Wykład V

TEORIE FEMINISTYCZNE

Feminizm - nurt w myśleniu społecznym; ruch pluralistyczny (występuje w różnych teoriach - od liberalnych do lewicowych; nie ma feministycznych ruchów prawicowych)

Liberalne teorie feministyczne - zakładają konieczność zapewnienia autonomii jednostki i autonomia ta jest postawiona w opozycji do statusu (podległości) kobiet (w opozycji do problemu równości płci)

Rousseau i Kant uważali, że kobieta nie jest równa mężczyzna - jest gorsza.

Mary Wooltore Craft - napisała pierwszą pracę, która traktowała o równości płci, stworzyła koncepcję równości kobiet i mężczyzn

John Stuart Mill napisał książkę „O poddaństwie kobiet”, nie napisał jej jednak samodzielnie, pomysł dała mu H. Taylor - jego partnerka życiowa. H. Taylor w swoich poglądach zakładała równość płci, nadanie kobietom takich samych praw jak mężczyznom - głównie chodziło tu o nadanie praw politycznych

Sufrażystki - walczyły o prawa polityczne dla kobiet, ruch działał w latach '60 XIX wieku. Nowa Zelandia była pierwszym krajem, który nadał kobietom prawa polityczne, ostatnim - Szwajcaria.

Wprowadzenie w życie założenia równości (sameness) i udostępnienie kobietom praw nie zlikwidowało nierówności - dało kobietom co prawda prawa polityczne ale doprowadziło to tylko do posiadania przez nie dwóch prac (pracy poza domem i pracy w domu), dlatego nierówności między mężczyznami i kobietami zwiększyły się (kobiety miały coraz więcej pracy). Wtedy powstała hipoteza mówiąca o tym, że równość powinna być wywiedziona z odmienności. Pierwsze badania empiryczne na ten temat przeprowadziła pani psycholog G'illigan. Zajmowała się ona badaniami dotyczącymi rozwoju moralnego dzieci i młodzieży, przeprowadzonymi wcześniej przez pewnego naukowca. Odkryła ona, że badania te przeprowadzone były tylko na chłopcach. Psycholożka przeprowadziła takie same badania na kobietach i okazało się, że rozwój moralny kobiet bardzo różni się od rozwoju moralnego mężczyzn. Wyniki swoich badań zapisała w książce „Indifferent voice”. Opisała ona też ona pojęcie `etyki opiekuńczości', które oznaczało tyle co utrzymywanie komunikacji z kobietami, opiekę i dostrzeganie ich indywidualności. Zaznaczyła ona, że kobiety są inne od mężczyzn i maja inne potrzeby pierwszy empiryczny dowód koncepcji feministycznej

Jak dostosować do potrzeb równości między płciami struktury, budowę społeczeństwa, porządek publiczny?

Kathrin Mac Kinnon w swoim dziele „W kierunku feministycznej teorii państwa” poddaje pomysł dokonania rewolucji polityczno - społecznej oraz przedstawia dwa podejścia do teorii równości: samenes, difference. Pierwsze podejście mówi o tym, dlaczego powinna zaistnieć równość między płciami a druga mówi o odmienności w takiej formie jak przedstawiła to w swoich badaniach dr G'illigan. Kathrin Mac Kinnon stworzyła teorię społeczną, która wyjaśnia dlaczego funkcjonuje dominacja mężczyzn - określa ją jako dominację seksualną mężczyzn nad kobietami, która przełożyła się na podział pracy. Dostrzegła ona, że kobieta jest zamknięta w prywatności (gdzie istnieje owa dominacja), nie należy do kategorii publicznej. Mac Kinnon proponuje więc rewolucję - kobiety miałyby przejąć władze, aby zbudować społeczeństwo równości. Nowy ład ma być oparty na etyce równości - kobiety miałyby zbudować instytucje oparte również na równości. W nowym ładzie nie chcą dominować nad mężczyznami bo same przez wiele wieków były zdominowane i krzywdzone. wiedzą jak złym zjawiskiem jest dominacja i nie chcą krzywdzić nikogo w ten sam sposób, nie chcą się mścić. Kobiety nie wykorzystywałyby swojej pozycji przeciw mężczyznom, mimo, że istnieje moralna wyższość kobiet nad mężczyznami.

Krytyka Mac Kinnon - podwaliny pod krytykę Mac Kinnon stworzyły same kobiety, przede wszystkim były to inne feministki, politolożki o innym kolorze skóry. Krytyka wypłynęła głównie ze strony czarnych kobiet, które bardziej odczuły dyskryminacje ze względu na kolor skóry niż na fakt bycia kobietą. Mac Kinnon krytykowana była również przez feministki o innych poglądach. Uważały one, że koncepcja ta jest zła bo uogólnia, dotyczy wszystkich kobiet generalnie a ich zdaniem istnieją różne rodzaje feminizmu i kobiety mają różne potrzeby, uogólnianie jest więc błędem. Nierówność przedstawiły natomiast jako w aspekcie różnic kulturowych a nie jak mówiła Mac Kinnon różnic w płci i seksualności.

