AKTYWNOSC ZAWODOWA ludności uzależniona jest m.in. od wieku, płci i wykształcenia. W Polsce 1999 roku aktywni zawodowo stanowili 44,3% ogółu ludności kraju (17,2 mln osób), a 57,1% ludności w wieku ponad 15 lat. Wyraźna jest tendencja spadkowa tego współczynnika. Jest on u nas niższy niż w większości krajów europejskich. Struktura zawodowa w Polsce zmienia się i jest odbiciem przemian zachodzących w gospodarce narodowej kraju. Wyraźny jest spadek pracujących w rolnictwie i leśnictwie. Od 1950 roku udział pracujących w tym dziale gospodarki zmniejszył się z ok.54% do 27,3% w roku 1998. Jest to efektem wielu przemian, które dokonywały się na wsi i w mieście, ale jednak ma duży udział w strukturze pracujących. Nieco mniejszy jest w przemyśle- 22,9%. W ostatnich latach udział pracujących zmniejszył się pod wpływem recesji gospodarczej i ograniczeń zatrudnienia. Struktura zawodowa ludności jest także bardzo zróżnicowana w ujęciu przestrzennym. Duży udział poza rolnictwem jest charakterystyczny dla województw wysoko zurbanizowanych, gdzie w miastach skoncentrowały się miejsca pracy w przemyśle, budownictwie i usługach. Należą do nich województwa: śląskie, dolnośląskie, pomorskie i zachodniopomorskie a także powiaty sąsiadujące z aglomeracją warszawską. Dużym udziałem pracujących w rolnictwie odznaczają się województwa północno-wschodniej, wschodniej i południowo-wschodniej części Polski. DZIETNOSC KOBIET czyli liczba dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością obserwowaną w danym roku. Poczawszy od IIWS wspolczynnik dzietnosci systematycznie maleje. Po II WS wynosil ponad 3, po okresie spadku wynosi obecnie niewiele ponad 1, bo 1,243. W miescie tez wspolczynnik jest jeszcze nizszy. Po wojnie wynosił 2,43, lecz na obecna chwile waha sie w granicach 1,149. Kobiety decyduja sie, aby pozniej urodzic dziecko lub wcale ich nie rodza. Na wsi wspolczynnik ten jest nieco wyzszy niz w miescie, lecz niewiele wynosi on 1,399. Dawniej, bo w latach powojennych byl zdecydowanie wyzszy, kobiety rodziły srednio 3,6 dziecka. Zroznicowanie poziomu dzietnosci na swiecie: Najwyzsza dzietnosc w skandynawii, Francjii, Irlandii (restrykcyjna polityka aborcyjna) Na zachodzie Europy bardzo mala dzietnosc. Hiszpania I Wlochy, rozne fazy przejscia demograficznego. Znacznie pozniej rozpoczely te procesy, saopoznione do krajow Europy zachodniej o ok 15 lat. GOSPODARSTWO DOMOWE grupa osob mieszkajacych wspolnie I wspolnie sie utrzymujacych; wspolnota ekonomiczna. Gosp domowe dzielimy na: a)rodzinne - tworzone przez rodzine, moga byc jednorodzinne, dwurodzinne, wielorodzinne b)nierodzinne - osoby nie sa rodzina *zbiorowe (akademiki, hotele pracownicze, koszary, wiezienia) *jednoosobowe *jednoosobowe specjalnego typu (student na stancji) MAŁŻENSTWO uniwersalna instytucja społeczna łącząca małżonków, legalizująca ich wspólne życie, wiążąc je emocjonalnie i ekonomicznie. Zazwyczaj stanowi podstawę rodziny. Zwyczaje i prawa dotyczące małżeństw różnią się w różnych społecznościach. W kulturze europejskie małżeństwo jest instytucją prawną. Najczęściej występującą na świecie i jedyną dopuszczalną obecnie w polskim porządku prawnym formą małżeństwa jest związek jednej kobiety i jednego mężczyzny. W niektórych państwach dwozwolone są małżeństwa osób tej samej płci. W większości krajów Afryki i niektórych w Azji praktykowane są małżeństwa poligamiczne. W Polsce w 2005r zawarto ok 201tys malzenstw, az 73% to malzenstwa wyznaniowe, 27% swieckie. Sreni wiek kobiety to 24 lata, mezczyzn 26 lat Typy malzenstw: a)homogeniczne - zawierane w obrebie takiej