 1-3% wartości transakcji)

   • posiadacze rozliczają się z bankiem w określonym w regulaminie terminie, na koniec cyklu rozliczeniowego (zazwyczaj 1 w miesiącu). Konieczność spłaty całego zadłużenia w określonym, niezmiennym terminie (to odróżnia je od kredytowych)

   • karty kredytowe i obciążeniowe ze względu na odsunięty w czasie termin regulowania zadłużenia z tytułu transakcji określane są jako karty „pay later” (zapłata później)

3. Karty debetowe : umożliwiają dokonanie zakupów tylko do wysokości środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Rachunek obciążany jest w ciągu kilku dni od dokonania transakcji (określane jako „pay now”)

   • jedyna możliwość kredytowania – przyznanie przez bank prawa do salda debetowego (linia kredytowe lub overdraft)

   • wszystkie transakcje autoryzowane (przy użyciu karty sprawdza się jej autentyczność, status, dostępność środków). W wyniku autoryzacji zakładana jest blokada w kwocie transakcji, która powoduje zmniejszenie wartości dostępnych na rachunku środków co uniemożliwia przekroczenie salda rachunku

   • w wyniku autoryzacji zakładana jest również blokada (hold) w kwocie transakcji, która powoduje zmniejszenie wartości dostępnych na rachunku środków, co uniemożliwia przekroczenie salda rachunku

   • są produktem o wyższym poziomie bezpieczeństwa, oferowane klientom o niższych dochodach lub z grup podwyższonego ryzyka. Karty wydawane standardowo przez większość banków do każdego otwieranego rachunku bieżącego

4. Karty przedpłacone (Pay before) – elektroniczna portmonetka, najmłodsza forma plastikowego pieniądza

   • Mają zakodowaną określ wartość która zmniejsza się przy każdym użyciu. Dokonanie transakcji polega na przeniesieniu odpowiedniej wartości z karty do terminala sprzedawcy. Przeprowadzenie jej nie wymaga połączenia z bankiem – posiadacz nie może wydać więcej niż jest zakodowane na karcie.

   • Mogą być jednorazowe lub odnawialne (po wyczerpaniu mogą być powtórnie załadowane), czyli takie, które po wyczerpaniu się wartości mogą być powtórnie załadowane i wykorzystywane.

   • Karty tego typu stwarzają szansę na zwiększenie opłacalności i powszechności dokonywania drobnych transakcji.

Ze względu na sposób autoryzacji dzielimy na płaskie i wypukłe:

1. Płaskie – (z płaskim nadrukiem) – akceptowane wyłącznie w środowisku elektronicznym, wymagają często potwierdzenia transakcji dokonywanych w sklepie kodem PIN zamiast podpisu

2. Wypukłe – umożliwiają dokonanie transakcji na odległość (zamówienia telefoniczne internetowe) oraz używanie karty z terminalach starszego typu (imprinterach lub żelazkach)

W przypadku operacji bezgotówkowych posiadacz karty zazwyczaj potwierdza dokonanie transakcji podpisem.

W zależności od sposobu zapisania i odczytywania informacji:

1. Karty z paskiem magnetycznym – informacje o karcie na pasku magnetycznym

   1. Karty pamięciowe – zawierają jedynie układ scalony pamięci programowej

   2. Karty procesorowe – zwierają procesor orz co najmniej jedną pamięć

2. Karty z mikroprocesorem – chipowe – zwane również kartami inteligentnymi. Informacje o

karcie zakodowane są na mikroprocesorze, który w porównaniu z paskiem magnetycznym jest znacznie bezpieczniejszym nośnikiem informacji. Mikroprocesor pozwala na znaczne zwiększenie funkcjonalności karty – umożliwia zapisanie większej ilości danych oraz ich modyfikowanie i wgrywanie innych aplikacji, np. lojalnościowych.

1. Karty hybrydowe – łączą cechy wyżej wymienionych produktów (zarówno pasek magnetyczny jak i mikroprocesor) stosowane w okresie dostosowywania terminali sklepowych do obsługi kart wyposażonych w chip

Ze względu na zasięg funkcjonowania karty:

1. Krajowe – adaptowanie wyłącznie w kraju banku – wydawcy

2. Międzynarodowe – akceptowane na całym świecie. Wydawane przez największe organizacje kartowe.

1. Karty lojalnościowe – służą związaniu posiadacza z bankiem lub inna organizacją (np. przez system punktów premiowych za transakcje)

2. Karty wydawane we współpracy z firmami komercyjnymi – logo banku i firmy na karcie

3. Karty wydawane we współpracy z organizacjami klubowymi – w porozumieniu z klubem którego posiadacz jest członkiem

4. Karty wydawane we współpracy z organizacjami społecznymi

ĆWICZENIA 8. 13.11.2012 r.

1. Kanały dystrybucji produktów bankowych

2. Podpis elektroniczny

3. Ryzyko bankowości elektronicznej: phishing, spoofing i sniffing

KANAŁY DYSTRYBUCJI PRODUKTÓW BANKOWYCH

Kanały dystrybucji produktów stanowią najistotniejszą charakterystykę systemu bankowego z

punktu widzenia klientów. Stanowią one „wizytówkę” banków, kreując wizerunek (image) banku nowoczesnego lub konserwatywnego.

O ostatecznym sukcesie dystrybucji produktów bankowych przez poszczególne kanały decyduje nie tylko stopień nowoczesności rozwiązania od strony technicznej, ale także atrakcyjność ofert produktowych przez niego przekazywanych oraz jakość obsługi klientów.

Prowadzenie działalności bankowej wymaga zastosowania różnorodnych technologii określanych

jako kanały dystrybucji produktów (delivery channels). Ich różnorodność determinowana jest m.in.

infrastrukturą techniczną banku i klientów.

Od strony organizacyjnej kanały dystrybucji produktów bankowych można sklasyfikować

następująco:

• kasjersko-dysponencka obsługa w oddziale

• home/corporate banking (usługi telebankingowe poprzez podłączenie komputera klienta do systemu bankowego wykorzystując klasyczne łącza telekomunikacyjne)

• internet banking (usługi telebankingowe poprzez internetowe podłączenie do bankowego serwera internetowego)

• private global banking (usługi telebankingowe poprzez prywatne sieci globalne np. IBM Global Network)

• office banking dla firm (czasem termin ten oznacza corporate banking, ale zwykle jest to rozszerzony zakres usług bankowych – często spersonalizowany, wyspecjalizowany i dedykowany dla poszczególnych klientów, obejmujący np. elektroniczne dyspozycje przelewów międzyklientowskich)

• punkty sprzedaży (points of sale) i kioski multimedialne (obie formy z możliwością obsługi kart płatniczych)

• bank (oddział) wirtualny

• punkty bankowe w centrach handlowych, galeriach, na lotniskach itp.

• tzw. kanały pośrednie, czyli obsługa bankowa za pośrednictwem agentów i partnerów (np. firm ubezpieczeniowych – oferta rachunków emerytalnych, instytucji handlu nieruchomościami – oferty kredytów hipotecznych, biurami podroży itd.)

• mobilni konsultanci, doradcy

TRANSAKCJE ZBLIŻENIOWE

Technologia zbliżeniowa została wykorzystana przez międzynarodowe organizacje płatnicze –
w ramach MasterCard funkcjonuje pod marką PayPass, a w ramach VISA pod marką PayWave. Karty wyposażone są w mikroprocesor oraz antenę radiową umieszczoną wewnątrz karty. W celu dokonania płatności klient zbliża kartę do czytnika, bez konieczności podawania jej sprzedawcy i wkładania do terminala. Komunikacja odbywa się drogą radiową. Główną zaletą kart zbliżeniowych jest wprowadzona przez organizacje kartowe, zasada, że transakcje poniżej określonej kwoty (w Polsce 50 zł, w strefie euro 20 EUR) nie są potwierdzane PIN-em lub podpisem, co znacznie skraca czas ich realizacji.

Mikroprocesory i anteny mogą być także zainstalowane w telefonach komórkowych i gadżetach elektronicznych. W przypadku telefonów na jednym mikroprocesorze instalowana jest karta telekomunikacyjna (karta telefoniczna operatora telekomunikacyjnego umożliwiająca dokonywanie

połączeń telefonicznych i internetowych) oraz aplikacja płatnicza (umożliwiająca dokonywanie płatności zbliżeniowych).

PŁATNOŚCI MOBILNE

Płatności z wykorzystaniem telefonu komórkowego są w Polsce na początkowym etapie rozwoju. Oferują możliwość nabywania towarów i usług przy użyciu telefonów komórkowych na zasadach podobnych jak korzystanie z kart płatniczych. Płatność można zrealizować w sklepach internetowych, jak również w tradycyjnych punktach sprzedaż. W Polsce jako pierwsza płatności mobilne uruchomiła spółka mPay S.A. Do dokonywania płatności wykorzystywane są aplikacje właściwe dla telefonów komórkowych.

E-PRZELEW

Najpopularniejsza metoda płatności bezgotówkowych w handlu internetowym – elektroniczne

polecenie przelewu z rachunku bankowego z dostępem przez Internet. Według danych Związku Banków Polskich dotyczących rozwoju bankowości elektronicznej, w Polsce z bankowości internetowej aktywnie korzysta około 10 mln klientów (minimum 4 transakcje miesięcznie).

Liczba klientów bankowości internetowej stale wzrasta, co będzie zapewne miało również wpływ

na korzystanie z e-przelewów, jako metody płatności za zakupy internetowe. Polskie sklepy akceptują płatności przelewami elektronicznymi w oparciu o bezpośrednią umowę i współpracę z bankiem lub w oparciu o współpracę z firmami pośredniczącymi, które ułatwiają akceptowanie płatności jednocześnie z kilku banków internetowych. Podmiotami tymi są tzw. zintegrowane serwisy płatności internetowych (eplatnosci.pl, Dotpay), a także Krajowa Izba Rozliczeniowa SA, która wprowadziła usługę PayBack.

SERWISY PŁATNOŚCI ONLINE

Innowacyjne usługi płatnicze, przeznaczone do dokonywania transakcji internetowych.

Obsługują one głownie transakcje pomiędzy osobami fizycznymi handlującymi na internetowych

aukcjach, ale także zakupy w sklepach internetowych jak również transakcje peer to peer.

Działalność serwisów płatności online opiera się na (wirtualnych) rachunkach płatniczych, które w innych państwach UE klasyfikowane są prawnie jako rachunki pieniądza elektronicznego, a podmioty świadczące tego rodzaju usługi zobowiązane są do posiadania licencji instytucji pieniądza elektronicznego.

Największym światowym systemem płatności online jest PayPal – wydawca pieniądza elektronicznego, instytucja kredytowa zarejestrowana w Luksemburgu. W Polsce, poza serwisem PayPal istnieją również takie serwisy jak MoneyBookers, PayU, a także prowadzona wspólnie przez PayU i serwis aukcyjny Allegro system Płacę z Allegro.

EBPP

Elektroniczna prezentacja i płatność rachunków (ang. Electronic Bill Presentment and Payment) jest innowacyjną usługą płatniczą związaną z obsługą płatności masowych, dzięki której można

wyeliminować papierowe faktury i rachunki w kontaktach między dostawcą masowych usług a odbiorcami. W Polsce, jako pierwsze usługę tą wprowadziły dwa podmioty – KIR są i Blue Media SA.

Dostawca usług dostarcza klientowi rachunek lub fakturę w postaci elektronicznej i umożliwia płatności w ramach bankowości elektronicznej lub poprzez stronę internetową wierzyciela (w systemie eFaktura). W odróżnieniu od polecenia zapłaty decyduje o tym, kiedy zapłacić za rachunek lub fakturę.

