Cechy programu aktywności rekreacyjnej

a)      celowość, czyli ustalenie hierarchii celów cząstkowych i pośrednich umożliwiających osiągnięcie celu końcowego,

b)      wykonalność, czyli prawdopodobieństwo osiągnięcia celu końcowego lub przynajmniej celów pośrednich lub cząstkowych,

c)      wewnętrzną zgodność,

d)      przejrzystość strukturalną,

e)      rzetelność, czyli pozostawanie w zgodzie z istniejącą wiedzą,

f)        elastyczność, czyli możliwość dokonywania niezbędnych zmian w czasie realizacji programu,

g)      optymalność, czyli jak najlepsze ułożenie ze względu na cel,

h)      perspektywiczność, czyli obejmowanie jak najdłuższego okresu czasu,

i)        terminowość, czyli wyznaczenie określonych ram czasowych na realizację poszczególnych celów, a także osób odpowiedzialnych za tę realizację,

j)        ekonomiczność i kompleksowość, czyli ujęcie całości zadań i zapewnienie niskich kosztów ich realizacji.

Zasady treningu zdrowotnego

1.    Zasada wszechstronności treningu, czyli podwyższania ogólnej wydolności mierzonej poziomem pułapu tlenowego.

2.    Zasada swoistości treningu, czyli dostosowania wykonywanych ćwiczeń do potrzeb ćwiczącego.

3.    Zasada systematyczności treningu, by stale utrzymywać „w ruchu” mechanizm superkompensacji.

4.    Zasada stopniowania obciążeń treningowych; zbyt niskie obciążenia nie powodują superkompensacji, a więc nie dają spodziewanych efektów, natomiast nadmierne obciążenia mogą powodować zaburzenia czynności ustroju.

5.    Zasada cykliczności treningu, czyli okresowo powtarzających się zmian obciążeń treningowych. Ponieważ superkompensacja zachodzi w okresie powysiłkowym, ważny jest nie sam wysiłek, ale układ wysiłek-wypoczynek (Kuński, 2002).

Etapy ćwiczeń

1. Etap ćwiczeń początkowych,

2. Etap ćwiczeń entuzjastycznych (Thorndike, gorliwość neofitów),

3. Etap ćwiczeń racjonalnych

Tolerancje obciążeń wysiłkowych - tolerancja fizjologiczna

chęć do wysiłku, natychmiast po treningu - dobre samopoczucie i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do 120 uderzeń na minutę, w czasie wypoczynku - znużenie mijające po ok. 2 godz. po treningu i oczekiwanie na kolejny trening.

Tolerancje obciążeń wysiłkowych - tolerancja wątpliwa

chwilowe załamania psychiczne, natychmiast po treningu - obojętność psychiczną i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do 120-140 uderzeń na minutę, w czasie wypoczynku - znużenie utrzymujące się przez ponad 2 godz. po treningu i obojętność co do kontynuowania treningów.

Tolerancje obciążeń wysiłkowych - tolerancja patologiczna

zaburzenia zborności ruchów, natychmiast po treningu - mdłości lub wymioty i wyrównanie rytmu pracy serca w ciągu 3 minut po wysiłku do ponad 140 uderzeń na minutę i ból w klatce piersiowej, w czasie wypoczynku - znużenie utrzymujące się przez ponad 12 godz. po treningu, niechęć do kontynuowania treningów, bezsenność i objawy psychonerwicowe.

Programowanie aktywności ruchowej - metoda Paffenbergera Jr

A) aktywność pierwszego poziomu (2,5 - 4,0 MET)

B) aktywność drugiego poziomu (4,5-10 MET)

kg * MET * godz. wysiłku = kcal

Zalecenie - tygodniowo dla osoby o masie 70 kg w wieku 20-59 lat: 2000 kcal. Dla osób o innej masie - proporcjonalnie do masy. W starszym wieku norma maleje.

Podstawowa przemiana materii

Część przemiany materii pozwalająca sprawnie działać ustrojowi - mózgowi, sercu, wątrobie itp. - nosi nazwę podstawowej przemiany materii.

