akt głosowania. (98)

Akt oskarżenia (239)

aktu oskarżenia / oskarżenia Kontrola (240)

aktu oskarżenia Odczytanie (272)

aparatury utrwalającej obraz lub dźwięk. Utrwalenie za pomocą (108)

Apelacja - Post. przed sądem odwoławczym (II instancji) na skutek wniesienia apelacji (215)

apelacja - Postępowanie przed sądem I instancji (214)

Apelacja / warunki formalne apelacji (212)

apelacyjna rozprawa (216)

apelacyjne postępowanie (213)

Badania wariograficzne. (192)

Biegli, tłumacze, specjaliści. (191)

Błędna kwalifikacja prawna czynu (208)

charakter środków odwoławczych: Cechy (222)

Czasowe obowiązywanie k.p.k. (13)

CZYNNOŚCI PROCESOWE (78)

Czynności procesowe i zdarzenia procesowe (2)

czynności procesowej Niedopuszczalność (82)

czynności procesowych - w dwojakim znaczeniu: Skuteczność (81)

czynności procesowych Dokumentacja (105)

czynności procesowych: Najważniejszy podział (83)

czynności procesowych: Podziały (80)

czynności Sądowe sprawdzające (247)

Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym (248)

czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu Zawieszenie (162)

decyzje (rozstrzygnięcia) procesowe (88)

Dochodzenie (288)

dochodzenie rejestrowe (291)

dochodzenie w niezbędnym zakresie (wstępne, zabezpieczające) (290)

dochodzenie z uproszczonym protokołem (289)

Dokument taśma filmowa lub magnetofonowa, fotografia, okazanie dowodu z dokumentu, notatka służbowa, notatka urzędowa. (196)

Dokumentacja czynności procesowych (105)

Domniemania (183)

doręczenia stronom kwestia (100)

dowodowa inicjatywa (178)

dowodowe postępowanie (172)

dowodowe środki Najważniejsze (184)

dowodowe ułatwienia (181)

dowodowe zakazy (185)

dowodowe źródło (173)

dowodowy środek (174)

dowodowy wniosek (179)

dowodów. Podziały (175)

dowodu Przeprowadzenie (177)

dowody pośrednie i bezpośrednie, Poszlaka (176)

Dowody z wyjaśnień oskarżonego. (180)

Dowód - pojęcie (171)

Dowód rzeczowy (194)

Dozór policji i przełożonego wojskowego. (160)

eksperyment procesowy, Oględziny, otwarcie zwłok (252)

Ekstradycja oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych (292)

fakty procesowe (79)

głosowanie nad orzeczeniem i narada (96)

Głosy stron (275)

Gwarancje oskarżonego: (26)

Gwarancje pokrzywdzonego: (25)

Gwarancje procesowe (24)

Gwarancje zasady obiektywizmu: (52)

Immunitety osób należących do przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych (293)

in dubio pro reo - Wyrażanie wątpliwości na korzyść oskarżonego (278)

Inicjatywa dowodowa (178)

Inkwizycyjny model procesu karnego (7)

Interwenient (135)

Jawność - Czynności dokonywane w trakcie posiedzenia sądu. (59)

Jawność rozprawy głównej (242)

Jawność wewnętrzna (60)

Jawność zewnętrzna: (58)

k.p.k. czasowe obowiązywanie (13)

k.p.k. terytorialne obowiązywanie (14)

Kary porządkowe (258)

Kasacja (225)

Kontrola instancyjna (70)

Kontrola rozstrzygnięć procesowych z urzędu (75)

Konwalidacja i konwersja czynności procesowych (104)

kwalifikacja prawna czynu Błędna (208)

Kwestia doręczenia stronom. (100)

legitymacja procesowa (133)

List gończy (230)

List żelazny (231)

Mediacja (110)

Modyfikacja zarzutów. (245)

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym - całość z kodeksu (270)

Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym - całość z książki (266)

Narada i głosowanie nad orzeczeniem (96)

Narada. (97)

nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni Oskarżyciele szczególni w post. uproszczonym (295)

niesprawiedliwość społeczna. (207)

norm (przepisów) karno-procesowych Podziały (11)

Normy (przepisy) karno - procesowe (10)

Notatka służbowa (198)

Notatka urzędowa (106)

Notatka urzędowa (197)

Notoryjność (182)

Obowiązywanie ustawy karnej procesowej w miejscu i czasie (12)

Obrona (143)

Obrońca. (147)

obrończego stosunku ustanie (148)

Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego (254)

Odroczenie rozprawy (251)

Odszkodowanie za niesłuszne skazanie / zatrzymanie / tym. areszt. (237)

Odwołania (224)

odwołania / odwoławcze Przyczyny (206)

Oględziny (195)

Oględziny, otwarcie zwłok, eksperyment procesowy (252)

oportunizmu wyjątki na rzecz od zasady legalizmu (47)

Orzeczenia (91)

orzeczeń. Nieważność (92)

Orzekanie w stosunku do oskarżonego, który nie wniósł środka odwoławczego. (209)

oskarżonego gwarancje (26)

oskarżonego Prawa i obowiązki (141)

Oskarżony - pozycja i pojęcie. (140)

oskarżyciel konkurencyjny (tzw. pomocniczy) (137.2)

oskarżyciel pomocniczy (konkurencyjny) (137.2)

Oskarżyciel posiłkowy (137)

Oskarżyciel prywatny. (138)

Oskarżyciel publiczny (115)

oskarżyciel subsydiarny (137.1)

oskarżyciel uboczny (137.3)

oskarżyciela (prokuratora): Funkcje oskarżycielskie (116)

Oskarżyciele (114)

Oskarżyciele szczególni w post. uproszczonym - nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni (295)

osoba podejrzana, a podejrzany (142)

oświadczenia procesowe (84)

Oświadczenia procesowe podział (85)

Oświadczenie woli (86)

oświadczenie woli imperatywne (87)

otwarcie zwłok, eksperyment procesowy, Oględziny (252)

Pełnomocnik (4)

Podejrzany, a osoba podejrzana. (142)

Podjęcie postępowania przygotowawczego (267)

Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego (263)

Podsłuch telefoniczny i uzyskiwanie informacji za pomocą urządzeń technicznych. (164)

pokrzywdzonego gwarancje (25)

Pokrzywdzony (136)

Polecenia (102)

Poręczenie (156)

Poręczenie majątkowe (157)

Poręczenie osoby godnej zaufania (159)

Poręczenie społeczne (158)

Porozumienia karno - procesowe (109)

Porozumienie (111)

Postanowienia (101)

Postępowania dodatkowe: (35)

Postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia (32)

Postępowania pomocnicze: (33)

postępowania przygotowawczego Formy (286)

postępowania przygotowawczego Odmowa wszczęcia (254)

postępowania przygotowawczego Podjęcie (267)

postępowania przygotowawczego Umorzenie (238)

postępowania przygotowawczego Wszczęcie (253)

postępowania przygotowawczego Wznowienie (268)

postępowania przygotowawczego Zadania (262)

postępowania przygotowawczego Zakończenie (261)

postępowania przygotowawczego Zamknięcie (260)

postępowania przygotowawczego Zawieszenie (259)

postępowania przygotowawczego. Przesłanki (244)

postępowania przygotowawczego. Uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu (269)

postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem. Wznowienie (226)

Postępowania sprawdzające (36)

Postępowania szczególne (37)

postępowania uzupełniające (35.1)

postępowania warunkowo umorzonego Podjęcie (263)

Postępowania zabezpieczające: (34)

Postępowanie apelacyjne (213)

Postępowanie dowodowe (172)

Postępowanie nakazowe (280)

postępowanie odwoławcze - cel: (17)

Postępowanie prywatno - skargowe (279.1)

Postępowanie przed sądem I instancji (29)

Postępowanie przed sądem II instancji (30)

postępowanie przygotowawcze - cele w art. 297 k.p.k.: (16)

Postępowanie przygotowawcze (28)

Postępowanie uproszczone (294)

Postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego. (228)

Postępowanie wykonawcze. (31)

Postępowanie zażaleniowe (219)

postępowaniu przygotowawczym Czynności sądowe w (248)

postępowaniu uproszczonym nieprokuratorscy przedstawiciele, oskarżyciele publiczni (295)

Poszlaka , dowody pośrednie i bezpośrednie (176)

Powód cywilny i proces adhezyjny (139)

powództwa cywilnego Zgłoszenie (256)

prawa karnego procesowego Funkcje (9)

prawa karnego procesowego Wykładnia (21)

prawa procesowego Źródła (23)

Prawo dowodowe. (170)

Prawo obywatela do sądu (120)

prawo repliki (276)

Prawomocność (orzeczeń) (103)

Problem tożsamości orzekania sądowego. (20)

proces adhezyjny i powód cywilny (139)

Proces dodatkowy (41)

Proces dwufazowy (42)

Proces wpadkowy (246)

procesów Rodzaje (38)

procesu karnego (stadia) Konstrukcja (27)

procesu karnego Cele (15)

procesu karnego Mieszany model (8)

procesu karnego Modele, typy (5)

procesu karnego Pojęcie i istota (1)

procesu karnego Przedmiot (18)

procesu karnego Skargowy model (6)

procesu karnego Uczestnik (112)

procesu prywatnoskargowego Przesłanki (279)

prokuratora Funkcje oskarżycielskie (116)

prokuratora jako organu postępowania przygotowawczego Rola - (Czyżu) (118)

prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym Nadzór - całość z kodeksu (270)

prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym Nadzór - całość z książki (266)

prokuratury. Problematyka (113)

prokuratury: Zasady regulujące funkcjonowanie (117)

prywatno - skargowe Postępowanie (279.1)

przedmiotu procesu jako roszczenia Koncepcja (19)

Przedstawiciel procesowy (145)

Przedstawiciel ustawowy (146)

Przedstawiciele stron - (ogólnie) (144)

Przedstawienie zarzutów - in personam (255)

przepisów (norm) karno-procesowych Podziały (11)

Przepisy (normy) karno - procesowe (10)

Przeprowadzenie dowodu (177)

Przerwa w rozprawie. (250)

Przesłanki procesowe (243)

Przesłuchanie (190)

Przeszukanie (166)

Przeszukanie i inne środki przymusu służące uzyskiwaniu dowodów w procesie karnym. (165)

przewodu sądowego Wznowienie (274)

przewodu sądowego Zamknięcie (273)

Przewód sądowy (271)

Przyczyny odwołania / odwoławcze (206)

Przygotowanie do rozprawy głównej (241)

Przymus adwokacko - radcowski (229)

przymusu procesowego środków Reguły stosowania (150)

przymusu procesowego środków w postępowaniu przygotowawczym Stosowanie (257)

przymusu procesowego. Środki (149)

Pytania prawne (210)

Rażąca niesprawiedliwość społeczna Rażąca. (207)

reformationis in peius (zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego). Zakaz (205)

Reguły wynikające z zasady bezpośredniości (65.1)

rekwizycja (217)

Rozprawa apelacyjna (216)

rozprawy głównej jawność (242)

rozprawy głównej przygotowanie do (241)

rozstrzygnięcia (decyzje) procesowe (88)

rozstrzygnięć procesowych z urzędu Kontrola (75)

Sądowe czynności sprawdzające (247)

Sądownictwo (119)

Sądu Odwoławczego. Rodzaje orzeczeń (211)

Sądu w postępowaniu karnym role (122)

Schronisko dla nieletnich. (163)

sędziego wyłączenie (232)

specjaliści, biegli, tłumacze (191)

Sprzeciwy (223)

Stan rzeczy osądzonej (277)

Stan zawisłości sprawy (281)

Stenogram (107)

Stosunki procesowe (3)

stosunku obrończego Ustanie: (148)

stronom Kwestia doręczenia (100)

Strony procesu karnego (131)

Śledztwo (287)

Środek dowodowy (174)

środka odwoławczego / charakter środków odwoławczych: Cechy (222)

środka odwoławczego. Cofnięcie (202)

środka odwoławczego. Granice (204)

środka odwoławczego. Kierunek (203)

środka odwoławczego. Orzekanie w stosunku do oskarżonego, który nie wniósł (209)

środka odwoławczego. Warunki formalne (200)

środki dowodowe Najważniejsze (184)

Środki nadzoru (74)

Środki odwoławcze (221)

Środki przymusu procesowego. (149)

środki przymusu służące uzyskiwaniu dowodów w procesie karnym. (165)

Środki zabezpieczające (153)

Środki zapobiegawcze (152)

środków odwoławczych. Kontrola formalna (201)

środków przymusu procesowego Reguły stosowania (150)

środków przymusu procesowego w postępowaniu przygotowawczym Stosowanie (257)

środków zapobiegawczych Podstawy zastosowania - kodeks (154)

środków zapobiegawczych. Podstawy zastosowania (233)

środków zaskarżenia Pojęcie i klasyfikacja (220)

Świadek - pojęcie, zeznania (186)

Świadek incognito (anonimowy). (187)

Świadek koronny. (188)

świadków dotyczące zakazy (189)

taśma magnetofonowa, filmowa, dokument, notatka (196)

Terminy (235)

Terytorialne obowiązywanie k.p.k. (14)

tłumacze, biegli, specjaliści (191)

tożsamości orzekania sądowego problem (20)

trybów szczególnych. Konstrukcja i podział (236)

Trybunał Stanu (121)

Tymczasowe aresztowanie (155)

Tymczasowe zajęcie mienia ruchomego (169)

Uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego. (269)

Uczestnik / cy procesu karnego (112)

Ułaskawienie (227)

Ułatwienia dowodowe (181)

Umorzenie postępowania przygotowawczego (238)

umorzenie postępowania. Warunkowe (264)

Uprawdopodobnienie (234)

urządzeń technicznych. Podsłuch telefoniczny i uzyskiwanie informacji za pomocą (164)

Ustanie stosunku obrończego: (148)

ustawy karnej procesowej w miejscu i czasie Obowiązywanie (12)

Utrwalenie za pomocą aparatury utrwalającej obraz lub dźwięk. (108)

Warunkowe umorzenie postępowania. (264)

Właściwość funkcjonalna (124)

Właściwość miejscowa (126)

Właściwość rzeczowa (125)

Właściwość sądów - ogólnie (123)

Właściwość składu sądu na rozprawie (130)

Właściwość w sprawach o wydanie wyroku łącznego (129)

Właściwość z delegacji (nadzwyczajna) (128)

Właściwość z łączności spraw (127)

Wniosek dowodowy (179)

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania (265)

Współuczestnictwo procesowe (134)

Wszczęcie postępowania przygotowawczego (253)

Wyjątki / odstępstwa od zasady bezpośredniości postępowania (szeroko omówione) (66)

Wykładnia prawa karnego procesowego (21)

Wyłączenie sędziego (232)

Wyrażanie wątpliwości na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo) (278)

WYROK (93)

Wyrok łączy - postępowanie (228)

Wyrok nakazowy (94)

Wyrok wydawany pod nieobecność oskarżonego (297)

WYROKOWANIE - tryb wydawania orzeczeń. (95)

wyroku zaocznego Przesłanki wydania (296)

Wywiad środowiskowy (193)

Wznowienie postępowania przygotowawczego (268)

Wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem. (226)

Zabezpieczenie majątkowe (168)

Zadania postępowania przygotowawczego (262)

Zakaz opuszczania kraju. (161)

Zakaz reformationis in peius (zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego). (205)

Zakazy dotyczące świadków (189)

Zakazy dowodowe. (185)

Zakończenie postępowania przygotowawczego (261)

Zamknięcie postępowania przygotowawczego (260)

Zarządzenia (89)

zarządzeń Zaskarżalność (90)

Zasada bezpośredniości postępowania (65)

Zasada ciężaru dowodu (onus probandi) (77)

Zasada domniemania niewinności. (63)

Zasada jawności (publiczności procesu) (57)

Zasada koncentracji materiału procesowego. (67)

Zasada kontradyktoryjności = sporności (50)

Zasada kontroli decyzji procesowych. (69)

Zasada legalizmu (46)

Zasada obiektywizmu (51)

Zasada prawa do obrony. (55)

Zasada prawdy materialnej (prawdy obiektywnej, zasada prawdy) (53)

Zasada równouprawnienia stron (68)

Zasada rzetelnego procesu. (64)

Zasada skargowości (48)

Zasada sprawiedliwego procesu. (64)

Zasada swobodnej oceny dowodów (61)

Zasada ścigania / postępowania z urzędu (44)

Zasada uczciwego procesu. (64)

Zasada udziału czynnika społecznego w postępowaniu karnym. (76)

Zasada ustności , pisemności (62)

zasady bezpośredniości postępowania (szeroko omówione) Wyjątki / odstępstwa od (66)

zasady bezpośredniości Reguły wynikające z (65.1)

zasady legalizmu (wyjątki na rzecz oportunizmu): Odstępstwa od (47)

zasady obiektywizmu: Gwarancje (52)

zasady prawdy - wyjątki od zakazy dowodowe (54)

Zasady procesu karnego - ogólnie co to jest. (43)

Zasady regulujące funkcjonowanie prokuratury: (117)

zasady skargowości: Wyjątki od (49)

zasady ścigania / postępowania z urzędu Wyjątki od (45)

Zatrzymanie (151)

Zatrzymanie rzeczy (167)

Zawieszenie czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu (162)

Zawieszenie postępowania przygotowawczego (259)

Zażalenie (218)

zażaleniowe postępowanie (219)

Zdanie odrębne (votum separatum). (99)

zdarzenia procesowe i Czynności procesowe (2)

zdolność procesowa (132)

Źródło dowodowe (173)


(1) Pojęcie i istota procesu karnego
- proces karny - prawnie uregulowana działalność zmierzająca do realizacji prawa karnego materialnego

Proces - ogólnie: przebieg, powiązany przyczynowo zespół zdarzeń zmierzających do wywołania określonych skutków.

procesy prawne - przewidziany przez prawo zespół działań zmierzających do wywołania określonego skutku prawnego.

Istota procesu - różnie ją definiowano; szereg teorii, w szczególności 4:

- proces karny jako system gwarancji,

- jako forma realizacji działań,
- stosunek prawny,

- sytuacja prawna.

Proces karny jako forma realizacji działań: Sprowadzenie prawa procesowego do katalogu norm technicznych.

Proces karny jako stosunek prawny: rozwinięcie roli stron w procesie oraz zasadę kontradyktoryjności. Uznanie procesu jako konkretnego przebiegu.

Pogląd niemieckiego cywilisty: proces zjawiskiem dynamicznym; proces jest stosunkiem prawnym rozwijającym się i postępującym w swym rozwoju.

Proces - stosunek prawny stron do siebie.

Proces karny jako sytuacja prawna: powiązana ściśle z teorią stosunku prawnego; wywodziła, że proces karny jest pewną sytuacją prawną (Goldsmith).

Istota procesu: w procesowych widokach, możliwościach, ciężarach, uwolnieniu od ciężarów stron. W procesie chodzi o jakieś korzyści, które może strona uzyskać. - Ta teoria nie zyskała uznania.

Proces - ogół czynności procesowych  skrytykowane.

Proces - ogół stosunków karno-procesowych zachodzących między uczestnikami procesu.

Prof. Stefan Kalinowski: proces karny to ogół czynności podejmowanych przez wszystkich uczestników procesu oraz ogół związanych z tymi czynnościami stosunków procesowych, które są odmianą stosunków prawnych.

Inni autorzy: 2 punkty widzenia: 1)działalności, 2) stosunków.

Proces w pierwszym znaczeniu to ogół czynności wykonywanych przez wszystkich uczestników procesu (element ruchu).

W drugim znaczeniu to ogół stosunków zachodzących między uczestnikami procesu w działalności, którą nazywamy procesem.

Abstrakcyjne rozumienie: proces - działalność przewidziana przez obowiązujące przepisy karno-procesowe, w celu wykrycia sprawcy, jego ukarania.

(2) Czynności procesowe i zdarzenia procesowe
- czynność procesowa - określone przez prawo karne procesowe zachowanie się uczestnika postępowania wywołujące przewidziane przez prawo skutki prawne; np. wniosek o ściganie, wyrok sądu karnego. Proces karny powstaje z pierwszą czynnością (z reguły jest to postanowienie o wszczęciu postępowania).

Czynność uczestnika procesu rodzi z reguły kolejną czynność.

- podział czynności procesowych:
I) a) pozytywne - działania procesowe; b) negatywne - zaniechania procesowe (czynności z zaniechania);
II) a) proste - pojedyncze np.: wniesienie apelacji; b) złożone - składające się łącznie z kilku dających się wyodrębnić elementów np.: przedstawienie zarzutów, na które składa się wydanie stosownego postanowienia, ogłoszenie go podejrzanemu, przesłuchanie podejrzanego lub co najmniej ustne przedstawienie zarzutu z wpisaniem go do protokołu i przesłuchanie podejrzanego;
III) a) indywidualne - izolowanie czynności określonej osoby; b) zbiorowe - w których z założenia uczestniczy kilka osób np.: przesłuchanie;
IV) a) jednostronne; b) dwustronne; c) wielostronne;
V) a) organów procesowych; b) stron i ich reprezentantów; c) innych uczestników postępowania;
VI) a) rozpoznawcze - polegają na badaniu i rozstrzyganiu dane kwestii prawnej;
b) wykonawcze - realizujące zapadłe decyzje;
VII) a) czynności faktyczne (realne) - działania wywołujące zmiany w świecie zewnętrznym np.: zatrzymanie osoby; b) spostrzeżenia procesowe - uzewnętrznienie, w formie przewidzianej prawem procesowym, treści intelektualnych lub aktów woli (dążeń); c) oświadczenia procesowe;

- zdarzenia procesowe - fakt, który nie polega na zachowaniu się człowieka, a wywołuje określone skutki procesowe np.: upływ czasu powodujący przedawnienie;

(3) Stosunki procesowe
Sytuacje prawne między uczestnikami; mają charakter społeczny (między ludźmi) i prawny. Stosunki procesowe między uczestnikami ulegają zmianom w ciągu procesu i też kiedy proces przechodzi do kolejnego etapu.

Stosunków procesowych jest wiele: oskarżony  sąd; oskarżony  powód cywilny; oskarżony  oskarżyciel prywatny; sąd  świadek.

Stosunki te powstają też między samymi uczestnikami. Zawiązują się w toku całego procesu.

Stosunki mogą być wynikiem sporu między określonymi podmiotami (oskarżony - powód cywilny), mogą być wynikiem układu przedstawicielskiego (oskarżyciel prywatny - jego pełnomocnik). Stosunki mogą wynikać z określonych kompetencji władczych organów procesowych (np. organ sądowy procesowy - świadek).

Określona czynność procesowa może być połączona z kilkoma stosunkami procesowymi.

(4) Pełnomocnik
Art. 87 - Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika; Par. 2 osoba nie będąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu; Par. 3 Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w par. 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną;
Art. 88 - pełnomocnikiem instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej może być również radca prawny; W zakresie roszczeń majątkowych pełnomocnikiem osoby prawnej innej niż instyt. Samorzadowej, państwowej, lub społecznej, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a także osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą może być również radca prawy.
- Różnice pełnenech obrońca: a) ma wewnętrzne instrukcje; b) zakaz działania na niekorzyść; c) działać obok mocodawcy; 3) 3x pełnomocników; mogą być upoważnione osoby do zastępstwa; umocowanie na piśmie, do prokuratora; po uprawamienie ten sam; może być z urzędu;

(5) Modele procesu karnego

Wyróżniamy modele procesu, odpowiadające trzem formom, jakie zna historia prawa procesowego:

(6) - Skargowy model proc. karnego - dominacja zasady skargowości. Proces wszczyna i prowadzi się wskutek wniesionej skargi zainteresowanego podmiotu. Zasada kontradyktoryjności - proces prowadzony jest w formie sporu między stronami. Cały szereg zasad procesowych: zasada publiczności (jawności), zasada prawa do obrony, zasada bezpośredniości, zasada swobodnej oceny dowodów, zasada ustności, zasada kolegialności, zasada udziału czynnika obywatelskiego. Taki proces skargowy występował w Rzymie.

(7) - Inkwizycyjny model proc. karnego - funkcje rozstrzygania sporu, oskarżania i obrony zostały skupione w ręku organu procesowego (mówi się o zasadzie inkwizycyjności). Nie występują w gruncie rzeczy strony - brak zasady kontradyktoryjności. Proces prowadzony tajnie, w sposób pisemny, bez udziału obrońcy. Oskarżony nie jest podmiotem, ale przedmiotem procesu - nie przysługują mu żadne prawa, stanowi jedynie źródło dowodu. Sędzia wyrokował na podstawie akt sprawy i był związany ustawowymi regułami dowodowymi.

(8) - Mieszany model proc. karnego - model współczesny. Ta forma się wyłoniła we Francji w okresie Rewolucji Francuskiej. Elementy skargowe i inkwizycyjne. Rozprawa sądowa ma formę skargową, natomiast postępowanie przygotowawcze i wykonawcze w znacznym stopniu są oparte o inkwizycyjność.

We współczesnym procesie dominuje forma mieszana.

Forma procesu odzwierciedla układ stosunków w państwie: zaostrzenie polityczne - inkwizycja, złagodzenie - skargowość lub forma mieszana.

(9) Funkcje prawa karnego procesowego

- normuje działalność, przez którą wciela się w życie prawo karne materialne;

- pełni rolę służebną w stosunku do prawa karnego materialnego;

- istnieje stwierdzenie w nauce, że prawo procesowe to zespół norm regulujących postępowanie w sprawach o przestępstwa; takie stwierdzenie uznane zostało przez doktrynę za zbyt mocne i niezbyt ścisłe; prawo karne procesowe dotyczy przecież także wykroczeń; jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego okazuje się, że czyn oskarżonego stanowi wykroczenie, sąd nie przekazuje sprawy właściwemu sądowi - rozpoznaje ją stosując w dalszym toku sprawy przepisy o wykroczeniach;

- prawo karne procesowe to ogół norm regulujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez ustawę karną.

1)funkcja porządkująca - skoordynowanie i uporządkowanie poszczególnych czynności i nurtów procesowych tak, aby proces mógł przebiegać sprawnie i bez zahamowań;

2)funkcja gwarancji interesów uczestników procesu - uczestnicy wiedzą z góry o swoich uprawnieniach i obowiązkach, a także ciężarach (bo te obowiązki i ciężary wynikają wyraźnie z uregulowań k.p.k.);

3)funkcja gwarancji celów procesu - a zwłaszcza merytorycznego celu; aby każdy winny był trafnie ukarany, a nikt niewinny nie poniósł odpowiedzialności karnej;

4)funkcja likwidacji konfliktów między jednostkami - ta funkcja występowała także w kodeksie poprzednim z 1969 r.; przejawiała się głównie w formie pojednania i ugody w sprawach prywatnoskargowych, a także ugody w sprawach cywilnych; obecnie postępowanie pojednawcze - art. 489 i art. 490 k.p.k.

Konsensualizm: porozumienia między uczestnikami procesu. Wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego - porozumienie.
prof. Kalinowski wyróżnia funkcje: oskarżania, obrony, sądzenia. |
Prof. Cieślak:

W zakresie odpowiedzialności karnej:

--funkcja ścigania przestępców - wykonywana jest w toku śledztwa w postępowaniu przygotowawczym, a także przed sądem w ramach oskarżania; ściganie karne jest działalnością celową, zmierzającą do wykrycia rzeczywistego sprawcy przestępstwa, co oznacza, że organ musi poszukiwać i wykrywać okoliczności (zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego) - art. 4 k.p.k.;

-- obrona karna - reakcja na ściganie karne, mająca na celu obronę interesu oskarżonego; jest składnikiem stosunku sporności; występuje we wszystkich stadiach procesu; obrona przede wszystkim przez samego oskarżonego, także przez jego obrońcę; przejawia się także w działaniach innych jeszcze podmiotów - np. oskarżyciel publiczny ma prawo działać także na korzyść oskarżonego (art. 425 § 4 k.p.k.);

-- funkcja rozstrzygania - polega na podejmowaniu decyzji o głównym przedmiocie procesu; spełnia ją podmiot kierujący postępowaniem na tym etapie procesu;

-- wykonanie rozstrzygnięć - celem jest realizacja wydanego rozstrzygnięcia, chyba że decyzja nie zawiera rozstrzygnięcia nadającego się do wykonania (np. wyrok uniewinniający);

W zakresie odpowiedzialności cywilnej:

O roszczeniu cywilnym może rozstrzygać sąd z urzędu - art. 415 § 4 k.p.k.

Art. 46 k.k. - obowiązek naprawienia szkody.

Obrona przed dochodzeniem roszczeń cywilnych - osobiście lub przez obrońcę oskarżonego.

(10) Przepisy (normy) karno - procesowe

Przepis karny - pewna elementarna dyrektywa zachowania wyrażona wprost w ustawowym tekście.

Przepis karno-procesowy - przepis odnoszący się do procesu karnego, przynależny do zespołu norm prawa karnego procesowego. znajdują się one przede wszystkim w usystematyzowanym zbiorze norm karno-procesowych - k.p.k. Do tej pory mieliśmy w Polsce 3 kodeksy postępowania karnego: k.p.k. z 19.03.1928, k.p.k. z 19.04.1969, k.p.k. z 6.06.1997.

Poza kpk istnieją ustawy karno-procesowe - dodatkowe (kodeks z 1928 r.: rozporządzenie Prezydenta RP z 19.03.1928 r. o postępowaniu doraźnym, było to rozporządzenie z mocą ustawy; obecnie: ustawa z 25.06.1997 o świadku koronnym). Również w innych aktach prawnych: kodeks karny - przepisy, które posiadają częściowo charakter procesowy, np. przepisy dotyczące sposobu ścigania; kodeks karny wykonawczy.

Są przepisy karno-procesowe, które przewidują nakazy i zakazy - np. art. 196 § 1 k.p.k.: nie mogą być biegłymi osoby powołane w charakterze świadka; art. 10 § 1 k.p.k.: oskarżyciel publiczny i inne organy ścigania mają obowiązek wszcząć postępowanie o przestępstwo ścigane z urzędu.

Adresatami norm procesowych są uczestnicy procesu. To właśnie ich prawa
i obowiązki oraz całą działalność procesową normują przepisy karno-procesowe. Wyjątkowo spotkać można normy skierowane do wszystkich obywateli - np. art. 304 § 1 k.p.k.: społeczny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu.

(11) Podziały przepisów (norm) karno-procesowych:

Kryterium adresata: przepisy skierowane do uczestników procesu lub pewnej grupy uczestników - np. art. 425 § 1 k.p.k.; przepisy skierowane do uczestników procesu dzielimy na:

-- skierowane do organów procesowych (sądu, prokuratora);

-- skierowane do stron procesowych i ich przedstawicieli;

-- skierowane do innych uczestników procesu, np. biegłego, świadka.

Przepisy materialno-procesowe. O tym, czy dany przepis ma charakter materialno-procesowy rozstrzyga jego treść i materia, którego dotyczy, a nie ustawa. Zaliczamy do nich: normy dotyczące przedawnienia; art. 552 k.p.k. dotyczący roszczeń o odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

Przepisy o charakterze ustrojowo-procesowym. Zamieszczone są w k.p.k. oraz ustawach ustrojowych.

- przepisy stanowcze - nie zachowanie takiego przepisu powoduje bezskuteczność czynności procesowych (art. 122 § 1 k.p.k. - normy odnoszące się do czynności, które muszą być dokonane w terminie);

- przepisy instrukcyjne (porządkowe) - stanowią jedynie pewne zalecenia, a ich przestrzeganie nie powoduje właściwie żadnych konsekwencji procesowych (art. 379 k.p.k. - każda osoba, do której sąd się zwraca lub która do sądu przemawia, wstaje, o ile przewodniczący nie zwolnił jej z tego obowiązku).

(12) Obowiązywanie ustawy karnej procesowej w miejscu i czasie
(13) Czasowe obowiązywanie k.p.k.

Reguła w procesie karnym: jeśli chodzi o obowiązywanie ustawy karnej procesowej, to stosuje się zawsze ustawę nową (czas popełnienia przestępstwa nie odgrywa tutaj roli). W prawie karnym zasadą jest, że stosuje się ustawę obowiązującą w czasie popełnienia czynu.

Wyjątki od reguły są przewidziane w przepisach wprowadzających k.p.k.: dwa unormowania istotne - art. 9 k.p.k. (czynności dokonane pod rządami starej ustawy są skuteczne, jeżeli ich dokonano z zachowaniem przepisów dotychczasowych), art. 10 k.p.k. (w razie wątpliwości, czy stosować prawo dotychczasowe czy nowe - stosuje się zawsze prawo nowe).

(14) Terytorialne obowiązywanie k.p.k.

Doktryna: działalność organów procesowych jest przejawem bezpośredniej władzy państwowej, państwowego przymusu - tu istotne jest miejsce, na które rozciąga się działalność, dotyczy to problemu suwerenności państwowej. Stąd wniosek, że polskie prawo karne procesowe w sprawach karnych należących do właściwości sądów powszechnych i wojskowych stosuje się na całym obszarze państwa polskiego (art. 1 k.p.k. w związku z art. 5 k.k.). Z obszarem państwa związany jest także pokład polskiego statku wodnego i powietrznego. Miejsce popełnienia przestępstwa nie ma tu znaczenia - ustawę polską stosuje się też, gdy przestępstwo popełniono za granicą. Więc polskie prawo karne procesowe stosuje się poza granicami państwa polskiego (prawo to stosują polskie placówki dyplomatyczne i konsularne).

(15) Cele procesu karnego
PROCES KARNY - jest zamierzoną działalnością ludzką, powinien zatem zmierzać do określonego celu. Istnieje ogólny cel procesu i cele cząstkowe (w różnych stadiach).

(16) - postępowanie przygotowawcze - cele w art. 297 k.p.k.:

§1. Celem postępowania przygotowawczego jest:

1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5) zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.

§2. W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

(17) - postępowanie odwoławcze - cel: kontrola wydanego przez organ I instancji orzeczenia.

Cel procesu jest złożony: poznanie prawdy oraz dążenie do realizacji przepisów prawa materialnego.

(18) Przedmiot procesu karnego

(19) Koncepcja przedmiotu procesu jako roszczenia karnego - zyskała duże uznanie. Prof. Śliwiński starał się wyjaśnić istotę przedmiotu procesu za pomocą ius puniendi: każdy proces ma na celu orzeczenie o roszczeniach (roszczenie państwa) - pogląd ostro krytykowany (słusznie z resztą, bo jeśli np. proces zostanie przerwany, oskarżony zostanie uniewinniony, to brak jest przedmiotu procesu od początku jego trwania).

Leon Schaff  przedmiotem procesu nie jest wersja wydarzenia, w procesie chodzi o rzeczywistą wersję wydarzenia. Nie stanowi procesu ani fakt historyczny, ani czyn. Proces toczy się, aby wyjaśnić, czy istnieje obiektywnie czyn, przestępstwo. Przedmiotem jest to, co jest głównym przedmiotem dowodu w procesie, który ma być udowodniony.

Prof. Cieślak rozszerzył pogląd Schaff'a: przedmiotem procesu jest jakaś kwestia prawna.
Przedmiot procesu - kwestia odpowiedzialności prawnej danej osoby za określony czyn.
Jest on określony w akcie programowym danego postępowania (akt postawienia zarzutu, akt oskarżenia).
- odpowiedzialność posiłkowa
- odpowiedzialność ukształtowana w wyroku
Problematyka zasady skargowości: przedmiot procesu określa oskarżyciel w skardze (art. 14 § 1 k.p.k.). Musi istnieć tożsamość między tym, co oskarżyciel zarzucił, a tym, co sąd wyrokował.
Opis czynu zawarty w aktach procesowych może ulegać zmianom, może to zmieniać obraz czynu, ale nie może wykraczać poza ramy tożsamości czynu (idem).
Zmiana kwalifikacji prawnej czynu na surowszą powoduje konieczność wydania nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
(20) Problem tożsamości orzekania sądowego.
- Proces pojedynczy - jedno przestępstwo zarzucane oskarżonemu (jeden przedmiot procesu).
- Proces złożony - co najmniej dwa przedmioty procesu.
- W procesie występuje tyle przedmiotów, ile przestępstw zarzuca się oskarżonemu.
- Łączność spraw: podmiotowa, przedmiotowa, mieszana (podmiotowo-przedmiotowa).
- Przekształcenie procesu pojedynczego w złożony może nastąpić już w postępowaniu przygotowawczym. Może również przekształcić się w wyniku procesu wpadkowego. Również przez połączenie kilku już toczących się procesów pojedynczych - na podstawie art. 34 k.p.k.
- Proces złożony może przekształcić się w kilka procesów pojedynczych
- Podstawa faktyczna procesu: fakty uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa - art. 303 k.p.k. („uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa”).Umorzenie postępowania ze względu na brak podstawy jest również przesądzeniem o przedmiocie procesu.
Art. 243 - ujęcie osoby na gorącym uczynku.
Art. 244 - zatrzymanie przez policję (wystarczy uzasadnione przypuszczenie popełnienia przestępstwa by zatrzymać).
Art. 249 § 1 - środki zapobiegawcze (tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo).
1) organ ścigany posiada wiadomość, że nastąpiło podejrzenie popełnienia przestępstwa;
2) nastąpiło potwierdzenie.