ĆWICZENIA 9. 15.11.2012 r.

1. Działalność banków hipotecznych

2. Definicja kredytu hipotecznego

3. Zabezpieczenie kredytu hipotecznego

4. Odwrócona hipoteka (reverse mortgage)

5. Instrumenty finansowe zabezpieczone hipotecznie

6. Kredyty hipoteczne jako podstawowe źródło finansowania nieruchomości

GENEZA I EWOLUCJA BANKOWOŚC HIPOTECZNEJ

Geneza banków hipotecznych i listów zastawnych sięga greckiej hipoteki, włoskich listów dłużnych niderlandzkich listów kolonialnych. Najważniejsze były jednak wydarzenia na terytoriach Polski, Francji i Niemiec. Zniszczenia wojny siedmioletniej (1756-1763) zrodziły potrzebę wypracowania efektywnego systemu kredytowania odbudowy śląskiej gospodarki rolnej. W 1770 r. powstało Śląskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, którego celem było udzielanie tanich, długoterminowych kredytów dla rolnictwa oraz emitowanie tzw. majątkowych listów zastawnych, zabezpieczonych hipoteką na konkretnych nieruchomościach.

Idea towarzystw kredytowych ziemskich zaowocowała nowymi instytucjami kredytowymi w Dani, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Rumuni i Austrii. Powstały też towarzystwa o charakterze miejskim, finansujące miejskie inwestycje w zakresie nieruchomości.

Intensywny rozwój przemysłu niektórych państw europejskich, a w szczególnie w Anglii, Holandii czy Francji, spowodował że właśnie tam zrodziła się idea finansowania budowy infrastruktury miejskiej i budynków mieszkalnych za pomocą listów zastawnych.

Od początku powstania banków hipotecznych jako banków specjalistycznych ich działalność i dynamiczny rozwój były utrudnione w związku z:

• Silna konkurencją ze strony banków uniwersalnych w zakresie kredytów hipotecznych, ze względu na możliwość większej dywersyfikacji ryzyka przez banki uniwersalne ni banki hipoteczne

• Długotrwałego postępowania hipotecznego. Do czasu uzyskania prawomocnego wpisu hipoteki do księgi wieczystej, kredyt udzielony przez bank hipoteczny nie mógł stanowić podstawy emisji hipotecznych listów zastawnych i , wobec tego, musiał być zrefinansowany z innych źródeł, które ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych bardzo ogranicza

• Nieścisłości ustawy o listach zastawnych i hipotecznych

• Braku współpracy, a nawet konkurowania spółki-matki (bank uniwersalny) ze spółką-córką (bank hipoteczny) w zakresie kredytowania rynku nieruchomości

Pomimo tak istotnych barier rola banków hipotecznych w finansowaniu nieruchomości w Polsce stale rośnie.

Należy przy tym wskazać, że powodzenie banku hipotecznego jako instytucji wyspecjalizowanej w zakresie udzielania długoterminowych zabezpieczonych hipotekami kredytów, które sa refinansowane przez emisję bezpiecznego instrumentu finansowego, jakim jest list zastawny, w dużej mierze zależy od efektywnego nadzoru. Gwarantuje to Nowa Umowa Kapitałowa Bazylea II oraz działania Komisji Nadzoru Finansowego.

BANK HIPOTECZNY

• To bank specjalistyczny tworzony wyłącznie w formie spółki akcyjnej. Do zasad tworzenia, organizacji i działania banków hipotecznych nieuregulowanych w Ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997 roku stosuje się odpowiednio przepisy Prawa bankowego oraz przepisy o Narodowym Banku Polskim.

• Działa on na rynku nieruchomości wykorzystując efekty specjalizacji, innowacji i jakości obsługi. Wykorzystuje też możliwość refinansowania akcji kredytowej listami zastawnymi, chociaż wymaga to zgodnie z Ustawą spełnienia wielu wymogów. Działalność banku hipotecznego jest odzwierciedlona w wielu podstawowych aktach prawnych przez bezpośrednie odesłanie do nich w Ustawie.

• Działalność banku jest skoncentrowana na dwóch podstawowych czynnościach:

  • Udzielaniu kredytów hipotecznych

  • Emisji listów zastawnych

• Prowadzona przez banki hipoteczne działalność jest ściśle powiązania z rynkiem nieruchomości. Nie korzystają one pieniędzy pozyskiwanych od deponentów lecz są wyspecjalizowane w zdobywaniu długoterminowych funduszy poprzez emisję listów zastawnych, których zabezpieczaniem są nieruchomości.

• Bank hipoteczny może być utworzony wyłącznie w postaci spółki akcyjnej, na podstawie zezwolenia KNF wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów.

• Minimalna wysokości kapitału założycielskiego wynosi 5 mln euro.

• Banki hipoteczne mogą powstać poprzez wydzielenie banku hipotecznego z banku uniwersalnego, jego przekształcenie lub poprzez zalotnie banku hipotecznego.

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI BANKU HIPOTECZNEGO

• Udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką

• Udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteka, jeżeli kredytobiorcą, gwarantem lub poręczycielem spłaty kredytu do pełnej wysokości wraz z należnymi odsetkami są podmioty o największej wiarygodności kredytowej: skarb państwa, NBP, itp.

• Nabywane wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz wierzytelności z tytułu kredytów niezabezpieczonych hipoteką

• Emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

  • Udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką

  • Nabywanych wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką

• Emitowanie publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu kredytów

DODATKOWE CZYNNOŚCI BANKU HIPOTECZNEGO

• Przyjmowanie lokat terminowych

• Zaciąganie kredytów i pożyczek

• Emitowanie obligacji

• Przechowywanie papierów wartościowych

• Nabywanie akcji lub udziałów innych podmiotów, których forma prawna zapewnia ograniczenie odpowiedzialności banku hipotecznego di wysokości zainwestowanych środków, jeżeli służy to wykonaniu czynności banku hipotecznego, przy czym ogólna wartość nabywanych akcji i udziałów nie może przekroczyć 10 % wysokości funduszy własnych banku hipotecznego

KREDYT HIPOTECZY

Kredyt udzielany przez banku uniwersalne i hipoteczne na długi czas, z relatywnie niskim oprocentowaniem (niższym niż w innych kredytach, co wynika z niższego stopnia ryzyka kredytowego dzięki stosunkowo dobremu zabezpieczeniu). Jest to forma kredytu mieszkaniowo, w której niezwykle istotnym aspektem jest zabezpieczenie, którym jest hipoteka na nieruchomości.

CECHY KREDYTU HIPOTECZNEGO

1. długi okres spłaty

2. niższe w stosunku do innych kredytów oprocentowanie

3. zabezpieczenie na nieruchomości

4. możliwość sprzedaży wierzytelności hipotecznych na rynku kapitałowym lub za pomocą długoterminowych papierów wartościowych takich jak listy zastawne czy papiery zabezpieczone na hipotekach

RODZAJE KREDYTÓW HIPOTECZNYCH

• Ze względu na formę wypłaty:

  • Gotówkowe – w całości wypłacane w gotówce

  • Bezgotówkowe – wypłacane w formie przelewu na wskazany rachunek

• Ze względu na okres spłaty:

  • Krótkoterminowe – do roku czasu, zwykle z przeznaczeniem na remont mieszkania

  • Średnioterminowe – od roku do 5 lat

  • Długoterminowe – powyżej 5 lat

• Ze względu na walutę kredytu:

  • Złotowe – udzielane i spłacane w złotówkach

  • Walutowe (dewizowe) – udzielane i spłacane w walucie innej niż złoty

  • Denominowane w walucie – występowanie o określoną wielkość kredytu wyrażoną w złotych

• Ze względu na typ rachunku rozliczeniowego:

  • W rachunku kredytowym

  • W rachunku bieżącym (rzadko)

• Ze względu na system spłat:

  • Indeksowane z możliwością odroczenia spłaty części odsetek – spłacana jest częśc odsetek, a reszta jest dopisywana do zadłużenia

  • Z karencją spłaty kapitału przy pełnej obsłudze odsetek (kredyty z „wakacjami kredytowymi”)

  • Z pełną spłatą bieżących odsetek i kapitału

• Ze względu na rodzaj rat:

  • O stałych ratach spłaty

  • O malejących ratach spłaty

• Ze względu na wycenę i zabezpieczanie kredytu:

  • Mieszkaniowe

  • Hipoteczne

  • Na zakup mieszkania lub domu

  • Budowlane

  • Na remont i rozbudowę

RYZYKO W BANKOWOŚĆI HIPOTECZNEJ

• Ryzyko kredytowe

• Ryzyko stopy procentowej

• Ryzyko cen nieruchomości

• Ryzyko kursu walutowego

RYNEK KREDYTÓW MIESZKANIOWYCH:

Czynniki determinujące PODAŻ:

• Źródła finansowania

• Inwestorzy

• Zarządzanie ryzykiem

• Instytucje finansowe w procesie finansowania i transferze rynku

• Regulacja

Czynniki determinujące POPYT:

• Budownictwo: na sprzedaż czynszowo, socjalne

• Instrumenty wsparcia rządowego

• Samorządy, gminy: uzbrajanie terenów, plany zagospodarowania przestrzennego

• Dochody gospodarstw domowych i wzrost PKB

INSTRUMENTY FINANSOWE ZABEZPIECZONE HIPOTEKĄ

Na rynku pierwotnym finansowania nieruchomości – obejmuje on instrumenty, które

bezpośrednio są wykorzystywane do finansowania konkretnej nieruchomości (głownie kredyty mieszkaniowe zabezpieczone hipotecznie).

Na rynku wtórnym finansowania nieruchomości – obejmuje on te instrumenty finansowe,

które są wykorzystywane do pozyskania kapitału finansującego kredyty mieszkaniowe (głownie papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką, które są emitowane przez banki udzielające kredytów mieszkaniowych lub inne podmioty).

Instrument dłużny, którego przepływy pieniężne są zabezpieczone hipotecznie. Instrumenty tego typu mają długi terminy wykupu. Na rynkach finansowych występują dwa rodzaje:

1. List zastawny

2. Papier wartościowy zabezpieczony hipotecznie

LISTY ZASTAWNE

Instrumenty finansowe (z reguły spełniające formalne warunki papieru wartościowego), których elementami są zazwyczaj banki.

Podstawowe cechy:

• Wartość nominalna – wartość, od której nalicza się odsetki i która jest płacona posiadaczowi listu zastawnego w terminie wykupu

• Termin wykupu – termin, po upływie którego spłacane jest zadłużenie

• Oprocentowanie (stopa kuponów) – stopa procentowa określająca wielkość odsetek wypłacanych przez emitenta posiadaczowi obligacji w ustalonych terminach, wyrażona w skali roku

• Terminy płacenia odsetek (z reguły są raz w roku lub raz na pół roku)

Można wyróżnić 2 rodzaje listów zastawnych:

• O stałym oprocentowaniu

• O zmiennym oprocentowaniu

W Polsce emisja listów zastawnych jest uregulowana ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bakach hipotecznych. Według tej ustawy emitentem listu zastawnego może być jedynie bank hipoteczny. Ustawa wyróżnia 2 rodzaje listów zastawnych:

• Hipoteczny list zastawny – papier wartościowy, którego podstawę emisji wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami

• Publiczny list zastawny – papier wartościowy, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu pewnego rodzaju kredytów (wyszczególnione w ustawie)

PAPIERY WARTOŚCIOWE ZABEZPIECZONE HIPOTEKĄ (MBS)

Instrumenty dłużne, które można traktować jako pewnego rodzaju obligacje, będące instrumentem wtórnego rynku finansowania nieruchomości.