samej grupy spolecznej, wyznaniowej, rasowej b)heterogeniczne - zawierane pomiedzy osobami z roznych warstw spolecznych, o roznej narodowosci, rasie, statusie majatkowym c)endogeniczne - we wlasnej grupie etnicznej d)egzogeniczne - pomiedzy roznymi grupami etnicznymi Typy malzenstw ze wzgledu na miejsce zamieszkania: a)patrilokalne - rodzina osiedla sie przy rodzinie meza np. Indie b)matrilokalne - rodzina osiedla sie przy rodzinie zony c)neolokalne - mlode malzenstwo tworzy wlasne odrebne ogdpodarstwo domowe Zwiazki nieformalne (kohabitacja, konkubinat) - nie podlegaja monitoringowi demograficznemy (niezarejestrowane do 30%)
MIGRACJE w ścisłym znaczeniu nazywamy całokształt przesunięć prowadzący do zmiany miejsca zamieszkania osób, które przenoszą się z miejsca pochodzenia lub miejsca wyjazdu do miejsca przeznaczenia lub miejsca przyjazdu. Migracje jest to forma przemieszczenia. Rodzaje migracji: a)emigracja - dobrowolny wyjazd z ojczyzny I stale lub czasowe zamieszkanie poza jej granica b)imigracja - przyjazd ludnosci obcej, osiedlajacej sie w danym kraju c)reemigracja - powrót z emigracji czasowej d) uchodźstwo - ucieczka e)ewakuacja - zorganizowana przez państwo w celu uniknięcia spodziewanego zagrożenia f)repatriacja - powrót obywateli z obcego terytorium zorganizowany przez ich państwo g)przesiedlenie (transfer) - przesiedlenie obywateli danego państwa w ramach jego granicy h)deportacja - przymusowe przesiedlenie danej osoby lub grupy osób na peryferie danego państwa lub poza jego granice Typy migracji a)czas trwania: stałe, sezonowe, wahadlowe b)obszar: wewnetrze, zewnetrzne, lokalne c)kierunek: wies - miasto, miasto - wies, wies - wies, miasto - miasto d)przyczyny: ekonomiczne, pozaekonomiczne Prawa migracji: a)proces migracyjny odbywa sie etapami b)migracje preferuja bliskie odleglosci c)kazdy duzy przyplyw migrantow powoduje przeplyw powrotny d)bardziej mobilni przestrzennie sa mieszkancy wsi e)bardziej mobilne sa kobiety f)bradziej mobilna jest ludnosc mloda g)bardziej mobilni sa ludzie wyksztalceni h)jesli ludzie migruja na dalekie odlegloscie to przewaznie do duzych miast. Skutki migracji a)demograficzne - redystrybucja cech ludnosci (zmiana struktur demograficznych ludnosci w miejscach odplywu i przyplywu) np. niedobor kobiet w miejscach odplywu, a nadwyzki w miastach powoduje problem ze znalezieniem partnerki, starzenie sie demograficzne obszarow odplywu i odmladzanie w miejscach anplywu b)ekonomiczne - zmniejszenie bezrobocia, osoby wyjezdzajace wspomagaja finansowo pozostajacych czlonkow rodziny, osoby ktore wyemigrowaly wracaja ze zgromadzonym kapitalem I inwestuje na tym obszarze c)spoleczne - duze fale migrantow powoduja zmiany na rynku pracy (niekorzystne), ktore wywoluja protesty, konflikty na tle narodowosciowym, kulturowym, religijnym, wzrost przestepczosci d)medyczno - bilogiczna - mieszanie sie genow, szybkie rozprzestrzenianie sie chorob e)kulturowe - przenoszenie wzorcow kulturowych Migracje w Polsce Po II wojnie światowej szczególnie szybko rozwijały się miasta, gdzie zaczęły powstawać nowe zakłady przemysłowe. Lata 50-te przyniosły pierwsza fale wzrostu ludności miejskiej, co było spowodowane napływem ludności wsi do miast, wzrostem przyrostu naturalnego i zmiana granic miast. Głównym obszarem napływu ludności był Górny Śląsk i duże miasta, takie jak Warszawa, Kraków, Łódź. Drugi etap przypada na lata 70-te, jednak nie jest on już tak silny. Głównym kierunkiem migracji wieś-miasto stały się miasta wybrzeża. Migracje wewnętrzne ograniczył dopiero kryzys gospodarczy lat 80-tych. Na te lata i