MET - równoważnik metaboliczny (metabolic equivalent) - jednostka energii, której miarą jest zużycie tlenu odpowiadające energii potrzebnej organizmowi w spoczynku w ciągu jednej minuty

Metoda Coopera 1

Metoda Coopera 2

Próby sprawności

1. Próby z „miernikiem zewnętrznym” (np. Zuchory, Pilicza, NRD); miernik ustalony arbitralnie przez fachowców,

2. Próby z „miernikiem wewnętrznym” (np. step-test harwardzki); miernikiem są naturalne procesy życiowe, np. częstotliwość pracy serca.

Cele treningu zdrowotnego

1. Uzyskanie dobrej wydolności fizycznej.

2. Ustabilizowanie spoczynkowej częstości skurczów serca na poziomie 50-60 na minutę.

3. Ustabilizowanie zawartości tłuszczu podskórnego na poziomie 13±3% u mężczyzn i 20±5% u kobiet.

1. Ustabilizowanie wartości wskaźnika masy ciała BMI w granicach 24±1 kg/m2.

2. Ustalenie poziomu stężenia cholesterolu HDL na poziomie 1,4±0,2 mmol/l.

Wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass Index) oblicza się według wzoru:

BMI = masa ciała [kg]/{wzrost [m]}2

Warunki zachowania w czasie wolnym

Osobowość - zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniających daną jednostkę od innych.

Cechy osobowości

- dziedziczność,

- środowisko przyrodnicze życia,

- środowisko społeczno- kulturowe,

- doświadczenie życiowe.

Styl życia - zakres i formy codziennych zachowań jednostek lub grup, swoiste dla dla ich usytuowania społecznego, tzn. odzwierciedlające położenie społeczne oraz postrzeganie jako charakterystyczne dla tego położenia, a dzięki temu umożliwiające określenie różnic i zależności w stosunku do innych grup ludzi.

Uwarunkowania zachowań w czasie wolnym

- potrzeba aktywności (zwłaszcza ruchowej) - uwarunkowana biologicznie,

- forma aktywności - uwarunkowania środowiskowe (styl życia).

Aktywność ruchowa w społeczeństwie

- ok. 7% - regularnie uprawia jakąś formę ruchu,

- ok. 40% - aktywność od czasu do czasu,

- ok. 50% - absolutny brak dbałości o sprawność fizyczną.

Czynniki określające wybór aktywności ruchowej

- czynniki biologiczne,

- czynniki psychiczne,

- czynniki społeczno-demograficzne,

- czynniki gospodarczo-ekonomiczne

Bariery rekreacji

- poznawcza,

- psychologiczna,

- kulturowa,

- ekonomiczna,

- ideologiczna.

Kształtowanie motywacji wychowawczych i rekreacyjnych

Prozdrowotny styl życia

- właściwe odżywianie,

- unikanie alkoholu i nikotyny,

- aktywność fizyczna,

- unikanie ciągłego napięcia

Czynniki prozdrowotnego stylu życia

- biologiczne (10-15%),

- środowiska zewnętrznego (25-35%),

- styl życia (50%),

- opieka medyczna (10-20%).

Skutki hipokinezji

- utrudnianie właściwego przyswojenia spożytych pokarmów,

- sprzyjanie otyłości i utrudnianie jej leczenia,

- upośledzanie krążenia wieńcowego,

- upośledzanie krążenia obwodowego krwi,

- osłabianie mięśni i ścięgien,

- zmniejszanie siły mięśni,

- obniżanie wydolności,

- osłabianie zborności ruchów,

- zwiększanie ryzyka uszkodzeń stawów,

- zmniejszenie odporności na nieprzewidziane trudy życia codziennego

Fazy życia

-  okres dzieciństwa i młodości, wzrostu i rozwoju organizmu (do 25 roku życia; anafaza),

-  okres wieku dojrzałego (od 25-30 do 55-60 roku życia; mezofaza),

- okres wieku starszego (po 60 roku życia; katafaza).