Pełnią one istotną rolę w zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej (szczególnie ryzyko wczesnej spłaty, pojawiające się gdy stopy procentowe na rynku spadają) i ryzykiem kredytowym, a oba rodzaje ryzyka występują w przypadku kredytów mieszkaniowych zabezpieczonych hipoteką.

Podstawową różnicą miedzy MBS a listem zastawnym jest to, że kredyty zabezpieczone hipotecznie w przypadku tych drugich klasyfikowane są w bilansie banku jako aktywa, zaś pierwszym przypadku nie są ujmowane.

ODWRÓCONA HIPOTEKA

Połączenie kredytu hipotecznego i renty dożywotniej. Jest to produkt skierowany do osób starszych, pozwalających na stopniowe wycofywanie kapitału z nieruchomości mieszkaniowej bez utraty nad nią kontroli. Najczęściej wykorzystywany jako dodatkowe źródło utrzymania dla osób starszych, które posiadają dom lub mieszkanie oraz niewysokie emerytury.

W ramach odwróconej hipoteki osoba będąc właścicielem nieruchomości, która osiągnęła określony wiek, w ramach której bank udziela kredytu pod zastaw posiadanej nieruchomości. Podobna umowa może być podpisana z zakładem ubezpieczeń.

Zaciągając taką hipotekę należy się liczyć z kosztami: opłata za wycenę nieruchomości, rozpatrzenie wniosku, pierwsza składka ubezpieczeniowa, prowizja początkowa.

Formy wypłat przy hipotece odwróconej:

• Terminowa lub dożywotnia renta

• Jednorazowa wypłata ustalonej kwoty

• Linia kredytowa z ustalonym limitem, z której właściciel nieruchomości może korzystać w ramach potrzeb

• Kombinacja trzech powyższych

KREDYTY HIPOTECZNE JAKO ŹRÓDŁO FINANSOWANIE NIERUCHOMOŚCI

Na rynku kredytu na nieruchomości zauważalny podział, w którym banki komercyjne skupiają się na kredytowaniu inwestycji w nieruchomości realizowane prze osoby fizyczne. Banki hipoteczne koncentrują się na kredytach hipotecznych dla przedsiębiorstw i finansowaniu nieruchomości komercyjnych.

Kredyty hipoteczne stały się instrumentem silnie pobudzającym rozwój rynku nieruchomości i wzrostu aspiracji mieszkaniowych ludności.

Przyczyniło się do tego wykreowanie powszechnie dostępnych dla gospodarstw domowych usług kredytowych, pozwalających za nakup nieruchomości i mieszkań. Szeroko rozumiany rozwój bankowości hipotecznej jest widoczny w większości gospodarek światowych.

ĆWICZENIA 10. 29.11.2012 r.

1. Istota banku inwestycyjnego

2. Inżynieria finansowa w bankowości inwestycyjnej

3. Zarządzanie aktywami we współczesnej bankowości inwestycyjnej

4. Kierunki inwestycji bankowości inwestycyjnej

5. Współczesne światowe tendencje w bankowości inwestycyjnej

GENEZA I EWOLUCJA BANKOWOŚCI INWESTYCYJNEJ

W dotychczasowym rozwoju bankowości inwestycyjnej można wyodrębnić 3 etapy:

1. Od XVIII wieku do 1933r. kiedy to usługi finansowe skancerowane na rynku finansowym pojawiły się samoczynnie. W tym czasie nie funkcjonowały żadne akty prawne regulujące ten rodzaj działalności.

2. Faza związana z obowiązywaniem Glass-Steagal Act (Banking Act), mającym na celu ochronę interesów deponentów przed bankructwami banków nadmiernie angażujących się w transakcje o charakterze spekulacyjnym na rynku kapitałowym. Okres ten trwał do 1999r.

3. Początek tejże fazy to przyjęcie przez Kongres USA w 1999r. ustawy (Gramm-Leach-Bliley Act), która zniosła ograniczenia Glass-Steal Act i umożliwiła bankom komercyjnym świadczenie usług będących od 1933 roku domeną banków inwestycyjnych.

Pierwszych przejawów bańkowości inwestycyjnej można się doszukiwać w XVIII w. w Anglii gdzie wdrażanie nowych rozwiązań z dziedziny mechaniki pozwoliło na wzrost skali produkcji, co w płynęło na umocnienie pozycji ekonomicznej kraju, a w konsekwencji także rozwój obrotami wekslami i udziałami, który wspomagał i napędzał handel.

Kolejnym istotnym wydarzeniem była budowa kolei transkontynentalnej w połowie XIX wieku, co istotnie wpłynęło na gigantyczny wzrost popytu na kapitał i rozwój rynku obligacji.

W historii bankowości inwestycyjnej nie w sposób pominąć udziału giełdy nowojorskiej oraz etapu „gorączki kupowania”, czego efektem było pęknięcie w 1929 roku „bański spekulacyjnej”

BANK INWESTYCYJNY

Ze względu na swoją specyfikę bankowość inwestycyjna jest bardziej ryzykowna niż bankowość tradycyjna. Wynika to ze środowiska, w którym funkcjonują banki inwestycyjne, jakiem jest rynek finansowy. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest jedna zasadnicza prawidłowość – funkcjonowanie w warunkach wysokiego i długoterminowego ryzyka sprawia, że bankowość inwestycyjna jest dużo bardziej zróżnicowana, elastyczna, innowacyjna, a nieraz agresywna.

Zmiany zachodzące na rynku finansowym doprowadziły w krajach anglosaskich do sytuacji, w której usługi bankowości inwestycyjnej zapewniały korporacyjne usługi finansowe, doprowadzając jednocześnie do wykreowania jednej z najbardziej konkurencyjnych branż w gospodarce rynkowej, w porównaniu z bakowością tradycyjną bankowość, co wynika z braku konieczności przestrzegania ścisłych procedur postępowania.

Kolejna różnica pomiędzy bankowością uniwersalną i inwestycyjną wynika z charakteru udziału w transferze funduszy pieniężnych. Banki uniwersalne są zaliczane do pośredników aktywnych, natomiast banki inwestycyjne uczestniczą w transferze w sposób bierny.

Banki tradycyjne, pośrednicząc pomiędzy podmiotami nadwyżkowymi i deficytowymi, kreują nowe instrumenty finansowe (tzw. Pośrednie), podobnie jak fundusze emerytalne, inwestycyjne czy firmy ubezpieczeniowe. Jednakże posiadają one również zdolność do kreowania najbardziej płynnych aktywów, czyli pieniądza bankowego.

Natomiast banki inwestycyjne jako bierny pośrednik w ramach przedmiotu swojej działalności nie emitują nowych instrumentów, a jedynie usprawniają dystrybucję instrumentów bezpośrednio wyemitowanych przez inne podmioty. Ich udział sprowadza się do uczestnictwa w transakcjach na pierwotnym i wtórnym rynku finansowym, w związku z czym nie zrywają bezpośrednich więzi miedzy poszukującymi kapitału, a inwestorami lokującymi swe oszczędności, podczas gdy kredytobiorca nie wie jakie instrumenty finansowe zaoferował bank depozytowo-kredytowy deponentom. Celem przyjmowania przez bank komercyjny środków nie jest ich przeznaczeniem na sfinansowanie konkretnego przedsiębiorstwa, lecz zapewnienie możliwości prowadzenia akcji kredytowej.

Skala wypychania z rynku tradycyjnych depozytów bankowych substytucyjnymi produktami bankowości inwestycyjnej jest wypadkową rosnącej efektywności rynków finansowych. Wynika to z rosnącej świadomości inwestorów istnienia rynku finansowego, jego powszechnej dostępności oraz coraz powszechniej występujących systemów zabezpieczających środki zgromadzone w domach maklerskich, które mają zbliżony poziom gwarancji do oferowanego przez systemy gwarantujące depozyty bankowe.

Banki inwestycyjne mają duże znaczenie przy emisji papierów wartościowych, gdyż emitenci i nabywcy korzystają z ich usług konsultacyjno-doradczych. Pozwala to zredukować koszty informacyjne i transakcyjne w trakcie przenoszenia praw majątkowych. Bank inwestycyjny daje możliwość osiągnięcia korzyści:

• Skali te same informacje mogą być zastosowane w wielu transakcjach i przez wielu klientów

• Zakresu działania równoczesna aktywność w wielu dziedzinach wspiera lub warunkuje zdobywanie informacji, która może być wykorzystana przy wielu transakcjach

Banki inwestycyjne pozwalają także ograniczać asymetrię informacji i związane z nią negatywną selekcję oraz ryzyko nadużycia.

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI BANKU INWESTYCYJNEGO

• Ze względu na charakter wyróżnia się usługi o charakterze:

  • DOCHODOWYM transakcje zawierane na rynku pierwotnym i wtórnym, udzielanie gwarancji, udział w procesie fuzji i przejęć, tworzenie i zarądzanie funduszami inwestycyjnymi

  • WSPOMAGAJĄCYM polegają na świadczeniu usług rozliczeniowych w zakresie transakcji finansowych, działalności badawczej i analitycznej oraz dystrybucji informacji (doradztwo)

CZYNNOŚCI BANKÓW INWESTYCYJNYCH W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM

• Operacje na rynku papierów wartościowych:

  • Pośrednictwo w zakresie:

    • Publicznej emisji papierów wartościowych

    • Prywatnego plasowania emisji

• Działalność na rynku wtórnym:

  • Działalność brokerska

  • Działalność dealerska

• Gwarantowanie emisji (underwriting)

• Zarządzanie aktywami (majątkiem)

  • Zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów oraz własne zaangażowanie kapitałowe

  • Zarządzanie funduszami wspólnego inwestowania:

    • Inwestycyjnymi

    • Emerytalnymi

• Tworzenie i zarządzanie funduszami podwyższonego ryzyka (venture capital)

• Doradztwo i inżynieria finansowa

  • Tworzenie serwisu informacji gospodarczej (koniunktura, rentowność inwestycji, analiza techniczna i fundamentalna)

  • Analiza wykonalności projektów inwestycyjnych

  • Organizacja fuzji i przejęć

  • Przeprowadzenie sekurytyzacji

• Operacje na rynku derywatów

  • Transakcje zabezpieczające przez ryzykiem oraz spekulacje z wykorzystaniem instrumentów pochodnych

INŻYNIERIA FINANSOWA W BANKOWOŚCI INWESTYCYJNEJ

Zagadnienia zaradzania ryzykiem z wykorzystaniem derywatów lub skomplikowanych projektów inwestycyjnych.

Wytworem inżynierii finansowej są innowacje finansowe (instrumenty lub operacje finansowe, których wykorzystanie spowoduje wzrost zamożności inwestora, potencjalnie większy niż zastosowanie innych rozwiązań). Jest to spowodowane:

• Wzrostem zmienności stóp procentowych

• Kryzysem zadłużeniowym początku lat 80.

• Częstymi zmianami przepisów prawa

• Deregulacja przemysłu usług finansowych

• Liberalizacja i wzrostem obrotów a międzynarodowych rynkach finansowych w konsekwencji globalizacji

• Szybką poprawa technicznej infrastruktury banków, w ty elektronizacją obrotu instrumentami finansowymi

ZASTOSOWANIE INŻYNIERII FINANSOWEJ W BANKOWOŚCI INWESTYCYJNEJ

Bankowość inwestycyjna jest zależna od produktów inżynierii finansowej. Powiązanie występuje zarówno w procesie kreacji, jak i późniejszej implementacji i zarządzaniu innowacjami finansowymi przez inżynierów finansowych, zatrudnionych w bankach, firmach asset management, funduszach inwestycyjnych. Często inżynieria finansowa jest również stosowana przez organizmy publiczne: ministerstwa finansów, gospodarki, infrastruktury i agencje rządowe.