na lata 90-te przypada stagnacja współczynnika urbanizacji. Obecnie migracje wewnętrzne w Polsce charakteryzują się następującymi cechami: Większość migrantów stanowią kobiety (52%). Większość migrantów stanowi ludność w wieku produkcyjnym (ok.68%). Najważniejszym kierunkiem migracyjnym były do roku 2000 miasta, obecnie saldo migracji w miastach jest ujemne (wynosi -6,5 tys.). Na skutek migracji zwiększa się liczba mieszkańców województw: mazowieckiego, wielkopolskiego, śląskiego, pomorskiego, małopolskiego i lubuskiego, a szczególnie wyraźnie zmniejsza się w województwach: podkarpackim, lubelskim, łódzkim, dolnośląskim. Najbardziej mobilni są mieszkańcy woj. pomorskiego (12%), następnie woj. warmińsko-mazurskiego i lubuskiego (po 11,5%). Natomiast ludność województw centralnej i południowej Polski, a w szczególności woj. świętokrzyskiego (8,4%) i łódzkiego (8,5%), migruje w mniejszym stopniu.
PIRAMIDA WIEKU to wykres przedstawiający strukturę płci i wieku ludności. Na jej podstawie mozna okreslic: a)w jakich przedziałach wiekowych jest nadwyzka chłopców na dziewczynkami (bądz na odwrót) b)czy społeczenstwo danego państwa się starzeje lub tez nie c)ile jest osób w danym przedziale wiekowym d)czy następuje niz czy wyz demograficzny e)jak przebiegały ilosci urodzen w danych latach f)jak długo zyja mężczyźni i kobiety g)ile jest łacznie mężczyzn, a ile kobiet h)ile niemowlat urodzilo sie w roku poprzednim. Piramidy płci i wieku dzielimy na progresywne, regresywne i zastojowe. Piramida typu progresywnego pokazuje zwiększanie się liczby ludności, typu zastojowego obrazuje sytuacje w której liczba dzieci jest taka sama jak liczba dorosłych, typu regresywnego obrazuje zmniejszanie się liczby ludności. W Polsce piramida ma charakter regresywny PROCES STARZENIA DEMOGRAFICZNEGO Procesem starzenia się ludności nazywamy wzrost udziału osób starszych (w wieku powyżej 60 lat) w ogólnej liczbie ludności. Najczęściej przyjmuje się następującą klasyfikację pod względem zaawansowania procesu starzenia się społeczeństw. Spoleczenstwo dzielimy na: a)mlodosc demograficzna (ponizej 8% ludzi starszych) b)przedpole starzenia sie (8-10% ludzi starszych) c)wlasciwe starzenie sie (10-12%) d)starosc demograficzna (powyzej 12%). Wplyw starzenie spoleczesntwa ma: wydluzenie sie dlugosci zycia, spadek liczby urodzen, migracje. Mierzymy za pomoca indeksy starosi demograficznej, oraz za pomoca wskazników specjalnych Clark'a PROGNOZY DEMOGRAFICZNE Polska Według przewidywań Departamentu Badań Ludnościowych ONZ liczba ludności Polski w latach 2005-2050 będzie spadać niezależnie od wariantu prognozy. Przewidywany spadek liczby ludności jest jednak zróżnicowany i uzależniony od wariantu. Według scenariusza najbardziej optymistycznego przewidującego wzrost płodności liczba ludności naszego państwa spadnie do poziomu 36,63 miliona osób. Z kolei według scenariusza najbardziej pesymistycznego, zakładającego dalszy spadek płodności w naszym kraju liczba ludności osiągnie poziom 29,64 miliona osób. Ten wariant prognozy ONZ (o niskiej płodności) jest najbardziej zbliżony do prognozy GUS i dlatego stanowić będzie podstawę do części dalszych rozważań. Przewidywane trendy liczby ludności według płci odzwierciedlająn tendencje podobne do liczby ludności ogółem. We wszystkich wariantach prognozy ONZ przewidują spadek liczby zarówno kobiet jak i mężczyzn. W latach 2005-2050, w każdym wariancie prognozy, liczba kobiet będzie przewyższać liczbę mężczyzn. We wszystkich wariantach prognoz zmiany liczby kobiet charakteryzować się będą mniej dynamicznym spadkiem niż zmiany