Martha Nussbaum - łączy nurt feministyczny z liberalizmem, przedstawia koncepcję autonomii jednostki oraz możliwość wyboru. Martha Nussbaum tworzy liberalny feminizm. Według niej feminizm aby był prawidłowy musi posiadać dwie cechy:

-ma mieć charakter międzynarodowy (Nussbaum zauważyła, że koncepcja równości jest inna w krajach pierwszego, drugiego i trzeciego świata, w rożnych warunkach kobiety mają różne prawa a nie powinno tak być. Owy internacjonalizm Marthy Nussbaum zakłada równość kobiet w skali całego świata i aby tak się stało konieczne jest działanie państwa)

-ma być humanistyczny (równa wartość dla każdego życia, równość wszystkich instytucji, wtórne nierówności mogą być zlikwidowane)

Nierówności nie maja charakteru fundamentalnego - nierówności są wtórne i mogą ulec zmianie.

Problem nierówności kobiet należy rozpatrywać w skali całego świata, budowanie teorii feministycznej należy natomiast prowadzić w oparciu o następującą listę dóbr:

-problem życia (bezpieczeństwo życia)

-zdrowie fizyczne

-integralność cielesna

-sfera intelektualna

-sfera emocjonalna

-sfera publiczna oparta na koncepcji równości - sfera oparta na rozumie praktycznym

-brak samotności (przynależność do grup i instytucji)

-szacunek do innych gatunków biologicznych

-ochrona środowiska

W oparciu o powyższą listę należy budować instytucje sprzyjające równości.

Głównym punktem krytyki Nussbaum jest podział na sferę publiczną i prywatną. Sam podział przeprowadzony przez liberałów (na sferę publiczną i prywatną) nie ma sensu. Jest błędny, ponieważ bycie osoba prywatną jest istotą udziału jednostki w życiu politycznym (publicznym). Feministki twierdzą, że w sferze publicznej równość można uregulować normami prawnymi, gorzej w sferze prywatnej: Ging Cohen uważa, że nie potrzebne są działania odgórne w sferze prywatnej, potrzebne są za to działania demokratyczne (feminizm demokratyczny). Tworzy ona następujący podział:

SPOŁECZEŃSTWO POLITYCZNE

_________________________________

SPOŁECZEŃSTWO EKONOMICZNE PODZIAŁ W RAMACH

_________________________________ SPOŁECZEŃSTWA

OBYWATELSKIEGO

SFERA SPOŁECZNA

_________________________________

SFERA PRYWATNA

• Społeczeństwo obywatelskie odłączone jest od państwa

• państwo jest odrębnym bytem społeczno - politycznym

• społeczeństwo polityczne dąży do państwa

• państwo nie powinno dążyć do regulacji sfery ekonomicznej

• sfera społeczna i prywatna nie ma związku z państwem a nawet z społeczeństwem obywatelskim

• życie rodzinne jest w sferze prywatnej - tu zaczyna się nierówność. Przenieśmy rodzinę gdzieś do centrum tego systemu koło sfery ekonomicznej, zabierzmy rodzinę ze sfery prywatnej aby uniknąć nierówności.

Problem feminizmu postmodernistycznego

Doucilla Cornell - odrzuciła koncepcję wielkiej narracji, przeprowadziła krytykę wielkich teorii feministycznych, które chcą wyjaśnić wszystkie problemy (teoria Mac Kinnon, Nussbaum, Cohen). Według Doucilli Cornell problemy kobiet są różne i dlatego nie można stworzyć jednej teorii feministycznej. Uważała, że kobiety mają odmienne doświadczenia i inaczej postrzegają nierówność. Próbowała znaleźć odpowiedź na pytanie - jak dokonać zmiany istniejących instytucji polityczno - społecznych aby zachować równowagę? Stworzyła koncepcję mitu, mówiąca o tym, że ludzie musza zauważyć odmienność kobiet i mężczyzn. Kobiety muszą odwołać się do jakiegoś mitu, wspólnych doświadczeń, do jakiejś zmiany w kulturze symbolicznej, która je łączy. Doucilla Cornell zakwestionowała cały dotychczasowy dorobek ludzkości, bo jest to kultura, która stworzyła nierówności i je podtrzymuje. Aby dokonać zmiany należy odrzucić postulaty zachodnie i jego dorobek instytucjonalny. Zakwestionowała też „prawa” jako takie (np. jakim prawem jest sprawiedliwość skoro zakłada nierówność materialną) i innych pojęć dotychczasowej kultury zachodnioeuropejskiej. Zakłada odejście od esencjonalizmu i przejście na proceduralizm, który może zagwarantować faktyczną równość.