Procesy kreacji nie ograniczają się do fazy koncepcji, ale dotyczą również późniejszych emisji. Tym samym inżynieria finansowa jest obecna w codziennej, transakcyjnej pracy bankierów inwestycyjnych.

INŻYNIERIA KAPITAŁÓW WŁANYCH

W inżynierii kapitałów własnych przeprowadzane są operacje na pasywach (kapitałach własnych) spółek. Zatem przemodelowaniu podlegają najbardziej stabilne elementy bilansu, fundamenty korporacji.

Inżynieria kapitałów własnych obejmuje:

• Tworzenie spółek i innych podmiotów gospodarczych, operowania kapitałem docelowym i warunkowym, podnoszenia kapitału

• Emisji akcji, wprowadzania ich do obrotu publicznego

• Fuzji i przejęć

• Rekapitalizacji spółek, zwłaszcza skupu własnych akcji

• Przekształceń podmiotów gospodarczych

• Wycofania spółek z obrotu publicznego

• Likwidowania spółek lub obniżania kapitału akcyjnego

• Operacji na naturze akcji: podział akcji, obniżanie/podwyższanie wartości akcji

INŻYNIERIA ZADŁUŻENIA

Inżynieria zadłużenia obejmuje cały zestaw technik i instrumentów służących do zastosowania innowacyjnych rozwiązań z zakresu kreacji i zarządzania zobowiązaniami, ze szczególnym uwzględnieniem średnio- i długoterminowego zadłużenia podmiotów rynkowych.

W praktyce inżynieria zadłużenia obejmuje 5 kategorii rozwiązań:

1. Inkorporację wierzytelności w papierach dłużnych, czyli emisję różnego rodzaju obligacji oraz bonów skarbowych i nie skarbowych listów zastawnych, certyfikatów depozytowych, itp. Ważną rolę odgrywają techniki sekurytyzacji

2. Konwersję zadłużenia na akcje, udziały lub na inwestycje

3. Finansowania zagranicznego: zarówno poprzez kredytowanie typu syndykatowego, jak również emisję euro obligacji, euro not średnioterminowych, a także poprzez systemowe rozwiązanie problematyki zadłużenia publicznego drogą konwersji dawnych kredytów zagranicznych na obligacje

4. Finansowania poprzez leasing: operacyjny, kapitałowy i szczególne formy jak leasing zwroty, tendencyjny, itp.

5. Finansowania obrotu wierzytelnościami: factoring, forfaiting, handel długami

INZYNIERIA ZARZADZANIA RYZYKIEM I FINANSOWANIA HYBRYDOWEGO

Inżynieria zarządzania ryzykiem i finansowania hybrydowego powstała w konsekwencji rozwoju nowych rodzajów ryzyka i tworzenia złożonych instrumentów finansowych (finansowanie hybrydowe).

INŻYNIERIA KANAŁÓW DYSTRYBUCJI

Inżynieria kanałów dystrybucji obejmuje kwestie optymalizacji procesów dystrybucji produktów i usług finansowych.

Obejmuje:

• Innowacje technologiczne: nowoczesne systemy rozliczeniowe, karty płatnicze i bankomaty, finanse elektroniczne, bankowość internetową, mobilną i telewizyjną;

• Innowacje z zakresu sil i technik sprzedażowych: private banking, nowoczesne niebankowe pośrednictwo kredytowe i finansowe, bancassurance, zagadnienie ‘odpośredniczenia”

ZARZĄDZANIE AKTYWAMI WE WSPÓŁCZESNEJ BANKOWOŚCI INWESTYCYJNEJ

Zarządzanie aktywami (zarządzanie portfelem, zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, asset management) to powierzenie wyspecjalizowanemu podmiotowi wolnych środków pieniężnych w zarządzanie. Głównym celem jest osiągnięcie stóp zwrotu wyższych od ustalonego poziomu odniesienia (benchmark).

Menedżer zarządzający aktywami musi przede wszystkim poznać potrzeby inwestora i jego ograniczenia. Na tej podstawie tworzona jest odpowiednia strategia inwestycyjna, która uwzględnia także sytuację na rynku kapitałowym. Po analizie istniejących uwarunkowań, dotyczących zarówno klienta, jak i rynku finansowego, konstruowany jest portfel. Proces zarządzania aktywami obejmuje także stałą analizę osiąganych wyników i korygowanie zawartości portfela.

Podmioty oferujące w Polsce usługi zarządzania aktywami oferują standardowe oraz zindywidualizowane portfele papierów wartościowych. Te drugie przeznaczone są głównie dla klientów instytucjonalnych, zaś minimalne środki niezbędne do uruchomienia usługi zawierają się, w zależności od spółek zarządzających oraz obranej strategii inwestycyjnej, w przedziale 2-5 mln zł.

W przypadku portfeli standardowych kwota ta wynosi od 0,1 do 0,5 mln zł. Portfele różnią się poziomem oczekiwanej stopy zwrotu oraz zyskiem inwestycyjnym. Najczęściej istnienie wybór pomiędzy kilkoma portfelami standardowymi, których skład ewoluuje od znacznego (blisko 100%) udziału dłużnych papierów wartościowych, Az do portfeli akcyjnych.

Odrębną odmianą portfeli standardowych jest portfel ślepy, przeznaczony dla osób które z racji pełnionych funkcji nie powinny nabywać określonych walorów.

Portfele, w których znajdują się papiery wartościowe, można podzielić na:

• Portfele papierów dłużnych

• Portfele rynku pieniężnego

• Portfele obligacyjne

• Portfele zrównoważone (udział papierów dłużnych oscyluje wokół 50%)

• Portfele akcyjne

• Portfele timingowi (udział dłużnych papierów wartościowych waha się od 0 % do 100%, zależnie od przewidywanej przez zarządzającego koniunktury giełdowej)

KIERUNKI INWESYTCJI BANKOWOŚCI INWESYTYCJNEJ

Można wyróżnić 2 kierunki inwestycji bankowości inwestycyjnej:

• Inwestycje klasyczne:

  • Papiery wartościowe (krótkoterminowe i długoterminowe papiery dłużne oraz na rynku akcji)

  • Instrumenty rynku walutowego

  • Instrumenty pochodne

  • Towary

  • Fundusze inwestycyjne

    • Produkty rolne

    • Metale

    • Energia

    • Limity wielkości produkcji lub emisji zanieczyszczeń

  • Inwestycje alternatywne

• Inwestycje alternatywne to inwestycje, które nie mieszczą się w kategoriach szeroko rozumianych tradycyjnych form inwestowania. Są to inwestycje w :

• Fundusze hedingowe

• Private equity

• Fundusze venture capital

• Produkty w nieruchomości

• Konta zarządzane (CTA) funkcjonujące na rynkach walutowych i terminowych

• Dzieła sztuki

• Przedmioty kolekcjonerskie

• Aktywa infrastrukturalne

• Produkcja filmów

Wspólną cechą inwestycji alternatywnych jest relatywnie mała zależność cen aktywów alternatywnych od sytuacji na rynkach publicznych. Inwestycje alternatywne nie podążają za obserwowanymi trendami rynku.

WSPÓŁCZESNE ŚWIATOWE TENDENCJE W BANKOWOŚCI INWESTYCYJNEJ

W wyniku kryzysu inwestorzy zaczęli inwestować głównie bezpieczne aktywa:

• fundusze dłużne, przede wszystkim typu prime, tj. inwestujące w papiery renomowanych emitentów skarbowych i korporacyjnych z państw rozwiniętych

• obligacje i bony skarbowe największych państw zachodnich, zwłaszcza USA

• krótko- i średnioterminowe obligacje korporacyjne renomowanych emitentów

• metale szlachetne, zwłaszcza złoto

• krótkoterminowe lokaty w renomowanych bankach

• transakcje typy repo na papierach dłużnych renomowanych emitentów

Zaś bardziej ryzykowne formy były wybierane wybiórczo:

• emisje praw poboru akcje restrukturyzowanych spółek

• obligacje preferencyjne banków

• akcje spółek chińskich

• obligacje wysokodochodowe ze znacznymi spreadami

• wybrane akcje przecenionych dużych spółek telekomunikacyjnych, infrastrukturalnych, farmaceutycznych i dóbr szybkozbywalnych

• wybrane surowce i towary rolne

NAJBARDZIEJ SPEKTAKULARNE TRANSAKCJE POD WZGLĘDEM WYLICYTOWANEJ KWOTY I STOPY ZWROTU

• C. Monet „Lilie wodne” sprzedane w 1960 roku na 50 000 USD, w 1999 roku uzyskało cenę 22,5 mln USD, co daje średnioroczną stopę zwrotu około 17 % (stopa zwrotu z indeksu S&P wyniosła 12,5%)

• P. Picasso „Starzec” sprzedany w 1991 roku za 9 350 USD, w 1993 roku uzyskał cenę 22 300 USD, co daje średnioroczną stopę zwrotu około 64%)

ĆWICZENIA 11. 06.12.2012 r.

1. Bankowość spółdzielcza w systemie bankowym – specyfikacja działalności banków spółdzielczych

2. Rozwiązania organizacyjne i strategie spółdzielczych grup bankowych

3. Działalność unii kredytowych w Polsce

BANK SPÓŁDZIELCZY – DEFINICJA

„Bank spółdzielczy jest spółdzielnia, do której, w zakresie nie regulowanym w niniejszej ustawie oraz w ustawie – Prawo bankowe, mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 16 września 1982r. – Prawo spółdzielcze”.

SPÓŁDZIELNIA

Spółdzielnia jest osobą prawną o cechach pośrednich między zrzeszeniem osób a spółką kapitałową prawa handlowego.

Zawiera element korporacyjny (zrzeszenie osób) i gospodarczy (posiadanie kapitału udziałowego i prowadzenie działalności gospodarczej).

BANK SPÓŁDZIELCZY

• Bank spółdzielczy łączy w sobie zrzeszenie osób i przedsiębiorstwo bankowe.

• Jest to spółdzielnia, która zagwarantowała i prowadzi przedsiębiorstwo bankowe.

• Bankowość spółdzielcza to główny kanał dystrybucji środków pomocowych państwa kierowanych do sektora rolniczego. Ta szczególna rola „Partnera finansowego” jest ważna nie tylko dla rolnictwa, ale również dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, osób fizycznych oraz jednostek samorządu terytorialnego.

BANKI SPÓŁDZIELCZE W EUROPIE – UJĘCIE HISTORYCZNE

Prekursorami bankowość spółdzielczej w Europie byli Herman Schulze-Delitzsch i Fryderyk Raiffeisen. Stworzyli oni po raz pierwszy formy i zasady działania spółdzielni kredytowych. Schulze założył pierwsze spółdzielnie kredytowe w 1849r., natomiast F. Raiffeisen w 1864r. Według tych zasad rozwijały się i działały spółdzielnie kredytowe w Europie i w innych częściach świata. Banki Raiffeisen [prowadziły działalność na terenach wiejskich. Udzielały one pożyczek dla rolników w celu sfinansowanie produkcji rolniczej członków spółdzielni.

Banki spółdzielcze Schultzego funkcjonowały na terenach małych miast. W miarę rozwoju gospodarki rynkowej stały się ono mało atrakcyjne z punktu widzenia oferowanych produktów i usług bankowych. W konsekwencji większość struktur bankowości spółdzielczej według zasad Schulzego upadła lub została przejęta przez banki spółdzielcze Raiffeisena.