liczby mężczyzn. Świat Tempo rozwoju ludnosci zaczeło dynamicznie wzrastac, czego dowodem jest liczba ludnosci w latach nastepnych, w 1960 3 mld, 1974 4mld, 1988 5 mld, 1999 6 mld. Prowadzone sa takze prognozy rozwoju ludnosci na swiecie i tak w 2012 bedzie nas 7 mld, w 2026 8 mld, natomiast w 2043 az 9 mld. PRZECIETNE TRWANIE ZYCIA Obserwowana w latach 90-tych stala poprawa sytuacji w zakresię umieralnosci w pozytywny sposób wplywa na długość trwania życia Polaków. Przewiduje się, ze przy niezmienionych warunkach wymierania populacji - zgodnych z obserwowanymi w 2003 r. - urodzeni w 2003 r. chlopcy osiagna srednio wiek 70,5 roku, dziewczynki zas 78,9 roku. W stosunku do 1990 r. trwanie życia mezczyzn wydluzylo się o 4 lata, zas kobiet o 3,4 roku. W porównaniu z czolówka krajów europejskich wiek dozywania Polaków jest jednak niższy o 4-5 lat dla kobiet i o ok. 6-7 lat dla mezczyzn. Nadal równiez utrzymuje się duza róznica miedzy trwaniem życia mezczyzn i kobiet - ponad 8 lat, podczas gdy srednia europejska wynosi 5-6 lat. ZGONY przyczyny: a)choroba b)uraz c)zatrucie d)starosc e)wypadki komunikacyjne f)samobojstwa g)zabojstwa h)zamachy terrorystyczne h)wojny i)zamieszki wewnatrz kraju j)agresja kibicow k)kleski zywiolowe l)kara smierci
PRZYROST NATURALNY nazywamy różnicę między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. Jeżeli liczba urodzeń przewyższa liczbę zgonów, mówimy o przyroście dodatnim, w przypadku relacji odwrotnej - o ujemnym. Przyrost naturalny powiększony lub pomniejszony o wielkość migracji nazywamy przyrostem rzeczywistym. Zmiany wskaźnika przyrostu naturalnego w Polsce do połowy lat pięćdziesiątych były niewielkie i kształtowały się na wysokim poziomie (około 20‰). Wiązało się to między innymi z realizacją odłożonych,z powodu wojny, związków małżeńskich, chęcią posiadania potomstwa, którego wyrzekano się podczas wojny, propagandą ówczesnych władz oraz zasiedlaniem ziem nowo przyłączonych do Polski po wojnie. Następstwem wysokiego tempa przyrostu naturalnego było wyraźne odmłodzenie struktury wiekowej ludności. W związku z tym osoby urodzone w tamtych latach należą do wyżu demograficznego. Po roku 1955 następuje znaczny spadek poziomu wskaźnika przyrostu naturalnego do około 8,5‰ w roku 1970. Od roku 1976 notujemy stałą tendencję spadkową przyrostu naturalnego w Polsce. W roku 2002 po raz pierwszy po II wojnie światowej zanotowano ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego. Dla lepszego zobrazowania zjawiska zamieszczono poniżej wykres zmian przyrostu naturalnego w poszczególnych latach oraz kartogramy ukazujące przyrost naturalny w poszczególnych województwach Polski. REPRODUKCJA LUDNOSCI Jest to odtwarzanie się populacji w procesie zastępowania pokoleń - rodziców przez dzieci. Rozróżnia się trzy typy reprodukcji: prostą, gdy pokolenie dzieci jest liczebnie równe pokoleniu rodziców, rozszerzoną - gdy liczebność dzieci znacząco przekracza liczbę rodziców oraz zwężoną, gdy liczba dzieci jest mniejsza od liczby rodziców. W tym ostatnim przypadku, występującym w Polsce nieprzerwanie od 1989 r., społeczeństwo się nie odtwarza i w krótkim czasie zacznie wymierać (wystąpi ujemny przyrost naturalny). O typie reprodukcji rozstrzyga wielkość urodzeń. Oceny procesu reprodukcji dokonuje się przy pomocy następujących współczynników: a) płodności, b) dzietności, c) współczynnika reprodukcji brutto i netto oraz d) współczynnika dynamiki demograficznej. Współczynnik dzietności informuje o tym, ile dzieci urodziłaby statystyczna kobieta w ciągu swego całego okresu rozrodczego, gdyby współczynniki