Anna Matczak „Style poznawcze”
Możliwości poznawcze - najwyższy rozwojowo sposób funkcjonowania, znajdujący się w repertuarze jednostki.
Są zadania i sytuacje, w których bardziej pożądane jest funkcjonowanie na poziomie niższym niż ten, jakiego sięgają maksymalne możliwości jednostki (należy dostosowywać działania do wymagań zadania i sytuacji). Innym współwyznacznikiem funkcjonowania jednostki są indywidualne preferencje poznawcze - te sposoby poznawania świata, jakie człowiek stosuje częściej niż inne
STYLE POZNAWCZE:
Witkin - s.p. to stałe dla poszczególnych jednostek sposoby funkcjonowania w zakresie czynności poznawczych i intelektualnych, jest przejawem szerszego wymiaru funkcjonowania
ZALEŻNOŚĆ/NIEZALEŻNOŚĆ OD POLA - siła tendencji jednostki do przełamywania zorganizowanego pola percepcyjnego w celu wyodrębnienia zeń określonych części
niezależny od pola styl poznawczy to tendencja do kierowania się w percepcji głównie wskazówkami wewnętrznymi (zdolność dostrzegania elementów w całości) - z wiekiem wzrasta niezależność od pola (kończy się kolo 17 r.ż.), wyższe mechanizmy obronne - racjonalizacja, korelacja z inteligencja
zależny od pola to tendencja do kierowania się w większym stopniu wskazówkami zewnętrznymi (postrzeganie całościowe), niższe mech. obronne - zaprzeczanie
Kagan - s.p to stała preferencja indywidualna dotycząca sposobu spostrzeżeniowego organizowania i pojęciowego kategoryzowania świata zewnętrznego
Refleksyjność-impulsywność - stopień, w jakim jednostka jest skłonna przy rozwiązywaniu problemu poznaw. do zastanawiania się nad trafnością swoich hipotez, wiąże się ze sposobem funkcjonowania uwagi
Bierna eksploracja - poszukiwanie inf ma charakter spontaniczny, automatyczny, wyłapywanie rzucających się w oczy cech środowiska (oznacza impulsywność)
Aktywne poszukiwanie informacji - sterowane „od wewnątrz” systematyczne zbieranie danych potrzebnych do jakiegoś określonego celu (oznacza refleksyjność)
Gardner - s.p. zwane są regulatorami poznawczymi - są to indywidualne sposoby funkcjonowania poznawczego pośredniczące między stanem wewnętrznym jednostki a sytuacja zewnętrzną
Do opisu regulatorów - 5 zmiennych
selektywność uwagi - ujawnia się w syt. zadaniowych wymagających koncentrowania się na określonych aspektach sytuacji i pomijania innych, konkurencyjnych - konflikt spostrzeżeniowy inf. (wzrasta wraz z wiekiem); zależność/niezależność od pola - jest również jednym z przejawów selektywności
ekstensywność eksploracji - stopień równomierności rozłożenia uwagi na poszczególne części pola percepcyjnego (wzrasta wraz z wiekiem), brak konfliktu spostrzeżeniowego inf.
tolerancja nierealistycznych doświadczeń - w sytuacjach, w których odebrane inf są niezgodne z konwencjonalna realnością, z tym, co człowiek uważa za prawdziwe, i oznacza gotowość do akceptowania i komunikowania tego typu doświadczeń, jest to jeden z aspektów otwartości poznawczej - sposób reagowania na nowość, złożoność i sprzeczność odbieranych informacji
zróżnicowanie poznawcze - wpływa na wielkość, a zarazem liczbę grup, w jakie człowiek łączy spostrzegane obiekty (czynności kategoryzacyjne - czy człowiek większą uwagę przywiązuje do różnic czy do podobieństw; szerokość kategoryzacji - tendencje to włączania w zakres przyswojonego pojęcia przypadków skrajnych, ustalanie granic kategorii; abstrakcja redukuje różnorodność, przyczynia się do rozszerzenia kategorii)
integracja asymilacyjna spostrzeżeń ze śladami pamięciowymi (utożsamianie / rozróżnianie) - utożsamianie, czyli niwelowanie różnic między kolejnymi informacjami; różnicowanie, czyli wyolbrzymianie różnic między informacjami dawnymi a nowymi; korelacja z mechanizmami obronnymi.
Kryterium wyodrębniania poszczególnych stylów poznawczych - rodzaj sytuacji, w jakich się one ujawniają.
Style poznawcze wiążą się z osobowością, tożsame są ze zdolnościami, czyli możliwościami poznawczymi., są „technikami zmierzania do celu”, sposobami podchodzenia do problemów poznawczych. Badani mają swobodę wyboru któregoś z nich. Style nie są dosłownie zdolnościami, za które uważa się stopień efektywności rozwiązania problemu poznawczego (jak dobrze?), lecz są sposobem dochodzenia do problemu poznawczego (w jaki sposób?). Określają preferowane przez jednostkę sposoby funkcjonowania poznawczego (niekoniecznie najlepsze z punktu widzenia wymagań zadania, ale najlepsze dla jednostki)
KATEGORYZACJA - podstawowa grupa w zakresie funkcjonowania poznawczego, którego celem jest zdobywanie informacji o otaczającym świecie.
KATEGORIE - stanowią reprezentacje, schematy czy modele rzeczywistości, są narzędziami, za pomocą których dokonuje się percepcja; przyporządkowanie obiektu/osoby/zjawiska do określonej kategorii oznacza jego identyfikację.
ABSTRAKCYJNOŚĆ/KONKRETNOŚĆ - jako cecha stosowanych kategorii poznawczych. Dotyczy aktualnego funkcjonowania.
Abstrakcyjność - właściwość wewnętrzna reprezentacji odbieranych bodźców - stopień oderwania tych reprezentacji od ich jednostkowej postaci, w jakiej występują w doświadczeniu, z behawioralnego punktu widzenia jest to stopień uniezależnienia zachowania od aktualnej sytuacji.
Podstawową różnicę między kategoriami abstrakcyjnymi a konkretnymi stanowi charakter relacji między składającymi się na nie elementami. W kat.abstr. wchodzi przynajmniej jeden pośredniczący element o charakterze nadrzędnym, z którym pozostałe są powiązane, ale bezpośrednio się między sobą nie łączą. Element nadrzędny nie ma żadnego odpowiednika wśród obiektów realnych. Kat.konkr. odznaczają się tym, że między ich elementami zachodzą relacje bezpośrednie, a elementy są odzwierciedleniem w realnych obiektach.