BANKI SPÓŁDZIELCZE OBECNIE

Obecnie działające banki spółdzielcze w Unii Europejskiej prowadzą dość zróżnicowaną działalność zarówno na rynku usług bankowych, jak i w ramach utworzonych wewnątrz struktur organizacyjnych. W poszczególnych krajach europejskich ukształtowały się różnice w organizacji i zasadach funkcjonowania struktur bankowości spółdzielczej, wynikające z przepisów i uregulowań prawych obowiązujących w tych krajach, jak i obranej przez właścicieli i kierownictwo strategii działania na rynku.

Bankowość spółdzielcza w EU stanowi istotną formę organizacji rynku finansowego. Największe znaczenie odgrywa na w Niemczech, Austrii, we Francji i w Holandii.

ZASADY DZIAŁANIA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

• Brak dokonywania podziału nadwyżki finansowej i pozostawienie wygospodarowanych środków do dyspozycji spółdzielni.

• Udzielanie kredytów wyłącznie udziałowcom (obecnie usługi te świadczone są dla wszystkich klientów).

• Dobrowolność udziału i aktywnej działalności w wybieranych władzach banku lokalnego.

CECHY BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

• Znajomość i bliski kontakt z klientami

• Duża liczba placówek bankowych

• Lokalizacja – głównie w środowisku wiejskim i małych miastach

• Tradycja – wieloletni okres obecności banków na rynku

• Ograniczony teren działania banków lokalnych

• Klienci – głównie rolnicy i osoby związane z działalnością rolniczą

• Forma prawna – spółdzielnia

• Misja banku – celem jest nie tylko osiąganie zysku, lecz także działalność na rzecz członków banku

• Jedność i spójność oraz silna integracja i konsolidacja sektora spółdzielczego

• Trwała strategia rynkowa grup spółdzielczych, ograniczająca wewnętrzną konkurencję

• Maksymalizowanie efektów skali w prowadzonej działalności bankowej

CEL DZIAŁANIA BANKÓW SPÓŁDZIELNCZYCH

Głównym motywem nie jest generowanie zysków i wartości, lecz zaspokajanie potrzeb członków (banków spółdzielczych, a także potrzeb spółdzielcze działają zwykle na terenach powiatu). Z tego względu przyjęło się odróżniać banki spółdzielcze i komercyjne (czyli nastawione na zysk). W praktyce banki spółdzielcze także muszą generować zyski, by móc zapewnić sobie stabilne funkcjonowanie oraz ewentualnie rozwój.

ZWIĄZKI I FEDERACJE BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

W ramach struktur organizacyjnych bankowości spółdzielczej w Unii Europejskiej prowadzą działalność różnego rodzaju związki i federacje, które wspierają te struktury. Pełnią one rolę reprezentantów i interesów zrzeszonych banków spółdzielczych, prowadzą szkolenia, koordynują działalność społeczno-samorządową, w niektórych przypadkach spełniają funkcję rewizyjną. Ponadto związki i federacje dbają o zachowanie wewnętrznej spójności całej grupy. Służą one jako forum dyskusyjne dla omawianych zagadnień oraz kwestii spornych.

Związki i federacje nie prowadzą działalności bankowej. Przykładem prężnie działających związków spółdzielczych są:

• Federation Nationale du Credit Agricole we Francji

• Confederation Nationale du Credit Mutuel we Francji

• Bundersverband der Deutschen Volksbanken und Raiffaisenbanken w Niemczech

• Asociacion Espanola de Cajas Rurales w Hiszpanii

• Federazione Italiana delle Banche di Credito Cooperativo we Włoszech

• Krajowy Związek Banków Spółdzielczych w Polsce

STRUKTURA ORGANIZACYJNA BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH

Wspólną cechą dla wszystkich europejskich systemów bankowości spółdzielczej jest organizacja, która występuje w formie:

• Struktury dwuszczeblowej – w skład której wchodzą banki lokalne i bank krajowy

• Struktury trójszczeblowej – obejmującej banki lokalne, banki regionalne i bank krajowy

Trójszczeblowa organizacja grup bankowości spółdzielczej występuje m.in. w Austrii, we Francji, Włoszech, i w Szwecji, natomiast dwuszczeblowa w Holandii. System niemiecki stanowi połączenie obu rozwiązań, a funkcjonująca tam struktura organizacyjna bankowości spółdzielczej nazywana jest struktura mieszaną.

STRUKTURA TRÓJSZCZEBLOWA – BANKI LOKALNE

Banki lokalne mają niezależność w określeniu swojej polityki działania.

Zarówno pracownicy banku, jak i członkowie (udziałowcy) poprzez realizację swoich potrzeb i twórczych pomysłów tworzą podstawowy zakres i formę funkcjonowania banku oraz określają dalsze perspektywy jego rozwoju.

STRUKTURA TRÓJSZCZEBLOWA – BANKI REGIONALNE

Podstawowym czynnikiem, który przyczynił się do utworzenia banków regionalnych była w głównej mierze potrzeba, aby jednostki te działały jako ogniwa rozliczeń między bankami lokalnymi a bankiem krajowym. W strukturze bankowości spółdzielczej krajów Unii Europejskiej są one spółdzielniami kredytowymi lub spółkami akcyjnymi.

Do podstawowych cech charakterystycznych banków regionalnych zaliczamy:

• wyodrębnienie terytorialne,

• gospodarowanie funduszami regionu,

• kontrolowanie zrzeszonych banków lokalnych,

• występowanie w charakterze głównego udziałowca banku krajowego,

• prowadzenie działalności pomocowej dla banków lokalnych.

W wielu strukturach bankowości spółdzielczej krajów Unii Europejskiej obserwuje się od

kilku lat tendencję do ograniczania liczby samodzielnie funkcjonujących banków regionalnych lub też, jak to ma miejsce w Niemczech, do eliminowania pośredniego poziomu struktury organizacyjnej. W wielu przypadkach istnienie tego rodzaju instytucji szczebla pośredniego podnosi koszty funkcjonowania całej grupy bankowej. Bardzo często zakres i forma działalności banku regionalnego pokrywa się z działalnością banku krajowego. Funkcjonowanie banków regionalnych w strukturach europejskich wynika w dużym stopniu z uwarunkowań historycznych i dotychczas pozytywnych wyników współpracy z bankami spółdzielczymi.

STRUKTURA TRÓJSZCZEBLOWA – BANKI KRAJOWE

W zdecydowanej większości struktur bankowości spółdzielczej w krajach UE występują jednostki bankowe określane mianem centralnych instytucji finansowych (banków krajowych) bez względu na zakres działania, formę i liczebność pozostałych poziomów struktury organizacyjnej.

Rolę i znaczenie banków krajowych w strukturach organizacyjnych należy rozpatrywać z punktu widzenia ich funkcji:

• Centralnych jednostek w grupie bankowości spółdzielczej

• Samodzielnych podmiotów bankowych, które prowadzą działalności na rynku

• Usług finansowych

W europejskich systemach bankowości spółdzielczej banki krajowe spełniają funkcje naczelnej instytucji. Nie wpływają one ujemnie na niezależność lokalnych spółdzielni kredytowych i innych podmiotów struktury w zakresie prowadzonej działalności.

Do głównych zadań europejskich banków krajowych zaliczamy pośrednie i bezpośrednie wspieranie banków spółdzielczych poprzez:

• Przejmowanie od nich nadwyżek finansowych

• Realizowanie operacji zagranicznych

• Prowadzenie centralnych operacji rozliczeniowych

• Udostępnianie środków finansowych bankom lokalnym i regionalnym

Ponadto banki krajowe sektora spółdzielczego prowadza własną, niezależną działalność bankową, koncentrującą się na obsłudze dużych przedsiębiorstw i instytucji o zasięgu ogólnokrajowym. W tym obszarze nie konkurują one z lokalnymi spółdzielniami kredytowymi.

JEDNOSTKI NIEBANKOWE W RAMACH SYSTEMÓW BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ

W europejskich systemach bankowości spółdzielczej oprócz banków lokalnych, regionalnych i banku krajowego prowadzą działalność różne instytucje oraz firmy wspomagające w zakresie ubezpieczeń, leasingu, pośrednictwa w handlu nieruchomościami oraz informatyki. Działalność ta stanowi podstawę sprawnego funkcjonowania całego systemu i wzajemnego uzupełniania się w ramach jednej grupy. Świadczone różnorodne usługi i oferowane produkty stanowią odpowiedź na potrzeby i oczekiwania klientów. Obecne działania i zakres oferty produktowo-usługowej znacznie wykraczają poza typową działalność bankową.

Prowadzenie działalności przez jednostki niebankowe w ramach systemów bankowości spółdzielczej wynika z kilku przesłanek.:

1. Same banki lokalne nie były by w stanie samodzielnie opracowywać i wprowadzać usług, na które zgłaszają zapotrzebowanie ich klienci. Nawet jeśliby były one realizowane przez banki lokalne, to nie były by to usługi na odpowiednim poziomie technologicznym, o konkurencyjnej jakości, co jest podstawą osiągania sukcesu.

2. Działania takie pozwalają na osiągnięcie efektu skali, czyli możliwości oferowania różnego rodzaju usług i produktów po konkurencyjnej cenie, gdyż koszty z nimi związane są dzielone na wszystkie jednostki grupy bankowej, a nie ponoszone przez pojedyncze jednostki

Systemy bankowości spółdzielczej w Europie od kilku lat ewolucją w kierunku stworzenia grup o uniwersalnym charakterze zarówno pod względem struktury obsługiwanych klientów, jak i oferty produktowo-usługowej.

ZASDY OBOWIĄZUJĄCE W SYSTEMIE BANKOWOŚCI SPÓŁDZIELCZEJ W UE

1. Zasada subsydiarności – polega na uzupełnieniu potrzeb banków niższego szczebla przez banki wyższego szczebla. Jeżeli spółdzielcze nie są w stanie zaspokoić potrzeb swoich klientów, to ich obsługę przejmuje bank regionalny lub bank krajowy.

Tworzenie wokół banków krajowych konsorcja finansowo-bankowe z licznymi wyspecjalizowanymi przedsiębiorstwami są efektem realizacji kompleksowej i wszechstronnej strategii obsługi klienta przez sektor spółdzielczy. Zasadę subsydiarności należy rozumieć dwojako. Z jednej strony, subsydiarność ma spowodować zaspokojenie określonych, operacyjnych potrzeb kas rolniczych poprzez przeniesienie usług i konkretnych działań na wyspecjalizowane struktury, które działają jako subsydiarne, muszą respektować zasadniczy obszar działania kas rolniczych, tworzących system

1. Zasada regionalizacji – wyklucza wewnętrzną konkurencję zarówno w pionowym, jak i poziomym układzie struktury. Terytorialność można określić jako zdolność i niezbywalne prawo do działania na własnym obszarze, przy zachowaniu pełnej niezależności prawnej i ekonomicznej.

Zasada regionalizacji dotyczy głównie banków lokalnych. Ograniczenie obszaru działanie ma na celu przede wszystkim wyeliminowanie wewnętrznej konkurencji między bankami. Ponadto banki lokalne nie mogą na obcym terenie prowadzić działalności reklamowej, marketingowej, zachęcającej do korzystania z ich usług.

1. Zasada solidarności – nakłada obowiązek udzielania pomocy przez banki, funkcjonującej w ramach jednej grupy innych bankom z różnych szczebli struktury organizacyjnej.