(21) Wykładnia prawa karnego procesowego
Działalność polegająca na wyszukiwaniu i wyjaśnianiu przepisów prawa. Należy ją odróżnić od stosowania prawa.
Różne rodzaje wykładni: ustawodawcza, dokonywana przez organy procesowe, inne; językowa, logiczna, historyczna, celowościowa itd.
Analogia: wypełnianie luk w ustawie; pewna operacja myślowa oparta na pewnym prawdopodobieństwie.
Jest niezbędna w procesie karnym, bo wyczerpanie unormowań wszystkich możliwych sytuacji w ramach sektora społecznego jest niemożliwe.
Ograniczenia:
1) niedopuszczalne rozciąganie przepisów wyjątkowych na sytuacje w nich przewidziane;
2) nie należy stosować analogii, jeśli miałoby to doprowadzić do pomniejszenia lub ograniczenia gwarancji procesowych uczestników procesu;
3) nie należy rozszerzać przepisów określających stosowanie środków przymusu w procesie karnym.
Relacje między procesowym prawem karnym a procesowym prawem cywilnym:
- art. 12 k.p.c.: roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym, ale też w karnym;
- art. 292 § 1 k.p.k.: możliwość stosowania przepisów k.p.c.;
- art. 70 k.p.k.: w kwestiach dotyczących powództwa cywilnego, nie unormowanych w przepisach prawa karnego, stosuje się odpowiednio przepisy prawa cywilnego; - art. 89 k.p.k.; - art. 558 k.p.k.
(22) „Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c.”:
1) przepisy k.p.c. są stosowane, gdy brak jest uregulowania w prawie karnym, oraz gdy nie są sprzeczne; 2) gdy przepisy, które powinny być stosowane odpowiednio, są stosowane z pewnymi zmianami; 3) przepisy k.p.c. w ogóle nie mogą być stosowane w procesie karnym ze względu na swą przedmiotowość lub sprzeczność z prawem karnym.
- wyrok sądu karnego ma w pewnych przypadkach zastosowanie do postępowania cywilnego (art. 11 k.p.c.);
- art. 65 § 1 pkt 3-4 k.p.k.;
Powiązania między prawem cywilnym a karnym występują również, gry mamy do czynienia z zasądzeniem odszkodowania. Orzeczenie o naprawieniu szkody - art. 46 k.k. Art. 107 k.p.k. - dla wykonalności wyroku odszkodowania potrzebna jest klauzula wykonalności.

(23) Źródła prawa procesowego
- w znaczeniu formalnym: akty organów państwowych ustanawiające przepisy prawa.

-- Ustawa,

-- akt legitymujący się wyraźnym upoważnieniem ustawowym (powinny być wyjątkiem, jest jednak inaczej); musi być zgodność z ustawą.

Art. 87 Konstytucji - hierarchia źródeł prawa.

Obecna Konstytucja normuje zasady procesowe: prawo do obrony (z wyboru, z urzędu) - art. 42 ust. 2; domniemanie niewinności; jawność; instancyjna kontrola orzeczeń. Szereg przepisów o charakterze gwarancyjnym: nienaruszalność mieszkania; tajemnica korespondencji; nietykalność osobista i wolność osobista.

W Konstytucji zawarte są też szczegółowe przepisy związane z zatrzymaniem (prawo do odszkodowania za każde bezprawne pozbawienie wolności).

Ustawy zwykłe - akty normatywne parlamentu.

Rozporządzenia Prezydenta RP, Prezesa RM, poszczególnych ministrów (na podstawie ustawy i w celu jej wykonania). Nie mogą przekraczać ram ustawy.

Umowy międzynarodowe - obowiązują z chwilą ratyfikowania.

Np. Konwencja Europejska o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1951 r. K.p.k. odsyła do umów międzynarodowych: art. 578 pkt 5 k.p.k.
Źródła: Konstytucja; K.p.k.; K.k.; K.k.w.; Prawo o ustroju sądów powszechnych; ustawy o: świadku koronnym, ustroju sądów wojskowych, SN, prokuraturze, adwokaturze, RPO, postępowaniu w sprawach nieletnich ; K.k.s.; Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia

Pewne znaczenie z zakresie procedury karnej mają: Ustawy o: policji, ABW, straży granicznej.

Do źródeł prawa karnego procesowego nie zaliczamy:

a) zwyczaju; b) poglądów wyrażonych w nauce procesu karnego; c) orzecznictwa sądów.

Sądy nigdy nie tworzą prawa. Ale uchwała SN z 1990: wytyczne SN nie mają z jednej strony mocy wiążącej, ale mogą być wykorzystywane w praktyce (ale tylko w granicach normalnych sposobów wykładni) - źródło inspiracji.

-- wytyczne dotyczące wzmożonej ochrony pokrzywdzonego (1971),

-- wytyczne dotyczące postępowania odszkodowawczego za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie (1958).

24) Gwarancje procesowe

Gwarancje prawne mają zapobiec naruszaniu praw osobistych.

Gwarancje uniwersalne - w prawie międzynarodowym: oddziałują także na regulacje prawne zawarte w aktach prawnych danego państwa. Nazwa „gwarancje” w języku prawniczym jest stosowana dla: ochrony oznaczonych praw, zabezpieczenia interesów, zapewnienia praw.

- Prof. M. Cieślak: przez gwarancje karno-procesowe rozumieć należy określone ustawowe środki zabezpieczające prawa i interesy w procesie karnym; konkretne przepisy i reguły prawne, całe instytucje danego systemu prawnego.

Rodzaje gwarancji karno-procesowych:

-- gwarancje wymiaru sprawiedliwości - zabezpieczają realizację wymiaru sprawiedliwości;

-- gwarancje uczestników postępowania - zapewnienie praw i interesów uczestników; gwarancje procesowe stron, obrońców, oskarżycieli, osobowych źródeł dowodowych, poręczycieli majątkowych itd.

- karać przestępcę ale nie za wszelką cenę; - np. prawo do odmowy zeznań osoby najbliższej; zakaz przesłuchania jako świadka osoby duchownej i obrońcy).
Organy procesowe wkraczają w dziedzinę osobistych praw i wolności obywateli. Ograniczenie sfery tych praw musi się wiązać z gwarancjami procesowymi.

Najważniejsze gwarancje procesowe:

Art. 41 pkt 1 Konstytucji

Art. 9 Paktu Obywatelskiego
Art. 5 Konwencji-> zapewniają obywatelom prawo do wolności i nietykalności osobistej; Ale nasze prawo przewiduje gwarancje zastosowania środków przymusu. Ograniczenia prawne: możliwość pozbawienia wolności przez aresztowanie, zatrzymanie, umieszczenie w zakładzie leczniczym, aresztowanie na miesiąc świadka, który nie wykonuje obowiązków. Gwarancje dotyczące środków przymusu: np. tymczasowe aresztowanie - art. 250 § 1 Przesłanki, warunki dopuszczalności stosowania tymczasowego aresztowania - art. 258 (podstawa ogólna stosowania środków zapobiegawczych). Polskie Prawo nie przewid. Obligat. Tymcz. Aresztowani. Art. 249 w związku z art. 258.Także charakter gwarancyjny mają przepisy mówiące o terminach stosowania środków zapobiegawczych (art. 263). Art. 244 - zatrzymanie procesowe (kto może zatrzymać). Art. 245 - kontakt zatrzymanego z adwokatem. Art. 246 - zażalenie do sądu na zatrzymanie.
- I) wolność, nietykalność osobista (art. 41 konstytucji RP); ograniczenie: środki przymusu: areszt,; zatrzymanie, szpital;
art. 297 tymcz. Aresztowanie - najsurowszy, ale ostateczny; gwarancja - terminy stosowania środków przymusu;
II) nienaruszalność mieszkania, tajemnica korespodnencji (art. 49, 50 Konst. RP, art. 17 PO, art. 8 Konwencji) wolność komunikowania (art. 49, 50) -> przeszukanie -> tylko ustawa, k.p.k. ogranicza te środki;
III) niezawisły sąd, sprawiedliwe, publiczne rozpoznanie (art. 14 PO)
-> niezawisłość, kolegialność, wyłączenie sędziego, jedność ostateczny głos, informacja prawna uczestników, prawa pokrzywdzonego -> udział, zaskarżenie;
oskarżony - prawo do obrony, czas na przygotowanie, poinformowanie …
IV) Rozsądny termin
Rozdział 58 k.p.k.: konsekwencja uregulowań - art. 45 i 77 Konstytucji - naprawianie szkód powstałych w wyniku omyłki sądu.
(25)(((((Gwarancje pokrzywdzonego: art. 16 k.p.k. (zasada informacji prawnej uczestników); przepisy przewidujące udział pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym (art. 315 i następne); art. 69; przepisy przewidują możliwość zaskarżenia przez pokrzywdzonego orzeczeń (art. 306).

Pokrzywdzony może być: oskarżycielem prywatnym, posiłkowym, powodem cywilnym, świadkiem, oraz (po zmianach prawa karnego) kiedy nie jest stroną - może w pewnych sytuacjach wpływać na decyzje procesowe: art. 343 § 2 k.p.k., 387 § 2 k.p.k.

(26)Gwarancje oskarżonego: prawo oskarżonego do obrony (art. 42 pkt 2 Konstytucji, art. 14 PO, art. 16 Konwencji); odpowiedni czas na przygotowanie się do rozprawy - art. 353; informacje o przyczynach oskarżenia - art. 313, art. 338))))).

(27) Konstrukcja procesu karnego (stadia)

Proces karny przechodzi przez etapy (stadia) - największe odcinki drogi procesowej.

Mniejsze części: fazy, które dzielić można na podfazy. Niekiedy na jeszcze mniejsze odcinki.

(28) Postępowanie przygotowawcze - pierwsze stadium procesu karnego. Zadania: sprawdzenie czy zostało popełnione przestępstwo, wykrycie i ujęcie sprawcy, przygotowanie materiału dowodowego, a jeśli wstępne sprawdzenia potwierdzą zarzuty, wówczas dochodzi do sporządzenia aktu oskarżenia, wniosku o umorzenie postępowania przygotowawczego itd.

Jest to postępowanie niesądowe, wyróżniamy w tym stadium:

-- wszczęcie postępowania przygotowawczego,

-- postępowanie in rem (w sprawie),

-- postępowanie in personam (ściganie imienne).

Z tymi etapami łączą się określone decyzje procesowe (postępowanie przygotowawcze - postanowienie o wszczęciu postępowania; postępowanie imienne - postanowienie o przedstawieniu zarzutów konkretnej osobie).

Postępowanie przygotowawcze nie występuje w sprawach prywatnoskargowych.

Drugie stadium - postępowanie jurysdykcyjne przed sądem I instancji. Zadaniem tego postępowania jest rozpatrzenie sprawy na rozprawie głównej, wydanie orzeczenia o odpowiedzialności oskarżonego.

Trzecie stadium - postępowanie odwoławcze (ma miejsce, gdy istnieją warunki do dokonania kontroli I instancji przez II instancję). Organ II instancji może naprawić błąd sądu I instancji. Kontrola ta ma na celu poprawienie wadliwości rozstrzygnięcia sądu I instancji.

(29) Postępowanie przed sądem I instancji - 3 fazy: przygotowanie do rozprawy głównej, rozprawa główna, czynności końcowe.

- rozprawa główna - podfazy:

a)czynności wstępne rozprawy głównej,

b) przewód sądowy,

c) przemówienia stron,

d) wyrokowanie,

e) czynności końcowe.

(30) Postępowanie przed sądem II instancji - fazy:

-- przygotowanie do rozprawy lub posiedzenia,

-- rozprawa lub posiedzenie,

-- czynności końcowe.

(31) Postępowanie wykonawcze. Dylemat: kontrowersje w nauce czy postępowanie to jest stadium procesu karnego czy nie.

W ramach postępowania wykonawczego bardzo istotną rolę odgrywa sąd. W tym zakresie stwierdzamy, że wykonanie orzeczenia musimy zaliczyć do procesu, jako jego ostatnie stadium.

Niektóre stadia mogą się powtarzać w konkretnym procesie - np. sąd zwraca prokuratorowi sprawę do postępowania przygotowawczego. Albo sąd II instancji zwróci sprawę sądowi I instancji.

Oddzielną grupę fragmentów postępowań stanowią różne grupy postępowań:

(32) Postępowania po uprawomocnieniu się orzeczenia - nie zmierzają do wykonania rozstrzygnięcia; to postępowanie nie jest tym samym co postępowanie wykonawcze;

-- postępowanie, w którym rozstrzyga się czy podjąć proces warunkowo umorzony - rozdział 57;

-- postępowanie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie - rozdział 58;

-- postępowanie w związku z ułaskawieniem - rozdział 59;

-- postępowanie zmierzające do wydania wyroku łącznego - rozdział 60;

-- postępowanie, w którym orzeka się o zmianie lub niewykonaniu kar związanych z ekstradycją - rozdział 64;

-- ustawa z 3.02.1991 - postępowanie o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

(33) Postępowania pomocnicze:

-- postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt - rozdział 18;
-- postępowanie poszukiwawcze: poszukiwanie osób - art. 278 lub poszukiwanie dowodów - art. 219 i następne;

-- postępowanie ekstradycyjne - rozdział 65;

-- nowo wprowadzone do k.p.k.: przekazanie osób ściganych na podstawie europejskiego nakazu aresztowania - rozdział 65a.

(34) Postępowania zabezpieczające:

-- postępowanie zmierzające do zabezpieczenia osoby oskarżonego dla celów procesowych - rozdział 28;

-- postępowanie mające na celu zabezpieczenie majątkowe - rozdział 32;

-- postępowanie mające na celu zabezpieczenie dowodów osobowych, rzeczowych.

Prof. Waltoś: postępowania zasadnicze i dodatkowe.

(35) Postępowania dodatkowe:

-- postępowanie incydentalne - np. związane z zastosowaniem tymczasowego aresztowania;

-- postępowanie następcze - np. dotyczące odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie;

-- postępowanie uzupełniające - m.in. art. 420 (np. sąd błędnie w wyroku zaliczył tymczasowe aresztowanie);

-- postępowania pomocnicze - postępowania, podczas których usuwa się szczególne trudności pojawiające się podczas procesu; wśród nich wyróżnia:

= zagraniczną pomoc prawną - rozdział 62;

= postępowanie dotyczące przejęcia i przekazania ścigania, wykonania orzeczeń - rozdział 63;

= postępowanie ekstradycyjne - rozdział 65;

= postępowanie w związku z wydaniem i wykonaniem europejskiego nakazu aresztowania - rozdział 65a;

= postępowanie związane z zatrzymaniem dowodów lub zabezpieczeniem mienia za granicą - rozdział 62a;

= postępowanie związane z wydaniem lub wykonywaniem europejskiego nakazu dowodowego - rozdział 62b;

= postępowanie w zakresie współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym - rozdział 66a.

(35.1) Osobna grupa postępowań: postępowania uzupełniające - po zakończeniu procesu; w celu rozstrzygnięcia dodatkowej kwestii prawnej, która nie została rozstrzygnięta w toku rozprawy:

-- postępowanie w celu rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczasowego aresztowania, zatrzymania lub środków zapobiegawczych, gdy nie orzeczono o tym w wyroku - art. 420 § 1;

-- postępowanie w przedmiocie dowodów rzeczowych, o których nie orzeczono w wyroku - art. 420;

-- postępowanie w przedmiocie zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności - art. 420 § 2; chodzi o nieprawidłowości w zaliczeniu;

-- postępowanie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie - rozdział 58;

-- postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego - rozdział 60;

-- postępowanie w celu zastosowania amnestii (darowanie lub zmiana kary).

(36) Postępowania sprawdzające - sprawdzenie, ustalenie czy istnieją podstawy do przyjęcia, że popełnione zostało przestępstwo w celu ustalenia, czy należy podjąć jakiś istotny akt procesowy; prowadzone są w następujących sytuacjach:

-- jeżeli okoliczności przytoczone w zawiadomieniu o przestępstwie nie dają podstaw do wszczęcia postępowania przygotowawczego, wówczas organ procesowy może zażądać uzupełnienia tych danych w określonym terminie - art. 307;

= złożenia wniosku o wznowienie postępowania sądowego; sąd może zarządzić sprawdzenie okoliczności faktycznych w trybie art. 97, art. 546;

= przed wydaniem postanowienia o podjęciu, wznowieniu umorzonego postępowania przygotowawczego przed prokuratorem - art. 327 § 3.

(37) Postępowania szczególne (zwane trybami szczególnymi postępowania karnego):

Na podstawie specjalnych przepisów charakteryzują się odrębnościami w stosunku do podstawowego wzoru procesu karnego - odrębności mogą polegać na:

-- niestosowaniu pewnych norm stosowanych w postępowaniu zasadniczym;

-- stosowaniu norm specjalnych nie przewidzianych w postępowaniu zasadniczym.

Są to (postępowania kodeksowe):

= postępowanie uproszczone - rozdział 51 po zmianach ostatnich; ten tryb szczególny dotyczy tylko postępowania jurysdykcyjnego (a nie przygotowawczego);

= postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego - rozdział 52;

= postępowanie nakazowe - rozdział 53;

= postępowanie karne wojskowe - dział 15 (rozdział 72 i następne) k.p.k.

Postępowania pozakodeksowe:

= postępowanie w sprawach o wykroczenia - k.w.;

= postępowanie karno-skarbowe - k.k.s.;

= postępowanie w sprawach nieletnich - ustawa z 1982 o post. w spr. nieletnich. =>

• (38) Rodzaje procesów

(39) Proces adhezyjny - nurt postępowania w ramach procesu karnego, w którym pokrzywdzony dochodzi roszczeń cywilnych od sprawcy przestępstwa (jest to jak gdyby proces w procesie).

-- odrębny przedmiot: kwestia odpowiedzialności karnej  kwestia odpowiedzialności cywilnej;

-- odrębne strony: pokrzywdzony w roli powoda cywilnego, oskarżony w roli pozwanego cywilnie (ale te nazwy nie wchodzą w grę w procesie karnym);

-- początek procesu adhezyjnego, który może mieć miejsce po rozpoczęciu procesu karnego i ten proces adhezyjny może się zakończyć wcześniej niż proces karny.

(40) Proces wpadkowy - na rozprawie zostaje rozszerzone oskarżenie o czyn ujawniony na rozprawie, rozszerzenie przedmiotowe  przekształcenie w proces złożony; art. 398 § 1 k.p.k.

(41) Proces dodatkowy - koncepcja wprowadzona przez prof. Śliwińskiego w okresie międzywojennym: gdyby proces z przyczyn prawnych nie mógł objąć danego czynu w pełnym zakresie, to istnieje możliwość orzeczenia o ułamku czynu, o którym sąd nie mógł orzec w danej chwili; np. skazanie za umyślne ciężkie uszkodzenie ciała - pokrzywdzony żył w trakcie postępowania karnego, następnie pokrzywdzony zmarł  dopuszczalny drugi proces o nieumyślne pozbawienie życia - proces dodatkowy; w pierwszym procesie czyn nie mógł być osądzony w całości.

Praktyka i teoria odrzuciła (już w okresie międzywojennym) tę koncepcję wobec kardynalnej reguły res iudicata oraz reguły niepodzielności procesu. Niedopuszczenie do orzekania o fragmentach jednego procesu. Nie można sobie dzielić czynu i orzekać o jego fragmentach.

(42) Proces dwufazowy - zrodziła się ta koncepcja w latach 70-tych na tle polityki kryminalnej - nowa ochrona społeczna (Gramatika, Ferri, Garofallo). Na gruncie prawa karnego materialnego: odejście od klasycznej zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa na rzecz stosowania środków obrony społecznej (dostosowanych do podmiotowych właściwości sprawcy, nastawionych na ochronę społeczeństwa przed niebezpiecznym przestępcą oraz na jego resocjalizację). W procesie karnym proponowano powstanie procesu dwufazowego:

= I faza: poświęcona ustaleniu winy sprawcy czynu.

= II faza: ustalenie rozmaitych podmiotowych cech sprawcy.

Na tej podstawie miano uznać jakie środki ochrony społecznej należałoby zastosować. Pierwsza faza kończyłaby się rozstrzygnięciem o winie, druga - o wyborze środka karnego.

Uznano tę koncepcję za koncepcję nie do przyjęcia, bo:

- prowadzi do uszczuplenia gwarancji;

- dwufazowość (rozdział orzekania o winie od orzekania o środkach karnych) nie jest właściwa.

(43) Zasady procesu karnego - ogólnie co to jest.

Zasada - w języku potocznym: to, na czym coś się zasadza, opiera; inne znaczenie: reguła postępowania, norma podstawowa.

W procesie karnym - zasada w trzech znaczeniach:

1. dyrektywa wykładni prawa,

2. idea charakteryzująca podstawy, założenia procesu,

3. obowiązująca norma prawna.

Prof. Schaff - określone zasady należy rozumieć dwojako:

- jako idee wywodzące się z poglądów prawnych na sposób kształtowania się procesu,

- jako normę prawną wywodzącą się z sytuacji prawnej.

Prof. Cieślak - podział zasad (jest on aktualny):

- zasady w sensie abstrakcyjnym - pewna idea prawna o charakterze ogólnym i krańcowym; da się odnieść do różnych systemów prawnych,

- zasady w sensie konkretnym - ukształtowanie pewnej zasady abstrakcyjnej w konkretnym systemie procesowym (np. w polskim procesie karnym).

Zasady w sensie abstrakcyjnym są oderwane od jakiegokolwiek konkretnego systemu prawnego.

Zasada konkretna może być mniej lub więcej zbliżona do zasady w sensie abstrakcyjnym.

Zasada w sensie abstrakcyjnym nie obowiązuje (jest to wzorzec, idea), nie można więc mówić o jej naruszeniu. Zasada w sensie konkretnym ma moc obowiązującą w danym państwie.

Normy nadrzędne - określają cechy, charakter danego procesu.

Za pomocą zasad procesu karnego możemy charakteryzować też model procesu karnego. Zasady mają bardzo istotne znaczenie (także praktyczne).

Naczelne zasady procesu karnego: Prof. Bulsiewicz uważa, że pojęcia „zasady” i „naczelne zasady” to pojęcia stosowane wymiennie.

Przyjmuje się w nauce, że zasada procesowa to norma prawna posiadająca szczególne znaczenie dwojakiego rodzaju:
-- doniosłość społeczna tej normy - znaczenie z punktu widzenia społecznego;

-- norma w istotny sposób wpływa na kształtowanie innych norm prawa karnego procesowego.

Musimy przyjąć, że zasady procesowe muszą mieć swoje źródło w ustawie.

Kodeks postępowania karnego: art. 2 - zasada prawdy materialnej; art. 3 - zasada udziału czynnika społecznego; art. 4 - zasada obiektywizmu; art. 5 - zasada domniemania niewinności; art. 6 - zasada prawa do obrony; art. 8 - zasada niezawisłości sądu; art. 9 - ściganie z urzędu; art. 10 - zasada legalizmu; art. 14 - zasada skargowości.

Wszystkie zasady są zasadami skodyfikowanymi! (wprost lub wyprowadzone z wyjątków od zasad).

Prof. Cieślak - koncepcja zasad przeciwstawnych  nie można się z tym zgodzić. Trzeba odrzucić podział na zasady dominujące i wyjątkowe.

! Wszystkie zasady mają równe znaczenie i równą doniosłość !

Do zasad procesu karnego należy zaliczyć tylko te normy o szczególnej doniosłości społecznej, które wpływają na kształtowanie innych norm:

- zasada bezpośredniości,

- swobodnej oceny dowodów,

- koncentracji materiału procesowego,

- informowania uczestników procesu o ich obowiązkach i uprawnieniach,

- czynnika społecznego,

- ściganie z urzędu,

- legalizmu,

- skargowości,

- kontradyktoryjności,

- prawdy obiektywnej (materialnej),

- prawa do obrony,

- jawności wobec uczestników,

- domniemania niewinności,

- kontroli orzeczeń,

- ustności procesu i udokumentowania czynności procesowych.

(44) Zasada ścigania / postępowania z urzędu
- stanowi dyrektywę ścigania przestępstw z własnej inicjatywy organu procesowego (niezależnie od woli i zachowania się samego pokrzywdzonego). Odnosi się także do działania sądów (dotyczy zarówno wszczęcia postępowania, jak i dalszego jego biegu).

Niektórzy łącznie omawiają tę zasadę z zasadą skargowości (np. prof. Waltoś). Zasada skargowości - jako dyrektywa, zgodnie z którą kierownicze organy procesowe prowadzą postępowanie tylko na wniosek.

Łączenie tych dwóch zasad zaciemnia ich obraz. Należy je omawiać jako dwie odrębne zasady.

Ściganie przestępstw nabrało charakteru publicznoprawnego.

Zasada ścigania z urzędu opiera się na założeniu, że przestępstwo narusza porządek prawny, musi się więc spotkać z karą. Interes jednostki musi ustąpić interesowi społecznemu.
Interes jednostki ustępuje interesowi publicznemu.

Zasada ta dotyczy nie tylko wszczęcia, ale całego procesu (od chwili rozpoczęcia do zakończenia).

Warunkowe ściganie z urzędu - gdy jest potrzebne zezwolenie, np. sądu dyscyplinarnego - art. 13 k.p.k. (zezwolenie na ściganie).

Art. 10 § 1 k.p.k.

Art. 9 § 1 k.p.k.

Art. 304 § 1 i § 2 k.p.k. - społeczny (§ 1) i prawny (§ 2) obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu. Społeczny - nie jest zagrożony sankcją karną. Prawny - spoczywa na instytucji państwowej lub samorządowej; odpowiedzialność dyscyplinarna i karna.

Art. 304 § 1 i § 2 posiada odpowiednik w art. 4 § 1 ustawy o post. w spr. nieletnich i art. 240 § 1 k.k.
(45) Wyjątki od zasady ścigania / postępowania z urzędu
- ściganie na wniosek - np. w przypadku zgwałcenia;

- ściganie z oskarżenia prywatnego - np. art. 157 § 4 k.k., art. 217 § 3 k.k.

Niektórzy autorzy: zasada ta traktowana jest jako zasada o charakterze mieszanym (materialno-prawnym).

Ściganie na wniosek - wówczas, gdy zostanie złożony wniosek o ściganie przez uprawniony podmiot - art. 12 § 1 k.p.k. Uprawnionym podmiotem jest najczęściej pokrzywdzony, ale nie zawsze (gdy jest on małoletni lub ubezwłasnowolniony, jego prawa wykonują przedstawiciele ustawowi lub osoby sprawujące pieczę nad pokrzywdzonym). Art. 51 k.p.k. - reprezentacja pokrzywdzonego.

Złożenie wniosku o ściganie powoduje to, że postępowanie toczy się od tej chwili z urzędu (od tego momentu tryb publicznoskargowy).

Art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. - brak wniosku stanowi przeszkodę procesową.

Złożenie wniosku o ściganie jest prawem (nie obowiązkiem) pokrzywdzonego. Cechą przestępstw wnioskowych jest to, że naruszają one często intymne sprawy życia pokrzywdzonego.

Art. 12 § 3 k.p.k. - cofnięcie wniosku o ściganie; cofnięcie nie może dotyczyć przestępstwa zgwałcenia! Co do innych przestępstw - po cofnięciu składający wniosek nie może ponownie tego wniosku złożyć!

Problem podzielności podmiotowej wniosku - art. 12 § 2 k.p.k. - niepodzielność wniosku.

Przesłanką ścigania osób najbliższych  wniosek imienny! Wyjątkowa podzielność podmiotowa wniosku: pokrzywdzony może wyłączyć, że np. tego najbliższego tak, innego nie.

- ściganie na wniosek pokrzywdzonego:

-- przestępstwa bezwzględne - np. zgwałcenie (bez względu na osobę sprawcy)

-- przestępstwa względnie wnioskowe - gdy ściganie na wniosek zależy od określonej okoliczności, a jeśli tej okoliczności nie ma, to następuje ściganie z urzędu (najczęściej stosunek osobisty, który łączy pokrzywdzonego z przestępcą, np. kradzież na szkodę osoby najbliższej);

- ściganie na wniosek dowódcy jednostki wojskowej - art. 338 § 3 k.k., art. 341 k.k., art. 343 k.k..;

przy tego rodzaju wnioskach jest odmienna regulacja - art. 658 k.p.k. i następne (przestępstwa ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej prokurator wojskowy może też ścigać bez wniosku).

- Wyjątek od zasady ścigania z urzędu: ściganie w trybie prywatnoskargowym (z oskarżenia prywatnego). Przestępstwa o niewielkiej społecznej szkodliwości (dokonane pod wpływem emocji, np. jedna osoba drugą uderzyła w twarz). Pokrzywdzony decyduje, czy zostaje wszczęty proces i czy będzie on kontynuowany; on wnosi skargę i on tę skargę popiera. Bardzo duża dyspozycyjność pokrzywdzonego - może skargę skutecznie cofnąć - wtedy sąd umorzy postępowanie karne.

(46) Zasada legalizmu - art. 10 k.p.k.

Legalizm - znaczenie potoczne: postępowanie zgodnie z prawem.

W prawie: legalizm - obowiązek ścigania przestępstw w trybie publicznoskargowym.

Obowiązek wszczęcia postępowania karnego i jego zakończenia.

Zasada legalizmu dotyczy nie tylko momentu wszczęcia postępowania, ale także jego kontynuacji.

Art. 14 - oskarżyciel publiczny może odstąpić od oskarżenia (ale jest to odstąpienie pod kontrolą sądu; jeśli sąd uzna, że zachodzi konieczność kontynuacji postępowania - kontynuuje się i oskarżyciel publiczny musi brać w nim udział, chyba że zwalnia go od tego ustawa).

Zasada skodyfikowana - art. 10 § 1 k.p.k., art. 10 § 2 k.p.k.

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie (art. 304 k.p.k. i art. 240 k.k.) - ściśle związany z zasadą legalizmu.

Są w k.p.k. unormowania, które są gwarancją zasady legalizmu:

- art. 14 § 2: „odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu”;

- w postępowaniu przygotowawczym - rozwiązania pozwalające na zażalenie, zaskarżenie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania;

- art. 306 § 3 - przyznanie osobie zawiadamiającej o przestępstwie prawa zażalenia, jeśli w ciągu 6 tygodni nie zostanie ona powiadomiona o wszczęciu / odmowie wszczęcia - zażalenie na bezczynność.

Art. 17 § 1 pkt 3: społeczna szkodliwość czynu jako przesłanka procesu stanowi wyłom w czystej zasadzie legalizmu, wprowadzając element materialno-karny  zasada legalizmu materialnego.

(47) Odstępstwa od zasady legalizmu (wyjątki na rzecz oportunizmu):

- Oportunizm procesowy - pozwala na odstąpienie od obowiązku ścigania przestępstw, gdy to ściganie jest niecelowe z przyczyn pozaprawnych (np. politycznych, ekonomicznych). Oportunizm = niecelowość ścigania. Np. odstąpienie od ścigania z powodu kosztów (większe byłyby koszty postępowania niż koszty szkody wywołanej czynem).

- Prof. Cieślak: problem społecznej opłacalności ścigania (np. drobne, błahe przestępstwa).

- Najważniejszym odstępstwem jest zapis w art. 11 k.p.k.: umorzenie absorpcyjne - może być zastosowane w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu sądowym.

Instytucja świadka koronnego - art. 9 ust. o świadku koronnym oraz art. 21 ust. o post. w spr. nieletnich  oportunizm w obu tych przepisach.

Niebezpieczeństwo istnienia tzw. oportunizmu faktycznego - rezygnacja organów ścigania ze ścigania (np. policji itd.). Przeciwwagą dla oportunizmu faktycznego jest instytucja oskarżyciela posiłkowego (subsydiarnego).

(48) Zasada skargowości
Proces skargowy w czystej postaci: 2 strony procesowe rozprawiały przed bezstronnym sędzią (trójpodmiotowy twór).

Proces inkwizycyjny: brak rozdziału funkcji procesowych (sędzia kumulował funkcję oskarżania i sądzenia).

Proces mieszany: w postępowaniu przygotowawczym daje o sobie znać inkwizycyjność, a w postępowaniu jurysdykcyjnym zasada skargowości.

- Zasada skargowości - dopuszczalność rozpoznania przez sąd skargi wniesionej i popieranej przez oskarżyciela.

Sąd sam nie wszczyna postępowania (dopiero po wniesieniu skargi przez uprawnionego oskarżyciela może).

-Art. 14 k.p.k.

3 rodzaje skarg:
- zasadnicze - inicjują integralne postępowanie zasadnicze (są to: akt oskarżenia, pozew cywilny, wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania itd.);

- etapowe - warunkują poszczególne etapy postępowania (apelacja, kasacja, wniosek o wznowienie postępowania);

- incydentalne - np. wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego.

Najważniejszą skargą jest akt oskarżenia. Jego funkcje:

- funkcja bilansująca - zamknięcie i podsumowanie wyników z postępowania przygotowawczego;

- funkcja inicjująca - programowa - otwiera postępowanie sądowe i powoduje zawisłość sprawy przed sądem, zakreśla podmiotowo i przedmiotowo granice rozpoznania sprawy (program postępowania);

- funkcja informacyjna - informuje o przedmiocie postępowania.

Skarga jest dodatkową przesłanką procesową - art. 17 § 1 pkt 9.

Podmiotowe granice skargi: osoba oskarżonego wyraźnie oznaczona w akcie oskarżenia.

Przedmiotowe granice oskarżenia: wiąże się to z tożsamością czynu - sprawa będzie rozpoznana w ramach tego czynu, który jest sprecyzowany w akcie oskarżenia. Tożsamość decyduje także o zakresie prawomocności materialnej (res iudicata). Reguła niezmienności przedmiotu procesu.

Proces wpadkowy - skarga ustna.

(49) Wyjątki od zasady skargowości:

- w postępowaniu w sprawach nieletnich - art. 2, art. 21, art. 34 ust. o p. w spr. nieletnich;

- art. 415 § 4 k.p.k. - zasądzenie odszkodowania z urzędu;

(50) Zasada kontradyktoryjności = sporności
- dyrektywa prowadzenia procesu karnego jako sporu stron przed bezstronnym sądem; określana jako zasadę sporności. Wiąże się z zasadą skargowości.

Rozdział funkcji procesowych między podmioty: oskarżający, broniący się i orzekający.

Reguła równości stron procesowych wiąże się z zasadą kontradyktoryjności - strony muszą mieć jednakową możliwość przedstawienia swoich poglądów, stanowisk w procesie.

Reguła równości broni - strony sporu powinny korzystać z tych samych środków prawnych. Przeciwstawne strony powinny mieć takie same uprawnienia. Ale w pewnych sytuacjach oskarżyciel będący organem państwowym ma uprawnienia władcze w postępowaniu przygotowawczym (kieruje postępowaniem). O równości nie decyduje ilość osób po określonych stronach (może np. oskarżony mieć 3 obrońców; albo może być 3 prokuratorów).

Faktyczna równość stron - zależy od umiejętności stron (podmiotów). Faktyczną nierówność prawo stara się łagodzić - np. zasada prawa do obrony.

- nie jest zasadą skodyfikowana. Posiada ona dwie główne zalety:

-- nadaje procesowi karnemu formę sporu, co umożliwia dojście do prawdy;

-- nadaje jednostkom pozycję równoprawnych stron - zabezpieczenie praw.

Zasada kontradyktoryjności występuje w postępowaniu przygotowawczym i jurysdykcyjnym.

W postępowaniu przygotowawczym występują:

-- art. 299 § 1 - stronami są pokrzywdzony i podejrzany;

-- art. 299 § 3 - czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym może podejmować prokurator i wówczas występuje on w roli strony procesowej;

-- art. 250 § 2 przyznaje sądowi prawo do podejmowania ważnych decyzji procesowych;

-- prawo do składania wniosków;

-- prawo do obecności przy czynnościach procesowych;

-- prawo do składania oświadczeń (oświadczeń wiedzy i oświadczeń, które mają na celu realizację określonych uprawnień);

-- prawo do zadawania pytań;

-- prawo do zaskarżania decyzji procesowych;

-- prawo do korzystania z pomocy osoby mającej fachowe przygotowanie prawnicze.