Rola aktywności ruchowej w poszczególnych fazach życia

Pedagogika czasu wolnego - nauka o teoretycznych i praktycznych problemach przygotowania człowieka do spożytkowania czasu wolnego

Związki pedagogiki czasu wolnego z innymi dziedzinami nauki

- pedagogika,

- historia wychowania,

- socjologia wychowania,

- psychologia wychowania,

- filozofia wychowania,

- nauki biomedyczne

Edukacja do rekreacji

- bezpośrednia edukacja jednostek,

- bezosobowa edukacja przez środki masowego przekazu.

Edukacja bezpośrednia

- rodzina,

- szkoła - lekcje wychowania fizycznego,

- organizacje turystyczne,

- kluby sportowe

Edukacja bezosobowa

- środki masowego przekazu,

- organizacje sportowo-turystyczne

Cele edukacji rekreacyjnej

-rozbudzanie zainteresowania i potrzeb rekreacyjnych wśród dorosłych,

- kształtowanie potrzeb i postaw człowieka w zakresie rekreacji,

- zapoznanie z nowymi formami rekreacji,

- kształtowanie i utrwalanie umiejętności i nawyków aktywnego wypoczynku,

- wyrabianie umiejętności własnej oceny i decyzji wyboru form rekreacji.

Zasady edukacji rekreacyjnej

- ustawiczne kształtowanie świadomości, potrzeb i nawyków,

- łączenie rekreacyjnej działalności wychowawczej pochodzącej z różnych źródeł.

Ważne czynniki edukacji rekreacyjnej

- doskonalenie umiejętności obserwacji oraz oceny zjawisk i obiektów,

- nabywanie umiejętności współżycia z grupą,

- wyrobienie umiejętności dokonywania właściwych wyborów sposobu czynnego wypoczynku.

Kształcenie specjalistów rekreacji

- kształcenie na kursach - TKKF, Resortowe Centrum Metodyczno-Szkoleniowe Kultury Fizycznej,

- kształcenie akademickie - licencjaci i magistrowie.

Wspólny mianownik - KULTURA FIZYCZNA

Doskonalenie specjalistów rekreacji

- kursy, np. TKKF i RCMSKF,

- studia podyplomowe

Metodologia rekreacji - nauka o metodach badania naukowego, o skutecznych sposobach dociekania ich wartości poznawczej.

Metody myślenia

- indukcja,

- dedukcja,

- analogia,

- synteza,

- porównanie,

- przeciwstawianie,

- dowodzenie,

- wnioskowanie

Metoda naukowa

Myśl musi odwzorowywać rzeczywistość.Logika opisu musi być równoległa do logiki rzeczywistości

Dwa układy sygnałów

- pierwszy - bezpośrednie doznania zmysłowe,

- drugi - słowa, układ symboliczny umożliwiający odwzorowywanie rzeczywistości w umyśle w postaci abstrakcyjnych modeli

Rola języka

-Narzędzia opisu: obraz, matematyka, słowo.

-Jeżeli nie umiesz opisać liczbami tego, co obserwujesz, to znaczy, że nic z tego nie rozumiesz. Lord Kelvin

-I na odwrót.Wacław Petryński

Nauki teoretyczne i stosowane

Nauki teoretyczne - dedukcyjny sposób odwzorowania rzeczywistości.

Nauki stosowane - indukcyjny sposób odwzorowania rzeczywistości.

Metody badań rekreacji

- doświadczalna,

- monograficzna,

- pojedynczych przypadków,

- sondażowo-diagnostyczna,

- historyczno-porównawcza

Diagnoza - określenie cech współcześnie zachodzących zjawisk na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych i ich analizy.

Prognoza - przewidywanie przyszłych faktów, zdarzeń itp. oparte na uzasadnionych przesłankach, formułowane przez specjalistów w danym zakresie (diagnozie).

Metoda doświadczalna

Doświadczenie - badanie powstawania i przebiegu zjawisk przyrodniczych i społecznych, świadomie wywoływanych i dających się dowolną ilość razy powtarzać w celowo zorganizowanych warunkach

1. Grupa doświadczalna,

2. Grupa kontrolna.

Metoda monografii-Wnikliwe badanie naukowe i opis instytucji wychowawczych z wykorzystaniem metodologii naukowej i rozmaitych technik badawczych - badaniem dokumentów, badaniem wytworów pracy, obserwacji uczestniczącej, wywiadu i ankiety.