Solidarność przewija się w różnych aspektach, ale najbardziej wyraźną form przybiera w tworzeniu wspólnych funduszy gwarancyjnych, umacniających wypłacalność grupy. Zatem deponenci banków spółdzielczych są chronieni przez całą strukturę zrzeszeniową bankowości spółdzielczej. System solidarnościowy jest jednym z podstawowych elementów wzrostu bezpieczeństwa banków. Wpłacanie środków pieniężnych na fundusz solidarnościowy banki spółdzielcze postrzegają jako czynnik zwiększający konkurencyjność i bezpieczeństwo funkcjonowania całego sektora.

1. Zasada współdziałania w obrębie grupy – pojęcie grupy odnosi się do kas lokalnych banków regionalnych, jako podstawowych elementów struktur organizacyjnych. Jedną z największych zalet współdziałania w grupie jest prowadzenie działalności przez wszystkie zrzeszone podmioty zgodnie z przyjętą strategią działania, określaną w umowie zrzeszeniowej. Zaletą współpracy banków w ramach zrzeszenia jest m.in. sterowanie płynnością finansową, wspólne opracowanie strategii marketingowej, planowanie i tworzenie budżetu, zarządzanie ryzykiem i polityką kredytową oraz kształcenie i doskonalenie kadr.

2. Zasada decentralizacji zarządzania wewnątrz struktury – najogólniej można ją określić jako pozostawienie kompetencji bieżącego zarządzania poszczególnym jednostkom bankowym.

ĆWICZENIA 12. 20.12.2012 r.

1. Koncepcja private banking

2. Kryteria segmentacji klientów

3. Współczesna oferta private banking – jej zakres i charakter

4. Znaczenie private banking w Polsce i na świecie

CHARAKTERYSTYKA PRIVATE BANKING

Private banking jest spersonalizowaną oraz kompleksową formą świadczenia usług bankowych dedykowanych dla najzamożniejszych klientów banku. Najczęściej do tej grupy zalicza się osoby fizyczne posiadające płynne aktywa na poziomie minimum 1 mln USD lub ich równowartość w innych walutach. Klienci spełniający ten warunek określani są mianem High Net Worth Indviduals (HNWI). Należy podkreślić, iż w praktyce wybrane banki mogą stosować równe kryteria, niejednokrotnie podnosząc wymaganą wartość płynnych aktywów.

Kluczem do sukcesu w private banking są relacje na płaszczyźnie klient – bank, a co za tym idzie klient – doradca. Fundamentem takiej współpracy jest wzajemne zaufanie, budowanie pierwszego kontaktu, pierwszej rozmowy, bardzo często telefonicznej. Do zadań doradcy należy m.in. profilowanie klienta, tzn. badanie jego preferencji, dopasowanie oferty do zindywidualizowanych potrzeb oraz bieżące monitorowanie portfela inwestycyjnego. Jest to szczególnie istotne z perspektywy długoterminowej współpracy z klientem.

Elementem wyróżniającym private banking jest również szeroka oferta produktowa. Najzamożniejsi klienci banków mają dostęp do wyspecjalizowanych produktów, pozwalających zarabiać na różnych klasach aktywów. Oferta ta jest często limitowana, a kryterium dostępności stanowi np. posiadamy kapitał lub okres subskrypcji. Należy p[odkreślić, iż klienci private banking mają często możliwość inwestowania w produkty wielu banków czy instytucji finansowych, co jeszcze bardziej podkreśla rolę doradcy w procesie budowania efektywnego portfela inwestycyjnego.

Stopień zadowolenia klienta z oferowanej kompleksowej obsługi wpływa na jego lojalność do marki. Jest ona m.in. pochodną oceny współpracy z dedykowanym doradcą i wizerunku samej instytucji, a także pozycji instytucji finansowej na tle całego sektora. Osoby należące do grupy HNWI przy wyborze banku najczęściej kierują się kwestiami bezpieczeństwa powierzonych środków.

SEGMENTACJA NAJZAMOŻNIEJSZYCH KLIENTÓW

Jednym z głównych celów funkcjonowania private banking jest maksymalizacja zadowolenia najzamożniejszych klientów banku poprzez zaspokajania ich potrzeb w zakresie świadczenia kompleksowej obsługi bankowej. Jest to możliwe dzięki segmentacji klientów, pozwalającej na przyjęciu określonych kryteriów, które w konsekwencji pozwolą podzielić społeczność HNWI na jeszcze mniejsze grupy (segmenty). Proces ten ma zagwarantować większą koncentrację na poszczególnych klientach, dzięki czemu współprac będzie mieć charakter bardziej zindywidualizowany.

Ustalenie kryteriów obowiązujących przy dokonaniu segmentacji klientów private banking należy do samych banków czy sferze instytucji finansowych, w związku z czym nie można mówić o jakiejkolwiek ich standaryzacji w skali całego sektora finansowego.

Funkcjonujące w literaturze przedmiotu segmentacje klientów private banking mogą zwierać Iną terminologię od przedstawionej. Przykładowo, niekiedy grupa Ultra HNWI określana jest mianem Super Rich, natomiast osoby należące do społeczności Very HNWI nazywane są Extremly wealthy.

Zaspokajanie potrzeb klienta nie jest jedyną przesłanką przeprowadzenia segmentacji. Obsługa osób fizycznych spełniających obowiązujące kryteria kapitałowe przynosi określone przychody dla banków. Tym samym dokonanie podziału grupy HNWI na podgrupy pozwana efektywniej zaplanować zarówno bieżącą jak i przyszłą współpracę z kinetami. Jest to istotne zwłaszcza z perspektywy realizacji planów sprzedażowych przez doradców i zatrudniającą ich instytucję finansową. Jak wskazuje raport PricewaterhouseCoopers, najważniejsze przychodzi banki uzyskiwały obsługując klientów należących do grupy HNWI, posiadających aktywa na poziomie od 1 mln USD do 5 mln USD.

W Polsce, zgodnie z szacunkami KPHG, około 50 tys. osób należy zaliczyć do grona bogatych (statusem tym mogą pochwalić się klienci posiadający płynne aktywa przekraczające 1 mln USD oraz osiągający miesięczny dochód brutto większy od 20 tys. PLN). Najwięcej milionerów rozlicza się z urzędem skarbowym w województwie mazowieckim.

USŁUGA PRIVATE BANKING W POLSCE

Obsługa private banking jest stosunkowo nową ofertą na polskim rynku. Oferowana jest osobom, które posiadają określoną kwotę aktywów lub dochodów (kryteria różnią się w zależności od banków). Tacy klienci mogą liczyć na szczególne korzyści: lepsze oprocentowanie lokat, dostęp do zamkniętych funduszy inwestycyjnych, kredyty na specjalnych warunkach, produkty ustrukturyzowane, itp.

Dodatkowo banki starają się pogłębić wrażenie wyjątkowości poprzez prestiżowe karty debetowe, zniżki na luksusowe towary i zaproszenia na elitarne imprezy. Oczywiście słowa „prestiż”, „luksus” i „elitarność” mogą oznaczać co innego dla różnych osób, niemniej chodzi w tym przypadku w danie klientowi poczucia uprzywilejowania.

W przekazie marketingowym, towarzyszącym usługom private banking (foldery, reklamy, strony WWW) jeszcze silniej niż oferta produktowa i prestiż podkreślane są aspekty związane z jakością obsługi klienta:

• Ponadprzeciętna jakość obsługi klienta (pokoje zapewniające komfort, dyskrecję, znakomite podejście do wymagającego klienta)

• Indywidualne traktowanie każdego klienta (koncentracja na diagnozie indywidualnych potrzeb, zaprojektowanie adekwatnych rozwiązać)

• Kompleksowe doradztwo na najwyższym poziomie (osobisty doradca, długofalowa relacja oparta na zaufaniu)

BANKOWOŚĆ PRYWATNA „STAREGO TYPU”

Tradycyjne banki prywatne mają długą, około 300-letnią tradycję, słyną z rygorystycznych procedur i obsługi najbardziej prestiżowych klientów.

Za centrum bankowości prywatnej dotychczas uznawana była Szwajcaria, na którą przypadło około jednej trzeciej prywatnych zasobów oddanych w zarządzanie (assets under management). Tam też powstało najwięcej tradycyjnych banków prywatnych, zorganizowanych w formie spółek prywatnych z nieograniczoną odpowiedzialnością (private partnership). Wprawdzie pod względem skali operacji banki te nie mogą równać się z departamentami bankowości prywatnej dużych banków komercyjnych, ale uważane się za elitę w zakresie private banking. Ich funkcjonowanie poddane jest ostrym rygorom prawnym, polegającym m.in. na obowiązku zachowania nazwy oraz kontynuacji zarządzania przez co najmniej jednego ze wspólników. Odrębne standardy dotyczą procedur przyjmowania i obsługi klientów, wyglądu bankierów, pomieszczeń bankowych oraz reklamy.

NOWOCZESNA BANKOWOŚĆ PRYWATNA

Odpowiedzią dużych banków na zmieniająca się strukturę demograficzną bogactwa jest nowoczesna bankowość prywatna, realizowana przez wydzielone departamenty private banking banków macierzystych lub przez oddzielnie tworzone wyspecjalizowane instytucje finansowe. Duże banki komercyjne stosują nieco inną strategię segmentacyjną niż tradycyjne banki prywatne. Koncentrują się na najnowszej warstwie bogatych klientów, czyli na przedsiębiorcach i inwestorach. Zidentyfikowane zostały nowe potrzeby segmentu zamożnych klientów, a mianowicie:

• Zapotrzebowanie na dostęp do raportów i analiz

• Potrzeba bezpośredniego działania kontaktu ze specjalistami bankowości inwestycyjnej

• Szybkości działania

• Możliwości kontaktu elektronicznego

Nowoczesna bankowość prywatna kładzie nacisk na specjalizację w dziedzinie inwestowania i zarządzania aktywami, a także na najnowszą technologię oraz międzynarodowy zasięg działania.

Komunikacja marketingowa banków prywatnych podporządkowana jest zasadzie Money, talks, wealth whispers. W praktyce oznacza to minimum działań reklamowych oraz minimum informacji przekazywanych na zewnątrz. Banki same docierają do swoich klientów i kontaktują się z nimi poprzez organizowanie imprez sponsorowanych, imprez zamkniętych, rekomendacji innych klientów, itp.

OFERTA PRIVATE BANKING

Oferta private banking na ogół obejmuje:

• Prowadzenie rachunków bankowych

• Wydawanie kart płatniczych

• Przyjmowanie depozytów

• Udzielanie kredytów

• Zakup na zlecenie papierów wartościowych na rynku kapitałowym i pieniężnym

• Zakup tytułów uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych

• Operacje walutowe

• Zakup instrumentów pochodnych

• Operacje ubezpieczeniowe

• Programy emerytalne

• Doradztwo finansowe, ubezpieczeniowe i podatkowe

• Usługi z zakresu asset management

• Wynajem skrytek sejfowych

Oferta private banking może obejmować również inne pozycje, dostosowane do indywidualnych potrzeb klienta, przy czym warunki, a jakich zawierane są transakcje, na ogół są negocjowane.

					Specjaliści asset management
					Specjaliści rynku kapitałowego
KLIENT		doradca private banking			Specjaliści – analizy i doradztwo kredytowe
					Makler
					Specjaliści rynków walutowych
					Specjaliści podatkowi

ĆWICZENIA 13. 20.12.2012 r.