W postępowaniu jurysdykcyjnym:

-- art. 367 § 1 i § 2;

-- art. 171 § 2;

-- art. 406 § 1 - kolejność głosów;

-- art. 370 - kontradyktoryjny system przesłuchania na rozprawie;

-- art. 385 § 1;

-- art. 53;

-- art. 96 - udział stron w posiedzeniach;

-- quasi-strony procesowe - art. 52 k.k.; ich uprawnienia wynikają z k.p.k.: art. 444 i art. 416 § 2 i § 3 k.p.k.

Strony procesowe mogą brać udział w porozumieniach. Możliwość uczestnictwa w mediacjach.

(51) Zasada obiektywizmu

Zasada obiektywizmu jest dyrektywą - organ jest zobowiązany do obiektywnego stosunku do sprawy i jej uczestników; musi wyłączyć wszelką stronniczość, uprzedzenia, kierunkowe nastawienie.

Obiektywizm jest ujmowany szerzej niż bezstronność. W doktrynie uważa się, że bezstronność to niezawisłość sądu oraz brak odpowiedniego nastawienia do stron i uczestników procesu. Natomiast obiektywizm to nie tylko niezawisłość i jednakowy stosunek do każdej ze stron, ale także brak kierunkowego nastawienia do samej sprawy i nie przesądzanie o jej wyniku.

Art. 45.1 Konstytucji - każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 4 k.p.k. - organy prowadzące postępowanie karne są zobowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego - ustawodawca zobowiązał organy procesowe do obiektywnego stosunku do stron, uczestników procesu i samej sprawy, która ma być rozpoznana.

Dyrektywa z art. 4 skierowana jest co prawda do organów prowadzących postępowanie, ale wydaje się że jest ona kierowana w ogóle do organów procesowych - a więc też do organów nadzorujących odpowiednie fragmenty postępowania.

Organ procesowy, realizując zasadę obiektywizmu, musi uwzględnić wszystkie okoliczności za i przeciw oskarżonemu. Konstrukcja zasady obiektywizmu dotyczy też np. oskarżyciela, oskarżyciela posiłkowego. Takie ujęcie jest uzasadnione uczynieniem zadość zasadzie prawdy materialnej.
Realizacja zasady obiektywizmu wymaga przestrzegania reguły audiatur et altera pars (dyrektywy, że organ procesowy winien wziąć pod uwagę wszystkie dowody przemawiające zarówno za, jak i przeciw każdej ze stron, a także winien wysłuchać argumentacji prezentowanej przez każdą ze stron pozostającą w sporze procesowym). Sprzeczne z tą regułą jest zachowanie organu, które budzi podejrzenie stronniczości wśród stron.
(52) Gwarancje zasady obiektywizmu:
-- wyłączenie sędziego - art. 40 - 41;
-- wyłączenie ławnika - art. 44;
-- wyłączenie prokuratora i innych osób prowadzących dochodzenie lub śledztwo - art. 47 i 48;
-- wyłączenie protokolanta i stenografa - art. 146;
-- wyłączenie tłumacza - art. 204 § 3 w zw. z art. 196;
-- wyłączenie specjalistów - art. 206 § 1 w zw. z art. 196.
Jeżeli zachowanie tych osób wskazuje na brak bezstronności.
Wyłączenie dotyczy także w szczególności pomocników procesowych, których czynności mają niebagatelny wpływ na tok postępowania i ewentualne rozstrzygnięcia w sprawie.

(53) Zasada prawdy materialnej (prawdy obiektywnej, zasada prawdy)

- zasadę tę należy odnosić do kwestii natury faktycznej do ustaleń faktycznych-dokonane przez organ procesowy stwierdzenia istnienia bądź nieistnienia faktów, o których należy orzec w decyzji
Zasadę prawdy wyraża art. 2 § 2 k.p.k.: podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Rozwijają ją art. 4 (uwzględnianie okoliczności na kożyść i niekożyść oskarzonego); art. 167 (przy poznaniu prawdy o danym zdarzeniu organy procesowe nie są ograniczane wnioskami dowodowymi stron, mogą także wprowadzić do procesu dowody z urzędu, z własnej inicjatywy).

Art. 388 (za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości). Art. 410 podstawę wyroku stanowi tylko całokształt okoliczności, które zostały ustalone w toku rozprawy głównej.

Zasada prawdy wzmocniona jest też instytucją zwrotu sprawy przez sąd do uzupełnienia postępowania przygotowawczego.
- ustalenia faktyczne występująca każdej decyzji procesowej

- „prawda"- sad ( lub wyrażające go zdanie) zgodny z rzeczywistości, do której się odnosi, o której orzeka. "Prawdziwość" to cecha sądu zgodnego z rzeczywistością;

- dochodzenie prowadzi do osiągnięcia tylko określonego stopnia prawdopodobieństwa prawdziwości. dokonywanych ustaleń, niezaIeżnie od wartości poznawczej materiałów dowodowych.

- zasada ta doznaje pewnych' ograniczeń-wydanie wyroku uniewinniającego, chociaż sąd nie dokonał prawdziwych ustaleń faktycznych bezspornie wykazujących niewinność oskarżonego
- wyrok uniewinniający - zostaje wydany gdy:
-- niewinność oskarżonego została udowodniona

-- nie została udowodniona ani jego wina ani jego niewinność

- reguła ogólna, zawarta w dyrektywie prawdy materialnej żądanie, aby rozstrzygnięcia organów procesowych oparto były na prawdziwych ustaleniach faktycznych w pełni odnosi się do wszelkich decyzji niekorzystnych dla oskarżonego

Poznanie prawdy, wg prof. Grzybowskiego: Obiektywna strona: prawdziwe ustalenia sądu muszą być udowodnione, oparte na pełnym, przekonywującym materiale dowodowym - bo to stanowi podstawę faktyczną dla wniosku sądu. Czynnik subiektywny: prawda to kategoria poznania ludzkiego.; Zasada ta nie eliminuje jednak faktycznych pomyłek przy rozstrzyganiu, powstają one z różnych przyczyn:

-- błąd w działaniu organu, zła interpretacja przepisów prawa materialnego, procesowego;

-- obiektywne trudności w ustaleniu prawdy (bo jest skomplikowany stan faktyczny, dowody mogą być sfałszowane).

Ryzykiem błędu nie może być obciążony oskarżony (odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe zatrzymanie lub aresztowanie) - Skarb Państwa. Zasadzie prawdy służy też cały system środków zaskarżenia (środki odwoławcze oraz nadzwyczajne środki zaskarżenia).

Poznanie prawdy musi przebiegać zgodnie z obowiązującymi przepisami i z poszanowaniem praw oskarżonego / podejrzanego.

(54) wyjątki od zasady prawdy - zakazy dowodowe - nie pozwalają na korzystanie z niektórych źródeł dowodowych albo w ogóle wyłączają możliwość prowadzenia dowodu na określoną tezę dowodową:

- art. 178 pkt 2 - ochrona swobody praktyk religijnych (świadkiem nie może być duchowny, który podczas spowiedzi dowiedział się o pewnych faktach),

- art. 178 pkt 1 - adwokat, obrońca nie może występować w roli świadka co do faktów, o których dowiedział się prowadząc sprawę, występując w charakterze obrońcy;

- art. 182 - prawo osoby najbliższej do odmowy zeznań,

- art. 434, 443 - zakaz reformationis in peius- jeżeli apelacja zostanie złożona przez samego oskarżonego.

(55) Zasada prawa do obrony.

Oskarżony ma prawo bronić swoich interesów w procesie karnym.
Dyrektywa uprawniająca - daje oskarżonemu podmiotowe prawo do obrony (zespół uprawnień obrończych w procesie).

Wykonywanie obrony jest prawem, a nie obowiązkiem (może skorzystać, a w interesie wymiaru sprawiedliwości leży zapewnienie warunków do korzystania z tego prawa). prawo do obrony ma: podejrzany w postępowaniu przygotowawczym i oskarżony w postępowaniu jurysdykcyjnym.

Zasada ta zawarta jest w art. 42.2 Konstytucji, w konwencjach międzynarodowych - np. art. 6 ust. 3 Konwencji Europejskiej.

To prawo przysługuje oskarżonemu (podejrzanemu w postęp. przygot.) w trakcie całego procesu, przysługuje też skazanemu w postępowaniu wykonawczym - w oparciu o k.k.w.
Prawo do obrony przejawia się w:

-- w możliwości wypowiadania się co do wszystkich punktów oskarżenia oraz odpowiedzialności cywilnoprawnej (co do przedmiotu procesu);

-- w możliwości podejmowania innych odpowiednich czynności procesowych zmierzających do obalenia zarzutów oskarżenia lub złagodzenia odpowiedzialności karnej, jak również wykazania, że oskarżonego nie obciąża odpowiedzialność cywilna;

-- w możliwości zwalczania na przewidzianej ustawą drodze uciążliwości, jakie niosą ze sobą środki procesowe, zwłaszcza środki przymusu procesowego stosowane wobec oskarżonego w postaci środków zapobiegawczych (np. tymczasowe aresztowanie, poręczenie majątkowe, zabezpieczenie majątkowe); oskarżony (podejrzany w postępowaniu przygotowawczym) może korzystać z pomocy obrońcy; niekiedy korzystanie z pomocy obrońcy jest obligatoryjne;

-- obrona formalna - działalność obrończa obrońcy;

-- obrona materialna - szeroko rozumiana jako: wszelka akcja obrończa w procesie, bez względu na to, kto ją prowadzi (też sąd, prokurator, działając na korzyść oskarżonego).

Obrońcą w procesie karnym może być tylko osoba, która uprawniona jest do obrony według przepisów o ustroju adwokatury art. 82 k.p.k.
Obrona:

-- z wyboru - gdy oskarżony albo jego przedstawiciel ustawowy zawrze umowę o obronę z określonym adwokatem, wybierze danego adwokata jako obrońcę w procesie karnym;
-- z urzędu - 2 sytuacje:
1) obrona jest obowiązkowa, a oskarżony nie wybrał sobie obrońcy;
2) oskarżony nie jest w stanie, bez uszczerbku koniecznego dla utrzymania siebie lub swej rodziny ponieść kosztów obrony -tzw. prawo ubogich-art. 78 § 1;
-- obowiązkowa (obligatoryjna) - oskarżony musi mieć obrońcę - art. 79, art. 80:
-- gdy oskarżony jest nieletni;
-- gdy jest głuchy, niemy, niewidomy;
-- gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego;
-- gdy sąd uzna za niezbędne posiadanie przez oskarżonego obrońcy ze względu na okoliczności utrudniające obronę;
-- gdy postępowanie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, a oskarżonemu zarzucono popełnienie zbrodni albo oskarżony jest pozbawiony wolności.
- obrona czynna (aktywna): a) merytoryczna - procesowa walka ze stawianym zarzutem, przez wykazywanie jego całkowitej lub częściowej bezpodstawności, czy akcentowanie okoliczności łagodzących lub wyłączających odpowiedzialność; b) procesowa - polegająca na wysuwaniu zarzutów formalnych pod adresem toczącego się postępowania, dla ochrony procesowych uprawnień nadanych oskarżonemu w celu stworzenia należnych warunków do realizacji praw do obrony w ogóle;
- bierna - wyrażona nemo se ipsum accuscre tenetur polegającej na powstrzymywaniu się od dostarczania dowodów przeciwko sobie;
- materialna - obrona przed zarzutem;
- formalna - posiadanie obrońcy
-- dobrowolna - powołanie obrońcy zależne od woli oskarżonego lub jego prawnych przedstawicieli;
-- obowiązkowa (obligatoryjna, niezbędna) - gdy ustawodawca wymaga, aby w określonych sytuacjach oskarżony miał obrońcę, niezależnie od tego czy sam sobie tego życzy;

(57) Zasada jawności (publiczności procesu)
Jawność wewnętrzna (wobec stron i uczestników postępowania) i zewnętrzna (wobec publiczności) - jako jedna zasada.
Dwie dyrektywy:
1) Sprawa powinna być rozpatrywana jawnie wobec osób postronnych - rozpoznawana na rozprawie, w sposób publiczny, umożliwiający obserwowanie czynności procesowych i wszelkich czynności dokonywanych przez organy procesowe (zasada publiczności, jawność zewnętrzna).
2) Sprawa powinna być rozpatrywana z udziałem stron i ich przedstawicieli - osób bezpośrednio zainteresowanych rozstrzygnięciem, jakie ma zapaść (jawność wewnętrzna).
(58) Jawność zewnętrzna: - proces jest jawny wobec wszystkich (zwłaszcza w rozprawie sądowe, - publiczność procesu - art. 6.1 EKPC, art. 14.1 MPPOiP, art. 45.1 Konstytucji RP., Rozdział 42 k.p.k. - jawność rozprawy głównej.
Znaczenie jawności zewnętrznej:
-- publiczne prowadzenie procesu ułatwia wychowawcze oddziaływanie wymiaru sprawiedliwości na społeczeństwo;
-- jawność wobec publiczności stanowi środek kontroli społecznej w stosunku do organów procesowych - zmusza je do sumiennego przygotowania się do prowadzenia sprawy i do obiektywizmu w rozpoznaniu sprawy;
-- oddziaływanie jawności (na ogół dodatnio) na zeznania świadków i oświadczenia biegłych - utrudnia zamiar fałszywych wyjaśnień, zeznań, oświadczeń wobec publiczności;
-- oskarżonemu uniewinnionemu jawność rozprawy daje możliwość publicznej rehabilitacji.
Jawność zewnętrzna ma zastosowanie w postępowaniu sądowym - zwłaszcza na rozprawie  art. 355, art. 356;
W niektórych stadiach jawność podlega wyłączeniu (postępowanie przygotowawcze, postępowanie wykonawcze). Także w postępowaniu z nieletnimi.
Ograniczenie jawności zewnętrznej:
-- niejawna jest rozprawa, jeśli złożony został wniosek prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środków zabezpieczających - art. 359 § 1;
-- art. 359 § 2 - jeżeli sprawa toczy się o pomówienie lub znieważenie;
-- art. 360 § 1 - obligatoryjne wyłączenie jawności (w całości lub w części), jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego, obrażać dobre obyczaje, gdyby nastąpiło ujawnienie okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny pozostać w tajemnicy, oraz gdy w grę wchodzi naruszenie ważnego interesu prywatnego;
-- wyłączenie jawności w postępowaniu przeciwko nieletniemu, chyba że jest uzasadniona ze względów wychowawczych;
-- art. 181 § 1 - wyłączenie, gdy przesłuchanie świadka co do okoliczności objętych tajemnicą służbową lub zawodową;
-- art. 360 § 2 - wyłączenie jawności na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.
Instytucja osób zaufania - namiastka publiczności.
Prawo oskarżonego, oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego do wskazania po dwie osoby zaufania  art. 361 § 1.
Art. 361 § 3 - „w razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie”.
Art. 364 § 1 - ogłoszenie wyroku odbywa się zawsze jawnie, gdy rozprawa odbywała się z wyłączeniem jawności - wyrok ogłasza się jawnie, ale motywy mogą być przytoczone z wyłączeniem jawności. - jak mało czasu to dalej nie pisać
(59) Jawność - Czynności dokonywane w trakcie posiedzenia sądu.
Postępowanie przygotowawcze - prowadzone z wyłączeniem jawności. Art. 358  wyrażenie zgody na utrwalenie przebiegu rozprawy przez stronę za pomocą urządzenia rejestrującego.Wizerunki osób, przeciwko którym toczy się postępowanie karne mogą być w pewnych przypadkach ujawnione.
Jawność - dostęp do sali sądowej każdego (z wyjątkiem np. uzbrojonego, niewłaściwie zachowującego się).
Obecnie - ograniczenie ze względu na wielkość (pojemność) sali sądowej  może być zarządzenie administracyjne przewodniczącego, które będzie przewidywało wydawanie kart wstępu. Wydawanie kart wstępu nie jest ograniczeniem zasady jawności - pod warunkiem, że będą wydawane po kolei aż do wyczerpania (sprzeczne z zasadą jawności jest wcześniejsze rezerwowanie kart wstępu).
(60) Jawność wewnętrzna (wobec uczestników procesu). Uważana za gwarancję kontradyktoryjności.
Przejaw jawności wobec podejrzanego  zawiadomienie go o tym, że jest podejrzanym oraz zawiadomienie o przedstawionych mu zarzutach.
Art. 313 - przedstawienie zarzutów.
Podejrzany ma prawo żądać uzasadnienia przedstawionych mu zarzutów.
Art. 71 § 1, art. 308 (czynności nie cierpiące zwłoki)  można przesłuchać podejrzanego przed przedstawieniem zarzutów.
Podejrzany - nie ma jeszcze statusu strony, ale można wobec niego podejmować niektóre czynności.W zasadzie oskarżony powinien uczestniczyć w rozprawie - wyjątkowo ustawa może przewidywać, że nie musi.Sytuacje, gdy oskarżony zostanie wydalony z sali rozpraw, bo mimo upomnienia zachowuje się niewłaściwie. Również ze względu na zeznania świadków, opinie biegłych, może oskarżony być usunięty z sali rozpraw  ale po jego powrocie przewodniczący musi go zapoznać z tymi zeznaniami / opiniami i umożliwić mu wypowiedzenie się w ich sprawie.Art. 96 § 2.

(61) Zasada swobodnej oceny dowodów
Art. 7 w związku z art. 424 § 1 k.p.k.
Organy rozstrzygające biorą pod uwagę wszystkie dowody i dokonują ich oceny w oparciu o wiedzę, doświadczenie, zasady logiki, wewnętrzne przekonanie.

Zasada związana z zasadą niezawisłości sędziowskiej.

- umożliwia realizację zasady prawdy materialnej.

Organ procesowy jest jednak związany pewnymi regułami dowodowymi.

Historia:

- pozytywna ustawowa teoria dowodowa - np. sąd musiał wydać wyrok skazujący, gdy posiadał zeznania 2 świadków, które odpowiadały określonym wymogom: zależne było to od płci świadka (lepsze były zeznania mężczyzny), lepsze były szlachcica niż chłopa, duchownego niż świeckiego; przetrwała w niektórych państwach aż do połowy XIX w.; różna wartość poszczególnych dowodów;

- negatywna ustawowa teoria dowodowa - była postępem w porównaniu do poprzedniej; sąd nie mógł uznać faktów za udowodnione, jeżeli nie było spełnionych wymogów ustawowych  tzw. minimum dowodowe, np. co najmniej 2 świadków; jednak spełnienie wymogów nie oznaczało, że sąd musiał wydać wyrok skazujący;

- niekontrolowana ocena dowodów - prowadziła do zupełnej dowolności  sędzia nie był związany żadnymi wymogami oceny dowodów  brak kontroli ze strony wyższych instancji; typowy system dla kontynentalnych sądów przysięgłych; kodyfikacja napoleońska 1808;

- swobodna ocena dowodów - połączona z obowiązkiem uzasadnienia stanowiska sędziów i możliwością skorygowania przez wyższą instancję.

Organy nie powinny kierować się uczuciami, emocjami, sposób rozumowania nie może być racjonalny.

Ocena dowodów przez organy  mieć na względzie całokształt, wiedzę, logikę, doświadczenie życiowe.

W doktrynie - poglądy, że poza zasadą swobodnej oceny dowodów występuje jeszcze reguła jurysdykcyjnej samodzielności sądu karnego  art. 8 obecnego k.p.k.

Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo są wiążące dla sądu - wyjątek od samodzielności jurysdykcyjnej. Np. sąd rozpoznaje sprawę ponownie - jest związany zapatrywaniem (poglądem) prawnym sądu odwoławczego - art. 442 § 3.

Podobnie - sąd odwoławczy będzie związany uchwałą SN, jeśli się do niego zwrócił i uzyskał odpowiedź na pytanie prawne - art. 441 § 3.

(62) Zasada ustności , pisemności
- zasada ustności związana z zasadą jawności - ułatwia i przyspiesza określanie własnych stanowisk, przedstawienie argumentacji itd; Współczesny proces w formie wypowiedzi, oświadczeń uczestników.

Zasada ustności łącznie z pisemnością (zaplata się).

Najważniejsza część procesu - rozprawa główna - prowadzona ustnie. Faza rozprawy - czynności dokonane ustnie podlegają dokumentacji. Dokumentowanie: pismo ręczne, maszynowe.

Niektóre czynności muszą mieć formę pisemną (główne orzeczenia, np. wyroki) - one podlegają jednocześnie ustnemu ogłoszeniu, zreferowaniu.

Nowoczesny proces karny - zasada ustności wywodzi się z reakcji na proces inkwizycyjny (czego nie ma w aktach, nie jest to uznaną okolicznością).
Ustność:
-- sprzyja zasadzie bezpośredniości - bezpośredni kontakt organu procesowego ze stronami, osobowymi źródłami dowodowymi;
-- przestrzeganie zasady jawności;
-- szybsze wyjaśnienie wątpliwości - konfrontacja sprzecznych stanowisk;
-- dostarcza elementów przy ocenie wiarygodności - np. zeznania świadków|
-- umożliwia jednoczesne śledzenie biegu procesu przez większą liczbę osób na sali rozpraw.
Zalety pisemności: trwałość pewnych czynności. Precyzja utrwalania wypowiedzi. Niektóre czynności procesowe muszą mieć formę pisemną - np. kasacja.
Ustność:
Art. 381 zd. 1 - rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy.
Art. 385 § 1 - przewód sądowy od odczytania aktu oskarżenia.
Art. 365 § 1 - po odczytaniu pouczenie słowne i pytanie, czy oskarżony przyznaje się do winy.
Art. 367 § 1 - wypowiadanie się co do każdego dowodu - każda strona ma prawo się wypowiadać.
Art. 171 w zw. z art. 370 - sposób przesłuchania i kolejność zadawania pytań.
Art. 389 i następne - odczytanie protokołu.
Art. 406.
Art. 418 - ogłoszenie wyroku publicznie.
Art. 174 - nie wolno zastępować wyjaśnień treścią pism.
Art. 176 - wyjątek! podejrzany w postępowaniu przygotowawczym może złożyć wyjaśnienia w formie pisemnej - one nie zastępują dowodu, a są jedynie załącznikami do protokołu.
Rozdział 16.
Art. 143 i następne - protokołowanie.
Art. 147 § 1 - przebieg czynności protokołowanych może być ponadto utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk (jedynie obok protokołu). - jest załącznikiem do protokołu.
Czynności, które muszą być pisemne: akt oskarżenia, wyrok, powództwo cywilne, środki odwoławcze od orzeczeń w postępowaniu kasacyjnym.
Ustawa określa alternatywnie  art. 200 § 1: biegły składa ustnie lub na piśmie.
Art. 394 § 2 - odstępstwa od ustności.

(63) Zasada domniemania niewinności.
Wyrażona w: Konstytucji, k.p.k., art. 14 § 2 PPO, art. 6.2 Konwencji Europ.
Art. 42.3 Konstytucji.Art. 5 k.p.k. - nowelizacja w 2003 r., po krytyce i w wyniku wyroku TK.
Zasada domniemania niewinności decyduje o określonej sytuacji oskarżonego. Działa poza postępowaniem wykonawczym w całym postępowaniu.
Wpływ zasady jest bardzo szeroki.
Współcześnie ma charakter mieszany - opiera się na domniemaniu niewinności - konieczność udowodnienia winy oskarżonego. Oskarżony nie musi bronić swojej niewinności.
Zasada wyrażona w art. 5 § 1 - w sposób pozytywny. Obowiązuje już w postępowaniu przygotowawczym - od in personam, aż do prawomocnego wyroku skazującego lub orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania - obalenie domniemania.
Domniemanie wzruszalne - ono jest domniemaniem prawnym szczególnego rodzaju.
Oskarżony nie musi niczego udowadniać - od razu istnieje stan, który działa na jego korzyść, dopóki nie nastąpi obalenie.
„Prawda tymczasowa” - istnieje do momentu, gdy dowody przeciwne wykażą, że istnieje inna rzeczywistość. Gdy nie można obalić, to staje się prawdą stałą.
2 stanowiska określenia zasady:
1)domniemanie niewinności od strony obiektywnej - m.in. Daszkiewicz określa tę zasadę jako ustawowe założenie niewinności oskarżonego - ono obowiązuje wszystkie organy do traktowania tej osoby jako niewinnej niezależnie od subiektywnego poglądu organu; organ musi traktować oskarżonego jako niewinnego dlatego, że ustawa tak każe;
2)domniemanie niewinności od strony subiektywnej - prof. Cieślak.
Krytyka subiektywnego ujęcia. Prawo nie może narzucać organom wewnętrznego przekonania - to będzie uzależnione od okoliczności sprawy, od możliwości intelektualnych danego sędziego.
Ta zasada wiąże wszystkich uczestników. Przestaje obowiązywać, gdy zostaje wydane prawomocne orzeczenie  zostaje przywrócona, gdy wzruszenie prawomocnego orzeczenia lub podjęcie postępowania warunkowo umorzonego.
Z tej zasady wynikają następujące reguły:
1) konieczność badania winy przy pomocy wszystkich okoliczności - niezależnie od obciążającego materiału dowodowego i subiektywnego przekonania organu;
2) wszelkie niewyjaśnione i niemożliwe do wytłumaczenia okoliczności - na korzyść oskarżonego;
art. 5 § 2 określa regułę in dubio pro reo;  osobna zasada, ale jest konsekwencją zasady domniemania niewinności; w dowodach, które mają potwierdzić tezę, nie może być luk - muszą być powiązane; gdy luki uzasadniają wątpliwości co do winy, to tezę należy traktować za nie udowodnioną (głównie w procesie poszlakowym);
3) uniewinnienie oskarżonego bez względu na motywy rozstrzygnięcia posiada jednakowy walor prawny.
Oddziaływanie zasady poza procesem:
Zasada ta występuje głównie w procesie karnym, ale także poza nim.
-- osoby fizyczne - każdy ma prawo do dobrego imienia zanim zostanie udowodniona wina;
-- nie należy zwalniać z pracy przed rozstrzygnięciem karnym, chyba że inna regulacja w k.p.;
-- massmedia - niedopuszczalne przekazywanie informacji o winie, jeżeli proces nie został zakończony w I instancji (mogą narazić na odpowiedzialność dyscyplinarną).
(((((Orzeczenia SN:
1) 13.X.1999 - teza 2 - stwierdzenie przez sąd, którego rozstrzygnięcie podlega kontroli SN, że oskarżony nie udowodnił dostatecznie swoich twierdzeń stanowi rażące naruszenie przepisów prawa  sąd usiłował przerzucić na oskarżonego ciężar dowodu i wykazania niewinności, co jest sprzeczne z zasadą domniemania niewinności i regułą ciężaru dowodowego; oskarżony może milczeć, ale to nie może być odczytywane negatywnie - może to być jego forma obrony;
2) Sąd Apelacyjny w Krakowie - wyciąganie wniosków niekorzystnych dla oskarżonego narusza zasadę domniemania niewinności))))).

(64) Zasada uczciwego procesu.

Zasada rzetelnego procesu.

Zasada sprawiedliwego procesu.

Art. 14.1 PO, art. 6.1 KE, art. 45.1 Konstytucji RP.

Droga sądowa - musi być prowadzona przed właściwym bezstronnym sądem i w odpowiednim terminie (bez zbędnej zwłoki).
Zasada lojalności (inni wiążą ją z zasadą rzetelności, albo też z zachowaniem równości broni, zapewnienia prawa do obrony).
Zakres zasady (prof. Waltoś): organy procesowe winny prowadzić postępowanie rzetelnie i z poszanowaniem godności uczestników oraz w odpowiednim terminie.
Z zasady tej wynika:
-- organy procesowe powinny prowadzić postępowanie, traktując uczestnika lojalnie - nie można stosować podstępnych zabiegów;
-- nie można wprowadzać uczestników w błąd co do czynności procesowych;
--organ procesowy respektuje poczucie godności uczestników - zakaz poniżania ich w trakcie procesu; powinny odnosić się z kulturą do uczestników niezależnie jaką prezentują sylwetkę moralną;
-- organ procesowy musi działać szybko - zakończenie postępowania w rozsądnym terminie;
-- informowanie przez organ uczestników o ich prawach i obowiązkachart. 16.

(65) Zasada bezpośredniości postępowania
- Istotę tej zasady należy upatrywać w takim sposobie prowadzenia postępowania dowodowego, który:

1) umożliwia sądowi orzekanie w oparciu o materiał dowodowy, z którym zetknął się sąd na rozprawie;

2) umożliwia sądowi korzystanie przede wszystkim z dowodów pierwotnych (oryginalnych).

- Dyrektywa: chodzi o maksymalne zbliżenie sędziego do każdego ustalonego faktu (korzystanie z dowodów pierwotnych).

Dowód bezpośredni - skierowany bezpośrednio do udowodnienia faktu głównego. Dowód pośredni - udowadnia fakt główny za pośrednictwem jednego lub więcej faktów dowodowych.

- zasadę należy łączyć z innym podziałem dowodów: a) dowody oryginalne (pierwotne) i b) pochodne.

oraz ze sposobem przeprowadzania dowodów - w tym sensie, że dowód jest przeprowadzany bezpośrednio przed organem procesowym oceniającym go.

- Dowód pierwotny (oryginalny) - dowód z pierwszego źródła, z pierwszej ręki, np. ustne wyjaśnienia oskarżonego, zeznania naocznego świadka, oryginał dokumentu.
- Dowód pochodny - dowód pochodzący z dalszych źródeł, np. zeznania świadka na temat wypowiedzi oskarżonego, kopia dokumentu, fotografia przedmiotu.
Pochodność dowodu może mieć różne stopnie, w zależności od ilości źródeł pośrednich, stanowiących przekaźniki dowodu. Wszelkie zwiększenie ilości ogniw przekazu treści dowodowej między badanym faktem, stanowiącym przedmiot dowodzenia, a organem procesowym przeprowadzającym dowód, zwiększa prawdopodobieństwo zniekształcenia tego przekazu.
(65.1) Reguły wynikające z zasady bezp.: 1) sąd powinien opierać swoje ustalenia wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie - art. 410; 2) wszyscy sędziowie powinni zetknąć się bezpośrednio ze źródłem dowodowym i środkami dowodowymi  a contrario wyprowadzana jest z przepisów, które przewidują wyjątki od wymogu zetknięcia się sądu na rozprawie bezpośrednio z źródłami i środkami dowodowymi; 3) sąd powinien zetknąć się przede wszystkim z dowodami pierwotnymi (wyjątek nie odrzycac dowodów pochodnych jako gorszych);
Źródło dowodowe - osoba lub rzecz, od której pochodzą środki dowodowe. Źródło dowodowe: osoba oskarżonego, środek dowodowy: wyjaśnienia oskarżonego. Zasada bezpośredniości odnosi się głównie do postępowania jurysdykcyjnego, głównie przed sądem I instancji.
Wyjątki / odstępstwa:
1) przepisy o odczytywaniu protokołów czynności dowodowych dokonywanych poza rozprawą - art. 389 § 1;
2) odczytywanie protokołów z innych czynności, także dokumentów - art. 393;
3) dowody rzeczowe - art. 395
4) odstępstwa, które są wyrażone w art. 388  ograniczenie postępowania dowodowego; także art. 335, art. 343 - możliwe przeprowadzenie postępowania skróconego; art. 387.

(66) Wyjątki / odstępstwa od zasady bezpośredniości postępowania (szeroko omówione)

1) przepisy o odczytywaniu protokołów czynności dowodowych dokonywanych poza rozprawą - art. 389 § 1 (wolno odczytać wyjaśnienia oskarżonego w sytuacjach, gdy oskarżony odmówił wyjaśnień, wyraźnie składa wyjaśnienia odmienne niż poprzednio, oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta); nie wolno odczytać z protokołów zeznań, jakie oskarżony złożył w charakterze świadka w postępowaniu przygotowawczym w tej lub innej sprawie ((((((( osoba najpierw była świadkiem (miała obowiązek składania zeznań), a potem stała się oskarżonym (ma prawo wyjaśnień nie złożyć); pewne złagodzenie odstępstwa od zasady bezpośredniości, o którym mowa w art. 389: art. 389 § 2 (wezwanie przewodniczącego składu orzekającego, żeby obecny na sali oskarżony wypowiedział się co do treści protokołu i wyjaśnił zachodzące sprzeczności - ale oskarżony ma prawo nie udzielić odpowiedzi na takie pytanie); możliwe odczytywanie protokołów zeznań świadków - art. 391;))))))

2) art. 392 - szeroki zakres możliwości odczytywania na rozprawie głównej wszelkich protokołów przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzonych przed sądem, jeżeli bezpośrednie przeprowadzenie dowodów nie jest niezbędne, a obecne strony się temu nie sprzeciwiają;

odczytywanie protokołów z innych czynności, także dokumentów - art. 393; nie wolno odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu; wolno odczytać zawiadomienie o przestępstwie, wszelkie dokumenty prywatne powstałe poza postępowaniem, protokoły zeznań świadka anonimowego czy incognito;

3) dowody rzeczowe - art. 395 (jeżeli nie istnieją przeszkody, czy właściwości dowodów rzeczowych, to sprowadza się je na rozprawę i udostępnia stronom, a w razie potrzeby świadkom i biegłym), art. 396 § 1 i § 2 - pomoc sądowa; art. 452 § 1 - sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy, ma się opierać na ustaleniach dokonanych przez sąd I instancji; wyjątkowo może przeprowadzić dowody na rozprawie (potrzeba uzupełnienia, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie całego przewodu sądowego ani znacznej jego części);

4) odstępstwa, które są wyrażone w art. 388  ograniczenie postępowania dowodowego; także art. 335, art. 343 - możliwe przeprowadzenie postępowania skróconego; art. 387.

5) seksualne do 15 lat tylko raz;

(67) Zasada koncentracji materiału procesowego.

Polega na skupieniu środków procesowych wokół przedmiotu procesu i na przeprowadzeniu postępowania bez zbędnej zwłoki. Jest adresowana do sądu i innych organów procesowych prowadzących postępowanie. Jest konsekwencją zasady bezpośredniości. Wyraża dyrektywę zmierzającą do przyspieszenia postępowania, prowadzi do zaoszczędzenia czasu organom procesowym i innym uczestnikom procesu.

Częściowo wyraża ją art. 366 § 2 (przewodniczący powinien dążyć do rozstrzygnięcia sprawy na pierwszej rozprawie głównej) - ograniczenie jej tylko do rozprawy (zbyt wąsko).

Dwie reguły pozostające w pewnym związku z zasadą koncentracji:

-- reguła ciągłości rozprawy (dotyczy fragmentu postępowania) - zapewnienie wydania wyroku przez ten sam skład sądu, który prowadzi rozprawę;

-- reguła ciągłości procesu.

Koncentracja materiału procesowego przyczynia się niewątpliwie do szybkości postępowania, ale nie są sobie jednak równe Koncentracja to skupienie środków procesowych (materiału dowodowego) wokół głównego przedmiotu procesu. Szybkość zaś to przeprowadzenie procesu w krótkim czasie.

Zasada prawdy materialnej tak silnie ogranicza zasadę szybkości, że trudno mówić o naczelnej zasadzie szybkości procesu. Należy więc szybkość traktować jedynie jako element zasady koncentracji, stanowiącej wyraz eliminacji zbędnej zwłoki w postępowaniu.

Art. 14.3 PPOiPolit.; Art. 6.1 EKPC; Art. 45 Konstytucji RP

Zasada wyrażana w całym szeregu grup przepisów:

1) ograniczających czas trwania postępowania przygotowawczego: art. 310 § 1 i § 2, art. 321i § 2 i § 3;

2) dotyczących koncentracji postępowania sądowego: art. 366 § 2, art. 401 § 1 i § 2, art. 402 § 2 i § 3, art. 404 § 1 i § 3;

3) określających terminy dokonania czynności procesowych: art. 126, art. 337, art. 335, art. 387, art. 376, art. 377, art. 263.

Instytucja zawieszenia postępowania karnego - art. 22. Zawieszenie powoduje wstrzymanie biegu procesu. Ogranicza szybkość postępowania. Następuje wskutek powstania przeszkód faktycznych przykładowo określonych w art.22 §1.

(68) Zasada równouprawnienia stron
- zasada równouprawnienia stron - strony przeciwne mają równe uprawnienia procesowe

w ujęciu abstrakcyjnym chodzi o równość uprawnień a nie równość faktycznych warunków; jest to równość prawna nie równość faktyczna

- możliwość prowadzenia sporu - realność zasady kontradyktoryjności uwarunkowana jest zasadą równouprawnienia
- douczy tylko uprawnień procesowych a nie odnosi się do sytuacji wynikającej z prawa karnego materialnego
- równość stron przeciwstawnych (oskarżonego i oskarżyciela, powoda cywilnego i oskarżonego jako odpowiedzialnego cywilnie), a nie stron, które przeciwko sobie nie występuje lecz z reguły współdziałają (oskarżyciel publiczny i oskażyciel posiłkowy)

-zasada ta nic została określona w sposób wyraźny w odrębnym przepisie, najbardziej znaczący jest art. 367 par. 1 „Przewodniczący umożliwia stronom wypowiedzenie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu;

(69) Zasada kontroli decyzji procesowych.

