Technologia Postaci Leków WYK

2013-09-03

Temat: Niezgodności recepturowe w lekach płynnych

Niezgodności:

• Niezgodności nazywają się inaczej interakcjami.

• Nas będą interesować niezgodności w fazie farmaceutycznej czyli wtedy kiedy lek sporządzamy.

• Interakcje powstają miedzy innymi dlatego, że środki lecznicze są aktywne chemicznie, dzięki tej aktywności wykazują działanie terapeutyczne ale też mogą zachodzić reakcje w czasie sporządzania leku.

• Farmaceuta powinien przewidzieć interakcje, zapobiec ich ponowieniu się i zmodyfikować receptę tak aby lek był możliwy do wykonania.

Definicja interakcji:

Interakcje w fazie farmaceutycznej zwane inaczej niezgodnościami recepturowymi są to nieprzewidziane przez autora recepty czyli niezamierzone zmiany cech fizycznych , chemicznych lub farmakodynamicznych leku, które zachodzą przy sporządzaniu leku recepturowego. Interakcje dotyczą właśności wyglądu leku.

Są wynikiem albo błędnego zapisu składu leku recepturowego i wynikają z braku znajomości chemii przez lekarza albo są wynikiem błędnego wykonania, zastosowanie złej techniki sporządzania i wynikają wówczas z braku wiedzy i umiejętności farmaceuty.

Interakcje mogą się pojawić w czasie wykonywania leku. Taka zmiana występuje od razu, nie otrzymujemy pożądanej, właściwej postaci leku.

Interakcja może się pojawić w czasie przechowywania (po pewnym czasie) . Jest to tak zwana interakcja ukryta.

Interakcja może się pojawić gdy lek został wydany pacjentowi.

Niezgodności mogą także dotyczyć zmiany w działaniu leku czyli jest zmiana wartości terapeutycznej. Te zmiany są na ogół niezauważalne gołym okiem. Przykłądem jest mieszanka pepsynowa źle wykonana.

Objawy niezgodności:

• Tworzenie się trudno rozpuszczalnych osadów,

  • po zmieszaniu płynnych składników, zamiast przezroczystego roztworu otrzymany mętny płyn z osadem

  • np. zmieszanie spirytusu kamforowego z wodą

• Rozdział płynów na dwie fazy

  • Np. nie da się zmieszać wody z olejem bez emulgtortem

• Zmiana barwy

  • Np. żółknięcie, fioletowienia

  • Np. krople do nosa zawierające roztwór adrenaliny z dodatkiem lanoliny jako emulgatora

Zmiany mogą być

• Widoczne

• Niewidoczne

• Ukryte

• Pozorne

  • Może wynikać ze złej techniki wukonaia leku – najczęściej spotykana niezgodność

Lek recepturowy zawierający niezgodny składnik lub składniki

• może wbyć całkowicie lub częściowo rozłożony

• może być formie utrudniającej lub uniemożliwiające aplikowanie

• może być formie utrudniającej lub uniemożliwiające dawkowanie

Przyczyną interakcji mogą być

• substancje recepturowe jako takie

• substancje pomocnicze, np. rozpuszczalniki, emulgatory, środki konserwujące

• opakowania

• czynniki atmosferyczne, wilgotność, światło

Niezgodności mogą mieć charakter

• jakościowy

  • tzn. zachodzą przy pewnych stosunkach ilościowych, powyżej pewnych krytycznych stężeń

• ilościowy

Podział niezgodności

• fizyczne

• chemiczne

Niezgodności fizyczne

• polegają na zmianach fizycznych gdy składniki leku nie wchodzą w reakcje chemiczne

• dotyczą konsystencji, stanu skupienia, rozpuszczalności albo zaniku właściwości lecznicych na skutek absop rpcji (np. na gumowych korkach)