1. Definicja bancassurance

2. Przesłanki oraz zakres współpracy banków i towarzystw ubezpieczeniowych

3. Formy współpracy banków i towarzystw ubezpieczeniowych

4. Bancassurance w Polsce

CHARAKTERYSTYKI BANCASSURANCE – DEFINICJE TERMINU BANCASSURANCE

TERMINY POWIĄZANE Z BANCASSURANCE

ALLFINANZ – powiązania o charakterze zarówno podmiotowym, jak i przedmiotowym, zachodzące pomiędy wszelkimi instytucjami rynku finansowego

ASSURFINANCE – powiązania o charakterze zarówno podmiotowym jak i przedmiotowym, zachodzące pomiędzy firmami ubezpieczeniowymi a innymi podmiotami sektora finansowego

ASSURBANKING – strategia działania podejmowana przez towarzystwa ubezpieczeń i banki obejmująca następujące rodzaje powiązań pomiędzy tymi instytucjami:

• powiązania o charakterze podmiotowym, w których stroną dominującą jest firma ubezpieczeniowa

• powiązania o charakterze przedmiotowym, przy realizacji których towarzystwo angażuje swoje kanały dystrybucji sprzedaży lub promocji produktów bankowych

HISTORIA BANCASSURANCE

Pierwsze grupy bankowo-ubezpieczeniowe powstały pod koniec lat sześćdziesiątych na terenie Wielkiej Brytanii oraz Francji. Do pionierów w formowaniu instytucji bancassurance należały w Wielkiej Brytanii Trustee Savings Bank, Lioyds Bank i Barclays Bank, a we Francji Credit Agricole. Wszystkie te podmioty cechuje to, że w pierwszym okresie działalności i koncentrowały się wyłącznie na rynku ubezpieczeń na życie. Odniesione sukcesy na tym rynku były zaś bodźcem do oferowania większej ilości zróżnicowanych produktów ubezpieczeniowych. Obecnie wyżej wymieniowe banki oferują ubezpieczenia na życie, majątkowe i samochodowe.

Początek bacassurance w Polsce przypada na lata 90 XX wieku, kiedy to AIG podjęło współpracę z Bankiem Pekao (niepowodzenie ze względu na niski poziom popytu na produkty ubezpieczeniowe). W roku 1993 w bardzo ograniczonym zakresie działania rozpoczął BZ WBK wraz z Commercial Union. Kolejne próby realizacji koncepcji bancassurance pojawiły się w Polsce w 1999 roku, kiedy wspólną ofertę przedstawiły Pekao i Allianz, Bank BPH i Ergo Hestia oraz BGŻ i AIG. Jednak przełomowym momentem dla Polski były lata 2001-2003, kiedy to Kredyt Bank i TUiR WARTA stworzyły grupę kapitałową KBC. W tym okresie również największe polskie towarzystwo ubezpieczeniowe PZU nawiązało współpracę z bankiem Millenium i bankiem PKO BP.

GENEZA WSPÓŁPRACY BANKÓW Z UBEZPICZYCIELAMI

Źródłem zmian jest coraz częściej odczuwana w społeczeństwach rozwiniętych potrzebna oszczędzania na przyszłość. Niewydolne państwowe systemy rent i emerytur uświadomiły potrzebę zabezpieczenia na przyszłość najmniej na dwa sposoby: poprzez ustawowe ubezpieczenia praz zabezpieczenie prywatne – z reguły w formie ubezpieczenia na życie. W efekcie dążenia do prywatnego zabezpieczenia, sektor bankowy utracił dużą część lokowanych nadwyżek finansowych w większości krajów negatywnie wpływa na rentowność banków komercyjnych. W celu odwrócenia tej tendencji banki zaczęły podejmować decyzje w rozszerzeniu działalności między innymi poprzez oferowanie usług ubezpieczeniowych.

Zauważalny od kilku lat wzrost popytu na ubezpieczenia emerytalne stanowi dla banków dogodną możliwość zdobycia wolność środków pieniężnych o charakterze długoterminowym oraz odwrócenie niekorzystnej tendencji utraty udziału w rynku usług finansowych.

Bancassuance jest odpowiedzią na trendy w sektorze europejskich instytucji finansowych:

• dostosowanie struktury instytucji finansowych do oferowanych klientom usług i produktów

• wchodzenie na rynek usług finansowych instytucji poza bankowych

• dążenie do świadczenia wszystkich usług przez jedną instytucję

• rozwój bezpośrednich kanałów dystrybucji usług finansowych

PRZESŁANKI ROZWOJU BANCASSURANCE

Przesłankami rozwoju bancassurance są:

1. Spadek rentowności banków i zakładów ubezpieczeń – poszukiwanie korzystkach kanałów dystrybucji zapewniających atrakcyjne przychody prowizyjne (bank), przychody z przypisu składki (zakład ubezpieczeń)

2. Potrzeba wzrostu konkurencyjności poprzez rozszerzanie ofert produktów

3. Procesy globalizacyjne i konsolidacyjne, których konsekwencją jest tworzenie uniwersalnych grup kapitałowych

4. Potencjał wzrostowy sektora ubezpieczeniowego

5. Potrzeba dywersyfikacji źródeł przychodów

6. Wzrost zamożności społeczeństwa poszukującego atrakcyjnych form lokowania nadwyżek finansowych

7. Chęć efektywnego wykorzystania bez klientów do sprzedaży krzyżowej (cross-sell) i do sprzedaży produktów (up-sell)

8. Konkurencja cenowa wyrażająca się w chęci oferowania produktów atrakcyjnych cenowo dla klienta

9. Rosnące potrzeby klientów związane z wygodą przeprowadzenia transakcji finansowych w jednym miejscu, w trybie ciągłym, przy maksymalnie uproszczonych wymaganiach formalnych

10. Dążenie do efektu synergii

FORMY BUDOWY DZIAŁALNOŚCI BANCASSURANCE PRZEZ BANK

Wyróżnia się następujące formy budowy działalności bancassurance przez bank:

1. Bezkapitałowe – zachowujące niezależność podmiotów względem siebie (porozumienia o współpracy np. dostęp do bazy klientów, porozumienie dystrybucyjne – bank jako pośrednik firmy ubezpieczeniowej), w Polsce zdecydowana większość, współpraca w ramach jednej grupy finansowej, jednak większość stanowią powiązania poza wspólną grupą finansową

2. Kapitałowe – przejęcie przez instytucję bankową mniejszościowych udziałów zakładu ubezpieczeń – jako lokata kapitałowa banku, inwestycja kapitału przez bank

W kapitałowej formie współpracy wyróżnić można:

1. Związek bankowo-ubezpieczeniowy w drodze powołania nowej instytucji ubezpieczeniowej

   1. joint venture – równy układ kapitałowy obu instytucji finansowych, który daje korzyści polegające na wspólnym wsparciu kapitałowym i ograniczeniu ryzyka strat,

   2. de novo – założenie nowej instytucji ubezpieczeniowej przez bank w ramach własnych struktur i zasobów

2. Fuzje i przejęcia:

   1. przejęcie przez bank większościowych udziałów zakładu ubezpieczeń – w tym przypadku produkty bankowo-ubezpieczeniowe dostarczane sa bezpośrednio w placówkach bankowych lub dodatkowo przez wykorzystanie ubezpieczeniowych kanałów dystrybucji

   2. związek bankowo – ubezpieczeniowy o wzajemnych udziałach kapitałowych, który polega na stworzeniu grupy bankowo-ubezpieczeniowej o wzajemnych udziałach kapitałowych, z przepływem kadry menadżerskiej, prowadzącej wspólne interesy i mające wspólny cel

CELE BANCASSURANCE

Poprzez łączenie działalności bankowej z ubezpieczeniową można zrealizować następujące cele:

• osiągnąć efekt synergii, w którym można wyróżnić trzy poziomy:

1. poziom operacyjny, cechy:

   • większa sprzedaż przy stałych kosztach operacyjnych i kosztach dystrybucji (tzw. koncepcja allfinanz – wszystkie usługi pod jednym dachem)

2. poziom taktyczny synergii:

   • wspólna kompania reklamowa

   • ułatwione kompania reklamowa

   • ułatwione dotarcie do klienta

   • zintegrowany monitoring sytuacji finansowej klienta

   • optymalizacja korzyści współpracy z klientem,

3. poziom strategiczny synergii:

   • współpraca w zakresie skoordynowanej gospodarki kapitałowo-pieniężnej

   • współpraca rynkowa: łączenie potencjałów banku i towarzystwa ubezpieczeniowego oraz podmiotów zależnych; zintegrowana polityka wobec klienta

• zdywersyfikować źródła przychodów

• zdobyć nowe kanały dystrybucji

• lepiej wykorzystywać specjalistów (możliwe przenoszenie ich wraz z zapotrzebowaniem na określone usługi w ramach grupy bankowo-ubezpieczeniowej)

• oferować pakiet usług oraz skrócić czas na opracowywanie nowych produktów

• podnieść wskaźniki rentowności i kapitału

• pozyskać nowych klientów i wzmocnić pozycję konkurencyjną

MODELE STRATEGICZNE WSPÓŁPRACY W RAMACH BANASSURANCE

ĆWICZENIA 14. 03.01.2013 r.

1. Ryzyko w działalności banku – podstawowe definicje, rodzaje ryzyka, przyczyny występowania

   • Rodzaje ryzyka w działalności banku

   • Ryzyko w obszarze operacyjnym – definicja i rodzaje

   • Ryzyko w obszarze finansowym – definicje i rodzaje

   • Ryzyko kredytowe

   • Ryzyko walutowe

   • Ryzyko stopy procentowej

   • Ryzyko płynności

2. Sposoby zarządzania ryzykiem w działalności banku

   • Zarządzanie ryzykiem kredytowym

   • Zarządzanie ryzykiem walutowym

   • Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej

   • Zarządzanie ryzykiem płynności

RYZYKO

Ryzyko to zagrożenie nieosiągnięcia zamierzonych celów. Dla banku oznacza zmniejszenie potencjalnych zysków, utratę płynności, wiarygodności, zmniejszenie kapitału własnego, trudności finansowe, a w krańcowym przypadku bankructwo. Ryzyko jest równoznaczne z wystąpieniem zdarzeń oddziałujących negatywnie na sytuację banku.

RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ

W działalności banku występują dwa rodzaje ryzyka:

• Ryzyko w obszarze finansowym (ryzyko typowo bankowe, o zasadniczym znaczeniu przy

zarządzaniu ryzykiem w działalności bankowej)

• Ryzyko w obszarze techniczno-organizacyjnym (ryzyko operacyjne).

PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA RYZYKA W DZIAŁALNOŚCI BANKU

Zwiększanie się ryzyka w działalności bankowej i niepewność na międzynarodowych rynkach finansowych, powodują też tendencje na międzynarodowych rynkach finansowych występujące od połowy lat siedemdziesiątych:

• liberalizacja (celowe znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych, która rozszerzyła działalność banków i innych instytucji finansowych, także z zagranicy),

• integracja ekonomiczna gospodarek (wynika z dążeń do integracji i międzynarodowego podziału pracy również w sektorze finansowym),

• postęp techniczny (rozwój informatyki, telekomunikacji),

• globalizacja rynków finansowych (polega na integracji narodowych i międzynarodowych rynków finansowych),

• sekurytyzacja (zabezpieczenie należności papierami wartościowymi),

• zmiana struktury klientów banku,

• rozwój nowych rodzajów transakcji banku.

RYZYKO W OBSZARZE FINANSOWYM

1. Ryzyko płynności – ryzyko przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank.

2. Ryzyko wyniku – niebezpieczeństwo nieosiągnięcia przez bank założonego wyniku. Można wyróżnić:

   1. Ryzyko związane z partnerem transakcji (ryzyko niewypłacalności dłużnika banku, ryzyko podmiotowe, ryzyko adresowe lub ryzyko bonitetu) – występuje na skutek częściowej lub całkowitej straty wynikającej z nie wywiązania się ze swoich obowiązków przez partnera transakcji lub pogorszenia jego standingu. Należą do niego ryzyko kredytowe (Ryzyko kredytowe – kredytobiorca nie zwraca w całości lub części w ustalonym terminie przypadających spłat rat kredytowych), ryzyko straty z tytułu spadku wartości dłużnych papierów wartościowych (akcji, udziałów), ryzyko straty z tytułu niewypłacalności dywidendy.