Każdy może się mylić. Przyczyny omylności organu procesowego mogą być różne. Ustawodawstwa określają możliwość dokonania kontroli, przede wszystkim instancyjnej, rozstrzygnięć procesowych  art. 2.1 Protokołu 7 do Konwencji Europejskiej, art. 14.5 MPPOiP, art. 78 i art. 176.1 Konstytucji RP.

Art. 425 § 1 k.p.k. - od orzeczenia wydanego w I instancji przysługuje stronom oraz podmiotowi określonemu w art. 416 (podmiotowi, który odniósł korzyść majątkową z przestępstwa popełnionego przez sprawcę działającego w imieniu tego podmiotu), a także innym osobom wskazanym w ustawie, środek odwoławczy.

K.p.k. zna jeszcze nadzwyczajne środki zaskarżania oraz odwołania.

Nasze prawo przewiduje dwa systemy kontroli:

-- system kontroli rozstrzygnięć procesowych - instancyjnej kontroli;

-- kontrola rozstrzygnięć procesowych z urzędu - kontrola w ramach nadzoru.

(70) Kontrola instancyjna - dokonywana przez różne organy (w zależności od stadium procesu i środka zaskarżenia przysługującego danemu podmiotowi). Organem odwoławczym może być prokurator nadrzędny nad prokuratorem, który wydał zaskarżone postanowienie w postępowaniu przygotowawczym, sąd rejonowy, okręgowy, apelacyjny rozpoznający środek odwoławczy od orzeczeń sądów niższej instancji. Art. 24 i następne - sądami I instancji są sądy rejonowe i sąd okręgowy; II instancji: sąd okręgowy i sąd apelacyjny.

Art. 293 § 2, art. 27  wyjątkowo organem odwoławczym może być sąd rejonowy, SN. Wyjątkowo organem odwoławczym na decyzję wydaną przez prokuratora może być sąd.
Organy prowadzące kontrolę zaskarżonego rozstrzygnięcia mogą być: a) organami wyższego rzędu, jeśli umiejscowione są w obrębie tego samego układu ustrojowo - organizacyjnego; b) ogniwami tej samej jednostki w sensie ustrojowo organizacyjnym; c) organami umiejscowionymi w ramach odrębnych układów ustr.- org.

Występują tu różne odstępstwa:

-- organem dokonującym kontroli zaskarżonego orzeczenia może być organ umiejscowiony w ramach odrębnego układu ustrojowo-organizacyjnego (np. na postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym przysługuje zażalenie do sądu rejonowego, w którym dokonano zabezpieczenia - art. 293 § 2;)

-- od postanowień sądu o przeprowadzeniu środka zapobiegawczego, nałożeniu kary porządkowej, a także przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym - zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego (nie do nadrzędnego sądu).

Kontrola instancyjna dokonywana jest za pomocą środków zaskarżenia.

(71) Środki zaskarżenia - są to sposoby, za pomocą których uprawniony podmiot dąży do zmiany rozstrzygnięcia, które uważa za niesłuszne.

(72) Karne środki zaskarżenia:

-- zwyczajne środki zaskarżenia  środki odwoławcze, sprzeciwy i quasi-sprzeciwy, odwołanie;

-- nadzwyczajne środki zaskarżenia  wniosek o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym, kasacja, wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

(73) Środki odwoławcze: zażalenie i apelacja - art. 459, art. 444. Charakteryzują się skargowością, dewolutywnością (bezwzględną lub względną), suspensywnością (bezwzględną lub względną), zakazem reformationis in peius.

W postępowaniu przygotowawczym zażalenie przysługuje na postanowienia prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Zażalenie to rozpoznaje z reguły prokurator nadrzędny, a wyjątkowo sąd.

Kontrola rozstrzygnięć z urzędu - łączy się to ze środkami nadzoru.

(74) Środki nadzoru - prawem przewidziane sposoby, za pomocą których, z inicjatywy organów I lub II instancji, może dojść do zmiany rozstrzygnięcia, które organ procesowy uważa za niesłuszne. Korzystanie z takiego środka nadzoru prowadzi do zmiany rozstrzygnięcia z inicjatywy organu procesowego.

Kontrola z urzędu ma miejsce w przypadku podjęcia umorzonego postępowania przygotowawczego - art. 327 § 1, podjęcia postępowania warunkowo umorzonego - art. 549.
(75) Kontrola rozstrzygnięć procesowych z urzędu - dokonywana przez organ procesowy z urzędu. Przeprowadza ją organ z własnej inicjatywy, jeżeli uzna niesłuszność wydanego rozstrzygnięcia. Do jej uruchomienia zbędny jest wniosek lecz może on mieć pewne znaczenie jako sygnalizacja wadliwości wydanego rozstrzygnięcia, uzasadniająca wdrożenie z urzędu odpowiedniej kontroli nadzorczej przez organ procesowy pierwszej lub drugiej instancji. Należy się tu odwołać do art. 9 par. 2, który stanowi, że możliwość składania przez strony
i inne osoby bezpośrednio zainteresowane wniosków również o dokonanie tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. Kontrola rozstrzygnięć procesowych z urzędu występuje w następujących przypadkach: 1) podjęcia umorzonego post. przyg. (art. 327 par. 1); 2) wznowienia prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego (art. 327 par. 2); 3) uchylenia przez Prokuratora Generalnego prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego (art. 328 par. 1); 4) podjęcia postępowania warunkowo umorzonego (art. 549 k.p.k.)

(76) Zasada udziału czynnika społecznego w postępowaniu karnym.

Nie została podniesiona do rangi zasady konstytucyjnej.

Art. 3 k.p.k. - w granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego.

Szerokie ujęcie tej zasady  udział czynnika społecznego w postępowaniu karnym  art. 15 § 2: wszystkie instytucje państwowe, samorządowe i społeczne są zobowiązane w zakresie swojego działania do udzielania pomocy organom prowadzącym postępowanie karne (chodzi tu m.in. o pomoc w zabezpieczeniu miejsca popełnienia przestępstwa, zapewnienie środków technicznych potrzebnych organom ścigania, dostarczenie opinii na żądanie organów procesowych).

Udział przedstawiciela społecznego w procesie karnym - udział rzecznika interesu społecznego  art. 90-91: w postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział w postępowaniu jurysdykcyjnym może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego objętego zadaniami statutowymi tej organizacji.

Możliwość zastosowania poręczenia społecznego jako środka zapobiegawczego - art. 271.

Sądy przysięgłych  wyrosły z konstrukcji tych sądów w Anglii w XVI-XVII w.

Mieliśmy namiastkę sądów przysięgłych w okresie Królestwa Polskiego. Później w kodeksie z 1928 r. też wprowadzono sądy przysięgłych, na terenie zaboru austriackiego. W okresie międzywojennym podjęto totalną krytykę sądów przysięgłych i w 1936 r. zostały one wyeliminowane.

Podjęto prace nad wprowadzeniem do sądownictwa jako czynnika społecznego ławników.

Sądy przysięgłych, które rozpropagowane zostały w całej Europie, ulegają zmianom. We Francji nastąpiła istotna zmiana po II wojnie światowej  sąd przysięgłych przekształcił się w formę sądu ławniczego - sędziowie przysięgli zasiadają wraz z sędziami zawodowymi i głosują razem z sędziami zawodowymi.

Polska procedura karna - ustawodawca przewidział udział ławników: art. 28 § 1 i § 3. Niewłaściwy sposób doboru ławników (osoby których celem jest dorobienie sobie). Niekiedy czynnik społeczny pomagał sędziemu zawodowemu, zwłaszcza gdy taki ławnik posiadał jakieś doświadczenie w dziedzinie, w której rozstrzygał sąd jakąś kwestię prawną.
Są głosy optujące za eliminacją udziału ławników. Ale nie ma obecnie nic zastępczego jako formy udziału czynnika społecznego. Można wyeliminować problemy, które prowadzą do niewłaściwego doboru ławników.
Prof. Waltoś: wszystkie racje, które są negacją udziału ławników nie mogą przesłaniać faktu, że koncepcja sądu wyłącznie zawodowego pozostaje w jaskrawej sprzeczności z ideą społeczeństwa obywatelskiego.

(77) Zasada ciężaru dowodu (onus probandi)
- istotę ciężaru dowodu stanowi obciążenie autora dowodzonej tezy niekorzyścią wynikającą z nieudania się dowodu;
- konsekwencją zasady domniemania niewinności jest obarczenie oskarżonego ciężarem udowodnienia winy oskarżonego, na oskarżonym zaś ciężar udowodnienia jego (własnej) niewinności nie spoczywa;
- nazywany jest także ciężarem dowodzenia lub ciężarem udowodnienia, jest powinnością udowodnienia ze względu na swój własny interes;
- ciężar dowodu spoczywa na każdym oskarżycielu oraz na powodzie cywilnym. Nie obarcza on oskarżonego ani jego obrońcy, co jest konsekwencją zasady domniemania niewinności, nie spoczywa także na sądzie;
- ciężar dowodu w znaczeniu materialnym oznacza, że:
-- udowodnienie zarzutu popełnienia przez oskarżonego przestępstwa spoczywa na tym, kto taki zarzut stawia i on też ponosi konsekwencje w zakresie własnych interesów procesowych nieudania się dowodu (nieudowodnienia własnej tezy);
-- nie jest jednak konieczne, aby zarzut (twierdzenie) udowadniał ten, na kim spoczywa ciężar dowodu, może to uczynić ktokolwiek np.: sąd a nawet przeciwnik procesowy;
- oskarżony nie musi udowadniać swej niewinności, ale nie ponosi też negatywnych konsekwencji nieudowodnienia własnych twierdzeń;
- ciężar dowodu w znaczeniu materialnym przechodzi w sposób wyraźny na oskarżonego tylko w jednym wypadku - w sprawie o zniesławienie art. 211 par. 1 k.k.;
- od ciężaru dowodu odróżnić należy obowiązek dowodzenia - prawna powinność udowadniania w cudzym innym niż własny interesie;

(78) CZYNNOŚCI PROCESOWE

Jedna z koncepcji: proces karny to ogół czynności podejmowanych przez organy procesowe. Skorygowano ten pogląd - czynności procesowe są podejmowane przez uczestników procesu karnego. Z punktu widzenia działalności uczestników procesu karnego, nie można zaprzeczyć, że przede wszystkim proces karny to ogół czynności dokonywanych przez uczestników procesu, w unormowanym przez ustawę porządku zmierzającym do orzeczenia o przedmiocie procesu i realizacji tego orzeczenia. Czynności procesowe odgrywają bardzo ważną rolę.

((((((79) Proces karny składa się z szeregu elementów, zwanych faktami procesowymi - pod tym pojęciem rozumie się w doktrynie jakiekolwiek względnie zwarte i samodzielne ogniwo ruchu procesowego, z którym prawo łączy określone skutki procesowe.

Fakty procesowe dzielimy na 2 grupy:

-- zdarzenia procesowe - fakty procesowe nie polegające na zachowaniu się uczestnika procesu, pozostają one poza ramami procesu (np. śmierć oskarżonego lub pokrzywdzonego, uzyskanie pełnoletniości);

-- czynności procesowe - fakty polegające na zachowaniu się uczestników procesu - odgrywają największą rolę.))))))

Pojęcie czynności procesowych w doktrynie: jakiekolwiek zachowanie się uczestnika procesu, z którym prawo karne procesowe łączy określone skutki procesowe.

Prof. Daszkiewicz - czynnością procesową jest świadome zachowanie się organu procesowego, strony, jej reprezentanta albo innej osoby lub instytucji w ramach konkretnego toczącego się już procesu, albo w celu wywołania go, podjęcia na nowo, wznowienia lub uzupełnienia, mające wywołać według przyjętych reguł znaczeniowych określony skutek procesowy, a jeżeli z istoty danej czynności to wynika - także skutek materialno-prawny.

(80) Podziały czynności procesowych:

- gdy chodzi o zachowanie uczestników procesu:

-- czynności pozytywne (czynności procesowe sensu stricte - działania procesowe, np. wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów przez prokuratora, zgłoszenie wniosku dowodowego przez uczestnika procesu);

-- czynności negatywne - tzw. zaniechania procesowe (np. strona godzi się z wyrokiem, który zapadł, więc nie składa apelacji - zaniechanie dokonania czynności);

Ten podział budzi wątpliwości, bo już w samej nazwie „czynność procesowa” mieści się pozytywne zachowanie uczestnika procesu, a nie jego bierność.

-- do czego zmierzają:

-- czynności rozpoznawcze - służące rozpoznaniu i rozstrzyganiu odpowiednich kwestii prawnych w procesie;

-- czynności wykonawcze - służące wykonaniu zapadłego rozstrzygnięcia, np. ujęcie podejrzanego;

-- ze względu na podmiot czynności:

-- czynności organów procesowych - np. wydanie wyroku przez sąd;

-- czynności stron - np. złożenie przez powoda cywilnego lub oskarżyciela prywatnego wniosku dowodowego;

-- czynności innych uczestników procesu - np. czynności dokonane przez przedstawiciela społecznego lub poręczyciela, który nie jest oskarżonym;

-- ze względu na sposób komunikowania się:

-- czynności wyraźne - komunikowane przez oświadczenia danego uczestnika;

-- czynności dorozumiane (konkludentne) - ujmowane przez samo zachowanie się uczestnika - np. pokrzywdzony zostanie zawiadomiony o terminie rozprawy i traktuje się jego obecność jako obecność uprawnionego uczestnika procesu.

Znane są też inne podziały:

-- czynności jednostronne;

-- czynności będące porozumieniami, umowami procesowymi - np. list żelazny, ugoda sądowa zawarta w postępowaniu adhezyjnym między stronami tego postępowania;

= czynności proste (pojedyncze);

= czynności złożone - np. pociągnięcie podejrzanego do odpowiedzialności karnej (art. 313 § 1), na którą to czynność składa się sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego;

-- z punktu widzenia oceny prawnej danej czynności:

-- czynności niewadliwe (prawidłowe);

-- czynności wadliwe;

= skuteczne;

= nieskuteczne. ->

(81) Skuteczność czynności procesowych - w dwojakim znaczeniu:

1) osiągnięcie określonego celu, efektu końcowego - np. apelacja oskarżonego została przez sąd odwoławczy uwzględniona;

2) spowodowanie określonego działania procesowego ze strony innego uczestnika lub organu - np. apelacja złożona przez oskarżonego w terminie powoduje skutek, że sprawa zostaje przeniesiona do sądu wyższej instancji, ale to przeniesienie nie oznacza, że ten środek zostanie uwzględniony.

Dla skuteczności czynności procesowej istotne jest, by była ona czynnością dopuszczalną. W nauce przyjmuje się, że dopuszczalna jest czynność, która nie jest zabroniona przez prawo.

(82) Niedopuszczalność czynności procesowej - gdy czynność jest wyraźnie zakazana (np. odebranie przez sąd przyrzeczenia jest zabronione w stosunku do osób poniżej lat 17 - art. 189) lub gdy czynność dokonana jest poza zakresem przyznanych z mocy ustawy uprawnień (np. wniesienie apelacji od wyroku sądu II instancji jest niedopuszczalne). Także czynność dokonana po upływie terminu zawitego, prekluzyjnego jest niedopuszczalna i bezskuteczna (np. apelacja wniesiona po upływie 14 dni od daty otrzymania wyroku z uzasadnieniem).

Jeśli czynność dokonała osoba nieuprawniona - niedopuszczalność (np. osoba nie będąca uczestnikiem procesu złoży wniosek dowodowy).

(83) Najważniejszy podział czynności procesowych:

(ze względu na charakter czynności)

-- czynności faktyczne (realne) - polegają na spowodowaniu pewnych zmian w świecie zewnętrznym, np. zatrzymanie osoby podejrzanej, dokonanie przeszukania, pobranie krwi i wydzielin organizmu;

-- spostrzeżenia procesowe - polegają na przyjęciu do świadomości danego podmiotu odpowiednich faktów i zjawisk w procesie występujących, np. przyjęcie do świadomości organu procesowego zeznań świadka, czy opinii biegłego; ->

(84) -- oświadczenia procesowe - ta grupa stanowi najważniejszą grupę czynności w tym podziale; polegają na uzewnętrznieniu treści psychicznych uczestników procesu w celu przekazania ich innym osobom. Oświadczenia procesowe dzielimy na : - oświadczenia wiedzy i oświadczenia woli -> czytaj dalej

(85) Oświadczenia procesowe dzielimy na:

- oświadczenia wiedzy - stanowią uzewnętrznienie treści intelektualnej:

-- oświadczenia dowodowe, np. wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka;

-- twierdzenia dowodowe (przytoczenia procesowe), np. teza wniosku dowodowego, która wymaga udowodnienia;

-- sprawozdania procesowe, np. sprawozdanie sędziego sprawozdawcy na rozprawie apelacyjnej;

-- zawiadomienia, np. zawiadomienie o czynności procesowej, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa;

-- oświadczenia woli - w psychologii klasycznej wola oznacza zdolność do świadomego, zamierzonego i pozbawionego zewnętrznego przymusu wykonywania pewnych czynności oraz powstrzymania się od innych czynności; przy tym pojęciu pozostaniemy. ->

(86) Oświadczenie woli
-- oświadczenia woli - w psychologii klasycznej wola oznacza zdolność do świadomego, zamierzonego i pozbawionego zewnętrznego przymusu wykonywania pewnych czynności oraz powstrzymania się od innych czynności; przy tym pojęciu pozostaniemy. Dzielimy na:

- wyraźne;

- wyrażone w sposób dorozumiany - milcząca zgoda.

O ważności oświadczenia woli decyduje istnienie woli przy składaniu oświadczenia woli. Wola nie może być dotknięta wadą.

Art. 171 § 6 - organ przesłuchujący uchyla pytania sugerujące odpowiedź oraz nieistotne.

Art. 118 § 1 - znaczenie czynności procesowych ocenia się według treści oświadczenia.

Regułą jest, że wola może być wyrażona przez tego, kto ją powziął. Są jednak wyjątki - przypadki, kiedy ustawa wyraźnie na to pozwala.

Prawo procesowe dopuszcza też możliwość cofnięcia oświadczenia woli - np. w razie cofnięcia środka odwoławczego, cofnięcia sprzeciwu. Cofnięcie to jest możliwe do chwili powzięcia stanu ostatecznego. Niedopuszczalne jest cofnięcie, gdy wchodzi w grę oświadczenie imperatywne.

Cofnięcie oświadczenia wiedzy - np. oskarżony cofa przyznanie się do winy.

Zeznania świadka - może cofnąć.

W nauce wyróżniamy oświadczenie woli w dwóch postaciach:

-- świadczenia woli postulujące - pochodzą najczęściej od stron procesowych i występują w postaci wniosku, prośby, żądania strony lub przedstawiciela strony; wyjątkowo może być to wniosek organu procesowego (np. żądanie sędziego o wyłączenie go od prowadzenia sprawy, wniosek sądu o przekazanie sprawy innemu sądowi); najczęstszym wnioskiem strony jest akt oskarżenia; ->

(87) -- oświadczenie woli imperatywne - odgrywają najważniejszą rolę wśród oświadczeń woli; przede wszystkim rozstrzygnięcia procesowe (zwane też decyzjami procesowymi) - są one przejawem woli władzy (organów procesowych).

- Oświadczenia woli imperatywne dzielimy na:

-- polecenia - oświadczenia o charakterze władczym wydawane przez organy podwładnym, wiążą organy wobec których są wydawane; najczęściej występują w postępowaniu przygotowawczym w relacjach prokurator  policja;

(88) -- rozstrzygnięcia (decyzje) procesowe - stają się źródłem prawa o obowiązkach uczestników postępowania karnego, a różnią się od norm prawnych swym ograniczonym, konkretno-indywidualnym charakterem; rozstrzygnięcia procesowe są prawem dla konkretnego wypadku.

K.p.k. (art. 93) dzieli rozstrzygnięcia procesowe na:

-- zarządzenia (patrz 89)

-- orzeczenia (patrz 91)

Orzeczenia dzieli się na:

-- wyroki (patrz 93) - ustawa wymaga tej formy, sądy, trybunały, w imieniu RP, rozprawie (posiedzeniu), kwalifikacja czynu, środki karne, środki zapobiegawcze, na rzedanie, z urzędu II instancja, kasacja

-- postanowienia (patrz 101) - nie wymaga wyroku, na posiedzeniu (rozprawa) np.: przywrócenie terminu zawitego, post. przyg. Prokurator, inny organ, sąd, art. 94 - Postanowienie powinno zawierać: 1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowieni; 2) datę wydania postanowienia; 3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy; 4) rozstrzygnięcie z podaniem postawy prawnej; 5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia z tego wymogu.
7 dni uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia, gdy zaskarżalne ->
(89) Zarządzenia
Są oświadczeniami woli organu procesowego o charakterze imperatywnym. Granice między orzeczeniem a zarządzeniem nie są wyraźne. Ustawa mówi jedynie w art. 393 § 2, że w kwestiach nie wymagających postanowienia, prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego lub upoważniony sędzia wydają zarządzenia. Ta postać występuje też w postępowaniu przygotowawczym - art. 93 §3.

Zarządzenia oznaczają rozstrzygnięcia o charakterze mniej ważnym, porządkowym, posiłkowym. Są wydawane w kwestiach drobnych  art. 350 § 1, art. 337 § 1. Są jednak sytuacje, gdy organ procesowy zarządzeniem decyduje o bycie procesu  zarządzenie prezesa sądu odmawiające przyjęcia środka odwoławczego - art. 429 § 1.

Zarządzeń nigdy nie wydaje sąd. Sąd rozstrzygnięcia swoje wydaje zawsze w formie orzeczenia (wyroku lub postanowienia). Nawet gdy ustawa mówi o zarządzeniu, jak np. art. 247 § 1 (zarządzenie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej) - to w tym przypadku sąd musi wydać postanowienie, a nie zarządzenie. Zarządzenie powinno zawierać: 1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających zarządzenie; 2) datę wydania zarządzenia; 3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której zarządzenie dotyczy; 4) rozstrzygnięcie z podaniem postawy prawnej; 5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia z tego wymogu.

(90) Zaskarżalność zarządzeń - art. 373 - od zarządzeń przewodniczącego składu na rozprawie głównej przysługuje odwołanie do całego składu orzekającego. Na zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku co do środka zabezpieczającego lub w sytuacjach wyraźnie wymienionych w k.p.k. przysługuje zażalenie (np. na zarządzenie odmawiające przyjęcia środka odwoławczego wydane przez prezesa sądu).

Zarządzenie wymaga pisemnego uzasadnienia jedynie wtedy, gdy podlega zaskarżeniu (gdy przysługuje środek odwoławczy) - art. 99 § 2.

O tym, kiedy zarządzenie podlega zaskarżeniu, decyduje zawsze ustawa.

(91) Orzeczenia
Orzeczenia - najważniejsze oświadczenia organów procesowych o charakterze imperatywnym. Orzeczenia w postaci: a) postanowienia, b) wyroku.
- nakaz kary - już nie; Jak rozróżnić sytuacje, w których wydawane jest postanowienie, czy też wyrok  odpowiedź w art. 93 § 1: jeżeli ustawa nie wymaga wyroku, sąd wydaje postanowienie.

Art. 174 Konstytucji RP: wyroki wydają wyłącznie sądy i trybunały.

Rozdział 47 k.p.k. - tryb wydawania wyroków.

Wyroki zapadają w zasadzie na rozprawie, po wysłuchaniu stron i z reguły zawierają rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu.

Postanowienia wydawane na rozprawie lub na posiedzeniu. Wydawane są w kwestiach proceduralnych (ale nie zawsze).

Podziały orzeczeń:

-- orzeczenia merytoryczne - odnoszą się do kwestii odpowiedzialności prawnej w związku z zarzucanym oskarżonemu czynem przestępnym (odnoszą się do treści procesu)
-- orzeczenia formalne - zawierają rozstrzygnięcia w kwestiach ubocznych, np. dotyczą umorzenia postępowania ze względu na przesłanki czysto procesowe określone w art. 17 § 1

-- orzeczenia odwołalne;

-- orzeczenia nieodwołalne;

- Wyroki są zawsze orzeczeniami nieodwołalnymi. Wśród postanowień mogą być takie, które są odwołalne przez organ, który je wydał.

Kryterium zaskarżalności przy pomocy środków zaskarżenia:

-- orzeczenia zaskarżalne - wyroki sądu I instancji są zaskarżalne przy pomocy apelacji - art. 444;

--orzeczenia niezaskarżalne - np. wyroki wydane przez sąd odwoławczy; też orzeczenia, które stają się niezaskarżalne wskutek upływu terminu do wniesienia środka odwoławczego - np. zażalenie nie może być skutecznie złożone po upływie 7 dni;

-- orzeczenia konstytutywne - stwarzają nowy stan prawny, wskutek wydania takiego orzeczenia następuje urzeczywistnienie normy prawnej w części wyroku orzekającego o karze, o środku zabezpieczającym - art. 8 § 2;

-- orzeczenia deklaratywne - potwierdzają istnienie stanu prawnego w sferze unormowanej przez prawo; element deklaratywny w orzeczeniu skazującym dotyczy jedynie stanu faktycznego, nie dotyczy tej części, w której zawarte jest rozstrzygnięcie dotyczące kary lub innych środków karnych;

-- orzeczenia kończące postępowanie - art. 540 § 1: tylko prawomocne orzeczenia sądowe kończą postępowanie;
-- orzeczenia nie kończące postępowania;

- Postanowienia kończące postępowanie ma szerszy zakres niż postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku (art. 459 § 1).

-- orzeczenia ważne;
-- orzeczenia nieważne;
-- orzeczenia prawomocne;
-- orzeczenia nieprawomocne.
Wątpliwości: czy uchwały SN (art. 441 § 3) są orzeczeniami w rozumieniu k.p.k.?
Przeciwnicy: uchwały SN zawierające odpowiedzi na pytania prawne skierowane przez sąd odwoławczy jedynie podobne są do orzeczeń, bo w danej sprawie, w której SN odpowiada na pytanie, są wiążące dla sądu odwoławczego, który zadał pytanie, natomiast rozstrzygnięcie konkretnej sprawy pozostawione zostało do rozstrzygnięcia sądowi, który pytanie skierował do SN.

(92) Nieważność orzeczeń.

Orzeczenie nieważne - orzeczenie uważane za nieistniejące w obliczu prawa i pozbawione skutków prawnych. Takie orzeczenie nie może się uprawomocnić, nie może być wykonane.

- Pojawiła się w k.p.k. z 1928, zniknęła z k.p.k. w 1969 (uważano, że może zastąpić nieważność instytucja bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia).

K.p.k. z 1928 przewidywał 2 rodzaje nieważności: nieważność niektórych czynności procesowych i nieważność orzeczeń sądowych.

Lata 80-te, propozycje zmian do k.p.k.  wróciła instytucja nieważności do k.p.k. z 1997. Nie przetrwała długo - 3 lata temu została wykluczona z naszego k.p.k. - autorzy uzasadniali podobnie jak w k.p.k. z 1969.

Przyczyny nieważności, które były uregulowane w art. 101 i następnych zostały zamieszczone w bezwzględnych przyczynach odwoławczych.

Wyeliminowanie instytucji nieważności - nie bardzo słuszne rozwiązanie.

Trudno zaakceptować orzeczenia, które po prostu nie mogą się ostać - i bezwzględne przyczyny odwoławcze sprawy tu nie załatwiają.

Kardynalne naruszenia prawa  np. wyrok wydała osoba, która nie jest sędzią; orzeczono karę, której nie zna ustawa.

- Nie ma już nieważności w k.p.k., ale w ogóle w procesie istnieje:

Art. 171 § 5 i § 6 (nieważność czynności)  jeżeli charakter wyjaśnień, zeznań czy oświadczeń wskazuje na to, że zostały one złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi, to takie czynności w doktrynie uważa się za dotknięte tak istotną wadą, że można je uznać za czynności nieważne.

Nieważność także wówczas, gdy w grę wchodzą czynności stanowiące akty materialnej dyspozycji w sferze stosunków cywilno-prawnych, jak np. ugoda co do roszczeń cywilnych.

Przepisy ustawy z 23.II.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego. Ta ustawa zawiera nieważność orzeczeń - instytucja pozwalająca na uruchomienie postępowania rehabilitacyjnego. Dowodzi to o potrzebie istnienia nieważności orzeczeń.

Ustawa przewiduje dwa tryby postępowania:

- unieważnienie orzeczenia;

możliwość dochodzenia odszkodowania.

(93) WYROK

Sąd wydaje wyrok, gdy ustawa wymaga tego rodzaju rozstrzygnięcia-art. 93 § 1.

Wyroki wydają sądy i trybunały - wynika to z Konstytucji. Wyroki posiadają uroczystą formę, są wydawane w imieniu RP. W czasie ich ogłaszania wszystkie osoby obecne na sali rozpraw muszą stać, za wyjątkiem członków składu orzekającego - art. 418 § 1.

Zasadniczo zapadają na rozprawie, wyjątkowo kodeks przewiduje sytuacje, gdy sąd wydaje wyrok na posiedzeniu.

Art. 413 § 1 - co powinien zawierać wyrok, z jakich elementów się składać.

Art. 413 § 2 - co powinien zawierać wyrok skazujący: dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu i kwalifikację prawną tego czynu, rozstrzygnięcie co do kary, co do środków karnych, a w razie potrzeby co do zaliczenia na ich poczet tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środków zapobiegawczych wymienionych w art. 276.

Art. 414 - w razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie, lub też w razie stwierdzenia danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wówczas wyrokiem umarza postępowanie lub umarza je warunkowo. Jednakże w razie stwierdzenia okoliczności z art. 17 § 1 pkt 1-2 - sąd wydaje wyrok uniewinniający.

W I instancji sądy wydają:

-- wyrok skazujący - art. 413 § 2;

-- wyrok uniewinniający - art. 413 § 1;

-- wyrok warunkowo umarzający postępowanie - art. 414 § 1;

-- wyrok bezwarunkowo umarzający postępowanie - art. 414 § 1;

-- wyrok łączny - art. 569;

-- wyrok zaoczny - art. 479;

-- wyrok nakazowy w postępowaniu nakazowym.

W II instancji - zgodnie z art. 437:

-- wyrok utrzymujący w mocy;

-- wyrok zmieniający;

-- wyrok uchylający zaskarżone orzeczenie.

Reguła: wyrok uzasadniany na wniosek strony, na żądanie strony - art. 423. Jednak ustawa przewiduje szereg ułatwień dla sądu - jeśli bowiem strona złożyła wniosek o uzasadnienie wyroku, części dotyczącej niektórych oskarżonych, to wtedy sąd władny jest ograniczyć zakres uzasadnienia tylko co do tej części wyroku, której wniosek dotyczy - 423 § 1a.

Sąd musi niekiedy z urzędu uzasadnić wyrok  gdy wyrok zostanie wydany przez sąd II instancji lub wydany wskutek kasacji - art. 457 § 1 i art. 518. Takie wyroki mogą być uzasadnione tylko częściowo, gdy zostały zaskarżone w części odnoszącej się do niektórych oskarżonych - art. 457 § 2 i art. 518.

Sąd z urzędu musi uzasadnić wyrok także, gdy  art. 414 § 1 - zostanie zgłoszone votum separatum (zdanie odrębne).

Wyrok nakazowy nie wymaga uzasadnienia - art. 504 § 2. ->

(94) WYROK NAKAZOWY - do niedawna go nie było w k.p.k., był nakaz karny wydawany w postępowaniu nakazowym. Rozdział 53 k.p.k. - postępowanie nakazowe (m.in. co powinien zawierać wyrok nakazowy). Od wyroku nakazowego oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje sprzeciw do sądu (7 dni od doręczenia - termin zawity). Konsekwencją wniesienia tego środka zaskarżenia jest utrata mocy tego orzeczenia i sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych - art. 506.

(95) WYROKOWANIE - tryb wydawania orzeczeń. (((bardzo długie pisać po trochu z narady, głosowania i votum separatum)))

Orzeczenia są w postępowaniu jurysdykcyjnym wydawane na rozprawie albo na posiedzeniu. Orzeczenia (wyroki i postanowienia) są na rozprawie z reguły ogłaszane po wysłuchaniu obecnych stron. W postępowaniu przygotowawczym natomiast do wydania postanowienia nie jest wymagane posiedzenie - w tym stadium orzeczenia wydawane są jednoosobowo.

(96) Narada i głosowanie nad orzeczeniem - rozdział 12:

Wyroki, postanowienia sądu I instancji, a także orzeczenia sądów wyższej instancji.

Przepisy o naradzie i głosowaniu mają znaczenie przy ferowaniu orzeczeń, które wydawane są przez komplet orzekający (skład sądu kilkuosobowy - 3 lub 5).

Art. 108 § 1 - przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania tajemnicy nie jest dopuszczalne. Zupełny zakaz dowodzenia okoliczności objętych tajemnicą pokoju narad.

Art. 108 § 2 - narada i głosowanie są tak dalece tajne, że przewodniczący może uznać obecność protokolanta za zbędną  przewodniczący może sobie zażyczyć, żeby była absolutna tajność, bez protokolanta.

((((( nawiasu nie pisać W pokoju narad mogą być obecni tylko członkowie składu orzekającego. Obecność innych osób jest bezwzględną przyczyną odwoławczą.

W naradzie nie może uczestniczyć ani prezes sądu (jeżeli nie jest przewodniczącym składu orzekającego), sędzia wizytator, prokurator.

Zasiadający w składzie od samego początku rozprawy sędzia dodatkowy może brać udział w naradzie i głosowaniu tylko, gdy wstępuje na miejsce członka składu orzekającego, który z powodu choroby lub innej ważnej przyczyny ubył ze składu sądu - reguluje to ustawa o ustroju sądów powszechnych.

Tajemnica wyrokowania obowiązuje także po ogłoszeniu orzeczenia. Nie wolno ujawniać jak przebiegały czynności w toku narady i głosowania. Wyłączona jest możliwość badania w dalszym postępowaniu w toku instancji przebiegu narady i głosowania, nie można przeprowadzać dowodu na okoliczność, co działo się w trakcie narady i głosowania.

Problem zwolnienia z tej tajemnicy - niektórzy autorzy uważają, że istnieje dopuszczalność, że sędzia (jeden z członków składu orzekającego) postawiony w stan oskarżenia będzie zwolniony automatycznie z zachowania tajemnicy w zakresie stawianych mu zarzutów (np. gdy jest oskarżony o przekupstwo). Takie głosy w doktrynie są podnoszone, aczkolwiek trzeba generalnie przyjąć, że to, co się działo w toku narady i głosowania, objęte jest tajemnicą.)))))) ->

(97) Narada. Do narady nad wyrokiem (art. 408) sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu przemówień stron, chyba że nastąpiło odroczenie wydania wyroku na podstawie art. 411.

Narada stanowi etap przygotowania do głosowania nad orzeczeniem. Celem jej jest uporządkowanie materiałów do głosowania i ustalenie kwestii, które trzeba poddać pod głosowanie. Podczas narady następuje wzajemna wymiana poglądów członków składu orzekającego na ocenę stanu faktycznego sprawy oraz na wykładnię wchodzących w grę przepisów - wyjaśnianie wszelkich wątpliwości natury faktycznej, jak i prawnej. Narada daje podstawę przewodniczącemu składu orzekającego do oceny, jak pokierować głosowaniem - w szczególności jakie pytania poddać pod głosowanie.

Narada i głosowanie rozciągają się na wszystko, co ma stanowić podstawę orzeczenia - musi być uwzględniony przez sędziów całokształt materiałów.

W naradzie i głosowaniu sędzia i ławnik muszą brać udział w sposób nieprzerwany. Żaden z nich nie może się wydalić poza pokój narad, nawet na krótki okres czasu, chyba że zostanie zarządzona przerwa w naradzie.

Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący składu orzekającego (jest nim zawsze sędzia zawodowy). Jeśli co do porządku i sposobu narady zostaną wysunięte wątpliwości ze strony pozostałych członków składu orzekającego, to zgodnie z art. 109 § 1 rozstrzyga tę kwestię cały skład orzekający w trakcie narady.

Istotne jest, by narada i głosowanie odbyło się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych, pozostałych kwestii, np. powództwa cywilnego, zasądzenia odszkodowania z urzędu, dowodów rzeczowych, kosztów sądowych i innych kwestii.

(98) Po naradzie następuje akt głosowania.

Art. 109 § 2 - przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego  najpierw od ławników według ich wieku, potem od sędziów według starszeństwa służbowego, na końcu sam głosuje. Wyjątek: sędzia sprawozdawca głosuje pierwszy.