Niezgodności chemiczne

• to większość niezgodności recepturowych

• polegają na wytrącaniu środka leczniczego w postaci osady

• mogą polegać na rozłożeniu leku

• może postać trucizna

Niezgodności fizyczne

• ciecze nie mieszające się ze sobą

  • woda, olej, etanol

  • olej rycynowy i olej rzepakowy różnie mieszją sieze spirytusem

    • rzepakowy miesza się ze spirytusem 70%

    • rycynowy miesza się tylko ze spirytusem 90%

  • mentowal

    • 25-30% roztwór mentolu w estrze metylowym kwasu walerianowego

    • Mentowal nie miesza się z wodą

    • Nie miesza się z roztworami etanolowymi (nalewki)

    • Dobrze miesza się z 96% etanolem

  • Wodny roztwór adrenaliny

    • Adrenalina nie rozpuszcza się w parafinie płynnej

    • Mimo dużej lepkości parafiny, mimo wstrząsania butelki, nie otrzymujemy jednolitej cieczy

    • Do parafiny trzeba dodać wosku białego w ilości 1%

    • Wówczas jednolite rozproszenie adrenaliny w parafinie płynnej utrzymuje się przez kilka dni

    • Często lekarze w recepcie przepisują lanolinę jako emulgator w ilości 1%, ale tutaj lanolina jest nieodpowiednia gdyż zawira nadtlenki rozkładające adrenalinę i krople do nosa nabierją rózowo-fioletowego zabarwienia

  • Olej rzepakowy 10g, woda wapienna 10g, riwanol 0,1 g

    • Riwanol rozpuścić w wodzie wapiennej i zmieszać z olejem rzepakowym aby powstałą emulsja

    • Ale po dodaniu riwanolu ( to jest mleczan) wytrąci się osad mleczanu wapnia i nie uda się zemulgować wody z olejem

    • Otrzymujemy wytrącony mleczan wapnia, et akrydynę wytrąconą, wodę i olej

• Przekroczona rozpuszczalność i/lub środek leczniczy nie rozpuszcza się w rozpuszczalniku

  • Środek leczniczy nie rozpuszcza się w rozpuszczalniku

    • np. mentol, kamfora w wodzie

  • Środek leczniczy nie rozpuszcza się w przepisanej objętości rozpuszczalnika

    • Rozpuszczalność kwasu bornego w wodzie (maksymalne stężenie 3%)

    • Maksymalnie kwas borny rozpuszcza się 1:25 w zimnej wodzie

    • We wrzącej wodzie kwas borny rozpuszcza się 1:3

    • Kwas borny lepiej rozpuszcza się w glicerynie niż w wodzie imożemy sporządzić 5% roztwory kwasu bornego w glicerynie

  • Mentol

    • Słabo rozpuszcza się glicerynie

    • Nie rozpuszcza się w wodzie

    • Rozpuszczasiędobrze w etanolu

    • Żeby sporządzić lek wg przepisu

      • Mentol 0,1g

      • Gliceryna 10g

      • M.f.s.

      • Należy najpierw mentol rozpuścic w etanolu. Roztwór etanolwy mentolu zmieszać z gliceryną. Zmniejszyć ilośc gliceryny o użyty etanol

  • Kamfora

    • Nie rozpuszcza się w wodzie

    • Ze spiritusu kamforowego po rozcieńczeniu wodą wytrąca się kamfora

    • Kamfora pozostaje rozpuszczona w spirytusie gdy jego moc nie jest mniejsza niż 40%

Jod

• Nie rozpuszcza się w wodzie

• Bardzo słabo rozpuszcza się w glicerynie (1:80)

• Rozpuszczalność w glicerynie 1:80

• Sporządzają wodne lub glicerynowe roztwory jodu rozpuszczamy go najpierw w stężonym roztworze jodku potasu i uzupełniamy wodą lub gliceryną do przepisanej objętości

Przykład

Rp.