płodności nie uległy zmianom. Prostą zastępowalność pokoleń zapewnia dzietność równa lub wyższa od 2,2. Od 1989 r. poziom ten nie jest w Polsce osiągany i kształtuje się obecnie (1997) w granicach 1,5 dziecka. Współczynnik reprodukcji określa liczbę córek, które pozostawi po sobie statystyczna kobieta zależnie od swej dzietności. Współczynnik reprodukcji prezentowany jest w dwóch wersjach: brutto - przy uwzględnieniu tylko wielkości urodzeń i netto - po wzięciu pod uwagę statystycznego prawdopodobieństwa do życia przez córki wieku rozrodczego. Współczynnik reprodukcji netto równy 1,000 oznacza reprodukcję prostą, wyższy - reprodukcję rozszerzoną, niższy - reprodukcję zwężoną, czyli depopulację. Krajowi realnie wówczas zagraża biologiczna zagłada także wtedy, gdy przejściowo przyrost naturalny posiada jeszcze wartość dodatnią. Współczynnik dynamiki demograficznej ustosunkowuje do siebie liczbę urodzeń i zgonów, stwierdza, na ile urodzeń przypada jeden zgon. Gdy uzyskany iloraz jest niższy, od jedności, przyrost naturalny ma wartość ujemną RODZINA grupa osob powiazana wiezami krwi, a takze spowinowaconych. W spisach wyrozniamy: rodziny spokrewnione, na zasadzie małeznstwa, malzenstwa z dziecmi, samotny rodzic z dzieckiem, partnerzy bez dzieci I z dziecmi. Rodzina demograficzna zaczyna sie od zawarcia zwiazku malzenskiego. Rodzina biologiczna tylko wiezy krwi, bez zwiazku formalnego. Rodziny dzielimy na rozwojowe I nierozwojowe, jezeli kobieta jest w wieku rozrodczym to rodzina jest rozwojowa. Rodziny rozwojowe dzielimy na nuklearne (rozwojowa, malzonkowie bez dzieci) I elementarne (rozwojowa, posiadajaca 1 dziecko). Jezeli nastepuje rozwod lub zgon to rodzina jest nierozwojowa: szczatkowa (jeden malzonek z dzieckiem), renuklearna (samotni malzonkowie bez dzieci)
ROZWOJ LUDNOSCI SWIATA Na dzień 1 stycznia 2008 ludzka populacja na Ziemi liczyła ok. 6 641 300 000 ludzi, tempo przyrostu ludności w 2006 wynosiło 1,14%[1]. Najwięcej ludzi zamieszkuje Azję (60,6%), następnie Afrykę (13,8%), Europę (11,4%), Amerykę Łacińską (8,6%), Amerykę Północną (5,1%), Oceanię (0,5%). W Polsce mieszka 0,6% populacji ludzkiej. Ekumena, wynosi obecnie około 91% powierzchni globu. Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Najwięcej ludności świata, około 52%, zamieszkuje tereny oddalone od brzegu morza nie więcej niż 200 km. Tereny te, stanowią około 26% lądów. Średnia gęstość zaludnienia na świecie w 2001 wynosiła 41 osób na km². Ok 5000 lat p.n.e na Ziemi zyło ok 30 mln ludzi, natomiast okolo 2000 p.n.e ludzi bylo juz 300 mln. Pierwszy miliard ludnosc osiagneła dopiero w 1820 roku. Drugi milion ponad 100 lat pozniej, bo w 1930 roku. Tempo rozwoju ludnosci zaczeło dynamicznie wzrastac, czego dowodem jest liczba ludnosci w latach nastepnych, w 1960 3 mld, 1974 4mld, 1988 5 mld, 1999 6 mld. Prowadzone sa takze prognozy rozwoju ludnosci na swiecie i tak w 2012 bedzie nas 7 mld, w 2026 8 mld, natomiast w 2043 az 9 mld. Cechy rozmieszczenia ludnosci a)ludnosc jest rozmieszczona nierownomiernie b)liczba ludnosci swiata 6555963974 (17.10.06), 6618080897 (13.09.07) rocznie przybywa 75 mln ludzi c)250 osob rodzi sie, a 105 osob umiera na minute d)ranking: Ciny, Indie, USA, Indonezja, 30 Polska e)70% ludzi zamieszkuje obszar od zwrotnika raka do kola podbiegunowego N f)80% ponizej 500 m.n.p.m g)50% do 200km od wybrzeza h)bariery termiczna, insolacyjna, wodna RUCH NATURALNY to termin socjologiczny oznaczający zmiany w populacji ludzkiej na skutek zdarzeń naturalnych takich jak zawieranie związków małżeńskich, rozwodów, urodzeń i zgonów. Pojęcie