Kolejność zbierania głosów od członków składu orzekającego ma bardzo istotny cel: by przewodniczący, sędziowie starsi nie ujawniali wcześniej swego stanowiska przed głosem najmłodszych, żeby nie sugerowali rozstrzygnięcia młodszym.

Poszczególne rozstrzygnięcia składające się na treść orzeczenia muszą zapaść na podstawie ustnie sformułowanych przez przewodniczącego pytań.

Głosowanie nad orzeczeniem - generalnie są dwa systemy głosowania.

1) System głosowania częściowego - odnoszący się do poszczególnych przesłanek danego rozstrzygnięcia. Prowadzi on do sformułowania szeregu pytań wstępnych, których przegłosowanie przez członków składu orzekającego, wiązałoby sędziów przy dalszych głosowaniach. Przy tym systemie sędzia był zmuszony czasem do głosowania w końcowym efekcie wbrew swojemu przekonaniu. Został on odrzucony w okresie międzywojennym.

2) Głosowanie łączne (całościowe) - zwane głosowaniem totalnym. Przyjęte w naszym k.p.k. Odbywa się całościowo nad poszczególnymi kwestiami do rozstrzygnięcia w wyroku - osobno nad kwestią winy, nad kwestią kwalifikacji prawnej czynu, kwestią kary, kwestią zastosowania środków karnych, a także nad innymi kwestiami (np. co do powództwa cywilnego, dowodów rzeczowych).

Sędziowie orzekający w danej sprawie nie zawsze są jednomyślni  reguła, że większością głosów (art. 111 § 1). Może się zdarzyć, że większość taka nie powstaje, jeżeli każdy z głosujących będzie reprezentować inne stanowisko  utworzenie sztucznej większości (zwanej też ustawową metodą konstruowania większości) - art. 111 § 2! - „jeżeli zdania tak się podzielą wśród sędziów, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości”.

((((((W sprawie o gwałt - kara 2-12 lat  przy głosowaniu co do kary, głosuje 3 sędziów: 1 - 3 lata, 2 - 5 lat, 3 - 7 lat.

Zgodnie z tą regułą  sędzia, który jest za 7 latami, przyjmuje się, że jest za 5 latami  wtedy jest: 3, 5, 5 (większość - 5).

Może być inna kombinacja: za jakieś przestępstwo sędziowie głosują: 1 - 1 rok,

2 - 2 lata, 1 - 1,5 roku z zawieszeniem.

Głos za 2 latami przyłącza się do głosu za 1 rokiem. Bo kara 1,5 roku + zawieszenie jest korzystniejsza niż kara bezwzględnego pozbawienia wolności.

Są inne opcje (reguły).

Przy orzekaniu o karze stosowana jest też reguła przewidziana w art. 112 - sędzia, który głosował za uniewinnieniem może powstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami i wtedy jego głos przyłącza się do rozwiązania najbardziej przychylnego oskarżonemu.)))))) ->

(99) Zdanie odrębne (votum separatum). Po głosowaniu sąd przystępuje do sporządzenia orzeczenia, które podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego, chyba że orzeczenie zamieszczone zostało w protokole - art. 113.

Przy składaniu podpisu sędzia lub ławnik ma prawo zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne, podając w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie - art. 114. Zdanie odrębne może też dotyczyć samego uzasadnienia orzeczenia-art. 114 § 2.

Oświadczenie złożone przez członka składu orzekającego po podpisaniu i ogłoszeniu orzeczenia nie może być już uznane za zdanie odrębne.

W razie złożenia zdania odrębnego orzeczenie musi być uzasadnione z urzędu w terminie 7 dni od wydania orzeczenia - art. 114 § 3, a sędzia (ławnik nie), który złożył zdanie odrębne, musi w ciągu następnych 7 dni dołączyć uzasadnienie swojego votum separatum. Prawo do złożenia votum separatum chroni niezawisłość sędziowską.

Votum separatum stanowi pewien wyłom od zasady tajności narady i głosowania. Zdanie odrębne nie może ujawniać szczegółów głosowania, jak głosowali inni sędziowie.

Votum separatum ma bardzo istotne znaczenie przy zaskarżaniu orzeczeń. Zdanie odrębne i jego uzasadnienie stanowią akt procesowy dostępny dla stron, które mogą z niego korzystać w różny sposób (np. przy powoływaniu się w apelacji na argumenty, które podniósł sędzia składający zdanie odrębne).

Istnienie w sprawie zdania odrębnego sygnalizuje sądowi odwoławczemu, że dana kwestia była sporna - więc sąd odwoławczy powinien bliżej się przyjrzeć tej kwestii, która budziła wątpliwości.

Art. 115 § 1 - uzasadnienie orzeczenia podpisują osoby, które orzeczenie wydały, nie wyłączając osoby przegłosowanej.

W sprawach rozpatrywanych przez 1 sędziego i 2 ławników, uzasadnienie podpisuje przewodniczący, chyba że zgłoszono zdanie odrębne.

Skład 5-cio osobowy (2 sędziów i 3 ławników)  uzasadnienie podpisują obaj sędziowie, chyba że zostanie zgłoszone zdanie odrębne - wtedy wszyscy.

W sytuacji, gdy nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny braku podpisu. -> (to już nie jest do votum separatum)

(100) Kwestia doręczenia stronom. Z reguły nie doręcza się wyroku stronom, ale ustawa przewiduje od tego wyjątki - wyrok doręczany stronom:

-- gdy wyrok zapadł na posiedzeniu sądu - art. 100 § 3 (sąd skazał oskarżonego bez rozprawy - art. 343 § 1 i § 6);

-- gdy sąd uchylił wyrok z powodu bezwzględnych przyczyn odwoławczych - art. 439 § 1;

-- SN oddalił na posiedzeniu kasację z powodu jej oczywistej bezzasadności - art. 535 § 2;

-- sąd orzekający w kwestii wznowienia postępowania uniewinnił oskarżonego, umorzył postępowanie - art. 547 § 3;

-- wyrok zaoczny w postępowaniu uproszczonym - art. 482 § 1 - doręczany tylko oskarżonemu;

-- wyrok ogłoszony w nieobecności oskarżonego pozbawionego wolności, gdy występuje on przed sądem bez obrońcy - art. 419 § 2;

-- wyrok zapadł w postępowaniu nakazowym - doręczenie tylko oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy wraz z aktem oskarżenia - art. 505.

(101) Postanowienia

Wydawane, jeśli k.p.k. nie wymaga wydania wyroku - art. 93 § 1.

Ale w całym szeregu przypadków k.p.k. wyraźnie mówi o wydaniu w konkretnych sytuacjach postanowienia, np. art. 126 § 1: w kwestii przywrócenia terminu zawitego orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności, art. 203 § 4: na postanowienie o umieszczeniu oskarżonego w zakładzie leczniczym, przysługuje zażalenie.

Postanowienia mogą być wydawane przez sąd na posiedzeniu lub rozprawie. Jeżeli przed wydaniem przez sąd postanowienia na posiedzeniu zajdzie potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych  sąd zarządza czynności sprawdzające, może ich dokonać sam, a może zlecić jednemu z sędziów ze składu orzekającego, bądź w ramach prawa pomocy innemu sądowi.

W postępowaniu przygotowawczym postanowienia wydaje prokurator, a w toku dochodzenia - organ, który prowadzi dochodzenie. W sytuacjach wyraźnie określonych w k.p.k. sąd może wydać postanowienie w postępowaniu przygotowawczym, np. stosując tymczasowe aresztowanie, czy zarządzając obserwację oskarżonego w zamkniętym zakładzie leczniczym.

Art. 94 - co powinno zawierać postanowienie, jaka powinna być jego treść.

Art. 98 § 1 - uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem  regułą jest uzasadnienie, ale są wyjątki - uzasadnienie nie jest wymagane w postanowieniach:

o dopuszczeniu dowodu;

o uwzględnieniu wniosku, co do którego inna strona nie sprzeciwia się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu - art. 98 § 3;

o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzenia dochodzenia, wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zawieszeniu dochodzenia - art. 325 e § 1;

postanowienie SN o oddaleniu kasacji, która zdaniem SN jest oczywiście bezzasadna - art. 535 § 2.

Uzasadnienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów sporządza się na piśmie tylko na żądanie podejrzanego.

Na postanowienia, które są zaskarżalne - środkiem zaskarżenia jest zażalenie. Od wyroku służy apelacja. - nie wymaga wyroku, na posiedzeniu (rozprawa) np.: przywrócenie terminu zawitego, post. przyg. Prokurator, inny organ, sąd, art. 94 - Postanowienie powinno zawierać: 1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowieni; 2) datę wydania postanowienia; 3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy; 4) rozstrzygnięcie z podaniem postawy prawnej; 5) uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia z tego wymogu.

(102) Polecenia

Art. 93 - w wypadkach określonych w ustawie sąd, a także prokurator, władni są wydać polecenia policji lub innym organom. Wydawane przez sąd czy prokuratora polecenia organom pozasądowym powodują, że te organy są związane tymi poleceniami, mamy tu do czynienia z pewnego rodzaju stosunkiem nadzorczym.

Rozdział 37 - nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym, w którym mowa o poleceniach jako o jednej z czynności, które może podejmować prokurator w ramach czynności nadzoru  art. 326 § 3 pkt 4: w razie nie wykonania przez organ (nie będący prokuratorem) postanowienia, zarządzenia, postanowienia lub zarządzenia prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe, o wyniku którego musi być poinformowany prokurator.

(103) Prawomocność (orzeczeń)
- pojęcie prawomocności wynika z niepodważalności decyzji, która w określonym sensie nabiera mocy normy prawnej; brak bezpośredniej definicji w k.p.k. ale odsyła (np. art. 17, art. 328 § 1 i § 2, art. 519, art. 540 § 1). Wiążący stan prawny - następuje w wyniku wydania rozstrzygnięcia, które uzyskało cechę prawomocności.
Kryteria prawomocności - opiera pojęcie prawomocności na kryterium niezaskarżalności za pomocą - 2 stanowiska a) środków odwoławczych - prof. Cieślak; b) nieodwołalności orzeczenia - prof. Kaftal i prof. Śliwiński.
- ma dwa aspekty:
1) Prawomocność formalna - orzeczenie uzyskuje prawomocność formalną, gdy strona nie złożyła wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, jeżeli strona nie zaskarżyła wyroku w terminie, jeżeli prezes sądu odmówił przyjęcia środka odwoławczego, jeżeli sąd odwoławczy pozostawił bez rozpoznania wniesiony środek odwoławczy, jeżeli sąd odwoławczy wydał orzeczenie, które już nie podlega zaskarżeniu w toku instancji (wyczerpany został tok instancji).

Wzruszenie orzeczenia wykluczającego kontynuację procesu jest możliwe w stosunku do orzeczeń sądowych kończących postępowanie - za pomocą wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym - art. 40 i następne, przy pomocy kaucji - art. 518, wskutek podjęcia postępowania warunkowo umorzonego - art. 549.

W postępowaniu przygotowawczym wzruszenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania może nastąpić w drodze wznowienia postępowania, uchylenia przez Prokuratora Generalnego - art. 327, art. 328.

2) Prawomocność materialna
-- nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już z punktu widzenia prawomocności formalnej zakończonego;
-- niedopuszczalne jest ponowne postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawej;
-- jest konsekwencja prawomocności formalnej działającej na zewnątrz, w stosunku do innych ewentualnych procesów, których prowadzić nie pozwala;
-- wiąże się z zakazem prowadzenia postępowania w tym samym przedmiocie - art. 17 § 1 pkt 7 (ne bis in idem).

W nauce wyróżniono 2 teorie:

- teoria materialno-prawna - została odrzucona; wyrosła na gruncie nauki niemieckiej; zakładała, że prawomocny wyrok sądowy tworzy nową materialno-prawną podstawę niezależnie od jej zgodności z prawdą; opierała się na domniemaniu, że orzeczenie nabierające prawomocności jest zgodne z prawdą; ostra krytyka - m.in. ze względu na to, że sędzia nie może tworzyć prawdy;

- teorie procesowe - grupa teorii, które kładły nacisk na to, że prawomocność wywiera skutki tylko w dziedzinie prawa procesowego; wyróżniamy 3 teorie procesowe prawomocności:

-- pozytywna teoria prawomocności - (((nacisk na skutki wyłącznie procesowe, negując możliwości materialno-prawnych konsekwencji prawomocności;)) istota: dopuszcza ona ponowny proces karny co do tego samego podmiotu i tego samego przedmiotu (co do idem), ale proces nie mógł się zakończyć wydaniem wyroku sprzecznego z poprzednim wyrokiem w tej sprawie; koncepcja poddana ostrej krytyce, bo prowadziła do nienormalnego zjawiska: nowy proces, ale musiał zakończyć się identycznie jak poprzedni;

-- negatywna teoria prawomocności - ((została wprowadzona na grunt nauki niemieckiego procesu cywilnego i przeniknęła do procesu karnego; pierwowzory w prawie rzymskim - ne bis in idem procedatur))

- nie można orzekać drugi raz co do tego samego; sędzia jest związany rozstrzygnięciem zapadłym w poprzednim wyroku, nie wolno mu ponownie orzekać w sprawie co do tego samego czynu i tej samej osoby, ale zarzut ne bis in idem stanowi negatywną przesłankę procesową;

-- procesowa teoria ukształtowania praw.

Prof. Śliwiński  orzeczenia i zarządzenia, które mają charakter nieodwołalny, stają się formalnie prawomocne, jeżeli stanowią ostatnie słowo w danym przedmiocie i w danym procesie, kiedy nie zostały zaskarżone lub nie mogą być już zaskarżone przy pomocy środków odwoławczych i nie ulegają zmianie lub uchyleniu. Mówił o prawomocności formalnej.

(104) Konwalidacja i konwersja czynności procesowych

Wadliwe czynności procesowe mogą być w toku procesu „naprawione”  usunięcie wad, jakie posiadają czynności procesowe, usunięcie z mocą wsteczną - jeżeli w grę wchodzi konwalidacja (uzdrowienie, sanacja).

Konwalidacja odbywa się bez wniesienia środka odwoławczego. Może nastąpić z mocy prawa, ale też z inicjatywy organu procesowego, a nawet strony procesowej. Z mocy prawa: gdy np. nastąpi zmiana ustawy, wskutek upływu czasu (np. małoletni wniósł akt oskarżenia w sprawie prywatnoskargowej, sąd wszczął postępowanie, a w trakcie trwania procesu nieletni ukończył lat 18 i nadal popiera akt oskarżenia). Z inicjatywy organu procesowego lub strony konwalidacja może nastąpić w wyniku powtórzenia tej czynności procesowej (np. powtórzenia czynności przesłuchania świadka).

Konsekwencje konwalidacji: dana czynność, czy zespół czynności zostaje dokonany prawidłowo; np. strona sama uzupełniła brak podpisu na piśmie procesowym - art. 120 § 1 pkt 2; albo gdy w toku postępowania okaże się, że to postępowanie wszczynane na wniosek - w zasadzie postępowanie takie musi ulec umorzeniu wobec braku wniosku; brak wniosku może być jednak konwalidowany przez złożenie wymaganego wniosku w trakcie dalszego postępowania.

Niektóre czynności procesowe nie mogą być konwalidowane:

-- gdy czynność wadliwa wywołała stan nieodwracalny - np. niesłuszne tymczasowe aresztowanie, nie da się konwalidować szkód powstałych w wyniku niesłusznego tymczasowego aresztowania ani czasu jego trwania;

-- czynności, które wiążą się z upływem terminu przewidzianego dla danej czynności, a terminu tego nie można przywrócić - np. termin do złożenia przez pokrzywdzonego do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej oświadczenia, że będzie działał w roli oskarżyciela posiłkowego - art. 54 § 1; także art. 62.

Konwersja. Za jej pomocą następuje przemiana czynności wadliwej na inną czynność prawną. Powoduje to powstanie czynności zastępczej.

Mamy do czynienia z konwersją, gdy w grę wchodzi wniesienie apelacji. Strona, jeśli chce zaskarżyć wyrok, musi złożyć w ciągu 7 dni wniosek o uzasadnienie wyroku, a w ciągu 14 dni od otrzymania wyroku z uzasadnieniem - apelacji. Może powstać sytuacja, że strona nie dokonała czynności w terminie przewidzianym w art. 422 § 1 (chodzi o złożenie wniosku o doręczenie stronie wyroku z uzasadnieniem) ale strona w tym terminie 7 dni złożyła od razu apelację  art. 445 § 2 - apelacja wniesiona przed upływem terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje takie skutki jak wniesienie tego wniosku - jakby strona wniosła wniosek o uzasadnienie wyroku, ale co więcej apelacja taka podlega rozpoznaniu, strona może złożyć uzupełnienie apelacji do upływu 14 dni od daty doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem.

(105) Dokumentacja czynności procesowych

Tradycyjną formą dokumentacji czynności procesowych jest protokół - podstawowa forma dokumentacji. Dokument sporządzany w formie pisemnej. Są sytuacje, gdy musi być sporządzony protokół - art. 143 § 1.

Art. 148 § 1 - protokół powinien zawierać:

1) oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,

2) przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników,

3) wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu,

4) w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.

Protokoły: z rozprawy, z posiedzeń sądu, z pozostałych czynności procesowych.

Sporządza protokół: aplikant, pracownik sekretariatu, asesor sądowy jeśli nie należy do składu orzekającego (protokoły z rozprawy); pozostałe protokoły: osoba przybrana w charakterze protokolanta, prowadząca czynność protokołowaną (np. policjant) - taki protokół jest podpisywany przez wszystkie osoby. Protokół z rozprawy jest podpisywany tylko przez przewodniczącego i protokolanta.

(106) Notatka urzędowa (art. 133 § 2) Notatki urzędowe  art. 393 § 1 - nie mogą być odczytywane na rozprawie, jedynie stanowią informację o dowodzie. Mogą dotyczyć kwestii drugorzędnych, które nie wymagają sporządzenia protokołu.

Notatki urzędowe dot. czynności dowodowych wymagających sporządzenia protokołu nie mogą być odczytywane na rozprawie.
Notatka służbowa występuje w czynnościach operacyjno-rozpoznawczych.

(107) Stenogram przeprowadzonej czynności procesowej - art. 145. Raczej u nas nie spotykany. Sporządza go stenograf, który musi przełożyć stenogram na pismo zwykłe (bo używa szyfru). K.p.k. wyklucza zastąpienie protokołu stenogramem. Stenogram stanowi załącznik do protokołu.

(108) Utrwalenie za pomocą aparatury utrwalającej obraz lub dźwięk. Art. 147

W sposób najwierniejszy oddaje przebieg czynności.

Charakter subsydiarny (nie może zastąpić protokołu) załącznik do protokołu są to utrwalenia wizyjne lub dźwiękowe, przesłuchania utrwala się stanowi za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, gdy:
a) zachodzi niebezpieczeństwo że przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu art. 316 par. 3;
b) przesłuchanie następuje w trybie art. 396 par. 1w drodze pomocy sądowej przez wyznaczonego sędziego lub sąd wezwany - art. 147 par. 2; Gdy rozprawa jawna strona ma prawo o kopii zapisu obrazu, dżwięku (na jej koszt)

(((((Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 2.VI.2003 w sprawie rodzaju urządzeń, środków technicznych służących do rejestracji obrazu lub dźwięku w celach procesowych oraz sposobów ich zabezpieczania, przechowywania, odtwarzania i kopiowania zapisów.

Art. 356 - zezwolenie na uzupełnienie urzędowego utrwalenia przebiegu czynności procesowych za pomocą aparatury audiowizualnej poprzez dopuszczalność prywatnych urządzeń)))).

(109) Porozumienia karno - procesowe

Cel: uproszczenie i przyspieszenie postępowania karnego.

K.k.: art. 53 § 3, art. 60 § 2, art. 66 § 3 - gdy chodzi o prawo karne materialne. W procesie karnym mamy do czynienia z konsensualizmem  instytucja mediacji - art. 23a. -> (jak mało czasu to o mediacji parę zdań)
(110) Mediacja - Do mediacji jest upoważniony nie tylko prokurator, ale także sąd - art. 339 § 4 zd. 2.

Mediacja (postępowanie mediacyjne) przewidziane w art. 23 a jest postępowaniem pozasądowym, ale mającym na celu pomoc organom procesowym. Czynności mediacyjne nie są czynnościami procesowymi. Ale efekt mediacji w postaci pojednania między oskarżonym a pokrzywdzonym powinien być honorowany przez prokuratora, przez sąd.

Prokurator kieruje sprawę do postępowania mediacyjnego, gdy rozważa możliwość skierowania do sądu wniosku o skazanie oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy - art. 335 § 1, gdy rozważa możliwość skierowania do sądu wniosku o warunkowe umorzenie postępowania - art. 336.

Ostateczna decyzja o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego należy do prokuratora i wyjątkowo do sądu.

Instytucja lub osoba godna zaufania po zakończeniu postępowania mediacyjnego sporządza sprawozdanie z przebiegu postępowania. Ta osoba nie może nalegać, by zostało zawarte porozumienie, ma występować w roli mediatora. Ugoda musi być spisana, podpisana przez strony i mediatora, stanowi załącznik do sprawozdania z postępowania mediacyjnego.

Organy procesowe mogą, ale nie muszą wykorzystać efekt mediacji. ->

(111) Porozumienie - prócz poroz. w spr. publiczno - skargowych istnieją także porozumienia w sprawach prywatno-skargowych. Prof. Waltoś: porozumienie to quasi-umowa zawarta przez oskarżonego, działającego osobiście lub przez obrońcę, z oskarżycielem publicznym, pokrzywdzonym, a nawet organem procesowym, w której w zamian za określenie w umowie zachowania oskarżonego zostanie wydana w stosunku do niego decyzja bardziej korzystna w porównaniu z tą, jakiej mógł się spodziewać bez takiego zachowania się.Chodzi o szczególnego rodzaju umowę:
oskarżony  oskarżyciel ; oskarżony  pokrzywdzony.

Prowadzi ona do tego, że wydane zostaje w stosunku do oskarżonego decyzja korzystniejsza w porównaniu z tą, na jaką mógłby liczyć, gdyby tego porozumienia nie było.

Do ut des - ja tobie ustąpię, ty mi też ustąpisz.

Istotą porozumienia jest konsensus. Porozumienia zawiera się w procesie bez względu na to, czy są przewidziane przez prawo. Porozumienia są bardzo zróżnicowane pod względem etapu, na jakim zostają zawarte. Tylko nie dotrzymanie porozumienia przewidzianego przez prawo, pociąga za sobą określone konsekwencje prawne.

Formalne:

-- art. 281 i następne - list żelazny;

-- art. 266 - poręczenie majątkowe;

-- art. 271 - poręczenie społeczne i osoby godnej zaufania;

-- art. 387 - dobrowolne poddanie się karze;

-- art. 500 - wydanie wyroku nakazowego;

-- skazanie bez rozprawy na wniosek prokuratora, za zgodą oskarżonego;

-- art. 23a - postępowanie mediacyjne.

Nieformalne:

-- warunkowe umorzenie;
-- warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Paraformalne:

-- umowa o świadku koronnym.

Art. 335 i art. 387 - porozumienie musi być dobrowolne ze strony oskarżonego i organu procesowego, przy aktywnym udziale pokrzywdzonego.

(112) Uczestnik / cy procesu karnego
- to podmiot (może być to organ procesowy, osoba fizyczna, osoba prawna, instytucja państwowa lub społeczna nie posiadająca osobowości prawnej), który bierze udział w procesie karnym w określonej przez prawo karne procesowe roli.

Podmiot ten posiada prawa i obowiązki, które przyznaje / nakłada na niego prawo karne procesowe.

Grupy uczestników:

-- organy procesowe - organy państwowe powołane do pełnienia określonej roli w procesie karnym. Wyróżniamy: a) organy kierownicze - funkcjonariusz Policji prowadzący dochodzenie, prokurator kierujący postępowaniem przygotowawczym, sąd w postępowaniu jurysdykcyjnym,
b) organy pomocnicze - np. funkcjonariusze Policji, którzy doprowadzili oskarżonego na salę rozpraw i siedzą koło niego.

-- strony procesowe: oskarżony, powód cywilny;

-- przedstawiciele stron: obrońca, pełnomocnik;

-- osobowe źródła dowodowe: świadek, biegły;

-- pomocnicy procesowi: tłumacz, specjalista;

-- podmiot określony w art. 52 k.k.
-- podmiot z art. 416

Wszyscy uczestnicy wpływają swoim zachowaniem na przebieg procesu.

Nie jest uczestnikiem funkcjonariusz policji, który doprowadza oskarżonego w kajdankach. Także osoby, które biorą udział w procesie w roli widzów nie są uczestnikami. Uczestnicy procesu podejmują czynności procesowe.

(113) Problematyka prokuratury.

• (114) Oskarżyciele

Zasada skargowości  art. 14: wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu.

Oskarżyciel:

-- publiczny,

-- posiłkowy (uboczny lub subsydiarny),

-- prywatny.

(115) Oskarżyciel publiczny - art. 45: oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator.

Prokurator może w postępowaniu karnym wystąpić w 3 rolach:

1) oskarżyciel publiczny,

2) organ postępowania,

3) rzecznik interesu społecznego.

Ustawa z 1985 o prokuraturze. Nie jest obecnie organem konstytucyjnym.

Art. 1 ustawy - kto tworzy prokuraturę:

-- prokuratury powszechne,

prokuratury wojskowe,

-- Prokurator Generalny,

-- prokuratorzy IPN Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu.

Prokuratury powszechne:

-- rejonowe (przeszło 300),

-- okręgowe (44),

-- apelacyjne (11),

-- prokuratura krajowa (1).

Na czele prokurator rejonowy / okręgowy / apelacyjny / krajowy. (nie ma Prezesa!); pozostali prokuratorzy to: prokuratorzy prokuratury rejonowej / okręgowej / apelacyjnej / krajowej.

Art. 2 ustawy - zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności i czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Regulamin prokuratorski - rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1992 r. Uściśla wiele regulacji kodeksowych, ustawowych. Są to wewnętrzne regulacje dotyczące funkcjonowania prokuratury.

(116) Funkcje oskarżycielskie oskarżyciela (prokuratora):

Oskarżycielem publicznym na podstawie art. 45 § 1 przed wszystkimi sądami jest prokurator. W prokuraturze jest zasada jednolitości. Prokurator prokuratury rejonowej może występować także w postępowaniu przed sądem okręgowym.

Może występować jako oskarżyciel publiczny prokurator, a także aplikant etatowy, asesor prokuratury (aplikant i asesor w postępowaniu uproszczonym).

Asesor:

-- posiadający votum - może występować też w postępowaniu zwyczajnym;

-- nie posiadający votum - tylko w postępowaniu uproszczonym.

Art. 45 § 2 - inni oskarżyciele: z mocy przepisów szczególnych mogą inne podmioty mieć uprawnienia do występowania w charakterze oskarżyciela. Są 2 grupy takich podmiotów:

1) czerpie upoważnienie do występowania w charakterze oskarżyciela z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości wydanego na podstawie art. 325d (z 13.VI.2003)  Inspekcja Handlowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urzędy Skarbowe i Inspektorzy Kontroli Skarbowej, Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Straż Graniczna; nie mogą w każdym postępowaniu występować - tylko mogą prowadzić postępowanie przygotowawcze i występować przed sądem I instancji w odniesieniu do wąskiej grupy przestępstw, która jest wskazana w rozporządzeniu  mogą wnieść akt oskarżenia i popierać go, a ostatnią czynnością, którą mogą zrobić, to złożenie wniosku o uzasadnienie orzeczenia sądu I instancji;

1) upoważniona na podstawie przepisów szczególnych - różnych ustaw, które zawierają przepisy karne o charakterze procesowym i nadają uprawnienia do prowadzenia postępowania przygotowawczego  Straż Leśna, Dyrektorzy Parków Narodowych, Straż Łowiecka - bardzo wąski zakres, np. jeżeli chodzi o paserstwo drewna;

2) grupa oskarżycieli upoważniona na podstawie k.k.s. ->

(117) Zasady regulujące funkcjonowanie prokuratury:

1) Zasada jednolitości.

Czynność wykonana przez jednego prokuratora jest czynnością prokuratury.

2) Zasada hierarchicznego podporządkowania.

3) Zasada dewolucji i substytucji.

Dewolucja: prokurator wyższej jednostki może przejąć czynności, które wykonuje prokurator niższej jednostki.

Substytucja: prokurator wyższej jednostki zleca prokuratorowi niższej jednostki dokonanie czynności.

4) Zasada indyferencji.

Prokuratorzy mogą dowolnie się zastępować.

5) Zasada centralizmu.

6) Zasada niezależności. ((((koniec zasad)))))

Prokurator nie jest niezawisły. W założeniu jest niezależny.

Art. 46 k.p.k.  udział prokuratora jest obligatoryjny w sprawach z oskarżenia publicznego. Tylko w postępowaniu uproszczonym może być bez obecności prokuratora. Jeżeli nie ma prokuratora na sali, rozprawa jest przerywana, odraczana.

Prokurator działa jako strona. Nie występuje w swoim imieniu, ale reprezentuje interes publiczny przed sądem. Występuje w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego, ale ma też możliwość objęcia ściganiem czynu z oskarżenia prywatnego ze względu na interes społeczny - art. 60.

Prokurator może odstąpić od oskarżenia (w trakcie rozprawy)  ale dalej bierze udział w sprawie - jako rzecznik interesu społecznego.

Jako stronie przysługują mu wszelkie uprawnienia - prawo do składania wniosków dowodowych, do zaskarżania orzeczeń.

Nie ma prokurator już możliwości warunkowego umorzenia postępowania, ale może składać wniosek o takie umorzenie.

(118) Rola prokuratora jako organu postępowania przygotowawczego  rozdział 37 (Nadzór prokuratora nas postępowaniem przygotowawczym) i przepisy dotyczące postępowania przygotowawczego.

Pewne postępowania musi prowadzić - np. tam, gdzie sędzia, prokurator jest podejrzanym  art. 309 pkt 1 i 2; także w sprawach o zabójstwo prokurator prowadzi postępowanie przygotowawcze.

Art. 326 - co może robić prokurator w postępowaniu przygotowawczym:

-- wytycza kierunek prowadzenia postępowania przygotowawczego;

-- może uczestniczyć w czynnościach dochodzeniowo-śledczych; ma obowiązek uczestniczenia w sekcji zwłok!;

-- kontroluje postępowanie, zatwierdzając decyzje.

Jeżeli prowadzący postępowanie nie wykonuje poleceń prokuratora, prokurator może się zwrócić do przełożonego o wszczęcie postępowania wyjaśniającego i ewentualnie postępowania dyscyplinarnego.

Prokurator może wystąpić w charakterze rzecznika interesu publicznego  przyjmuje się, że jeżeli prokurator popiera powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego, to działa jako rzecznik interesu publicznego.

W postępowaniu przygotowawczym prokurator występuje zazwyczaj jako organ prowadzący postępowanie. Ale w czynnościach sądowych postępowania przygotowawczego przysługują mu uprawnienia strony.

Szeroki udział prokuratora w postępowaniu wykonawczym.

• (119) Sądownictwo

(120) Prawo obywatela do sądu: każdy człowiek ma prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą. Jest to jedno z podstawowych praw człowieka.

Art. 45.1 Konstytucji - każdy ma prawo do sprawiedliwego (rzetelnego) i jawnego rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Art. 173 Konstytucji - sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

Wymiar sprawiedliwości sprawują: SN, sądy powszechne, administracyjne i wojskowe.

Sąd - co to jest?  Konstytucja, ustawy określają organizację sądownictwa. Sąd to organ posiadający cechy sądu i będący sądem.

Trybunał Strasburski  sąd to organ, który:

1) samodzielnie rozstrzyga okoliczności faktyczne,

2) sam interpretuje prawo,

3) a rozstrzygnięcia wydawane przez sąd są wiążące dla stron.

Takie cechy muszą być spełnione, żeby ETPCz w Strasburgu uznał podmiot za sąd.

Art. 177 Konstytucji - sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla innych sądów  domniemanie kognicji sądu powszechnego (zasada podsądności sądom powszechnym, a wojskowym tylko gdy ustawa przewiduje).

Ustawa o ustroju sądów powszechnych z 2001 r.  sądami powszechnymi są:

a)sądy rejonowe, b) sądy okręgowe, c) sądy apelacyjne (istnieją od 1990 r.).

Istnieją wydziały grodzkie w sądach rejonowych - nazywane sądami grodzkimi (są to po prostu wydziały sądu rejonowego).

Inne sądy w rozumieniu art. 177 Konstytucji: sądy wojskowe. Ich istnienie wynika z Konstytucji.

Sądy wojskowe działają jako wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe.

Uprawnionym do orzekania w sprawach karnych jest także SN. Nie jest on sądem powszechnym. Jest naczelnym organem sądowym. Działa w oparciu o ustawę o SN z 2002 r. Sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

Art. 1 ustawy o SN i art. 183 § 1 Konstytucji.

Jeśli chodzi o sprawy karne, to nadzór sprawuje Izba Karna SN i Izba Wojskowa (organ odwoławczy od orzeczeń wojskowych sądów okręgowych wydanych w I instancji).

(121) Trybunał Stanu. Organ konstytucyjnie przewidziany do orzekania o odpowiedzialności Prezydenta i członków RM za popełnione przestępstwa - szczególnego rodzaju sąd.

Sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz (ustawodawczej i wykonawczej). Stanowi to konsekwencję trójpodziału władzy, jest wyrazem równowagi władz.

Sędziowie, członkowie TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów stoi KRS.

Zasada niezawisłości sędziów jest zasadą ogólnoustrojową. Ma zapewnić sędziom swobodę w podejmowaniu działań procesowych.

TK - orzeczenie z 1998 r.: niezawisłość to nie tylko uprawnienie sędziego, ale również jego obowiązek.

Sędzia podlega w swojej działalności orzeczniczej: Konstytucji, ustawom, ratyfikowanym umowom międzynarodowym.

Art. 91.1 Konstytucji - każda ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana.

Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą.

Gwarancje zasady niezawisłości sędziów w Konstytucji:

-- immunitet formalno-prawny;

-- nietykalność osobista;

-- nieusuwalność sędziów z urzędu;

-- zakaz przynależności sędziów do partii politycznych i prowadzenia działalności politycznej;

-- zakaz sprawowania mandatu poselskiego i senatorskiego;

-- zapewnienie sędziemu odpowiedniego statusu materialnego (należytego wynagrodzenia).

(122) Sąd spełnia w postępowaniu karnym kilka ról:

1) organ rozstrzygający o przedmiocie procesu (kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego);

2) sąd ma do wykonania pewne zadania kontrolne wobec organów postępowania przygotowawczego - np. kontroluje zasadność odmowy wszczęcia postępowania lub umorzenie postępowania przez prokuratora; też rozpoznawanie środków odwoławczych, zażaleń na postanowienia prokuratora w sprawie środka zapobiegawczego;

3) sąd podejmuje pewne czynności bezpośrednio w postępowaniu przygotowawczym - np. stosowanie tymczasowego aresztowania, wydawanie listu żelaznego, orzekanie o badaniu psychiatrycznym połączonym z obserwacją w zakładzie leczniczym.

(123) Właściwość sądów - ogólnie
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie;
- rodzaje właściwości:
a) właściwość funkcjonalna - uprawnienie sądu do dokonywania określonych czynności postępowania karnego. Każdy z sądów ma ustawowo zakreślone kompetencje do podejmowania określonych czynności. Najszersze uprawnienia ma sąd rejonowy, który jest sądem podstawowym w świetle art. 24;
b) właściwość rzeczowa - uprawnienie danego sądu do orzekania w sprawach o określone czyny zabronione. W systemie sądów powszechnych jedynym kryterium jest tutaj rodzaj przestępstwa, w sądach wojskowych dochodzi kryterium podmiotowe (personalne).
Właściwość rzeczowa określona jest dla sądów I instancji, co rzutuje na kompetencje sądów wyższych;
c) właściwość miejscowa - prawo sądu do rozpoznawania danej sprawy z uwagi na miejsce zdarzenia, które jest podstawą podejmowania danych czynności. Określa więc który z sądów danego rzędu rzeczowo i funkcjonalnie właściwy jest uprawniony do orzekania w danej sprawie;
d) właściwość z łączności spraw - odstępstwo od właściwości miejscowej lub także rzeczowej sądów, wywołanym względami ekonomiki procesowej i potrzebą wszechstronnego zbadania pozostających ze sobą w związku spraw, niezbędnego do trafnego orzekania;
e) właściwość z delegacji (nadzwyczajna) - odstępstwo od właściwości miejscowej sądu i powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego rzędu.
f) właściwość w sprawach o wydanie wyroku łącznego

- niektórzy ją traktują jako właściwość z łączności spraw, inni jako właściwość funkcjonalną, jeszcze inni jako osobny rodzaj właściwości.
g) właściwość składu sądu na rozprawie

(124) Właściwość funkcjonalna
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) skłądu na rozprawie.
- właściwość funkcjonalna - uprawnienie sądu do dokonywania określonych czynności postępowania karnego (danej kwestii); np. rozstrzyganie o tymczasowym aresztowaniu w postępowaniu przygotowawczym. Każdy z sądów ma ustawowo zakreślone kompetencje do podejmowania określonych czynności. Najszersze uprawnienia ma sąd rejonowy, który jest sądem podstawowym w świetle art. 24; Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.