Metoda biograficzna-Opis życia pojedynczej osoby uprawiającej rekreację i roli poszczególnych czynników (wykształcenie, warunki wychowawcze, nagrody) w kształtowaniu życiorysu.

Metoda indywidualnych przypadków-Dokładny opis poszczególnych przypadków w celu stwierdzenia przyczyny lub przyczyn zaistnienia owych przypadków i przewidzenia możliwości ich zaistnienia; diagnoza i prognoza.

Metody sondażu diagnostycznego

-Badanie poglądów i opinii o metodach i warunkach prowadzonych zajęć rekreacyjnych, trudności w realizacji programów i imprez rekreacyjnych itp.

-Obiektywne i subiektywne aspekty uprawiania czynnych form rekreacji.

Metoda egzaminacyjna-Zadanie diagnostyczne mające na celu ocenę kwalifikacji (w naszym przypadku - w zakresie rekreacji)

Metoda historyczno-porównawcza-Analiza doświadczeń i wzorców wypracowanych przez poprzednie pokolenia.

Obserwacja

- obserwacja bierna - bez wiedzy obserwowanego,

- obserwacja czynna - rozmowa, dyskusja.

- zapis obserwacji.

Wywiad - rozmowa badającego z respondentem według opracowanych wcześniej dyspozycji lub na podstawie specjalnego kwestionariusza.

Rodzaje wywiadów

- ze względu na konstrukcję kwestionariusza: skategoryzowany i nieskategoryzowany,

- ze względu na rolę społeczną badacza: jawny i ukryty,

- ze względu na liczbę badanych: indywidualny i zbiorowy.

Wywiad skategoryzowany-Wywiad według ściśle opracowanego scenariusza, od chwili powitania respondenta do pożegnania się z nim.

Wywiad nieskategoryzowany-Luźno ustalone pytania, od których badający może odejść w każdej chwili wywiadu.

Wywiad jawny-Osoba badana zna status społeczny badacza, cele, treści i charakter badania; badacz szczegółowo notuje odpowiedzi.

Wywiad ukryty-Luźna rozmowa, podczas której badany nie zna celu rozmowy ani tego, że jest to wywiad. Badacz nie może prowadzić notatek. Trudna technika - trudności z prowadzeniem i zapisem.

Wywiad indywidualny-Rozmowa badacza z pojedynczą osobą. Typowa forma wywiadu w placówkach rekreacyjnych.

Wywiad zbiorowy-Wywiad przeprowadzany jednocześnie z większą liczbą osób. Zwykle w warunkach naturalnych, w jednorodnej zbiorowości. Możliwość natychmiastowego uśrednienia informacji.

Przygotowanie wywiadu

- określenie przedmiotu badań,

- sformułowanie hipotezy roboczej,

- wybór techniki wywiadu,

- opracowanie kwestionariuszy pytań lub ustalenie dyspozycji rozmowy,

- ustalenie listy osób,

- obmyślenie sposobu dotarcia do badanych.

Prowadzenie wywiadu

- nawiązanie rozmowy,

- podkreślenie ważności osoby badanej (jeśli jest to wywiad jawny),

- zapewnienie dyskrecji i tajności.

Ankieta-Technika gromadzenia informacji polegająca na samodzielnym wypełnianiu kwestionariuszy przez badanego. Najbardziej wiarygodny zapis.

Analiza dokumentów i materiałów

Technika badawcza służąca do gromadzenia wstępnych, opisowych, a także ilościowych informacji o zjawisku (w naszym przypadku - rekreacyjnym). Problem potwierdzania faktów w różnych źródłach.