to nie obejmuje zagadnień migracyjnych i zmian struktury ludności na skutek wojen i kataklizmów. Zdarzenia te powodują istotne zmiany w stanie liczebnym i strukturze ludności według płci, wieku i stanu cywilnego. Statystyki dowodzą, że istnieją silne wzajemne zależności między natężeniem poszczególnych elementów ruchu naturalnego, a strukturą ludności według płci i wieku. Problem ten ze szczególną siłą uwidacznia się przy metodzie prognoz demograficznych. W demografii podstawowe znaczenie ma analiza urodzeń i zgonów. Zawieranie małżeństw oraz wiek nowożeńców z reguły rozpatrywane są z punktu widzenia potrzeb analizy urodzeń. W przypadku Polski niewielkie znaczenie mają również rozwody, których zarówno natężenie, jak liczba bezwzględna są stosunkowo małe, choć wykazują stałą tendencję wzrostu SPIS POWSZECHNY - jedyne pelne badanie statystyczne, ktore ustala stan liczebny, strukture ludnosci wg okreslonych cech w okreslonym momencie czasu na terytorium całego kraju w drodze indywidualnego uzyskiwania danych o wszystkich jedntostkach podlegajacych badaniu. Zasady przeprowadzania spisów: a)powszechność np. spisy ludności prowadzone w całym kraju bez pominięcia jakiegokolwiek rejonu czy obszaru; b)jednochwilowość, co oznacza, że zbierane dane dotyczą konkretnego momentu (konkretnego dnia i konkretnej godziny) np. jeżeli momentem spisu jest godzina 12.00, dnia 5 grudnia, to rachmistrz dokonujący spisu 7 grudnia, zobowiązany jest uwzględnić w spisie wszystkie osoby, które żyły do godziny 12.00 5 grudnia, a nie uwzględnić niemowląt urodzonych po tej godzinie; c)bezpośredniość - informacje powinny być uzyskane bezpośrednio od osób spisywanych; d)służące wyłącznie celom statystycznym, co oznacza, że obowiązuje tajemnica spisowa, a uzyskane dane nie mogą być wykorzystane do innych celów. Polskie spisy ludnosci: a)1789 - pierwszy spis , zwiazany z Sejmem Czteroletnim b)1921 - pierwszy spis po dozyskaniu niepodleglosci c)1931 d)1946 - spis sumaryczny po zmianie granic e)1950 - pelny spis statystyczny f)1960 g)1970 h)1978 - cofniety o 2 lata ze wzgledu na zmiane podzialu administracyjnego i)1988 j)2002 - spis nie odbyl sie w grudniu, ale na przelomie maja I czerwca. Spis powszechny polaczono ze spisem rolnym. W Polsce obowiazuje zasada de jure - spisywanie ludnosci rzeczywiscie zamieszkałej. Podział cech ze zwgledu na charakter a)geograficzne - miejsce urodzenia, zamieszkania, pracy, poprzedniego zamieszkania b)demograficzne - plec, wiek, stan cywilny, narodowosc, obywatelstwo, wyznanie, jezyk uzywany w domu, stosunek pokrewienstwa do glowy gospodatrstwa, inwalidztwo c)spol - ekon wykształecenie, zawod
STRUKTURA LUDNOSCI WG PLCI I WIEKU Płeć. Do podstawowych miar wykorzystywanych do badania struktury ludności według płci należą: Współczynnik feminizacji: ogólny I typu - określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do ogólnej liczby ludności., ogólny II typu - określa stosunek liczby kobiet w danym okresie do liczby mężczyzn w tym okresie. Współczynnik maskulinizacji: ogólny I typu - określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do ogólnej liczby ludności, ogólny II typu - określa stosunek liczby mężczyzn w danym okresie do liczby kobiet w tym okresie. Niekiedy określa się te współczynniki według grup wieku. Na swiecie przewazaja mezczyzni (z powodu Chin, Indii, Pakistanu, Bangladeszu). Kraje posiadajace najwiekszy wspolczynnik feminizacji: Estonia, Ukraina, Łotwa, Rosja nawet 117. Najnizszy: Katar 48,9 ZEA 56,6 Bahrajn (62). Tak niskie wspolczynniki spowodowane sa wyjazdami do pracy. Wiecej kobiet w