§ 2. Sąd rejonowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze w wypadkach wskazanych w ustawie.

Art. 250. § 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

§ 2. Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.
Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(125) Właściwość rzeczowa
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) skłądu na rozprawie.
- właściwość rzeczowa - uprawnienie danego sądu do orzekania w sprawach o określone czyny zabronione; układ wertykalny (pionowy); W systemie sądów powszechnych jedynym kryterium jest tutaj rodzaj przestępstwa, w sądach wojskowych dochodzi kryterium podmiotowe (personalne).
Właściwość rzeczowa określona jest dla sądów I instancji, co rzutuje na kompetencje sądów wyższych; Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.

§ 2. Sąd rejonowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze w wypadkach wskazanych w ustawie.

Art. 25. ⁽⁸⁾ § 1. Sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:

  1)  o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych,

  2)  o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140-142, 148 § 4, art. 149, 150 § 1, art. 151-154, 156 § 3, art. 158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173 § 3 i 4, art. 185 § 2, art. 210 § 2, art. 252 oraz 253 § 2 Kodeksu karnego,

  3)  o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego.

§ 2. Sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy.

§ 3. Sąd okręgowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie rejonowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.

Art. 26. ⁽⁹⁾ Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń i zarządzeń wydanych w pierwszej instancji w sądzie okręgowym oraz inne sprawy przekazane mu przez ustawę.

Art. 27. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje oraz środki odwoławcze i inne sprawy w wypadkach określonych w ustawie.
Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(126) Właściwość miejscowa
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) skłądu na rozprawie.
- właściwość miejscowa - prawo sądu do rozpoznawania danej sprawy z uwagi na miejsce zdarzenia, które jest podstawą podejmowania danych czynności. Określa więc który z sądów danego rzędu rzeczowo i funkcjonalnie właściwy jest uprawniony do orzekania w danej sprawie;
Art. 31 par. 1 - Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Par. 3 - jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Art. 32 par. 1 jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwy jest sądu w którego okręgu : 1) ujawniono przestępstwo, 2) ujęto oskarżonego, 3) oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał - zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Par. 1 stosuje się odpowowiednio do przestępstwa popełnionego za granicą. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej sądu wg przepisów poprzedzających, sprawę rozpoznaje sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie. Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór. Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(127) Właściwość z łączności spraw
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) skłądu na rozprawie.
- właściwość z łączności spraw - odstępstwo od właściwości miejscowej lub także rzeczowej sądów, wywołanym względami ekonomiki procesowej i potrzebą wszechstronnego zbadania pozostających ze sobą w związku spraw, niezbędnego do trafnego orzekania; Łączność podmiotowa - Art. 33 - Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Par. 2 - jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu.
Łączność przedmiotowa - art. 34 - par. 1 - sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy dla pomocników, podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, jeżeli postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie. Par. 2 sprawy osób wymienionych w par. 1 powinny być połączone we wspólnym postępowaniu. Par. 3 - jeżeli istnieją okoliczności utrudniające rozpoznanie spraw, o których mowa w par. 1 i 2 można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny;
Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 36 - Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę zamieszkuje blisko tego sądu, a daleko od sądu właściwego.
Art. 37 - SN może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(128) Właściwość z delegacji (nadzwyczajna)
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) składu na rozprawie.
- właściwość z delegacji (nadzwyczajna) - odstępstwo od właściwości miejscowej sądu i powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego rzędu. Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 36 - Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę zamieszkuje blisko tego sądu, a daleko od sądu właściwego.
Art. 37 - SN może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
Par. 2 - W czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.
Art. 43 - Jeżeli z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe, sąd wyższego rzędu przekazuje sprawę innemu sądowi równorzędnemu.

(129) Właściwość w sprawach o wydanie wyroku łącznego
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie; Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) składu na rozprawie.
- właściwość w sprawach o wydanie wyroku łącznego - niektórzy ją traktują jako właściwość z łączności spraw, inni jako właściwość funkcjonalną, jeszcze inni jako osobny rodzaj właściwości. Art. 24. § 1. Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu.

§ 2. Sąd rejonowy rozpoznaje ponadto środki odwoławcze w wypadkach wskazanych w ustawie.

Art. 250. § 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

§ 2. Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.
Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
SN może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do innemu sądowi
sądu przekazać sprawę do innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. ; Łączność podmiotowa - Art. 33 - Jeżeli tę samą osobę oskarżono o kilka przestępstw, a sprawy należą do właściwości różnych sądów tego samego rzędu, właściwy jest sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Par. 2 - jeżeli sprawy należą do właściwości sądów różnego rzędu sprawę rozpoznaje sąd wyższego rzędu.
Łączność przedmiotowa - art. 34 - par. 1 - sąd właściwy dla sprawców przestępstw jest również właściwy dla pomocników, podżegaczy oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, jeżeli postępowanie przeciwko nim toczy się jednocześnie. Par. 2 sprawy osób wymienionych w par. 1 powinny być połączone we wspólnym postępowaniu. Par. 3 - jeżeli istnieją okoliczności utrudniające rozpoznanie spraw, o których mowa w par. 1 i 2 można wyłączyć i odrębnie rozpoznać sprawę poszczególnych osób lub o poszczególne czyny;
Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 36 - Sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym może przekazać sprawę innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli większość osób, które należy wezwać na rozprawę zamieszkuje blisko tego sądu, a daleko od sądu właściwego.
Art. 37 - SN może z inicjatywy właściwego sądu przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór. Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(130) Właściwość składu sądu na rozprawie
- właściwość sądu - uprawnienie do rozpatrywania określonej kategorii spraw. Jest to jednocześnie i obowiązek sądu rozpatrywania danej sprawy, jeżeli tylko spełnione zostały określone przez prawo procesowe szczegółowe wymogi, od których uzależnione jest to rozpatrywanie;
Wyróżniamy właściwości: a) funkcjonalną; b) rzeczową; c) miejscową; d) z łączności spraw; e) z delegacji (nadzwyczajną); f) w sprawach o wydanie wyroku łącznego; g) skłądu na rozprawie.
- właściwość w sprawach o wydanie wyroku łącznego - Art. 28. § 1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy sąd pierwszej instancji może postanowić o rozpoznaniu jej w składzie trzech sędziów.

§ 3. ⁽¹⁰⁾ W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników.

Art. 29. § 1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. ⁽¹¹⁾ Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w składzie pięciu sędziów.

Art. 30. § 1. ⁽¹²⁾ Na posiedzeniu sąd rejonowy orzeka jednoosobowo, a sąd okręgowy, sąd apelacyjny i Sąd Najwyższy - w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. Sąd odwoławczy na posiedzeniu orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Art. 35 - Sąd bada z urzędu swą właściwość, a w razie stwierdzenia niewłaściwości przekazuje sprawę sądowi lub innemu organowi. Par. 2 - jeżeli sąd na rozprawie głównej stwierdza, że nie jest właściwy miejscowo, lub że właściwy jest sąd niższego rzędu, może przekazać sprawę innemu sądowi jedynie wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Par. 3 - Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie.
Art. 38 - Spór o właściwość między sądami równorzędnymi rozstrzyga ostatecznie sąd wyższego rzędu nad sądem który pierwszy wszczął spór.
Par. 2 w czasie trwania sporu każdy z tych sądów przedsiębierze czynności nie cierpiące zwłoki.

(131) Strony procesu karnego

- brak jednolitości w definiowaniu strony postępowania karnego; Odrywanie pojęcia strony od stosunku materialno-prawnego. Doktr. - prof. Daszkiewicz stroną jest podmiot, który w procesie albo sam występuje w swoim imieniu, albo w jego imieniu działa przedstawiciel i który ma interes prawny w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu; Uzupełnienie: podmiot wyposażony w co najmniej min. uprawnień (min. standard) właściwych stronie procesowej w danym systemie prawnym.
(((((W polskiej procesualistyce karnej - 2 stanowiska:
1) prof. Cieślak: stroną procesową jest występujący w odpowiedniej roli procesowej podmiot zainteresowany w rozstrzygnięciu sporu;

2) prof. Śliwiński: stroną bierną jest ten, komu postępowanie wytoczono, przeciwko komu ma być urzeczywistnione roszczenie dochodzone w procesie.

-- Prof. Siewierski: stronami są osoby, które we własnym imieniu wnoszą i popierają przed sądem oskarżenie lub dochodzą roszczenia cywilnego oraz osoby, przeciwko którym toczy się postępowanie))))).

Stronami są: pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym; oskarżyciel: prywatny, posiłkowy; powód cywilny; oskarżony / podejrzany,

-- szczególne strony procesowe (w postępowaniu karnym skarbowym - k.k.s. z 1999 r 2 strony: odpowiedzialny posiłkowo art. 24 k.k.s.:- str. bierna
i interwenient - str. czynna.

-- Art. 52 k.k.  podmiot, który uzyskał korzyść majątkową z przestępstwa - to quasi-strona.
-- W post. w spr. niel. - post. poprawcze - rodzice, opiek. nieletn., prokurator;
-- postępowanie odszkod. za niesłuszne skaz., tymcz. Areszt., zatrzymanie: art. 552 Odwrócenie ról: dawny oskarżony jako poszkodowany, który wyst. z wnioskiem przeciwko Skarbowi Państw.
- podział stron procesowych:
I) a) czynne (ofensywne) - strony występujące z żądaniem o rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności (a więc oskarżycieli i powoda cywilnego (interwenienta w procesie karnym skarbowym);
b) bierne (defensywne) - osoba, przeciwko której żądanie jest wysuwane (podejrzany, oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo w procesie karnym skarbowym);
II) a) podstawowe (karne) -dot. rozstrzyg. w przedm. odpow. karnej (oskarżyciele, oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo, podejrzany i pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym);
b) cywilne - powód cywilny dochodzący roszczeń cywilnych w procesie karnym;
III) a) zastępcze - podmiot, który na mocy upoważnienia ustawowego może przejąć uprawnienia pokrzywdzonego, gdy ten ostatni nie był jeszcze stroną procesu, a więc zmarł przed uzyskaniem statusu strony art. 52. b) nowe - osoby, które wstępują w prawa pokrzywdzonego, który był już stroną procesową; Współuczestnictwo procesowe -K.p.k. nie definiuje go; pośrednio Art. 65 § 1 pkt 5 k.p.k. W proc. karnym współuczestnictwo oznacza wielość stron. Nie decyduje o tym wielość przedstawicieli (3 obrońców - ale strona jedna). W post. karnym wyróżniamy:

-- Współuczestnictwo w zakresie ścigania karnego - przeważnie bierne, wynikające z łączności spraw karnych (gdy w jednym postępowaniu odpowiada sprawca, podżegacz i pomocnik - ale każdy z nich jest stroną procesową).

-- Współuczestnictwo oskarżycieli - czynne. Występuje kilku oskarżycieli w jednej sprawie (nie gdy po str. oskarż. jest 2 prokurat. - wtedy 1 podmiot, który ma reprezentantów).

- udział w procesie karnym w charakterze strony uzależniony jest od posiadania przez dany podmiot: -> (pisać dalej)
(132) a) zdolności procesowej - zdolność do zajęcia stanowiska strony w postępowaniu karnym, a więc stania się stroną. (Strona: os. fiz. prawna lub jedn. orgn. nie pos. os. prawnej).
-- czynnej - osoba fizyczna, w tym małoletnia jak i osoba prawna oraz podmiot nie posiadający osobowości prawnej
-- bierniej - osoba fizyczna, która ukończyła 17 lat, wyjątkowo 15 lat; gdy jest nieletni lub ubezwłasnowolniony - jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której opieką pozostaje, może podejmować na jego korzyść czynności procesowe - art. 76. -> (pisać dalej)

(133) b) legitymacji procesowej - uprawnienie bycia określona stroną w konkretnym procesie:
-- biernej - wysunięcie wobec określonej osoby fizycznej zarzutu popełnienia przez nią przestępstwa (podejrzany) lub wystąpieniem z takim oskarżeniem do sądu (oskarżony);
-- czynnej - wynika z posiadania określonych przedmiotów wskazanych przez przepisy procesowe;
- zdolność do podejmowania czynności procesowych - możliwość osobistego działania przez stronę w postępowaniu;
- legitymacja do działania w procesie - kwestia posiadania upoważnienia do występowania jako przedstawiciel lub organ strony

(134) Współuczestnictwo procesowe
- występuje w szerokim zakresie w procesie cywilnym. K.p.k. nie definiuje pojęcia współuczestnictwa procesowego.

Art. 65 § 1 pkt 5 k.p.k. - mowa o odmowie przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli po stronie pozwanej zachodzi współuczestnictwo konieczne (jest to pojęcie cywilistyczne), z instytucją państwową, samorządową, społeczną albo osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego (tylko w tym jednym miejscu k.p.k. wspomina o współuczestnictwie procesowym, odsyła do współuczestnictwa przewidzianego w procesie cywilnym).

W procesie karnym przyjmuje się, że współuczestnictwo oznacza wielość stron. Nie decyduje o tym wielość przedstawicieli (oskarżony może mieć trzech obrońców - ale jest jedna strona).

W postępowaniu karnym wyróżniamy:

-- Współuczestnictwo w zakresie ścigania karnego - występuje przeważnie jako współuczestnictwo bierne, wynikające z łączności spraw karnych. Mamy z nim do czynienia, gdy w jednym postępowaniu odpowiada sprawca, podżegacz i pomocnik - ale każdy z nich jest stroną procesową.

-- Współuczestnictwo oskarżycieli - współuczestnictwo czynne. Występuje kilku oskarżycieli w jednej sprawie (np. kilku oskarżycieli prywatnych, albo obok oskarżyciela publicznego występuje oskarżyciel posiłkowy). Ale nie ma współuczestnictwa, gdy po stronie oskarżającej jest 2 prokuratorów - wtedy 1 podmiot, który ma reprezentantów.

(135) Interwenient
- interwenient - osoba, która nie będąc oskarżonym, zgłasza w postępowaniu karnym skarbowym swe roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi- art. 53 par. 41 k.k.s.;
- interwenientem nie może być sam oskarżony i współoskarżony, może nim być osoba odpowiedzialna posiłkowo;
- celem interwencji jest doprowadzenie do nieorzekania przepadku;
- interwencję zgłasza się:
a) na piśmie; b) ustnie do protokołu, można ją zgłosić do rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji:
- z chwilą zgłoszenia interwencji interwentowi przysługują prawa strony w granicach interwencji;
- interwenient może być przesłuchany w charakterze świadka.

(136) Pokrzywdzony

Pokrzywdzonym jest:

-- osoba fizyczna (osobiście działająca lub przez pełnomocnika);

-- osoba prawna działająca prze swoje organy lub pełnomocnika;

-- instytucja państw., samorząd., społ., z lub bez os. prawej, działająca przez swoje organy lub pełnomocnika;

-- organy kontroli państwowej, które ujawniły przestępstwo, w którym wyrządzono szkodę w mieniu instytucji państ., samorząd., społ. lub wystąpiły o wszczęcie post. o takie przestępstwo; Warunek: instytucja państwowa, samorządowa, społeczna nie działa w roli pokrzywdzonego w procesie karnym;

-- ZUS w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną przestępstwem lub jest zobowiązany do jej pokrycia;

-- przedstawiciele ustawowi, opiekunowie faktyczni nieletniego lub ubezwłasnowolnionego całkowicie lub częściowo;

-- w razie śmierci pokrzywdzonego - osoby mu najbliższe, a w wypadku ich nie ujawnienia lub braku - prokurator.

-- zakłady ubezpieczeń, reasekuracji oraz ubezpieczeń i reasekuracji.
której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo - art. 49 par.
- Dobro prawne - wartości będące podstawą stosunków społecznych i te dobra są przedmiotem ochrony przed zamachami przestępczymi.

Pojęcie pokrzywdzonego: w sensie prawno-proc. (formalnym)  pokrzywdzonym jest ten, kogo organ procesowy ujawnia i dorozumianie (w sposób konkludentny) uznaje za pokrzywdzonego (wystarczy, że to naruszenie dobra prawnego ma charakter hipotetyczny).

- pokrzywdzony w proc . karnym to nie poszkodowany w proc. Cywilnym.
- Art. 299 § 1 - pokrzywdzony jest stroną procesową post. przygotowawczego. Gdyby chciał wystąpić procesie jurysdykcyjnym, musi przybrać formę oskarżyciela posiłkowego, albo prywatnego, powoda cywilnego  jeżeli nie przybierze żadnej z tych ról, będzie świadkiem. W post. jurysdykcyjnym może udział: w posiedz. sądu, jeżeli ustawa wyraźnie o tym mówi, w posiedzeniu przed rozprawą w przedmiocie wniosku o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności oskarżonego i zastos. śr zabezpiecz. - art. 354 pkt 2.

- Może nastąpić kumulacja ról pokrzywdzonego i świadka.

- Liczba pokrzywdzonych nie wpływa na uprawnienia każdego pokrzywdzonego. - Prokurator nie ma obowiązku ustalania wszystkich pokrzywdzonych

- pokrzywdzony z faktu samego pokrzywdzenia go przestępstwem jest uznawany za stronę postępowania karnego - art. 299 par. 1;
- w toku postępowania przygotowawczego pokrzywdzony może art. 315 -317:
a) składać wnioski dowodowe, b) uczestn. we wnioskowanych czynn. Dowodowych, c) domagać się sądowego przesłuchania świadka w toku dochodzenia (śledztwa) w razie niebezpieczeństwa niemożności przesłuchania go później w postępowaniu sądowym, d) uczestniczyć też w innych niepowtarzalnych dowodach, czynnościach śledczych i dochodźczych, e) żądać dopuszczenia do każdej czynności dowodowej postępowania przygotowawczego - art. 317; f) prawo przeglądania akt w toku tego postępowania za uprzednią zgodą prowadzącego dochodzenie lub śledztwo - art. 156 par. 5;
- pokrzywdzony ma prawo zaskarżenia wyroku o warunkowym umorzeniu procesu wydanego na posiedzeniu przed rozprawą - art. 444 stąd i wymóg doręczenia mu tegoż wyroku - art. 342 par. 5;
- zakaz kumulowania poza procesem prywatnoskargowym roli pokrzywdzonego z rolą oskarżonego.
Pozycja: 1) zawiadomić; 2) wniosek o skazanie; 3) wniosek dowodowy, czyn niepo.; 4) żadanie dopuszczenia; 5) wniosek o naprawienie szkody;

• (137) Oskarżyciel posiłkowy

Jest nim pokrzywdzony. Dla zwiększenia kontradyktoryjności. Udział uniemożliwia oskarżonemu wypieranie się, że popełnił przestępstwo.

- może występować tylko w procesie proces karnym w trybie publ.-skargowym (poza pewnymi wyjątkami). 3 rodzaje oskarżycieli posiłkowych:

(137.1) 1) oskarżyciel subsydiarny - podejmuje swoją działalność, gdy oskarżyciel zasadniczy nie realizuje funkcji ścigania (nie wnosi oskarżenia lub odstępuje od oskarżenia);

(137.2) 2) oskarżyciel konkurencyjny (tzw. pomocniczy) - dysponuje prawem samoistnej skargi niezależnie od oskarżyciela publicznego;

(137.3) 3) oskarżyciel uboczny - ma prawo włączenia się do post. obok oskarż. publ..

- Obecnie wg art. 53 - mamy 2 postacie oskarżyciela posiłkowego:

1) oskarżyciel posiłkowy może działać obok prokuratora - oskarżenie uboczne; sąd tylko kontroluje czy on jest osobą uprawnioną i czy w terminie zostało złożone oświadczenie; (pokrzywdzony staje się oskarżycielem posiłkowym (ubocznym) przez samo złożenie oświadczenia, że będzie działał w tym charakterze)

2) oskarżyciel posiłkowy może działać zamiast prokuratora.

Pokrzywdzony może nabyć uprawnienia oskarżyciela posiłkowego z urzędu:

-- gdy po wytoczeniu przez pokrzywdzonego oskarżenia prywatnego prokurator obejmie oskarżenie i wówczas pokrzywdzony wstępuje do tego postępowania (oskarżyciel prywatny staje się oskarżycielem posiłkowym); gdy prokurator wszczyna postępowanie w sprawie prywatno-skargowej, to pokrzywdzony może przyłączyć się do postęp. po wniesieniu przez prokuratora aktu oskarżenia;

-- tzw. oskarżenie wzajemne w sprawach prywatno-skargowych - skargi wzajemne (oskarżony wysuwa skargę przeciwko oskarżycielowi i odwrotnie przy czym raz jeden jest oskarżonym, raz drugi)  prokurator może objąć oskarżenie i wówczas obaj oskarżeni stają się ex lege oskarżycielami posiłkowymi.

- pokrzywdzony może tez samodzielnie wystąpić z aktem oskarżenia, w sprawie o czyn ścigany z urzędu jako oskarżyciel posiłkowy w razie powtórnej odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego lub powtórnego umorzenia tego postępowania przez prokuratora - art. 55 par. 1;
- wnoszony przez pokrzywdzonego akt oskarżenia jest publicznym aktem oskarżenia - przymus adwokacki (akt oskarżenia sporządzony, a przynamniej podpisany przez adwokata). Taki akt oskarżenia podlega kontroli.
- w sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego może brać udział również prokurator - art. 55 par. 4, nie występuje on jako oskarżyciel publiczny lecz jako rzecznik praworządności (interesu publicznego);
- oskarżyciel posiłkowy jest pełnoprawną stroną procesową, Ma możliwość zaskarżenia wyroku także wyłącznie co do kary - art. 425 par. 3;
- udział oskarżyciela posiłkowego nie jest obowiązkowy, jego niestawiennictwo nie tamuje toku procesu;
- oskarżyciel posiłkowy może korzystać z pomocy pełnomocnika. Może odstąpić od oskarżenia. Sąd zawiad. prokuratora  jeżeli prokurator nie przystąpi do oskarżenia w odpowiednim terminie, dochodzi do umorzenia postępowania.

(138) Oskarżyciel prywatny.

Różne tłumaczenie / podlą doktryny pozostawienia oskarżenia prywatnego w naszym ustawodawstwie: -- ze względu na rozmiar niebezpieczeństwa społecznego, jakie dane przestępstwo niesie za sobą;
-- ze względu na drobny wymiar sprawa i brak potrzeby angażowania państwa do ścigania tych przestępstw;
-- subiektywne nastawieniem pokrzywdzonego do czynu zabronionego
-- pogląd autorów k.k. z 1932 r. i k.p.k. z 1928 r., związany z niecelowością ścigania z urzędu pewnych przestępstw przeciwko czci, wszczęcie spraw w tej kategorii musi być uzależnione od woli osoby, względem której danego czynu się dopuszczono - czy czuje się ona przez ten czyn pokrzywdzona.

Art. 59 - pokrzywdzony jako oskarżyciel prywatny wnosi i popiera oskarżenie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

W trybie prywatno-skargowym są ścigane te przestępstwa, które wyraźnie w k.k. i innych ustawach są określone. Karalność tych przestępstw ustaje z upływem 1 roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od popełnienia przestępstwa  art. 101 § 2.

W sprawach z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony, który wnosi i popiera skargę: 1) jest stroną procesową; 2) od jego woli zależy wszczęcie procesu na podstawie złożonej skargi; 3) służy mu w toku całego postępowania prawo do popierania skargi oraz składania środków odwoławczych bez żadnych ograniczeń; 4) do uprawomocnienia się wyroku może on odstąpić od oskarżenia, co powoduje umorzenie postępowania, z tym że do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie umorzenie takie nie wymaga zgody, po rozpoczęciu wymagana jest zgoda oskarżonego (art. 496 § 1 i 2).

- Gdy 1 czynem stan. przest. prywatno - skarg. dotkiniętych jest kilka osób to wystarczy, że jedna wniesie skargę a reszta może się przyłączyć do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej  współuczestnictwo procesowe czynne.

- Ściganie przest. prywatno-skargowych odbywa się w szczególnym trybie postępowania  w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego określonym w rozdziale 52. Przewidziane jest postępowanie pojednawcze. Może dojść do pojednania prostego lub złożonego, do ugody między stronami. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego (nieusprawiedliwione) na takim posiedzeniu powoduje - domniemanie, że odstąpił on od oskarżenia. Niestawiennictwo oskarżonego nie powoduje takich konsekwencji - jeżeli się nie stawił, to prowadzący wyznacza rozprawę.

Poza pojednaniem może dojść do postępowania mediacyjnego - art. 23a.

- W sprawach z oskarżenia prywatnego istnieje oskarżenie wzajemne  (oskarżyciel posiłkowy staje się oskarżonym, a oskarżony oskarżycielem posiłkowym i na odwrót).

- oskar. posiłk. obowiązany jest uiścić zryczałtowaną wartości kosztów postęp.

Ingerencja prokuratora w sprawach prywatno-skargowych (art. 60 § 1). Ingerencja prokuratora wchodzi w grę, jeżeli wymaga tego interes społeczny (ze wzgl. na charakter przestępstwa, sytuację, ułomność pokrzywdzonego) -Prok. może: 1) podjąć ściganie przez wszczęcie postępowania przygotowawczego, a później wnieść i popierać akt oskarżenia; 2) przejąć na siebie rolę oskarżyciela publicznego w postępowaniu już wytoczonym przez oskarżyciela prywatnego przed sądem.
- możliwość zmiany trybu postęp. z publ.- skarg. na pryw.-skargowy i odwrotnie.

(139) Powód cywilny i proces adhezyjny

- powód cywilny - podmiot dochodzący od oskarżonego, zgodnie z prawem karnym procesowym roszczeń majątkowych wynikających z popełn. przestępst.;
Powództwo cywilne istnieje jako: 1) roszczenie materialno-prawne; 2) akt procesowy - żądanie pewnej osoby skierowane do sądu, aby rozpoznał on sprawę cywilną w procesie karnym i wydał rozstrzygnięcie.

Proces adhezyjny jest to proces o roszczenia cywilne dochodzone w procesie karnym (proces uboczny - ma swój osobny przedmiot, strony, początek i koniec).

Art. 12 k.p.c.  roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym, jak i w wypadkach w ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym.

Art. 42 k.p.k.  pokrzywdzony może, do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, wytoczyć przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń cywilnych, majątkowych, wynikających bezpośrednio w popełnienia przestępstwa.

Pokrzywdzony jako powód cywilny dochodzi roszczeń majątkowych (zarówno szkody, jak i zwrotu utraconych korzyści), nie może natomiast dochodzić ochrony dóbr osobistych, jeżeli nie jest ona połączona z żądaniem świadczenia majątkowego - art. 24 § 1.

- Art. 64: prokurator może wytoczyć powództwo, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Ale powodem cywilnym przede wszystkim jest pokrzywdzony.

- W procesie adhezyjnym można dochodzić roszczeń regresowych tylko gdy w grę wchodzi roszczenie zakładu ubezpieczeń społecznych.

- Powództwo wytaczane jest jedynie przeciwko oskarżonemu. Zakres roszczeń majątkowych powoda cywilnego określają przepisy k.c. (głównie art. 415 k.c.). Powództwo cywilne może być złożone już w postępowaniu przygotowawczym.

Powodem cywilnym jest pokrzywdzony dopiero, gdy sąd podejmie decyzję o przyjęciu powództwa cywilnego w procesie karnym. Powództwo cywilne musi być skonkretyzowane w postaci pisma procesowego - odpowiednie zastosowanie mają tu przepisy k.p.c. W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony może złożyć, wraz z powództwem cywilnym wniosek o zabezpieczenie roszczeń cywilnych - i wówczas o zastosowaniu zabezpieczenia roszczeń cywilnych decyduje prokurator w postępowaniu przygotowawczym.

- Dla zachowania ciągłości rozpoznawania sprawy cywilnej, jeżeli sąd odmówi przyjęcia powództwa cywilnego albo pozostawi je bez rozpoznania, wówczas powód cywilny może dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu cywilnym, jeżeli w terminie zawitym 30 dni zażąda przekazania sprawy na drogę postępowania cywilnego (dotyczy to także zabezpieczenia roszczeń cywilnych, które zostało w postępowaniu przygotowawczym dokonane).

- Powód cywilny może cofnąć powództwo, zrzec się roszczenia, ale to wymaga tego, by odpowiednio były stosowane przepisy k.p.c., zwłaszcza art. 203 § 1-3 k.p.c. Może dowodzić istnienia tylko okoliczności, na których opiera swoje roszczenie oraz dowodzić winy oskarżonego, na której opiera swoje roszczenia, ale nie może wypowiadać się w kwestii kary i środków karnych.

- powód cywilny może być jednocześnie świadkiem, oskarżycielem posiłkowym.

Art. 415 § 4 k.p.k.  oprócz powództwa cywilnego można zasądzić odszkodowanie z urzędu.

- sposoby realizacji roszczeń cywilnych w postępowaniu karnym:
-- obowiązek naprawienia szkody

-- świadczenie pieniężne, które orzeka się na cel społeczny

-- nawiązka,

-- odszkodowanie z urzędu zasadzonego nas rzecz pokrzywdzonego, który nie występował z roszczeniem

(140) Oskarżony - pozycja i pojęcie.
- W procesie inkwizycyjnym oskarżony nie korzystał z żadnych uprawnień procesowych. Nawrót do uprawnień oskarżonego nastąpił po Wielkiej Rewolucji Francuskiej i w zreformowanym procesie karnym, w którym wprowadzono kontradyktoryjność postępowania, prawo do obrony, domniemanie niewinności oskarżonego.

- oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu, a także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania - art. 71 § 2. - znaczenie ścisłe;

- znaczenie szerokie - obejm. też podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym.

Art. 71 § 3 - oskarżony to także podejrzany w szeregu sytuacjach.

Przepisy, które mówią o oskarżonym, ale odnoszą się także do podejrzanego, np.: art. 5 § 1 (o zasadzie domniemania niewinności), art. 6 (mówiący o prawie do obrony), art. 254 (normujący kwestię złożenia wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego), art. 266 § 2 (określający przedmiot poręczenia majątkowego).
O sytuacji, gdy mamy do czynienia z podejrzanym, choć nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów, mowa jest w dochodzeniu w niezbędnym zakresie (art. 308 § 1 i 2).

Art. 325g § 2 - w dochodzeniu, kiedy podejrzany przed przesłuchaniem powiadamiany jest o treści zarzutu.

Prawo oskarżonego do:

- obrony materialnej, czy formalnej;

- powiadomienia o zarzutach;

- udziału w czynnościach procesowych;

- otrzymania listu żelaznego;

- zawiadomienia o terminach czynności procesowych;

- składania oświadczeń w procesie karnym (oświadczeń procesowych);

- udziału w postępowaniu dowodowym;

- bezpośredniego zadawania pytań, np. świadkom, biegłym;

- składania wyjaśnień dowodowych;

- milczenia;

- zgłaszania ostatniego słowa w procesie;

- zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń i domagania się nadzwyczajnej kontroli prawomocnych rozstrzygnięć procesowych.

Obowiązki oskarżonego:

- jeżeli pozostaje na wolności (odpowiada z wolnej stopy)  art. 75 § 1 - obowiązany jest do stawienia się na wezwanie organów procesowych;

- jeżeli pozostaje na wolności  art. 75 § 2 - obowiązany do zawiadomienia organu prowadzącego postępowanie o każdej zmianie miejsca swojego zamieszkania lub pobytu trwającej ponad 7 dni; o tych obowiązkach oskarżony musi być pouczony przy pierwszym przesłuchaniu; jeśli pouczenie nie nastąpi - organ procesowy nie może stosować wobec oskarżonego środków przymusu w postaci przymusowego sprowadzenia go;

- obowiązek poddania się badaniom w celach dowodowych - art. 74 § 2 i 3  jeśli się nie podporządkuje tym obowiązkom, organ procesowy może stosować wobec niego przymus bezpośredni.

W odpowiednim zakresie obowiązki te obciążają osobę podejrzaną.

(141) Prawa i obowiązki oskarżonego

- oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu, a także osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania - art. 71 § 2. - znaczenie ścisłe;

- znaczenie szerokie - obejm. też podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym.

Prawo oskarżonego do:

- obrony materialnej, czy formalnej;

- powiadomienia o zarzutach;

- udziału w czynnościach procesowych;

- otrzymania listu żelaznego;

- zawiadomienia o terminach czynności procesowych;

- składania oświadczeń w procesie karnym (oświadczeń procesowych);

- udziału w postępowaniu dowodowym;

- bezpośredniego zadawania pytań, np. świadkom, biegłym;

- składania wyjaśnień dowodowych;

- milczenia;

- zgłaszania ostatniego słowa w procesie;

- zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń i domagania się nadzwyczajnej kontroli prawomocnych rozstrzygnięć procesowych.

Obowiązki oskarżonego:

- jeżeli pozostaje na wolności (odpowiada z wolnej stopy)  art. 75 § 1 - obowiązany jest do stawienia się na wezwanie organów procesowych;

- jeżeli pozostaje na wolności  art. 75 § 2 - obowiązany do zawiadomienia organu prowadzącego postępowanie o każdej zmianie miejsca swojego zamieszkania lub pobytu trwającej ponad 7 dni; o tych obowiązkach oskarżony musi być pouczony przy pierwszym przesłuchaniu; jeśli pouczenie nie nastąpi - organ procesowy nie może stosować wobec oskarżonego środków przymusu w postaci przymusowego sprowadzenia go;

- obowiązek poddania się badaniom w celach dowodowych - art. 74 § 2 i 3  jeśli się nie podporządkuje tym obowiązkom, organ procesowy może stosować wobec niego przymus bezpośredni.

W odpowiednim zakresie obowiązki te obciążają osobę podejrzaną.

(142) Podejrzany, a osoba podejrzana.

- podejrzany - osoba co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, albo której bez wydania takiego postanowienia przedstawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego - art. 71 par. 1;
O sytuacji, gdy mamy do czynienia z podejrzanym, choć nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów, mowa jest w dochodzeniu w niezbędnym zakresie (art. 308 § 1 i 2).
- przepisy dot. oskarżonego dotyczą także podejrzanego(((( np.: art. 5 § 1 (o zasadzie domniemania niewinności), art. 6 (mówiący o prawie do obrony)))
Art. 325g § 2 - w dochodzeniu, kiedy podejrzany przed przesłuchaniem powiadamiany jest o treści zarzutu.

Podejrzany  art. 249 § 2 i 3 - w postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko wobec osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów (gdy stała się ona podejrzanym). Przed zastosowaniem tych środków sąd (gdy chodzi o tymczasowe aresztowanie) albo prokurator (gdy chodzi o inne środki zapobiegawcze) obowiązani są przesłuchać oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z uwagi na to, że się ukrywa.
Osoba podejrzana:

- osoba podejrzana lub faktycznie podejrzany - osoby, przeciwko którym kierowane jest podejrzenie, ale nie zostały postawione w procesowy stan podejrzenia. Nie są podejrzanymi, nie mają uprawnień podejrzanego. Nie są stronami procesu karnego. Mają pewne specyficzne uprawnienia, np.: art. 244 § 1 - przy zatrzymaniu, art. 295 § 1 - tymczasowe zajęcie mienia ruchomego, art. 308 § 2 - w ramach czynności w niezbędnym zakresie.

- Osoba podejrzana art. 302 - może złożyć zażalenie na postanowienia i zarządzenia wydane w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora, jeśli te czynności naruszają jej prawa.

podejrzanego prawo do:

- obrony materialnej, czy formalnej;

- powiadomienia o zarzutach;

- udziału w czynnościach procesowych;

- otrzymania listu żelaznego;

- zawiadomienia o terminach czynności procesowych;

- składania oświadczeń w procesie karnym (oświadczeń procesowych);

- udziału w postępowaniu dowodowym;

- bezpośredniego zadawania pytań, np. świadkom, biegłym;

- składania wyjaśnień dowodowych;

- milczenia;

- zgłaszania ostatniego słowa w procesie;

- zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń i domagania się nadzwyczajnej kontroli prawomocnych rozstrzygnięć procesowych.