   2. Ryzyko rynkowe (ryzyko cenowe) – jego przyczyną jest niekorzystne dla banku kształtowanie się stop procentowych, kursów walut i kursów akcji. Należą do niego ryzyko stopy procentowej, ryzyko walutowe, ryzyko spadku cen metali szlachetnych i ryzyko rynkowe spadku kursu akcji.

RYZYKO W OBSZARZE OPERACYJNYM

1. Ryzyko stopy procentowej – niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnych zmian stop procentowych.

2. Ryzyko strategiczne – ryzyko wpływające na długookresową zdolność konkurencyjną banku. Zwraca się przy tym uwagę przede wszystkim na ryzyko związane ze strukturą właścicieli (akcjonariuszy) banku i jego zarząd.

3. Ryzyko systemowe – niebezpieczeństwo przenoszenia się kryzysu finansowego z jednego kraju do drugiego, spowodowane rosnącą współzależnością systemów finansowych.

4. Ryzyko związane z transakcjami instrumentami pochodnymi – ryzyko związane z ich złożonością i kompleksowością oraz trudnością w ocenie ryzyka, występowaniem efektu dźwigni.

5. Ryzyko o charakterze personalnym – związane z pracownikami.

6. Ryzyko o charakterze organizacyjnym – związane z obszarami organizacji i zarządzania bankiem (np. niewłaściwa struktura organizacyjna).

7. Ryzyko o charakterze rzeczowo-technicznym – wynikające z posiadanego przez bank wyposażenia technicznego i możliwości przeprowadzania operacji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania.

8. Ryzyko relacji ze środowiskiem biznesowym – wynikające z relacji z klientami.

9. Ryzyko materialne i losowe – wynikające z możliwości wystąpienia niekorzystnych zjawisk przyrodniczych, naturalnych.

   1. Ryzyko z tytułu odpowiedzialności banku.

   2. Ryzyko związane z obrotem płatniczym.

   3. Ryzyko zniszczenia majątku banku na skutek klęsk żywiołowych lub kradzieży.

   4. Ryzyko zakłóceń w systemie elektronicznym.

PRZECIWDZIAŁANIE RYZYKU

Wobec problemu negatywnych skutków występowania ryzyka istotne jest wypracowanie w banku skutecznych metod sterowania nim. W praktyce można mówić o dwóch rodzajach działań:

• Aktywna strategia przeciwdziałania ryzykom:

  • unikanie ryzyka

  • zmniejszanie ryzyka

  • przenoszenie ryzyka

  • dywersyfikacja ryzyka

• Działania pasywne – mają na celu maksymalne zmniejszenie wpływu negatywnych zjawisk na sytuację banku.

RYZYKO PŁYNNOŚCI

Płynność jest jednym z najistotniejszych aspektów działalności każdego banku i oznacza zdolność do terminowego regulowania zobowiązań finansowych, a także postawienia do dyspozycji kredytobiorców kwot w wysokości i terminie określonych umowami.

Płynność banku zapewniona jest przez posiadane środki pieniężne oraz możliwość zamiany składników majątkowych na zobowiązania.

Problem płynności finansowej banku jest ściśle związany z ich działalnością aktywną i pasywną. Po stronie aktywów istotną pozycję stanowią np. udzielanie kredytów, a po stronie pasywów przyjmowane depozyty. Wyróżniamy 2 kategorie:

• Bieżąca - oznacza utrzymywanie zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań finansowych banku

• Strukturalna – celem jest kształtowanie właściwej struktury bilansu gwarantującą utrzymanie właściwego stopnia płynności

PRZYCZYNY ZAGROŻENIA UTRATĄ PŁYNNOŚCI

• Wewnętrzne:

  • Istotne rozbieżności między terminami zapadalności aktywów i wymagalności pasywów;

  • Niewłaściwa jakość zabezpieczeń kredytowych;

  • Brak w strukturze aktywów składników łatwych do upłynnienia;

  • Nieefektywny system rozliczeń wewnątrz i międzybankowych.

• Zewnętrzne:

  • Wahania stop procentowych na rynku;

  • Zmiany kursów walutowych;

  • Wahania poziomu inflacji;

  • Niekorzystne trendy makroekonomiczne (np. wzrostu bezrobocia);

  • Polityka banku centralnego dotycząca kształtowania pieniądza;

  • Nieoczekiwane wycofywanie pieniądza przez deponentów.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PŁYNNOŚCI

• Zewnętrzne normy płynności – ustalane przez krajowe organy nadzorcze, poziomem określany przez stosunek płynnych aktywów do wymagalnych pasywów dla okresu trzymiesięcznego wynosi:

  • > 0,9 – płynność dobra

  • 0,7 – 0,9 – płynność średnia

  • < 0,7 – płynność zła

Niektórzy zaliczają również rezerwę obowiązkową, gdyż podwyższenie stopy rezerw zmniejsza płynność, obniżenie stopy zwiększa płynność.

• Wewnętrzne limity płynności – banki powinny opracować system limitów dostosowanych do ich specyfiki (lokalizacja, oferta, kliencie, stopa aktywności w rynkach finansowych), obejmujący m.in.:

  • Limity niedopasowania aktywów i pasywów w poszczególnych przedziałach czasowych;

  • Stan aktywów wysoko płynnych zapewniających ciągłą zdolność do regulowania zobowiązań;

  • Stan aktywów płynnych w walutach obcych;

  • Limit dużego depozytu ustalony w kwocie lub w relacji do depozytów ogółem gwarantujący ich dywersyfikację;

  • Limit lokat przyjmowanych od innych banków, określone w wycenie bilansowej.

OCENA RYZYKA UTRATY PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ BANKU

$$wskaznik\ plynnosci:\ \frac{plynne\ aktywa}{aktywa\ ogolem} \times 100\ $$

Wskaźnik udziału płynnych aktywów w ogólnej ich sumie jest podstawową miarą płynności banku.
Jego minimalna wartość powinna wynosić ok. 10%.

RYZYKO WALUTOWE

Ryzyko walutowe można określić jako niebezpieczeństwo pogorszenia się wyniku finansowego banku wskutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Ryzyko to związane jest zatem ze zmianami kursów poszczególnych walut na rynku międzynarodowym i powstaje w momencie niekorzystnego ukształtowania się relacji między dwoma walutami, w szczególności między walutą krajową a zagraniczną.

W szerszym ujęciu ryzyko walutowe obejmuje:

1. Ryzyko kraju, na które składa się ryzyko konwersji (ograniczenia w zakresie wymiany walut spowodowanych decyzjami administracyjnymi danego kraju) oraz ryzyko transferu (ograniczenie lub zakaz przepływów pieniężnych na mocy decyzji władz kraju).

2. Ryzyko nierealizowania transakcji – niebezpieczeństwo niewywiązania się partnera z zobowiązań.

W praktyce można wyróżnić trzy kategorie ryzyka walutowego:

1. Ryzyko ekonomiczne (strategiczne) – niebezpieczeństwo obniżenia się wyniku finansowego wskutek zmian wielkości oczekiwanych strumieni pieniężnych, co spowodowane jest wahaniami kursów (a te z kolei są spowodowane zmieniającymi się zjawiskami ekonomicznymi).

2. Ryzyko przeliczenia (transakcji) – powstaje gdy w kolejnych okresach sprawozdawczych następuje zmiana wartości aktywów i pasywów banku denominowanych w rożnych walutach.

3. Ryzyko transakcyjne. – związane z wystąpieniem transakcji, w której dochodzi do fizycznej zamiany jednej waluty na drugą

Pozycja walutowa banku to zestawienie należności w walutach obcych bez względu na termin ich

realizacji. Może mieć formę:

• Pozycji domkniętej (zrównoważonej, zamkniętej) – gdy wartość należności i zobowiązań banku w walutach obcych są sobie równe (aktywa = pasywa).

• Pozycji otwartej – niedopasowanie ilości aktywów i pasywów banku w walutach obcych. Może przybrać wariant:

  • Pozycji długiej (dodatniej) – suma wszystkich wpływów w określonej walucie (należności) jest większa od sumy wszystkich zobowiązań.

  • Pozycji krótkiej (ujemnej) – niedobór posiadanych środków w aktywach w danej walucie w stosunku do zobowiązań w tej walucie.

• Ryzyko kursowe walutowe dotyczy pozycji waluty otwartej.

• Jeżeli bank posiada pozycję długą w danej walucie (aktywa > pasywa), to:

  • W przypadku wzrostu kursu danej waluty obcej w stosunku do krajowej wystąpi zysk dewizowy;

  • Gdy nastąpi spadek kursu waluty obcej w stosunku do krajowej.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM WALUTOWYM

W celu zabezpieczenia przed ryzykiem walutowym możliwy jest wybór strategii, polegających na:

1. Dążeniu do całkowitego zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym poprzez zamknięcie otwartych pozycji walutowych; strategia ta może być stosowana przy sporadycznie przeprowadzanych transakcjach walutowych, przy których można liczyć, że straty na jednych mogą być pokryte zyskami z innych kontraktów.

2. Rezygnacji z zabezpieczenia; przy tej strategii wychodzi się z założenia, że różnica między stratami i zyskami kursowymi będzie niższa niż koszty zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym, a zabezpieczenie się oznacza również rezygnację z ewentualnych szans, wynikających z korzystnego kształtowania się kursu.

3. Kombinacja obu strategii, polegająca na dążeniu do częściowego zabezpieczenia, które może dotyczyć pojedynczych transakcji, określonych walut lub terminów; wymaga to podjęcia decyzji dotyczących stopnia zabezpieczenia, która uzależniona jest od oczekiwanego trendu kształtowania się kursu i ewentualnych korzyści.

Do przedsięwzięć ograniczających ryzyko walutowe należą:

• Wyznaczanie odpowiednich limitów wewnętrznych banku

• Zawieranie tradycyjnych transakcji dewizowych kasowych i terminowych

  • Tradycyjne transakcje dewizowe terminowe, do których zalicza się transakcje typu outright i tradycyjne dewizowe transakcje swapowe

  • Transakcje terminowe zaliczane do pochodnych instytucji finansowych, do których należą walutowe futur es, transakcje walutowe forward, swapowe i opcje walutowe

• Zawieranie transakcji tylko w walucie krajowej

• Klauzule kursowe

• Uzyskanie gwarancji kursowych od agend rządowych

• Wykupienie odpowiedniej polisy w towarzystwie ubezpieczeniowym

• Zabezpieczenie się przed rynkiem walutowym za pomocą nowych instrumentów finansowych

pozycja w danej walucie	kierunek zmiany kursu danej waluty obcej do krajowej
	wzrost kursu
długa	ZYSK
krótka	STRATA

WSKAŹNIK HERFINDAHLA-HIRSCHMANA

$$H = \sum_{i = 1}^{n}{k_{i}}^{2}$$

k_i – oznacza udział akcji określonej kategorii (i) kredytów w całym portfelu kredytowym

n – liczba kategorii dla określonego kryterium

ZADANIE:

branża	udział w portfelu bankowym
	A
1	Chemia
2	Motoryzacja
3	Budownictwo
4	Handel
5	Elektronika

A:

10²+30²+30²+20²+10² = 100 + 900 + 400 + 100 = 2400 = 0,24

B:

20²+20²+40²+10²+10² = 400 + 400 + 1600 + 100 + 100 = 2600 = 0,26