miastach (lepsze warunki zatrudnienia), ale w krajach slabo rozwinietych jest odwrotnie. W populacji rodzi sie wiecej chlopcow niz dziewczynej, lecz z uplywem lat roznica ta jest niwelowana, w okolicach 30lat roznicy juz praktycznie nie ma (na wsiach rownowaga nastepuje ok. 50-tki). Im starsza grupa wieku tym roznica przenosi sie na strone kobiet. Wiek W badaniach struktury ludności według wieku stosuje się grupowanie ludności według wieku dostosowane do konkretnych potrzeb badawczych. Do najczęściej stosowanych zaliczyć należy klasyfikację: a)podstawową - polega na wyodrębnieniu jednorocznych grup wieku (0,1,2,3,...80 lat i więcej), zaznaczyć należy, że jest ona jednak mało czytelna i trudna do stosowania uogólnień b)ekonomiczna - klasyfikacja ta dzieli populację na trzy podstawowe subpopulacje: przedprodukcyjna (wiek 0-17 lat), produkcyjna (wiek 18-59 lat), poprodukcyjna (wiek 60 lat i więcej) c)demograficzna według grup pięcioletnich - umożliwia ona podział na grupy (0-4,5-9,10-14,...95-99, 100 lat i więcej) d)urbanistyczna - nierowne grupy zwiazane z potrzebami ludnosci (0-2, 3-6, 7-12, 13-15, 16-18). Decydujący wpływ na strukturę ludności według wieku ma: poziom urodzeń, poziom zgonów, migracje UBOSTWO to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, ubrania, transportu i podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych. Metody wzynaczania granic ubóstwa: a)subiektywne - odpowiada wysokosci dochodu gospodarstwa deklarowanych jako ledwo wystarczajacy, bardziej miernik socjologiczny b)obiektywne - absolutne wyznaczone w oparciu o potrzeby podstawowe *minimum socjalne - ostrzega przed ubostwem, pozwala na zaspokojenie potrzeb takze edukacyjnych, kulturalnych, spolecznych *minimum egzystencji - tych potrzeb nie mozna odlozyc w czasie (w Polsce 12% zyje) - relatywne - wzgledny niedobor srodkow, 50% srednich dochodow. Ubostwo mierzymy dochodem na czlonka rodziny. Okreslic mozna takze jaki odsetek zyje ponizej granicy ubostwa lub liczbe osob korzystajacej z pomocy socjalnej. W Polsce ponizej minimum egzystencji zyje 12% ludzi, ponizej relatywnej granicy ubostwa 20%, ponizej ustawowej granicy ubostwa 19%. Ubostwo wzrasta wraz ze wzrostem wielkosci gospodarstwa domowego. Czynniki decydujace o sytuacji materialnej: miejsce zamieszkania, miejsce zajmowane na rynku pracy (charakter zatrudnienia), poziom wyksztalcenia, wielkosc gosp domowego. Problem ubostwa najlepiej widac na przestrzeni duzych miast. Miernikiem zasobnosci jest tu np: a)analiza substancji mieszkaniowej (stara zabudowa sugeruje wiekszy odsetek ubostwa, willowa zabudowa to ludzie zamozni, problematyczne sa blokowiska) b)analiza rozmieszczenia ludnosci poprodukcyjnej (w Polsce przejscie na emeryture wiaze sie z obnizeniem statusu. Obszary, gdzie jest duzy odsetek ludzi starszych uwazane sa za biedne) c)obszary koncentracji patologii spolecznej. Ubostwo w Polsce istnialo w okresie powojennym, chociaz w PRL-u sie o tym nie mowilo. W PRL-u nie mozna bylo okazywac bogactwa. Obecne elity skladaja sie zazwyczaj z dawnych elit, a do nich dolaczyli dawni liderzy opozycji. Elita wladzy laczy sie z elita finansowa. Warstwa uboga to najczesciej ofiary transformacji. Moze byc to blad systemowy (nie sa temu winne, restrukturyzacja przemyslu i rolnictwa) lub blad indywidualny (nie chca pracowac)