Obowiązki podejrzanego:

- jeżeli pozostaje na wolności (odpowiada z wolnej stopy)  art. 75 § 1 - obowiązany jest do stawienia się na wezwanie organów procesowych;

- jeżeli pozostaje na wolności  art. 75 § 2 - obowiązany do zawiadomienia organu prowadzącego postępowanie o każdej zmianie miejsca swojego zamieszkania lub pobytu trwającej ponad 7 dni; o tych obowiązkach oskarżony musi być pouczony przy pierwszym przesłuchaniu; jeśli pouczenie nie nastąpi - organ procesowy nie może stosować wobec oskarżonego środków przymusu w postaci przymusowego sprowadzenia go;

- obowiązek poddania się badaniom w celach dowodowych - art. 74 § 2 i 3  jeśli się nie podporządkuje tym obowiązkom, organ procesowy może stosować wobec niego przymus bezpośredni.

W odpowiednim zakresie obowiązki te obciążają osobę podejrzaną.
((((((- W postępowaniu przygotowawczym podejrzany może żądać zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego, może uczestniczyć w czynnościach procesowych, może zaskarżać rozstrzygnięcia i zarządzenia wydawane w postępowaniu przygotowawczym, może korzystać z nadzwyczajnych środków zaskarżania w postaci kasacji czy wznowienia postępowania, ma prawo inicjowania skazania i wymierzenia kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Art. 335 - może wyrazić zgodę na wystąpienie przez prokuratora z wnioskiem o skazanie za zarzucany czyn w odpowiednich warunkach przepisanych tym przepisem. Ma prawo do składania wyjaśnień (to nie jest obowiązek). Musi być pouczony o wszystkich uprawnieniach przy pierwszym przesłuchaniu w trybie art. 300.))))))

(143) Obrona
Korzystanie przez oskarżonego z obrony formalnej  oskarżony reprezentowany przez obrońcę, który działa w jego interesie.

a) czynna (aktywna):
-- merytoryczna - procesowa walka ze stawianym zarzutem, przez wykazanie jego całkowitej lub częściowej bezpodstawności, czy akcentowanie okoliczności łagodzących lub wyłączających odpowiedzialność;
-- procesowa - polegająca na wysuwaniu zarzutów formalnych pod adresem toczącego się postępowania; dla ochrony procesowych uprawnień nadanych oskarżonemu w celu stworzenia należytych warunków dla realizacji prawa do obrony w ogóle;
b) bierna - wyrażona rzymską maksymą nemo se ipsum accusare tentur, polegającej na powstrzymaniu się od dostarczania dowodów przeciwko sobie;
c) materialna - obrona przed zarzutem; obronę oskarżonego podejmują różne podmioty (m.in. też sąd).
d) formalna - posiadanie obrońcy: a) z wyboru, b) z urzędu.
-- dobrowolna - powołanie obrońcy zależy od woli oskarżonego lub jego prawnych przedstawicieli;
-- obowiązkowa (obligatoryjna, niezbędna) - gdy ustawodawca wymaga, aby w określonych sytuacjach oskarżony miał obrońcę, niezależnie od tego, czy sam sobie tego życzy.
Badania osobopoznawcze oskarżonego - art. 397 § 1 i 2.

Art. 73 § 1: możliwość porozumiewania się w cztery oczy, podczas nieobecności innych osób, a także korespondencyjnie oskarżonego z jego obrońcą.

W postępowaniu przygotowawczym prokurator zezwalający na kontakt oskarżonego z obrońcą może zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważnioną, może także zastrzec kontrolę korespondencji - ale ten stan nie może trwać dłużej niż 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania.
-- z wyboru - gdy oskarżony albo jego przedstawiciel ustawowy zawrze umowę o obronę z określonym adwokatem, wybierze danego adwokata jako obrońcę w procesie karnym;
-- z urzędu - 2 sytuacje:
1) obrona jest obowiązkowa, a oskarżony nie wybrał sobie obrońcy;
2) oskarżony nie jest w stanie, bez uszczerbku koniecznego dla utrzymania siebie lub swej rodziny ponieść kosztów obrony -tzw. prawo ubogich-art. 78 § 1;
-- obowiązkowa (obligatoryjna) - oskarżony musi mieć obrońcę - art. 79, art. 80:
-- gdy oskarżony jest nieletni;
-- gdy jest głuchy, niemy, niewidomy;
-- gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego;
-- gdy sąd uzna za niezbędne posiadanie przez oskarżonego obrońcy ze względu na okoliczności utrudniające obronę;
-- gdy postępowanie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, a oskarżonemu zarzucono popełnienie zbrodni albo oskarżony jest pozbawiony wolności.

(144) Przedstawiciele stron - (ogólnie)

Istota przedstawicielstwa polega na podejmowaniu czynności w cudzym imieniu, na rzecz podmiotu reprezentowanego. Przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego i ze skutkiem prawnym dla niego.

Przedstawiciele w procesie karnym:

-- przedstawiciele ustawowi stron: przedstawiciele ustawowi oskarżonego i przedstawiciele ustawowi pokrzywdzonego;

-- obrońcy;
-- pełnomocnicy.

Obrona jest szczególną odmianą przedstawicielstwa, bo obrońca jest legitymowany do działania tylko na korzyść oskarżonego.

Przedstawicielstwo:

-- z mocy ustawy (ex lege) - wynika z samego prawa, a nie z indywidualnego udzielonego pełnomocnictwa, upoważnienia do obrony,

-- z ustanowienia - opiera się na upoważnieniu strony lub innej uprawnionej do tego osoby albo na akcie ustanowienia przez sąd (z urzędu).

(145) Przedstawiciel procesowy
- podmiot działający w imieniu i na rzecz strony reprezentowanej. Może działać obok strony, może działać za stronę.

Przedstawiciele procesowi - nazwa ustawowa (art. 406 § 1 zd. 3).

Umocowanie przedstawiciela procesowego może wynikać z:

-- ustawy - przedstawicielstwo procesowe ustawowe,

-- oświadczenia strony lub podmiotu działającego na rzecz strony.

Poza tym może być umocowanie przez organ procesowy (sąd lub prezesa sądu).

(146) Przedstawiciel ustawowy
- może chodzić o przedstawicielstwo ustawowe pokrzywdzonego lub oskarżonego.

Jeśli chodzi o przedstawiciela pokrzywdzonego  przedstawiciel ustawowy może działać w postępowaniu karnym, gdy pokrzywdzony jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo  art. 51 § 2 k.k.

Przedstawicielem ustawowym może być rodzic, opiekun prawny (odwołujemy się tu do przepisów kodeksu rodzinnego, kodeksu cywilnego).

Przedstawicielem pokrzywdzonego może być też osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony (małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo) pozostaje - opiekun faktyczny.

Nowela do k.p.k. z 1 lipca 2003 r.  możliwość wykonywania praw pokrzywdzonego także przez osobę, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje (chodzi tu o pokrzywdzonych nieporadnych, w szczególności z uwagi na wiek lub stan zdrowia).

Przedstawiciel ustawowy nie może prezentować oświadczeń wiedzy (składać zeznań za pokrzywdzonego), może tylko składać oświadczenia woli.

Przedstawiciel ustawowy oskarżonego  gdy oskarżony jest nieletni (nie to samo co małoletni) albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo.

Czynności podejmuje na korzyść oskarżonego. Działa obok strony (nie zamiast).

Gdy pokrzywdzony staje się osobą pełnoletnią lub oskarżony skończy 17 lat  prawo do reprezentowania gaśnie (odpada okoliczność, która uzasadniała działanie przedstawiciela).

Te czynności, które dotychczas zostały podjęte przez przedstawiciela, są skuteczne, przy czym mogą one zostać odwołane  np. przedstawiciel złożył środek zaskarżenia, oskarżony / pokrzywdzony może skutecznie cofnąć ten środek.

Art. 51 - pokrzywdzony.

Art. 76 - oskarżony.

(147) Obrońca.

2 koncepcje statusu: a) obrońca jako przedstawiciel procesowy - pogląd przeważający; prof. Cieślak, Daszkiewicz, Grzegorczyk, Waltoś;

b) obrońca jako pomocnik procesowy oskarżonego - prof. Skrętowicz.

Obrońca jako przedstawiciel procesowy oskarżonego  korzysta z takich samych uprawnień jak strona, której interesy reprezentuje.

- Zakres jego uprawnień nie obejmuje prawa do składania oświadczeń wiedzy.

- Obrońca zachowuje niezależność w ustalaniu linii obrony  działa samodzielnie, jego udział nie wyłącza osobistego udziału w procesie oskarżonego (art. 86 § 2) - działa obok oskarżonego, a nie zamiast niego.

Gdy mamy 2 apelacje wniesione (osobistą oskarżonego i obrońcy)  oskarżony wnosi o wymierzenie mu łagodniejszej kary, obrońca o uniewinnienie: trzeba rozpoznać obie apelacje i traktować sytuację tak, że doszło do zaskarżenia wyroku w całości (ze wzgl. na dalej idącą apelację obrońcy).

- art. 86 § 1: obrońca może podejmować czynności wyłącznie na korzyść oskarż.

- obrońca ma prawo: przeglądania akt, domagać się wydania mu odpisów z akt sprawy, do swobodnego kontaktu z oskarżonym, do uzyskania odpisu decyzji procesowej doręczanej oskarżonemu;
- Czynności na niekorzyść oskarżonego są bezskuteczne:

-- czynności na niekorzyść z natury rzeczy - np. w apelacji obrońca domagałby się podwyższenia kary oskarżonemu;
-- gdy z okol. towarz. możemy wyprowadzić, że czynność może być niekorz.

- istnieje zakaz reprezentowania przez jednego obrońcę kilku oskarżonych, których interesy są sprzeczne;

- Art. 82  obrońcą w post. kar. może być tylko adwokat lub aplikant adwokacki z umocowaniem adwokata). Adwokata wiąże tajemn. adwokacka - Obrońca nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka.

- Upoważnienie do obrony udziela się na piśmie lub oświadcz. ustnie do protok.

- Pierwszeństwo ma zawsze obrońca z wyboru przed obrońcą z urzędu. Obrońcę co do zasady ustanawia sam oskarżony. Pełnomocnictwo tymczasowe - gdy oskarżony jest pozbawiony wolności, umocować obrońcę może inna osoba życzliwa (np. przyjaciel) - (potwierdz. przez oskarżonego)

- Oskarżony może mieć maksymalnie 3 obrońców.

- Stosunki prawne leżące u podstaw obrony: a) stosunek wewnętrzny - oparty na umowie zlecenia; b) stosunek zewnętrzny - pełnomocnictwo obrończe (akt woli).

- obrona z urzędu - przysł. oskarżonemu, który nie może ponieść kosztów obrońcy z wyboru (art. 78). Aktem umoc. jest decyzja sądu lub prezesa sądu.

- obrony z urzędu o char. obligatoryjnym - gdy uzas. wątpliwości dot. poczytalności oskarżonego, niepełnospr., nieletniości, inne okol. art. 79 § 1 i 2.

- Obrońca z wyboru i z urzędu uprawniony jest do działania w całym postępowaniu. Obowiązek zaś obrońcy z urzędu trwa tylko do uprawomocnienia się orzeczenia.

- Obrońca może umocować substytuta (chyba,że oskarżony sprzeciwia się temu)

(148) Ustanie stosunku obrończego:

1) obrona z wyboru: a) cofnięcie upoważnienia udziel. przez oskarż. lub jego przedstawiciela; b) ustanowienie przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy (nie potwierdzenie pełnomocnictwa tymczasowego); c) wypowiedzenie stosunku obrończego przez adwokata; d) śmierć obrońcy;

2) obrona z urzędu: a) cofnięcie, odwołanie wyznaczenia: gdy ustały powody obrony z urzędu; na umotywowany wniosek oskarżonego; gdy ujawniła się sprzeczność interesów oskarżonych, których broni ten sam obrońca; obrońca rażąco narusza swoje obowiązki; na umotywowany wniosek obrońcy; w razie ustanowienia przez oskarżonego obrońcy z wyboru; śmierć obrońcy.

- Przy obronie obligat. udział obrońcy jest obowiązkowy: w rozpr. oraz w tych posiedzeniach, w których obowiązkowy jest udział oskarżonego; w rozprawie przed sąd. okr. jako sądem I instancji, jeżeli oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej gdy sąd uzna to za konieczne i na rozprawie odwoławczej.

(149) Środki przymusu procesowego.

- służą zapewnieniu prawidłowego toku postępowania, odznaczają dolegliwością wobec osób, wobec których są stosowane, a ich stos. oparte jest na przymusie stos. przez uprawnione do tego organy

- mają charakter niejednolity  decyzje procesowe - np. postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, mogą być to czynności realne (faktyczne) - np. zatrzymanie osoby.

- Dział VI k.p.k.  wyszczególnienie środków: zatrzymanie, środki zapobiegawcze: (((a) tymczasowe aresztowanie, b) poręczenie majątkowe,

poręcz. społeczne, c) poręcz. osoby godnej zaufania, d) dozór policji lub przełożonego wojskowego, e) zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych, w wykonywaniu zawodu albo nakazanie powstrzymania się od określonej działalności lub prowadzenie określonego rodzaju pojazdu, f) zakaz opuszczania kraju przez oskarżonego, który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekraczania granicy, albo połączony z zakazem wydania takiego dokumentu)), poszukiwanie oskarżonego i list gończy, list żelazny, kary porządkowe, zabezpieczenie majątkowe.

Inne środki zapobiegawcze to np. przymusowe sprowadzenie oskarżonego (art. 76 § 2), natychmiastowe doprowadzenie oskarżonego na rozprawę (art. 382), umieszczenie oskarżonego na obserwacji w zakładzie psychiatrycznym (art. 203), przeszukanie (art. 219), wydalenie oskarżonego na pewien czas z sali rozpraw z uwagi na jego niewłaściwe zachowanie (art. 375 § 2).

U.p.n. z 19982 - Tzw. środki tymczasowe - dot. nieletniego, który przed sądem rodzinnym występuje np.: umieszczenie w schronisku dla nieletnich.

- Wspólne cechy środków przymusu: a) są skutkiem prawnym niedopełnienia obowiązku; b) zmierzają bezpośrednio do stworzenia pewnych sytuacji; c) zawierają elementy bezpośredniego przymusu ze strony władzy państwowej;

d) przesłanką ich stosowania jest sui generis wina odpowiedniej osoby (nie jest to wina w sensie karno-materialnym).

-def. prof. Hofmański: środki przymusu procesowego- stosowane w toku procesu karnego środki, które ograniczają prawa człowieka gwarantowane przez Konstytucję i ratyfikowane konwencje międzynarodowe, urzeczywistniane niezależnie od woli osób, których dotyczą, w celu zabezpieczenia przebiegu procesu karnego, a niekiedy także w celach prewencyjnych.

Kryteria podziału wg doktryny: środki przymusu: a) polegające na pozbawieniu wolności; b) polegające na ograniczeniu wolności; c) śr. Przym. w sferze dysponowania mieniem; d) pozostałe środki przymusu.

Inny podział - prof. Hofmański: śr. przym to środki wkraczające w sferę: a) prawa do wolności b) wykonywania prawa do nietykalności osobistej, integralności ciała i integralności psychiki; c) wykonywania prawa do intymności życia prywatnego i rodzinnego, nienaruszalności mieszkania, tajemnicy korespondencji i połączeń telekomunikacyjnych; d) wykonywania prawa do własności i nienaruszalności mienia; e) wykonywania prawa do pracy.

(150) Reguły stosowania środków przymusu procesowego: 1) stos. tylko, gdy są konieczne; 2) wyłączność ustawowej podstawy środka przymusu; 3) reguła umiaru stosowania śr. przym., pow. z zasadą proporcjonaln. - art. 227, 257 § 2.

- Za pomocą śr. przym. można uzyskać zabezpieczenie: dowodów (np. przez przeszukanie czy zatrzymanie korespondencji), stawiennictwa oskarżonego i innych osób (świadków, biegłych), powagi przebiegu rozprawy (w ramach policji sesyjnej), wykonalności przyszłego wyroku (w zakresie odp. cyw. - zabezp. maj., tymczasowe zajęcie).
- Powodują ograniczenie: prawa do wolności osobistej poprzez tymczasowe aresztowanie i zatrzymanie, prawa do nietykalności osobistej poprzez pobieranie odcisków palców, prawa do nienaruszalności mieszkania poprzez przeszukanie, naruszenie ochrony mienia przez takie instytucje, jak zabezpieczenie majątkowe, czy tymczasowe zajęcie mienia ruchomego osoby podejrzanej).

(151) Zatrzymanie

Art. 9.1 MPPOiP; Art. 5.1 Kon. Eur.; Art. 41.1 Konst. RP; k.p.k., gł. w rozdz. 27;
-Zatrzymanie - środek wyłączony przed inne środki, w szczególności środki zapobiegawcze (nim nie jest). Jest to samodzielny, krótkotrwały środek przymusu procesowego.

- 2 rodzaje zatrzymania: 1) zatrzymanie procesowe: ujęcie osoby - art. 243;

zatrzymanie sensu stricto (właściwe zatrzymanie procesowe) - art. 244;

mniej ważny rodzaj (niekiedy wyróżniany): zatrzymanie na żądanie organu procesowego - art. 247;

2) zatrzymanie pozaprocesowe: a) prewencyjne (porządkowe) - uregulowane w przepisach ustaw policyjnych; b) administracyjne - służące doprowadzeniu określonej osoby do oznaczonego ustawowo organu (np. w celu umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym - ustawa o ochronie zdrowia psych.); c) penitencjarne - podstawa do zatrzymania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia opuściły areszt śledczy lub zakład karny i w wyznaczonym terminie do niego nie powróciły; d) chwilowe (legitymowanie) - w celu ustalenia tożsamości osoby (ewentualnie pouczenia, mandat)

- Przesłanki zatrzymania: a) Zatrzymanie procesowe z art. 244 - uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo. Przesłanki szczególne: obawa ucieczki, ukrycia się; obawa zatarcia śladów; niemożność ustalenia tożsamości osoby podejrzanej.

- Przy zatrzymaniu przewiduje się 2 terminy: - 48h termin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ do przekazania danej osoby do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; - 24h termin licz. od chwili przekaz. danej osoby do dyspozycji sądu do momentu doręczenia jej postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania lub podjęcia decyzji o zwolnieniu (post. sądu lub prok.).

- Czas zatrzymania liczy się od dnia faktycznego pozbawienia wolności. Wlicza się czas zatrzymania do tymczasowego aresztowania.

- Nakaz natychmiastowego zwolnienia zatrzymanego, gdy ustaną jego przyczyny (art. 248 § 1 zd. 1).

- Zakaz ponownego zatrzymania tej osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów (art. 248 § 3).

- Uprawnienia osoby zatrzymanej (obowiązki organu zatrzymującego): a) poinformowanie zatrz. o przyczynach zatrzymania i przysługujących jej prawach - art. 244 § 2; z zatrzymania sporządzany jest protokół - art. 244 § 3; o zatrzymaniu powiadamia się prokuratora - art. 244 § 4; w razie podstaw do zastosowania tymczasowego aresztowania przewidzianych w art. 258, organ zatrzymujący występuje do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie (art. 244 § 4); umożliwienie zatrzymanemu kontaktu z adwokatem; zawiadomienie na żądanie osoby zatrzymanej osób najbliższych, osób wskazanych, a także zakładu pracy, szkoły, uczelni; prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie do sądu;

- gdy odpadną przyczyny zatrzym. przewidz. w art. 244 - niezwłoczne zwolnienie

(((((U.p.n. z 1982 r.  przewiduje zatrzymanie w policyjnej Izbie Dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił on czyn karalny, a jednocześnie zachodzą przesłanki szczególne (uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego, zatarcia przez niego śladów, albo nie można ustalić jego tożsamości). Zatrzymując, Policja musi niezwłocznie poinformować o przyczynach zatrzymania, zawiadomić rodziców nieletniego, zawiadomić sąd rodzinny. Jeżeli ustaną przyczyny zatrzymania - natychmiast zwolnić.)))))

(152) Środki zapobiegawcze
- odrębna grupa środków przymusu. (Śr. przym. to pojęcie szersze). Środki zapobiegawcze różnią się od innych środków przymusu: a) funkcją środków zapobiegawczych jest zapobieganie uchylaniu się przez oskarżonego od wymiaru sprawiedliwości; b) stosuje się je wyłącznie wobec oskarżonego (podejrz. w post. przyg.); c) prawo do stosowania śr. zapob. przysług. wyłącznie prokuratorowi i sądowi, z tym że tylko sąd może stosować tymcz. areszt..

- Do śr. zapob. należą: a) tymczasowe aresztowanie, b) poręczenie majątkowe,

poręcz. społeczne, c) poręcz. osoby godnej zaufania, d) dozór policji lub przełożonego wojskowego, e) zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych, w wykonywaniu zawodu albo nakazanie powstrzymania się od określonej działalności lub prowadzenie określonego rodzaju pojazdu, f) zakaz opuszczania kraju przez oskarżonego, który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekraczania granicy, albo połączony z zakazem wydania takiego dokumentu.

- śr. zapobieg. w stos. do nieletniego jest umieszczenie go w schronisku dla niel.

- Środki zapobiegawcze mają na celu zapewnienie prawidłowego przebiegu procesu karnego, zwłaszcza przez zabezpieczenie aby oskarżony nie uchylał się od wymiaru sprawiedliwości, ani też nie podejmował działalności, która zmierzałaby w kierunku utrudnienia prowadzenia postępowania.

- Środki zapob. mogą polegać na: a) pozbawieniu wolności (tymcz. areszt.); b) złożeniu odpowiedniej rękojmi (poręczenie majątkowe); c) ograniczeniu swobody oskarżonego (np. zakaz opuszczania kraju); d) ograniczeniu wykonywania prawa do pracy (zawieszenie w czynn. służb., wykon. zawodu).

środki zapobiegawcze izolacyjne - polegają na pozbawieniu wolności - reszta to śr. nieizolacyjne.

Niektóre ze środków przymusu są bardzo dolegliwe (np. tymczasowe aresztowanie - ale jest ono najskuteczniejszym środkiem zapobiegawczym).

- Organ uprawniony do stos. środ. zapob.: tylko i wyłącznie sąd stosuje tymczasowe aresztowanie, w formie postanowienia, na wniosek prokuratora - art. 250 § 1 (post. przygotowawcze). Nieizolacyjne śr. zapobieg. może stos. sąd w post. jurysdykcyjnym, a w post. przygotowawczym prokurator.

- Art. 257 § 1 i 2  tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeśli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.

- w post. przygotowawczym ten środek może być stos. tylko wobec podejrzanego (po przedst. zarzutów). 2 wymóg - przesłuch. oskarż., chyba że się ukrywa.

- Uchylenie lub zmiana postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego:

a) na skutek zażalenia na post. o zast. środka zapobiegawczego (art. 252);

b) wskutek wniosku oskarżonego o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego ze względu na to, że jego zdaniem ustały przyczyny dla zastosowania tego środka; c) z urzędu (art. 253).

- Art. 249 - Środki zapobiegawcze są stosowane w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarż. nowego przestępstwa- nie ma obligu stosowania;

- Art. 258 § 1: Tymcz. areszt. może nastąpić, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa: a) ucieczki lub ukrywania się oskarżonego; b) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. c) Art. 258 § 3: wyjątkowo gdy: oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził” - pozaprocesowa podstawa.

(153) Środki zabezpieczające
- Cel: środki, które stosuje się do zabezpieczenia, ochrony społeczeństwa przed sprawcą, który może ponownie popełnić czyn zabroniony; stosuje się wobec sprawcy czynu zabronionego, skazanego;
- Śr. zab. ma prawo stosować tylko sąd;
- cechy: profilaktyczne, ochronne, zachowanie „polega na umieszczeniu w zakładzie zamkniętym - niezbędne - zapobieżenie ponownemu popełnieni czynu zabronionego w zw. z chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym, uzależnieniem;
- sąd wysłuchuje lekarzy
Zaliczmy: a) zakład psychiatryczny - niepoczytalny; 2) zakład karny - szczególne środki lecznicze (częściowa niepoczytalność); 3) zamknięty zakład leczniczy, odwykowy; 4) leczenie ambulatoryjne - rehabilitacja;

(154) Podstawy zastosowania środków zapobiegawczych - kodeks
Art. 249. § 1. Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

§ 2. W postępowaniu przygotowawczym można stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

§ 3. ⁽¹³³⁾ Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się stawi; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora.

§ 4. Środki zapobiegawcze mogą być stosowane aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary. Przepis niniejszy stosuje się do tymczasowego aresztowania tylko w razie orzeczenia kary pozbawienia wolności.

§ 5. ⁽¹³⁴⁾ Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.
Art. 258. § 1. Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:

  1)  zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,

  2)  zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

§ 2. Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

§ 3. Tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio do pozostałych środków zapobiegawczych.

(155) Tymczasowe aresztowanie

- Art. 258 § 1: Tymcz. areszt. może nastąpić, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa: a) ucieczki lub ukrywania się oskarżonego; b) uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne. (((((Paragraf 2: Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pobawienia wolności górna granica - co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastos. tymcz. areszt. w celu zabezp. prawidłowego toku postęp. może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.))))) c) Art. 258 § 3: wyjątkowo gdy: oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził” - pozaprocesowa podstawa.

- art. 265 - okres tymczasowego aresztowania liczy się od dnia zatrzymania.

Art. 263  maks. 3-miesięczny termin. Ten termin może być, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, przedłużony na okres niezbędny do ukończenia postępowania, nie dłużej niż do 12 miesięcy, ale łączny czas stos. tymcz. areszt. w chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd I instancji nie może przekr. 2 lat.

Te terminy mogą być w pewnych syt. przedłużone przez sąd apelacyjny, na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy, a w postęp. przygotowawczym na wniosek prokuratora apelacyjnego i w następujących okolicznościach - gdy konieczność taka powstaje w związku z: a) zawieszeniem postępowania karnego, b) przedłużającą się obserwacją psychiatryczną oskarżonego, c) przedłużającym się opracowywaniem opinii biegłego, d) wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, e) celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego, f) z powodu innych istotnych przeszkód, których usunięcie było niemożliwe.

- tym. areszt jest środek samodzielnym (nie połączalny z innymi śr. zapob.

- szczególny sposób wykonania lub odstąpienia od tym. areszt. regul. K.p.k. Stosując tym. areszt., sąd jest zobowiązany do pewnych powinności - art. 261:

-- zawiad. osoby najbliższej dla oskarżonego lub innej wskaz. przez oskarżon.

-- zawiadomienie pracodawcy, szkoły, uczelni;

Na sądzie ciążą inne obowiązki dot. sądu opiekuńczego jeśli są dzieci, organu opieki społecznej jeśli zachodzi potrzeba opieki nad osobą niedołężną, którą opiekował się tym. areszt., a także problem ochrony mienia i mieszkania oskarż.

- każde rzeczywiste pozbawienie wolności powinno być zaliczone na poczet orzeczonej wyrokiem kary  art. 265 k.p.k. i art. 63 k.k.
- Art. 257 § 1 i 2  tym. areszt. nie stosuje się, jeśli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.

Europejski Nakaz Aresztowania - wynikający z odp. konwencji, wprowadzony do k.p.k. nowelą w 2004 r.  rozdział 65a i 65b. Instytucja usprawniająca i przyspieszająca wykrycie i oddanie do dyspozycji sądu sprawcy, który znajduje się poza granicami kraju, w którym ma nastąpić rozstrzygnięcie co do jego odpowiedzialności karnej. Bardzo przyspiesza to procedurę karną. Istota tej instytucji: w czynności wykonania tego środka pomija się ogniwa pośrednie (Ministerstwo Sprawiedliwości), są bezpośrednie kontakty organów ścigania jednego kraju z organami procesowymi innego kraju.

(156) Poręczenie

(157) Poręczenie majątkowe jest samodzielnym śr. zapob. - art. 266 i nast.

O zastosowaniu tego środka orzeka sąd, a w post. przygotowawczym prokurator (ale zażalenie rozpoznaje sąd). - Jest to instytucja karno-procesowa.

Istota: swego rodzaju umowa między organem procesowym a oskarżonym albo inną osobą, która występuje w roli poręczyciela. Organ procesowy zobowiązuje się pozostawić oskarżonego na wolności pod warunkiem, że oskarżony zgłosi się na każde wezwanie organu procesowego i nie będzie utrudniał postępowania karnego w inny sposób, a osoba występująca z poręczeniem zobowiązuje się złożyć odpowiednią rękojmię w wartościach majątkowych.

Art. 266 - por. mająt. może być złożone w następujących postaciach: a) pieniędzy, b) papierów wartościowych, c) zastawu, d) hipoteki.

- Nieizolacyjny środek zapobiegawczy. Może być stosowany samodzielnie lub w połączeniu z innymi środkami zapobiegawczymi.
- konieczne jest wydanie postanowienia, a przed wydaniem postanowienia organ procesowy musi wysłuchać oskarżonego. Czynność złożenia i przyjęcia poręczenia jest dokumentowana w postaci protokołu. Osoba składająca poręczenie jest zawiadamiana o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa, bo w przypadku jego ucieczki lub innego utrudniania postępowania karnego, przedmiot poręczenia lub suma poręczenia ulegają przepadkowi albo ściągnięciu.

- Por. majątkowe może zostać cofnięte (za jednorazowym oświadczeniem woli poręczyciela), może ustać (gdy odpadną przyczyny jego zastosowania). Cofnięcie to staje się skuteczne dopiero z chwilą przyjęcia nowego poręczenia przez innego poręczyciela, albo zastosowania przez sąd innego środka zapobiegawczego. Charakter warunkowy por. majątk.

Poręczający (osoba trzecia, która składa poręczenie za oskarżonego;(-oskarżony może też sam złożyć poręczenie). Musi być on zaakceptowany przez organ proc.

(158) Poręczenie społeczne. (((Art. 271 - od pracodawcy, kierownika szkoły lub uczelni, których oskarżony jest pracownikiem, uczniem lub studentem, od zespołu, w którym oskarżony pracuje lub uczy się, albo od organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem, można na ich wniosek przyjąć poręczenie, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania. Jeżeli oskarżony jest żołnierzem, można przyjąć poręczenie zespołu żołniersk., złożone za pośredn. właściw. dowódcy))).

- swego rodzaju umowa między organem procesowym a poręczającym.

Ten śr. zapob. ma gwarantować przestrzeganie przez oskarżonego ciążących na nim obowiązków (stawiennictwo na wezwanie organu procesowego).

Poręczający jest zobowiązany do baczenia, żeby oskarżony stawił się na wezwanie organu procesowego i zobowiązany jest do powiadomienia organu procesowego o jego zamierzeniach uniknięcia stawiennictwa.

Poręczający może ponieść konsekwencje niewłaściwego realizowania swojego uprawnienia, może być nawet na niego nałożona kara porządkowa - kara pieniężna i niezależnie areszt do 30 dni, zgodnie z art. 287.

(159) Poręczenie osoby godnej zaufania. (zw. poręczeniem osobistym, honorowym, indywidualnym). Poręczenia przez osobę cieszącą się w danym środowisku, wysokim autorytetem (poseł, hierarcha kościelny). Istota: osoba godna zaufania sama powinna wystąpić do organu procesowego ze stosownym wnioskiem, że chce wystąpić w roli osoby godnej zaufania. Polega przede wszystkim na przedsiębraniu starań, aby oskarżony nie utrudniał postępowania i stawił się na każde wezwanie organu procesowego. Wymaga też osobistych działań poręczającego, jakie okażą się potrzebne do wykonania tych obowiązków przez oskarżonego.

(160) Dozór policji i przełożonego wojskowego.

Środek nieizolacyjny. Polega na ograniczeniu wolności oskarżonego.

Wydanie stosownego postanowienia przez sąd lub prokuratora w postępowaniu przygotowawczym musi zawierać określone nakazy i zakazy: zakaz wydalania się oskarżonego z określonego miejsca, nakaz zgłoszenia się do organu dozorującego, policji w określonych odstępach czasu, nakaz zawiadomienia tych organów o zamierzonym wyjeździe i terminie powrotu, a także inne ograniczenia oskarżonego niezbędne do wykonywania nadzoru (np. zakaz kontaktu oskarżonego z określonym środowiskiem).

Postanowienie, w którym określony jest dozór podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

(161) Zakaz opuszczania kraju.

- Cel: zapobiegnięcie uchylaniu się oskarżonego od wymiaru sprawiedliwości i zapewnienie prawidłowego toku postępowania.

Występuje w dwojakiej postaci:

-- zakaz prosty opuszczania kraju,

-- zakaz złożony opuszczania kraju - połączony może być z zatrzymaniem dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy lub połączony z zakazem wydania takiego dokumentu.

- Zakaz opuszczania kraju jest samodzielną podstawą, określoną w art. 277 § 1, którą należy traktować węziej niż z art. 251 § 1 pkt 1.

- Środek ten stosuje w postępowaniu przygotowawczym prokurator, a w postępowaniu jurysdykcyjnym sąd. Przysługuje zażalenie.

- K.p.k. przewiduje 2 formy zatrzymania paszportu:

-- zatrzymanie paszportu (zatrzymanie prawne);

-- tzw. tymczasowe zatrzymanie paszportu (do czasu wydania postanowienia w przedmiocie zakazu opuszczania kraju) - dokonują organy prowadzące postępowanie przygotowawcze: policja, inne organy.

(162) Zawieszenie czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu - art. 276.

Można zawiesić oskarżonego w czynnościach służbowych, w wykonywaniu zawodu, lub nakazać powstrzymanie się od konkretnej działalności, prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

Charakter pozaprocesowy. Zbliżony swoim charakterem do środków zabezpieczających z k.k.

Ze względu na znaczną dolegliwość tego środka, ustawodawca nakazuje zaliczenie okresu rzeczywistego stosowania tych środków zapobiegawczych na poczet orzeczonych w danej sprawie środków karnych unormowanych w art. 39 pkt 2 i 3 k.k.

(163) Schronisko dla nieletnich.

Ustawa z 1982 r. Przepisy ostatnio znowelizowane!

Art. 27 § 1 - możliwość umieszczenia nieletniego w schronisku dla nieletnich, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym i jednocześnie zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia przez niego śladów, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.

Art. 27 § 2 - szczególna podstawa zastosowania tego środka: wyjątkowo także wtedy, gdy zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za osadzeniem go w zakładzie poprawczym, a nieletniemu zarzucono jedno z najpoważniejszych przestępstw.

Ustawodawca w celach gwarancyjnych przewidział okres pobytu nieletniego w schronisku: 3 miesiące. Może nastąpić przedłużenie o dalsze 3 miesiące (decyduje o tym sąd rodzinny).

Łączny pobyt do chwili wydania wyroku w I instancji nie może być dłuższy niż 1 rok.

(164) Podsłuch telefoniczny i uzyskiwanie informacji za pomocą urządzeń technicznych.

- podsłuch przedprocesowy jest dopuszczalny „w ramach czynności operacyjno - rozpoznawczych, w zakresie nieobjętym przepisami k.p.k.”, a podejmowanych m.in. przez: a) ABW w celach realizacji swych zadań w zakresie rozpoznawania
i ścigania sprawców przestępstw umyślnych:
-- szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych godzących w bezpieczeństwo lub podstawy ekonomiczne państwa;
-- korupcji osób pełniących funkcje publiczne;
-- produkcji i obrotu technologiami, towarami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa;
-- nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi;
b) Policję w celu zapobieżenia, wykrycia i ustalenia sprawców oraz utrwalenia dowodów przestępstw;

- K.p.k. problem ten reguluje w rozdziale 26 (Kontrola i utrwalanie rozmów)  chodzi o podsłuch po wszczęciu postępowania. Kodeks nie pozwala na stosowanie podsłuchu i utrwalanie rozmów w celu uzyskiwania wiadomości, które miałyby dopiero uzasadniać decyzję o wszczęciu postępowania.

- Podsłuch jest stosowany w celu wykrycia, uzyskania dowodów i zapobieżenia popełnienia nowego przestępstwa.

Art. 237 § 4 - zakres podmiotowy - dopuszczalny jest w stosunku do osoby podejrzanej, oskarżonego, pokrzywdzonego lub innej osoby z którą może kontaktować się oskarżony lub która może mieć związek zes prawcą lub grożącym przestępstwem.

Art. 237 § 3 - zakres przedmiotowy.

Art. 238 § 1 - dopuszczalny czas stosowania to 3 m-ce z możliwością przedłużenia najwyżej kolejne 3 m-ce.

Ustawodawca określa, kiedy muszą być zniszczone utrwalone zapisy.

Art. 239 - odroczenie ogłoszenia postanowienia na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy.

- Zastosowanie tego środka przymusu jest poddane kontroli - służy na nie zażalenie. Art. 237 § 7 - do odtwarzania zapisów upoważniony jest sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, a wyjątkowo policja.

Art. 241 - kontrola rozmów przy użyciu środków technicznych innych niż rozmowy telefoniczne.