Jodi 1,0

Kalii Iodidi 4,0

Glicerynum ad 50

Wziąć niewielką ilośc wody (od siebie) maks. 4 g wody bo b.dobrze rozpuszcza sięw odzie. W tym roztworze rozpuszczamy jod i uzupełniamy gliceryną do 50

Kwas salicylowy

• W oleju rzepakowym 1:70

• Woleju rycynowym 1:10

• Sporządzają c oliwkę salicylową , olej podgrzewamy na łaźni wodnej a następnie rozpuszczamy w nim kwas salicylowy

• W wodzie rozpuszcza się słabo 1:450

• Łatwo rozpuszcza się w spirytusie

• Nie rozpuszcza się w parafinie i oleju lnianym

Wodorwęglan sodu

• Nie rozpuszcza się w parafinie

• Rozpuszcza się w glicerynie

Benzokaina

• Nie rozpuszcza się w glicerynie

• Rozpuszcza się w spirytusie w proporcji 1:8

• Nie rozpuszcza się w wodzie

• W środowisku zasadowym ulega hydrolizie (rozkładowi)

Hydrokortyzon

• W 96% etanolu rozpuszcza się 1:40

• Nie rozpuszcza się w etanolu 70%

Siarczan neomycyny

• Nie rozpuszcza się w etanolu

• Dobrze rozpuszcza się w wodzie

• Neomycyna z alkoholem tworzy oleistą ciecz przylegająca do dna naczynia

Ichtiol

• Rozpuszcza się w zimnej wodzie

• Nie rozpuszcza się w spirytusie

Luminal

• Może być jako kwas lub jako sół sodowa

• Jako kwas nie rozpuszcza się wodzie

• Luminal sodowy dobrze rozpuszcza się w wodzie

• Zamieniają luminal formę nierozpuszczalną na formę rozpuszczalną należy ilość środka niezbędną do sporządzenia recepty policzyć z masy cząsteczkowej

Fosoforan kodeiny

• Nie rozpuszcza się w kroplach anyżowych

• Fosforan kodeiny musimy zamienić na czystą kodeiną jeżeli mamy w jednym leku z kroplami anyżowymi

Rozpuszczalniki

Parafina

• Rozpuszcza się mentol

• Nie rozpuszcza się

  • rezorcyna

  • Rezorcyna

  • Protargol

  • Wodorowęglan sodu

Jeżeli mamy w jednym leku parafinę i rezorcyne i riwanol to rezorcynę i riwanol rozcieramy w moździerzy i zawieszamy w parafinie dodają 1% wosku białego jako emulgatora. Nie dodawać lanoliny jako emulgatora gdyż powoduje ciemnie nie rezorcyny.

Protalgol należy zawiesić w niewielkiej ilości wody. Dopiero potem dodją wodku białego 1% naley połączyć z parafiną.

Gliceryna

• Rozpuszcza się

  • Wodorowęglan sodu na gorąco

  • Tetra boran sodu na gorąco

  • Kwas borny na gorąco

• Nie rozpuszcza się

  • Jod

  • Kamfora

  • Benzokaina

Wysolenie

• Wysoleniu ulegają koloidowe preparaty srebra

• Obecność elektrolitów zmniejsza rozpuszczalność ciał krystalicznych w roztworach i powoduje koagulację roztworów koloidalnych

• Koagulacja przebiega stopniowo

  • Najpierw się pojawia opalizacja

  • Potem pojawia się mętnienie

  • Na końcu wytrąca się osad

• Koagulacja obniża aktywność przeciwbakteryjną koloidów albo całkowicie ją unieczynnia

• roztworów koloidalnych nie należy łączyć

  • z roztworem siarczanu cynku,

  • z roztworem soli fizjologicznej

  • z 3% roztworem kwasy bornego

  • z roztworami alkaloidowymi

• aby sporządzić roztwory izotoniczne koloidów , preparaty srebra można łączyć z 1,6% azotanu potasu, albo z 5% roztworem glukozy

• najłatwiej wysoleniu ulega protargol, częściowo stabilny koralgol, najbardziej odporna na wysolenie jest targezyna