UMIERALNOŚĆ NIEMOWLĄT jeden ze wskaźników poziomu opieki medycznej w danym kraju, określany liczbą zgonów dzieci na 1000 mieszkańców w okresie niemowlęcym (do końca 1. roku życia); jego wartość jest umiarkowana, część pediatrów przykłada większą wagę do śmiertelności dzieci w okresie zw. okołoporodowym (6 pierwszych dni życia) bądź noworodkowym (pierwszy miesiąc); do czynników decydujących o życiu niemowlęcia należy też tradycja kulturowa danego kraju, stan higieny i inne; niemniej wskaźnik umieralności niemowląt obok długości życia występuje we wszystkich statystykach WHO i analizach medycznych jako podstawowy miernik poziomu opieki zdrowotnej. Umieralność niemowląt systematycznie zmniejsza się. Tempo tej zmiany było niejednakowe w różnych okresach: w latach 1960 -1974 współczynniki zgonów niemowląt malały przeciętnie rocznie o 4,7%, w latach 1974-1990 przeciętne roczne tempo spadku wynosiło 3,4%, natomiast w ostatnim okresie - 1990 -1994 przyspieszyło się do 6%. Wyższą umieralność niż w Polsce obserwuje się tylko w niektórych krajach europejskich byłego obozu socjalistycznego, natomiast w dużej części pozostałych krajów europejskich jest ona ponad dwukrotnie niższa. Umieralność niemowląt jest w dużym stopniu związana z wcześniactwem i małą masą urodzeniową, które są w Polsce stosunkowo częste: w 1994 r. odsetek noworodków z masą urodzeniową poniżej 2500 g wynosił 7,2% i na grupę tą przypadało aż 2/3 ogółu zgonów niemowląt URODZENIA POZAMALZENSKIE W roku 2003 urodzenia pozamałżeńskie w Polsce stanowiły 15,8% ogółu urodzeń żywych (18,8% w mieście i 11,9% na wsi) i ich udział od 1989r. zwiększył się o 172,4%. Wśród urodzeń pozamałżeńskich urodzenia nastolatek, to jest kobiet w wieku poniżej 19 lat, stanowiły w roku 2003 około 35%. Pomimo systematycznego wzrostu urodzeń pozamałżeńskich nadal w Polsce występuje silny związek płodności z małżeńskością. Urodzenia pozamałzenskie glownie w Skandynawii, Lotwie, Estonii, Bułgarii, Gruzji, Francji, Wlk Brytanii WYKSZTALCENIE truktura wykształcenia w Polsce prezentuje się dzisiaj bardzo podobnie jak w krajach europejskich. Podobieństwa są coraz większe i a zachodzące zmiany podobne. Wśród Polaków należy wyróżnić 5 grup ludzi zależnie od ich wykształcenia: a)ludzie wykształceni podstawowo lub bez wykształcenia b)ludzie z wykształceniem podstawowym c)ludzie z wykształceniem średnim ogólnokształcącym d)ludzie wykształceni policealnie oraz średnio technicznie e)osoby z wyższym wykształceniem. Społeczność zamieszkała w dużych skupiskach jak miasta cechuje się zdecydowanie wyższym poziomem wykształcenia od mieszkańców miasteczek i wsi. Uwarunkowane to jest większą dostępnością szkół w aglomeracjach oraz wymaganiami stawianymi przez rynek pracy. Wyższe wykształcenie poszerza możliwości podjęcia pracy przy tak dużym bezrobociu - sięgającym 18% ludności w wieku produkcyjnym. Taka sytuacja na rynku pracy spowodowała, iż coraz więcej młodych ludzi dąży do wykształcenia wyższego. Często też studenci uczą się na dwóch różnych kierunkach, co sprawia, że po zakończeniu nauki będą mieli swobodną możliwość podjęcia pracy zawodowej. W połowie lat 90. wyższe wykształcenie miało 6,8% ludności (obecnie ponad 10%), policealne - 2,6%, średnie (ogólnokształcące, techniczne i zawodowe) - 50,5%, podstawowe - 33,7%, a niepełne podstawowe lub żadnego - 6,3%. W roku szkolnym 2000/2001 w 300 szkołach wyższych uczyło się 1 584 800 studentów, z czego na piętnastu uniwersytetach - 410 800, dziesięciu akademiach medycznych - 28 100, dziewięćdziesięciu czterech szkołach ekonomicznych - 332 100, dziewiętnastu pedagogicznych - 137 500, dwudziestu jeden artystycznych - 12 000 i czternastu teologicznych - 9200. Liczba studentów w porównaniu z poprzednim rokiem szkolnym (1999/2000) wzrosła o 152 900 osób. ZALUDNIENIE - stan w danym momencie, ktory byl i juz sie pewnie nie powtorzy.