Opracowanie wyników badań

Sama obserwacja, podział i statystyczne opracowanie danych - to zaledwie połowa sukcesu, czyli postawienie diagnozy. Następnie konieczne jest opracowanie teoretycznego modelu przebiegu zjawisk, który umożliwia opracowywanie prognoz. Dopiero wiarygodna metoda przewidywania rozwoju przyszłych zjawisk umożliwia symulację, czyli teoretyczne badanie zachowania układu pod wpływem różnych bodźców, i wypełnia dyspozycję z Księgi Rodzaju „idźcie i czyńcie sobie ziemię poddaną”.

Ślepe ścieżki

Biologowie zadowalają się opisywaniem faktów, gdyż nie są zdolni do ich zrozumienia. gromadzą informacje nic nie rozumiejąc i nie udaje się im stworzyć spójnego obrazu mechanizmów, które odkrywają. Ich wiedza stała się „cmentarzyskiem faktów” nie poddających się jakiejkolwiek syntezie. A to dlatego, że biologowie są zafascynowani jak dzieci swymi przyrządami obserwacyjnymi. Przestali myśleć. Biologia nie myśli, więc nie czyni postępów.

René Thom

Rafy badań rekreacji

• W naukach tzw. ścisłych - łatwa powtarzalność; chaos deterministyczny.

• W naukach tzw. humanistycznych - więcej szumu informacyjnego w danych, więc trudniejsze opracowanie; bałagan.

Problemy poszczególnych metod badań

• Eksperyment - wybiórczość,

• Monografia - reprezentatywność,

• Indywidualne przypadki - niepowtarzalność,

• Sondaż diagnostyczny - subiektywność,

• Egzamin - subiektywność i prognostyczność,

• Metoda historyczna - dynamika przemian, obraz przeszłości,

• Obserwacja, wywiad - subiektywność i reprezentatywność.

Behawioryzm (psychologia zachowania) - prąd naukowy, którego podstawowym założeniem jest badanie związku bodźca z reakcją. Główna podstawa naukowa kultury fizycznej, również rekreacji. Łatwość i „namacalność” badań, ale zbyt mało wysiłków na teoretyczne opracowanie wyników.

Kognitywizm (psychologia poznawcza) - prąd naukowy zajmujący się badaniem wewnętrznych mechanizmów psychologicznych określających zachowanie człowieka.

Tam, gdzie nie ma refleksji teoretycznej, wiedza jest tylko kolekcją archiwaliów.

René Thom

Dla praktyki nie ma nic lepszego niż dobra teoria.

25

Bieg, 10 km/godz.

Pływanie (100 m - 1:40-1:45 min.)

Narciarstwo biegowe, 10 km/godz.

Ergometr rowerowy, 175-200 W

30

Bieg 8,5 km/godz.

Bieg na orientację

Jazda na rowerze, 25-30 km/godz.

Pływanie (100 m - 1:50-1:55 min)

Narciarstwo biegowe, 8 km/godz.

Wchodzenie na wzniesienie z obciążeniem o masie 10-20 kg, 7 km/godz.

Ergometr rowerowy, 150-175 W

25

Jogging, 7 km/godz

Jazda na rowerze, 20-22 km/godz.

Pływanie (100 m - 2:00 min)

Narciarstwo biegowe, 4 km/godz.

Wchodzenie na wzniesienie z obciążeniem o masie 10-20 kg, 6 km/godz.

Ergometr rowerowy, 100-150 W

Judo, karate

Piłka nożna, koszykówka

Skakanka (110-130 skoków/min)

20

Chód 5,5 km/godz., po twardym podłożu

Wycieczka z obciążeniem turystycznym o masie do 20 kg

Jazda na rowerze, rekreacyjna, poniżej 16 km/godz

Pływanie (100 m - 2:20-2:30 min)

Ergometr rowerowy, 75-100 W

Tenis stołowy, tenis ziemny, badminton

Siatkówka niezawodnicza

Aerobic, taniec współczesny

Łyżwiarstwo figurowe

Skakanka (80-110 skoków/min)

15

chód 4,0-4,5 km/godz., po twardym podłożu

Pływanie rekreacyjne w basenie (100 m - 3:00 min)

Ergometr rowerowy, 25-50 W

Taniec - walc, fokstrot

Callanetics w warunkach domowych

10

Ćwiczenia o umiarkowanym natężeniu w czasie 30 min

Punkty zdrowotne

Bardzo źle

poniżej 10

Żle

10-19

Przeciętnie

20-49

Dobrze

50-69

Bardzo dobrze.