Frankfurcka szkoła krytyczna - funkcjonowała w latach '20 XIX wieku. Zakładała, że należy się odciąć od teorii klasycznej opartej na obiektywizmie. Nauka powinna być neutralna. Celem tej szkoły było wyzwolenie ludzkości od nierówności, niesprawiedliwości itd. Szkoła badała społeczeństwo masowe i jego technizację . Przedstawiciele szkoły frankfurckiej uważali, że podejście pragmatyczne przejęte z technologii kieruje naszym zachowaniem (zachowaniem jednostki w społeczeństwie masowym). Pragmatyzacja podlega zatem krytyce szkoły w takim samym stopniu co model „państwa dobrobytu”. Dopuszczalna jest krytyka społeczna. Ważne jest zaangażowanie w politykę.

Inger Habermaz był jednym z przedstawicieli szkoły frankfurckiej. Zajmował się społeczeństwem masowym i od 15 lat teorią państwa. W swoich rozważaniach wychodzi od teorii lewicowej i dochodzi do teorii liberalno - demokratycznej. Uważa, że nie można podporządkować całego życia pracy. Musimy podejmować też działania komunikacyjne z innymi ludźmi i w działaniach tych nie kierujemy się pragmatyzmem, są one spontaniczne i są drogą do idealnej, niezakłóconej komunikacji. Główną zasadą takiej idealnej komunikacji jest to, że my uznajemy inność osób, z którymi się komunikujemy a oni uznają naszą inność. Habermaz w swojej ideologii dużo miejsca poświęca komunikacji. Uważa on, na przykład, że:

-partie polityczne i specjaliści od public relations mogą zakłócać komunikację (np. poprzez kampanie wyborcze)

-można skonstruować instytucje polityczne (daleko demokratyczne), które w jak najmniejszym stopniu zakłócałyby ową komunikację

-ludzie komunikują się w sprawach etyczno - politycznych (moralność dotyczy życia prywatnego a etyka dotyczy sfery publicznej)

-ludzie komunikują się w sferze publicznej (media, telewizja, radio, uniwersytety, debaty organizowane przez instytucje publiczne)

-Habermaz zakłada funkcjonowanie sfery prywatnej, gdzie ludzie tworzą swoje własne teorie polityczno - etyczne (sfera prywatna to wolności liberalne a nie zacisze domowe czy rodzina) i tylko dlatego, że istnieje sfera prywatna możliwe jest istnienie sfery publicznej i niezakłóconej komunikacji. Aby obywatele posiadali poglądy musza mieć sferę prywatną, w sferze publicznej tylko wygłaszają swoje poglądy i komunikują się, dochodzą do konsensusu, który zawierany jest na jakiś czas i jest istotą demokracji. Konsensus (a nie kompromis!) przekłada się na rządzenie. Obywatele rządzą więc sami sobą. Każda inna legitymizacja byłaby zła

-krytyka „państwa opiekuńczego”, w którym prawa używa się jako medium kontroli społecznej. Wprowadza to zakłócenia w komunikacji, dlatego zmodyfikowano jego instytucje. Przywrócono autonomię społeczeństwu obywatelskiemu a razem z nią możliwość niezakłóconej komunikacji

-tylko i wyłącznie demokracja konstytucyjna

-system proceduralny a nie substancjalny - tworząc instytucje nie należy ich opierać na żadnej koncepcji życia obywatelskiego (na esencjonalizmie) tylko proceduralizmie

Habermaz wypowiadał się często na temat Unii Europejskiej. Po traktacie z Maastricht ze wspólnot ekonomicznych powstała wspólnota polityczna. Habermaz uważał, że dla takiego tworu trzeba stworzyć odpowiedni system instytucjonalny, pewna legitymizowana władzę. Chodzi o to, aby ludzi zaczęli się czuć patriotami na poziomie instytucjonalnym a nie kulturowym. Habermaz po wybuchu wojny w Iraku napisał artykuł, w którym zaznaczył, że można wykluczyć państwowość narodową gdy buduje się twór ponadnarodowy

Teorie konserwatywne

Edmund Burke - jest uważany za twórcę nowoczesnego konserwatyzmu. Skrytykował rewolucje francuską, bo zerwała z tradycją. Uważa on, że tradycja jest zmienna, żywa i musi funkcjonować w teraźniejszości. Zmiany mogą zachodzić, ale musi się to dziać wolno i muszą one nawiązywać do tradycji. Naród opiera się na tradycji (ciągłość pokoleń przeszłych, teraźniejszych i przyszłych). Rewolucja francuska została przez niego tak ostro skrytykowana, bo zniszczyła ciągłość pokoleń. Zmiany nie mogą być radykalne a podejście do polityki ostrożne. Jeżeli jakaś zmiana jest potrzeba to należy ja wprowadzić, lecz jeżeli sytuacja nie wymaga zmian to znaczy, że są one potrzebne

3

---