70-99

Idealnie, nie należy ćwiczyć więcej

100

Ocena

Liczba punktów

doświadczenie indywidualne

system potrzeb

i dążeń

proces motywacyjny

napięcie motywacyjne

struktura motywacji

zachowanie w czasie wolnym

bodziec początkowy

-          silne przyswojenie potrzeb i wartości czynnego stylu życia,

-          przyjmowanie za własne wzorców czynnego spędzania czasu wolnego,

-          nabywanie nawyków aktywności rekreacyjnej w czasie wolnym.

-          codzienne, celowe, a także nieplanowane działania wychowawcze,

-          przykład osobisty.

RODZINA

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

-          podniesienie na pewien poziom wiedzy o konieczności aktywności ruchowej i zdrowego sposobu życia,

-          rozpowszechnianie pożądanych wzorców czynnego spędzania czasu wolnego.

Celowe działanie:

-          wychowawcze,

-          edukacyjne.

SZKOŁA

-          upowszechnianie wiedzy o zdrowym stylu życia,

-          przedstawianie pożądanych wzorców rekreacyjnych.

-          celowe działania wychowawcze i edukacyjne,

-          osobisty przykład wychowawcy,

-          wpływy osobiste, sytuacyjne i społeczne

INSTYTUCJE WSPOMAGA-JĄCE (harcerstwo, organizacje młodzieżowe, kluby sportowe itp.

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

- naśladowanie pożądanych wzorców zachowań tworzonych przez grupy rówieśnicze

-          zamierzony i niezamierzony,

-          tworzenie norm i opinii,

-          przykład własny,

-          utożsamianie się z grupą.

GRUPY RÓWIEŚNICZE

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

-          wytwarzanie społecznie pożądanych nawyków i potrzeb w zakresie rekreacji ruchowej,

-          wspieranie wzorców pożądanych i piętnowanie niepożądanych wzorców zachowań rekreacyjnych.

-          głównie niecelowe i niezamierzone tworzenie norm i opinii, wywierających wpływ na jednostkę,

-          działania przykładem własnym - wzorce kulturowe.

SPOŁECZ-NOŚĆ MIEJSCOWA

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

-          wpływ zróżnicowany w różnych grupach odbiorców,

-          powierzchowność przyjmowanych wzorców (brak przyswojenia),

-          silne oddziaływanie mody,

-          duże znaczenie edukacyjne.

-          upowszechnianie polityki państwa w zakresie zdrowia publicznego,

-          programy edukacyjne,

-          celowe działania wychowawcze,

-          celowe działania mające na celu ujednolicenie wartości i wzorców.

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

-          budowanie określonej wiedzy,

-          przedstawienie swoistych, nietypowych sposobów zachowań rekreacyjnych,

-          silna funkcja kontrolna, zapobiegająca zachowaniom niepożądanym.

-          celowe działania wychowawcze z silnym akcentowaniem składników religijnych,

-          programy edukacyjne,

-          działanie wpływem osobistym, wpływem sytuacyjnym i wpływem społecznym.

KOŚCIÓŁ

Składniki wychowawcze

Sposób przekazu

Źródło wpływów

- opóźnia spadek wydolności i sprawności, pomaga zachować zdrowie,

- wyrównuje zaburzenia i usuwa skutki niesprawności.

wiek starszy

- pomaga w utrzymaniu osiągniętej wcześniej wydolności fizycznej,

- zapobiega schorzeniom (również cywilizacyjnym i zawodowym) i działa leczniczo,

- ułatwia zachowanie równowagi wewnątrz ustroju oraz w układzie ustrój ‑środowisko,

wiek dojrzały

- pobudza rozwój fizyczny,

- podnosi wydolność,

- wyrównuje skutki przeciążenia nauką,

- ułatwia usuwanie odchyleń w rozwoju psychofizycznym.

dzieciństwo i młodość

rola ruchu

okres życia

---