- Chodzi o wykrycie ewentualnych sprawców przestępstwa. Ten podsłuch pozaprocesowy wchodzi w ramy tzw. kontroli operacyjnej. Zgodę na podsłuch musi wyrazić sąd. Jest stosowany w zasadzie w czynnościach przedprocesowych. Nie jest stosowany w ramach procesu karnego.

Kontrola sądowa nad tymi czynnościami w zakresie podsłuchu inwigilacyjnego.

Jeśli w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych uzyskano materiały obciążające daną osobę, są one przekazywane prokuratorowi z wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego i będą one dowodami rzeczowymi lub dokumentami, a osoby prowadzące czynności operacyjno-sprawdzające mogą wystąpić w roli świadków w procesie karnym.

(165) Przeszukanie i inne środki przymusu służące uzyskiwaniu dowodów w procesie karnym.
-> patrz kolejne 4 zagadnienia

1) przeszukanie ()
2) zatrzymanie rzeczy ()
3) zabezpieczenie majątkowe ()
4) tymczasowe zajęcie mienia ruchomego ()

(166) Przeszukanie
Def. 1) przymusowy sposób poszukiwania osób lub rzeczy w celach dowodowych; 2) wykrywcza czynność dowodowa, będąca jednocześnie środkiem przymusu, pozwalającym na legalne wkroczenie w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności osobistej
i nienaruszalności mieszkania.

- Podstawa prawna do dokonania przeszukania znajduje się także poza rozdziałem 25 k.p.k. O przeszukaniu mowa jest też w ustawie o Policji, w k.p.k.: w art. 163, art. 247, art. 295 § 2, art. 308.

Przeszukanie: - pomieszczeń, - innych miejsc, - na osobie.

- Organy uprawnione do dokonania czynności przeszukania: prokurator, policja, inny określony w ustawie organ procesowy.
- przeszukanie może nastąpić w celu
-- wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej takie podejrzanego i oskarżonego
-- znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie
-- znalezienia rzeczy podIegających zajęciu w postępowaniu karnym
-może nastąpić gdy istnieje uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wskazane rzeczy tam się znajduja-art.219§1 i §2 Art. 221 i nast. - ograniczenia dot. przeszukania:
-- przeszukiwanie pomieszczeń zamkniętych w porze dziennej (6⁰⁰ - 22⁰⁰); przeszukanie w porze nocnej możliwe jest tylko w lokalach dostępnych w porze nocnej dla nieokreślonej liczby osób;
-- przeszukanie pomieszczeń lub miejsc zamkniętych należących do instytucji państwowych lub samorządowych wymaga uprzedniego zawiadomienia kierownika tych instytucji i dopuszczenia go do udziału w tych czynnościach;
-- przeszukanie pomieszczeń zajętych przez wojsko następuje tylko w obecności dowódcy i osoby przez niego wyznaczonej - art. 222;
-- przeszukanie osoby i odzienia na tej osobie można dokonywać, w miarę możności, za pośrednictwem osoby tej samej płci co osoba przeszukiwana (nie dotyczy to rzeczy podręcznych, jak torby, walizki).
- Przebieg przeszukania  art. 227: zachowanie umiaru, poszanowanie godności osoby.
Art. 224: funkcjonariusz przystępujący do zatrzymania, musi najpierw zawiadomić osobę przeszukiwaną w jakim celu zjawił się i wezwać tę osobę do wydania poszukiwanej rzeczy lub poszukiwanej osoby i przedstawić postanowienie sądu czy prokuratora, albo nakaz kierownika jednostki, w ostateczności legitymację służbową. Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której dokonywane jest przeszukanie, a także osoba przybrana przez prowadzącego czynność (z reguły drugi funkcjonariusz), a nadto może być osoba wskazana przez tego, u kogo dokonywane jest przeszukanie.
Jeśli przy przeszukaniu nie ma na miejscu gospodarza lokalu, należy przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada
- Zwrot zatrzymanej rzeczy - art. 230 § 1 i 2.
- Policja i inne organy policyjne mogą dokonywać kontroli osobistej i przeglądania bagażu, sprawdzania ładunków.

(167) Zatrzymanie rzeczy

- O wydaniu, odbiorze rzeczy, a także o dalszych losach rzeczy zbędnych dla postępowania karnego, decyduje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, chyba że ustawa inaczej to reguluje.

Na postanowienie dotyczące zatrzymania rzeczy, przeszukania, przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały w ten sposób naruszone - art. 236.

Art. 227 - reguła umiaru w stosowaniu środków przymusu.

- Żądanie przez uprawniony organ procesowy wydania rzeczy, a w razie odmowy wydania - przymusowe odebranie rzeczy obejmuje:

-- rzeczy mające stanowić dowód w sprawie w tym także korespondencja, przesyłki oraz wykazy połączeń telekomunikacyjnych - art. 217;

-- rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia majątkowego-art. 217 § 2.

Rzecz, która podlega zatrzymaniu, jest wydawana na żądanie prokuratora lub sądu, a do osoby, u której rzecz się znajduje i podlega wydaniu, najpierw musi być kierowane wezwanie do dobrowolnego wydania rzeczy. Jeśli wezwanie jest bezskuteczne - dopiero wtedy odebranie.

Jeśli wydania żąda organ nie będący prokuratorem lub sądem, winien on przedstawić danej osobie postanowienie sądu albo prokuratora, a gdy uzyskanie takiego postanowienia jest niemożliwe ze względu na sytuację niecierpiącą zwłoki, wówczas wymagane jest okazanie nakazu z jednostki albo legitymacji służbowej funkcjonariusza.

Organ, który nie uzyskał wcześniej postanowienia prokuratora lub sądu, musi wystąpić o zatwierdzenie zatrzymania rzeczy.

- Zwrot zatrzymanej rzeczy - art. 230 § 1 i 2.
- art. 228 - przedmioty wydane, znalezione;

- osobie godnej zaufania, przedstaw. na żądanie organu prowadzącego;
-- tak samo z rzeczami innymi podlegającymi przepadkowi;
-- wręczyć prokuratorowi + sporządzić protokół;
-- należy po 7 dniach bez podstaw, zwrócić bezzwłocznie lub są już zbędne;
-- watpliwość oddania rzeczy -> do depozytu sądowego;
-- owoce / drogie w utrzymaniu -> sprzedać;
-- banknoty itp. W bezpicznym miejscu -> koszty - zniszczyć
-- zażalenie;

- z zatrzymania sporządza się protokół

(168) Zabezpieczenie majątkowe

- Środek, który wkracza bardzo głęboko w dziedzinę praw majątkowych.

Ma na celu zapewnienie wykonania przyszłego orzeczenia karnego, w którym sąd decyduje o stosowaniu środków karnych o charakterze majątkowym, czy też rozstrzyga o roszczeniach cywilnych.

W postępowaniu przygotowawczym może nastąpić już zabezpieczenie roszczeń cywilnych. Może to nastąpić na wniosek pokrzywdzonego, który wystąpi do prokuratora o zabezpieczenie tych roszczeń  prokurator wyda postanowienie o zabezpieczeniu roszczeń majątkowych, ale o przyjęciu powództwa wypowie się dopiero sąd, gdy wpłynie do sądu akt oskarżenia.

- Art. 291 § 1 i 2  z urzędu: w razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek, nawiązkę, świadczenie pieniężne, albo nałożyć obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może nastąpić z urzędu zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego.

- Sposoby zabezpieczenia - art. 292 § 1: zabezpieczenie następuje w sposób wskazany w k.p.c.  art. 747 k.p.c. wyszczególnia sposoby zabezpieczenia roszczeń cywilnych, a także innych przedmiotów.

Art. 292 § 2.

- Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym wydawane przez prokuratora lub sąd. Musi być w nim powiedziane wyraźnie o jaki przedmiot chodzi (co ma być zabezpieczone - czy kara grzywny, czy nawiązka, czy świadczenie pieniężne) i wskazany musi być sposób zabezpieczenia.

- Na postanowienie służy zażalenie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy.

- ma znaczenie gwarancji prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, zmierza bowiem do zapewnienia wykonalności przyszłym wyrokom skazującym oskarżonego na karę grzywny, przepadku przedmiotów, urealnia też egzekucję zasądzonych roszczeń cywilnych;
- potrzeba potwierdzenia tezy o nieopłacalności przestępstwa, a także danie satysfakcji społeczeństwu;
- na postanowienie powyższe przysługuje zażalenie, które zawsze rozpozn. sąd;

Zabezpieczenie majątkowe może się skończyć: jak odpadnie podstawa stosowania, trzeba uchylić stosowanie.

- Upadek zabezpieczenia - art. 294 § 1 k.p.k. - zabezpieczenie upada, gdy nie zostaną prawomocnie orzeczone: grzywna, przepadek, nawiązka, świadczenie pieniężne, lub nie zostanie nałożony obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ani nie zostaną zasądzone roszczenia o naprawienie szkody, a powództwo o te roszczenia nie zostanie wytoczone przed upływem 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia.

(169) Tymczasowe zajęcie mienia ruchomego - art. 295.

Instytucja bardzo ściśle związana z zabezpieczeniem majątkowym.

Tymczasowe zajęcie może stosować policja lub inny organ uprawniony wobec osoby podejrzanej. Gdy tymczasem zabezpieczenie majątkowe stosuje prokurator lub sąd wobec podejrzanego po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Może być stosowane, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia.

Art. 295 § 3: to zajęcie nie może dotyczyć przedmiotów, które nie podlegają egzekucji.

Art. 295 § 4: tymczasowe zajęcie upada, jeżeli w ciągu 7 dni od daty jego dokonania nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

(170) Prawo dowodowe.

- Ustaleń faktycznych organ może dokonywać przy pomocy przewidzianych przez prawo środków. Niedoskonałość środków ma swe przyczyny w:
-- błędnym odczytaniu lub oceny śladów, które uległy samoistnemu zatarciu;

-- nieprawdziwych zeznań świadków, wyjaśnień oskarżonych;

-- wynik wadliwej oceny środków dowodowych przez organ procesowy, co może wynikać z błędu rozumowania.

- Organ procesowy poznaje rzeczywistość drogą pośrednią.

Nie może sprawy prowadzić sędzia, który był świadkiem zdarzenia - musi być on wyłączony na podstawie art. 40 § 1 pkt 4. ( zgodnie z zasadą obiektywizmu) Poznanie rzeczywistości poprzez ustalenia faktyczne organu procesowego następuje w toku całego procesu. Polega na zbieraniu i dokonywaniu oceny dowodów.

- Prawo dowodowe - def. - pojęcie niejednolicie przyjmowane w nauce:

-- prof. Cieślak - pod tym pojęciem należy rozumieć przepis regulujący zagadnienie dowodu;

-- prof. Kalinowski - ogół przepisów dotyczących reguł postępowania dowodowego, sposobów i warunków wyszukiwania, zabezpieczania środków dowodowych oraz przeprowadzania i oceny dowodów przez organy procesowe.

(171) - Dowód - pojęcie wieloznaczne - Grzegorczyk, Tylman: dowód w postępowaniu karnym to każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący dokonaniu ustaleń faktycznych, czyli służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Prof. Śliwiński: dowód jako: 1) przebieg rozumowania, który prowadzi do sądu o pewnym stanie rzeczy; 2) postępowanie dowodowe, które należy rozumieć i przyjąć aby dojść do poznania okoliczności potrzebnych do rozstrzygnięcia; 3) ostateczny wynik przebiegu myślowego, uzyskanie pewności pewnego stanu rzeczy; 4) środek dowodowy (dowodem są zeznania świadka, wyjaśnienia oskarżonego, opinia biegłego); 5) źródło dowodowe (dowodem jest świadek, oskarżony, biegły, rzecz); 6) zmysłowa percepcja środka dowodowego; organ procesowy w trakcie przeprowadzania dowodu przyjmuje ten dowód do swojej świadomości (dowodem jest przesłuchanie świadka, biegłego, oskarżonego);

6) czynność mająca doprowadzić do ujawnienia okoliczności pozwalających na wyciągnięcie odpowiednich wniosków co do interesujących nas zagadnień 7) dowód jako fakty dowodowe.

(172) Postępowanie dowodowe - cała działalność uczestników postępowania zmierzająca do poznania prawdy obiektywnej.

Jest to pojęciowo wyodrębniony fragment postępowania karnego.

W ramach postępowania dowodowego mamy czynności dowodowe (rodzaj czynności procesowych), uczestników postępowania dowodowego (podmioty dowodów, osobowe źródła dowodowe, pomocnicy dowodowi).

(173) Źródło dowodowe - osoba świadka, biegłego, oskarżonego, czy też rzecz będąca przedmiotem oględzin.

(174) Środek dowodowy - informacja, której dostarcza źródło dowodowe.

Środki dowodowe: a) wyjaśnienia oskarżonego, b) zeznania świadków, c) opinie biegłych, d) treść dokumentu, e) wyniki wywiadów środowiskowych, f) wyniki eksperymentów procesowych, g) właściwości przedmiotów i miejsca lub ciała, które poddane są oględzinom.

- Wśród okoliczności będących przedmiotem dowodu nauka wyróżnia:

-- fakt główny - okoliczność, która ma być udowodniona w ostateczności w wyniku dowodzenia procesowego;

-- fakt dowodowy - okoliczność, która stanowi podstawę do wnioskowania o fakcie głównym lub o innym fakcie dowodowym.

Może być sytuacja, że między faktem głównym a świadomością organu procesowego może być cały szereg faktów dowodowych. Fakt główny stanowi ostateczny cel postępowania dowodowego, stwierdzenie natomiast faktu dowodowego jest jedynie środkiem poznania faktu głównego (przestępstwa).

(175) Podziały dowodów.

I podział:

a) dowody bezpośrednie - skierowane bezpośrednio do udowodnienia faktu głównego;

b) dowody pośrednie - udowodnienie faktu głównego za pośrednictwem faktu dowodowego lub większej ilości faktów dowodowych.

Z tym podziałem łączy się problem dowodu z poszlak. ((((Orzeczenie SN: o dowodzie z poszlak, jako pełnowartościowym dowodzie winy oskarżonego można mówić dopiero wtedy, gdy zespół, łańcuch poszlak rozumianych jako udowodnione fakty uboczne, prowadzi pośrednio (w drodze logicznego rozumowania) do stwierdzenia jednej wersji zdarzenia (faktu głównego), z której wynika, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu. Musi być łańcuch poszlak zamknięty. ->

- poszlaka - fakt dowodowy uboczny, co teoretycznie mogłoby oznaczać zarówno fakt obciążający jak i obciążający oskarżonego, ale praktycznie chodzi o okol. niekorzystne dla oskarżonego;
- fakt uboczny obciążający oskarżonego;
- dowód poszlakowy - to dowód z poszlak, czyli faktów ubocznych, pośrednich niekorzystnych dla tego podmiotu;
- o zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia nie świadczy więc sama wielość poszlak. Ale logiczne powiązanie całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia;
- łączy się z dowodem pośrednim. Udowodnienie faktu głównego za pośrednictwem faktów dowod.;))))
II) podział:

- dowody pierwotne (oryginalne) - z pierwszego źródła, z pierwszej ręki, przy których między przedmiotem dowodu a organem przeprowadzającym dowód istnieje tylko jedno źródło dowodowe (np. zeznania naocznego świadka);

- dowody pochodne (nieoryginalne) - dowody z dalszych źródeł (np. zeznania świadka ze słuchu, fotografia przedmiotu, kopia dokumentu).

Organ procesowy powinien w zasadzie korzystać z dowodów pierwotnych, ale to nie oznacza, że dowody pochodne są gorszymi dowodami  gdy dowodu pierwotnego nie będzie można osiągnąć np. wskutek śmierci świadka - można przesłuchać osobę, która uzyskała informacje z opowiadań zmarłego.

III)

- dowody przeprowadzane na wniosek stron;

- dowody przeprowadzane z urzędu;

IV)

- dowody obciążające;

- dowody odciążające;

V)

- dowody przypadkowe - np. film nakręcony przez osobę postronną, która była akurat na miejscu zdarzenia przestępnego; ten dowód może być wprowadzony do procesu karnego;

- dowody z przeznaczenia - przesłuchanie świadka przybranego do obecności przy przeszukaniu dla stwierdzenia legalności tej czynności;

V)

- dowody ścisłe - przeprowadzane z zachowaniem ustawowych reguł, które są przewidziane dla danego dowodu
- dowody swobodne - przeprowadzane bez zachowania tych reguł; dowód swobodny może być zastosowany, gdy chodzi o rozstrzygnięcia w kwestiach ubocznych

VI)

- dowody osobowe (zeznania świadka, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłego, wyniki eksperymentów, właściwości ciała osoby poddanej oględzinom);

- dowody rzeczowe (właściwości miejsc poddanych oględzinom, właściwości rzeczy poddanych oględzinom, treść dokumentu);

VI

- dowody pojęciowe - wyrażają treść pojęciową (zeznania świadka, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłego, wyniki eksperymentu, treść dokumentu);

- dowody zmysłowe - ich wartość dowodowa wyczerpuje się w zmysłowej percepcji osób przeprowadzających dany dowód (właściwości miejsc, rzeczy, ciała poddanych oględzinom);

VII)

- dowody ustne;

- dowody pisemne;

- symboliczne sensu stricto.

(176) Poszlaka , dowody pośrednie i bezpośrednie

a) dowody bezpośrednie - skierowane bezpośrednio do udowodnienia faktu głównego;

b) dowody pośrednie - udowodnienie faktu głównego za pośrednictwem faktu dowodowego lub większej ilości faktów dowodowych.
- dowód z poszlak -> Orzeczenie SN: o dowodzie z poszlak, jako pełnowartościowym dowodzie winy oskarżonego można mówić dopiero wtedy, gdy zespół, łańcuch poszlak rozumianych jako udowodnione fakty uboczne, prowadzi pośrednio (w drodze logicznego rozumowania) do stwierdzenia jednej wersji zdarzenia (faktu głównego), z której wynika, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu. Musi być łańcuch poszlak zamknięty.

Z tym podziałem łączy się problem dowodu z poszlak. - poszlaka - fakt dowodowy uboczny, co teoretycznie mogłoby oznaczać zarówno fakt obciążający jak i obciążający oskarżonego, ale praktycznie chodzi o okoliczności niekorzystne dla oskarżonego;
- fakt uboczny obciążający oskarżonego;
- dowód poszlakowy - to dowód z poszlak, czyli faktów ubocznych, pośrednich niekorzystnych dla tego podmiotu;
- o zgodności ustaleń z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia nie świadczy więc sama wielość poszlak. Ale logiczne powiązanie całokształtu tych poszlak wykluczające realnie inne wersje danego zdarzenia;
- łączy się z dowodem pośrednim. Udowodnienie faktu głównego za pośrednictwem faktów dowod.;

(177) Przeprowadzenie dowodu
- polega na zapoznaniu się przez organ prowadzący postępowanie z treścią środków dowodowych. Dowód przeprowadza organ procesowy, ale inicjatywa w zakresie przeprowadzenia dowodów może należeć także do stron.

- Zasadnicze 3 sposoby przeprowadzenia dowodu: a) przesłuchanie, b) odczytanie, c) oględziny.

Przesłuchanie - ustny sposób przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka, z wyjaśnień oskarżonych. Najpierw osoba przesłuchiwana składa swobodne oświadczenie o wszystkim, co jest jej znane, a potem mogą organy procesowe zadawać dodatkowe pytania - 3 rodzaje pytań dodatkowych:

-- wypełniające luki w zeznaniach;

-- uzupełniające informacje zawarte w zeznaniach;

-- prowadzące do zbadania prawdziwości zeznań.

- Pytania: istotne, nieistotne, sugestywne.

- Różnica między metodą typu kontynentalnego a metodą pytań krzyżowych w syst. anglo-ameryk. 3 elementy: przesłuchanie główne, krzyżowe i dodatkowe.

- Osoba przesłuchiwana składa ustnie relacje, wyjaśnienia, które są protokołowane. Może się zdarzyć, że osoba przesłuchiwana złoży pisemnie zeznania (obecnie jest to możliwe tylko w postępowaniu przygotowawczym).
Przy przesłuchaniu obowiązują następujące reguły (art. 171 § 1):

-- musi odbywać się w warunkach umożliwiających swobodną wypowiedź;

-- osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodę wypowiedzi w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero po swobodnej wypowiedzi świadka można mu zadawać pytania: a) do uzupełnienia, b) do wyjaśnienia,

c) do kontroli; zeznań, które swobodnie złożył.

- Nasz k.p.k. przyjął metodę mieszaną - zawierającą elementy swobodnej wypowiedzi i zadawanie pytań  art. 171.

Etapy przesłuchania:

I) część wstępna - sprawdzenie tożsamości, powiadomienie o tym, w jakim charakterze będzie przesłuchiwana, poucz. o odpowiedzialn. za fałsz. zeznania;

II) uzyskanie informacji dotyczących danych osobowych;

III) w zależności o rodzaju świadka, może zaistnieć konieczność pouczenia go o prawie odmowy zeznań, jeśli okaże się że jest on osobą najbliższą;

IV) przesłuchanie właściwe (spontaniczne przedstawienie informacji, które chce świadek przekazać);

V) przesłuchanie uzupełniające - poprzez zadawanie pytań trojakiego rodzaju.

- Drugi sposób przeprowadzania dowodów - głośne odczytanie dokumentów, które są wprowadzane do zespołu dowodów w konkretnej sprawie. Zapoznanie się w ten sposób z dowodem przez organ procesowy, a także zapoznanie z nim innych osób.

Istnieje też możliwość zapoznania się przez organ procesowy z dokumentem (dowodem) pod nieobecność innych osób w toku przewodu sądowego - art. 394.

- Trzeci sposób przeprowadzania dowodów - oględziny: wchodzi w grę przeprowadzenie dowodu tzw. zmysłowego - zespół czynności zmierzających do zmysłowego spostrzegania istotnych dla danego procesu właściwości miejsca, rzeczy lub ciała ludzkiego.

(178) Inicjatywa dowodowa  prof. Kmiecik: prawo inicjatywy dowodowej to prawo wprowadzenia dowodu do postępowania dowodowego. Wprowadzenie dowodu następuje w momencie jego przeprowadzenia, wykorzystania, ujawnienia i wprowadzenia do materiału dowodowego.

W postępowaniu przygotowawczym inicjatywa dowodowa należy do prokuratora, a także innych organów kierujących postępowaniem przygotowawczym - te organy z urzędu podejmują działania, w ramach których zbierają, zabezpieczają i utrwalają materiał dowodowy, aby móc ewentualnie na ich podstawie zdecydować, czy zakończyć proces umorzeniem, czy też sformułowaniem aktu oskarżenia i skierowaniem sprawy do sądu.

W postępowaniu jurysdykcyjnym przed rozprawą część uprawnień w zakresie inicjatywy dowodowej należy do prezesa sądu, przewodniczącego wydziału, który jest władny z urzędu zarządzić np. wezwanie świadków na rozprawę, choćby nawet strony się tego nie domagały.

Ponadto inicjatywę dowodową w postępowaniu jurysdykcyjnym posiada sąd orzekający, prokurator, strony oraz podmiot przewidziany w art. 416.

- Przeprowadzenie dowodu:

-- z urzędu;

-- na wniosek (strony, podmiotu określonego w art. 416).

- Wniosek dowodowy powinien zawierać tezę dowodową, środek dowodu (oznaczenie dowodu), fakultatywnie może zawierać sposób przeprowadzenia dowodu.

- Oddalenie wniosku dowodowego - art. 170 § 1 i 3.

- Inicjatywa dowodowa w pewnych wyjątkowych sytuacjach przysługuje też biegłemu.

(179) Wniosek dowodowy
- postulujące oświadczenie woli strony;
- we wniosku dowodowym należy podać: a) oznaczenie dowodu, jaki ma być przeprowadzony; b) okoliczności, które mają być udowodnione czyli tezę dowodową -art. 169 par. 1 zd. I;
- wniosek może poza tym określać sposób przeprowadzenia dowodu - art. 169 par. 1 zd. II;
- wniosek dowodowy nie zawsze musi być wnioskiem o przeprowadzenie dowodu, może on także zmierzać do wykrycia lub do oceny właściwego dowodu- art. 169;
- może być złożony: a) na piśmie (musi spełniać wymogi pisma procesowego); b) ustnie do protokołu.
- rodzaje wniosków dowodowych:
-- sensu stricto - żądanie przeprowadzenia określonego dowodu skierowane do organu procesowego;
-- o wyszukanie dowodu - aktualny zwłaszcza w postępowaniu przygotowawczym np.: o dokonanie przeszukania, czy odszukania określonego świadka;
-- pomocniczy - żądanie przeprowadzenia określonego dowodu w celu ustalenia, gdzie znajduje się inny dowód;
-- z zakresu kontroli lub oceny dowodów - np.: odczytanie protokołu zeznań świadka z postępowania przygotowawczego dla wykazania rozbieżności
i podważenia wiarygodności dowodu;
-- co do sposobu przeprowadzenia dowodu - np.: o konfrontację czy o przesłuchanie świadka pod nieobecność oskarżonego;
- wniosek może być:
a) uwzględniony w formie zarządzenia, a jeżeli został złożony na rozprawie, a inna strona się mu sprzeciwia w formie postanowienia (postanowienie nie wymaga uzasadnienia, nie jest zaskarżalne);
b) oddalony tylko w wypadkach wskazanych w ustawie - art. 170:
-- przeprowadzenie dowodu nie jest dopuszczalne;
-- okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia;
-- okoliczność, która ma być udowodniona, jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;
-- dowodu nie da się przeprowadzić
-- wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania;

(180) Dowody z wyjaśnień oskarżonego.
- oskarżony jest strona postępowania oraz źródłem dowodowym dostarczającym różnych środków dowodowych;
- oskarżony nie może występować we własnej sprawie w charakterze świadka;
- oskarżony może bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień w każdym czasie - art. 175 par. 1 zd. I;
- o uprawnieniach powyższych powinien być pouczony - art. 175 par. 1 zd. II przy czym w postępowaniu przygotowawczym czyni się to na piśmie przed pierwszym przesłuchaniem - art. 300;
- wyjaśnienia w zasadzie składane są ustnie do protokołu, przy czym w postępowaniu przygotowawczym jest to protokół przesłuchania podejrzanego - art. 143 par. 1 pkt. 2, a w przypadku rozprawy - protokół rozprawy - art. 143 par. 1 pkt. 11;
- kodeks pozwala aby podejrzany złożył wyjaśnienia na piśmie i jeżeli żąda tego on lub jego obrońca, a przesłuchujący może odmówić takiemu żądaniu jedynie z ważnych powodów - art. 176 par. 1 i 2;
- wyjaśnienia oskarżonego będące środkiem dowodowym są jednocześnie środkiem obrony;
- jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości sąd za zgodą obecnych na rozprawie stron może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo - art. 388;
- art. 335 par. 1 zakłada możliwość wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem o skazanie oskarżonego bez rozprawy, przy czym prokurator musi mieć zgodę oskarżonego;
- milczenie oznacza przyznanie się do winy - art. 335 par. 2;
- możliwość wystąpienia przez samego oskarżonego z wnioskiem o określone skazanie go bez postępowania dowodowego - art. 387 (niebudzące wątpliwości przyznanie się do winy);
- pomówienie - szczególny rodzaj wyjaśnień, zarzucanie innej osobie, że popełniła lub współuczestniczyła w popełnieniu przestępstwa;

(181) Ułatwienia dowodowe (ustawodawca wprowadza je ze względów praktycznych; udowodnienie wszelkich okoliczności wymagałoby nadmiernego zaangażowania organów procesowych): a) notoryjność, b) domniemania faktyczne, c) domniemania prawne.

(182) Notoryjność (art. 168) - fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu.

Notoryjność powszechna - obejmuje fakty, które są powszechnie znane (fakt znany tak szerokiemu ogółowi, że może być łatwo sprawdzony, zaś prowadzenie dowodu byłoby stratą czasu i powodowałoby zbędne koszty.

Notoria urzędowe (notoryjność urzędowa, zwana też nieprecyzyjnie sądową) - gdy znajomość faktów urzędowych wynika z urzędowania danego organu procesowego i jest mu znana i dlatego nie wymaga sprawdzenia. Ale organ procesowy ma obowiązek zwrócić uwagę stronom na to, że fakt nie wymaga dowodu.

(183) Domniemania: a) Faktyczne (presumptiones facti) - sądy w sensie logicznym oparte na uznaniu w procesie poznawczym wyższości reguły nad wyjątkiem. Istotne znaczenie odgrywa tu doświadczenie życiowe. Jeśli istnieją warunki, których normalnym następstwem jest takie, a nie inne zjawisko, to wtedy przyjmujemy zwykły w tych okolicznościach stan rzeczy. W takiej sytuacji nie prowadzi się już postępowania dowodowego, bo wersja przeciwna nie jest brana pod uwagę (przynajmniej do momentu, gdy nie wyłoni się wątpliwość czy w takiej sytuacji związek taki istnieje). Wchodzi w grę tylko wtedy, gdy prawdopodobieństwo reguł jest zdecydowane, przytłaczające. Nie wymagają dowodu. Bardzo ważna rola w procesie karnym. Występują powszechnie i są bardzo liczne. Np. na salę rozpraw wchodzą trzy osoby i zasiadają za stołem sędziowskim i jeden ma togę i łańcuch  domniemujemy faktycznie, że to skład sędziowski, a ten z łańcuchem to przewodniczący, pozostali natomiast to albo ławnicy albo sędziowie zawodowi, którzy są uprawnieni do orzekania. Albo: policja wprowadza delikwenta pobrzękującego łańcuchami - domniemujemy faktycznie, że jest to oskarżony.

b) Prawne (presumptiones iuris) - 2 rodzaje:

-- domniemania dopuszczające przeciwdowód (presumptiones iuris tantum);

-- domn. nie dopuszczające przeciwdowodu (presumptiones iuris ac de iure) - odrzucane w procesie karnym jako sprzeczne z zasadą prawdy. Wprowadzane są do procesu celem ułatwienia przeprowadzenia dowodu niektórym uczestnikom postępowania i muszą określone wyraźnie przez prawo, czasem wbrew doświadczeniu życiowemu. Domniemania prawne:

c) domniemanie niewinności oskarżonego - prowadzi do tzw. prawdy tymczasowej;

d) domniemanie związane z niestawiennictwem oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym przed rozprawą, a także na rozprawie głównej bez usprawiedliwienia  domniemanie, że odstąpił on od oskarżenia - art. 491 § 2 i art. 496 § 1;

g) domniemanie wiarogodności prawomocnych orzeczeń sądowych (res iudicata pro veritate habetur); wyprowadzane jest ono wskutek rekonstrukcji z innych przepisów prawnych, ustawa wyraźnie go nie normuje; może być ono być wzruszone jedynie na podstawie zastosowania nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacji i wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym);

h) było domniemanie z k.k.w. z 1969 r.  domniemanie, że do oskarżonego należy majątek, który on przekazał osobom trzecim, osobom będącym w bliskim stosunku z oskarżonym; mienie i prawa objęte były domniemaniem; przez szereg lat nie było podobnego domniemania w naszym prawie; zostało wprowadzone nowelą z 2003 r. do art. 45 k.k. domniemanie uzyskania korzyści:

(((((§ 1: Jeżeli sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, chociażby pośrednio, korzyść majątkową nie podlegającą przepadkowi przedmiotów wymienionych w art. 44 § 1 lub 6, sąd orzeka przepadek takiej korzyści albo jej równowartości. Przepadku nie orzeka się w całości lub w części, jeżeli korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.

§ 2: W razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w czasie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.

§ 3: Jeżeli okoliczności sprawy wskazują na duże prawdopodobieństwo, że sprawca, o którym mowa w § 2, przeniósł na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą do sprawcy, chyba że zainteresowana osoba lub jednostka organizacyjna przedstawi dowód zgodnego z prawem ich uzyskania.

§ 4  stosowane w procedurze karnej.)))))

(184) Najważniejsze środki dowodowe

- zeznania świadka - świadek (patrz 186)
- zakazy dowodowe ? (patrz 185)
- przesłuchanie (patrz 190)
- biegły (patrz 191)
- badania wariograficzne (patrz 192)
- wywiad środowiskowy (patrz 193)
- dowód rzeczowy (patrz 194)
- dokument ? (patrz 196)

(185) Zakazy dowodowe.

- zakazy dowodowe - normy zabraniające przeprowadzania dowodu w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów;

Prawo karne procesowe przewiduje zakazy dowodowe, które albo są wprowadzane w celu uniemożliwienia dowodzenia określonych okoliczności (tezy dowodowej), albo przeprowadzania określonego środka dowodowego.

Tego rodzaju zakazy utrudniają dojście do prawdy zgodnie z zasadą prawdy. Ich regulacja jest zawarta w przepisach, które nie podlegają wykładni rozszerzającej.

a) bezwzględne:

-- zupełne - nie wolno dowodzić danej tezy dowodowej za pomocą jakichkolwiek środków dowodowych - np. nie można kwestionować stosunku prawnego ukształtowanego przez konstytutywne orzeczenie innego sądu (art. 8 § 2), nie wolno dowodzić okoliczności związanych z przebiegiem narady i głosowania (art. 108 § 1);

-- niezupełne - wyłącza możliwość dowodzenia danej okoliczności (tezy) za pomocą niektórych zakazanych przez ustawę środków dowodowych (np. zakaz przesłuchania duchownego co do faktów o których dowiedział się podczas spowiedzi - art. 178 pkt 2); art. 178 pkt 1, art. 182 § 1-3, art. 185;

b) względne - takie ograniczenia dowodowe, które w toku procesu mogą być uchylone z inicjatywy lub na podstawie decyzji organu procesowego (np. zakazy dowodzenia okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, lub związanej z określoną funkcją - art. 179 § 1, art. 180 § 1).

Naruszenie zakazu dowodowego stanowi obrazę przepisów prawa procesowego. Jeśli ta obraza mogła mieć wpływ na treść wyroku czy innego orzeczenia  względna przyczyna odwoławcza (art. 438 pkt 2)  uchylenie orzeczenia dotkniętego tą przyczyną.
- zakazy dotyczące świadków należą do zakazów niezupełnych bezwzględnych, zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka:
-- obrońcy co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę;
-- duchownego, co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi;
-- osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego.

(186) Świadek - pojęcie, zeznania
Świadek - uczestnik postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań;

Świadek w sensie faktycznym - osoba, która dysponuje wiadomościami uzyskanymi dzięki własnym spostrzeżeniom w zakresie czynu przestępnego innej osoby, także znająca jakieś okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia danej sprawy, a poznała te okoliczności drogą pośrednią, uzyskując je od innej osoby. Art. 177  każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawienia się i złożenia zeznań.
Świadkiem w znaczeniu procesowym - osoba wezwana do postępowania w charakterze świadka.

- Wezwanie danej osoby w charakterze świadka nie uzależnione od wieku, ani od zdolności do działań prawnych według prawa cywilnego.
- Świadek biegły - posiada wiadomości specjalne, ale występuje nie jako biegły, a jako świadek i składa zeznania, korzystając z wiadomości specjalnych, które posiada.
Świadek przybrany - osoba przybrana do uczestnictwa w określonych czynnościach procesowych

Podziały świadków: świadkowie: a) zdolni do składania zeznań; b) niezdolni do składania zeznań - art. 178.

- świadek może występować jednocześnie w rolach oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego.

- zakaz łączenia roli świadka z biegłym, sędzią, oskarżycielem publicznym, protokolantem, stenografem, oskarżonym.

Świadkowie: a) zobowiązani do składania zeznań; b) dobrowolnie składających zeznania (np. osoba najbliższa, która ma prawo odmówić zeznań); c) naoczni - którzy byli na miejscu zdarzenia; d) ze słuchu (ex auditu) - składają zeznania na okoliczności, o których powzięli wiadomości z innych źródeł.

Uprawnienia i zobowiązania świadka:

Prawo do: a) poszanowania jego godności, b) zachowania w tajemnicy jego zeznań, c) prawo do odmowy składania zeznań, jeśli jest osobą najbliższą - art. 182, d) prawo do zwrotu wydatków i utraconych zarobków,

Obowiązek: a) stawienia się na wezwanie w oznaczonym miejscu i czasie, a niedopełnienie tego obowiązku powoduje nałożenie na niego określonych środków przymusu procesowego, b) obowiązek złożenia zeznań - art. 187 § 1,

c) zeznania prawdy pod odpowiedzialnością karną, d) złożenia przyrzeczenia przed sądem (tylko w postępowaniu jurysdykcyjnym) e) obowiązek poddania się, jeśli jest on pokrzywdzonym, oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegami chirurgicznymi lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego;

- Nowelizacja z 2003 r. - art. 185a - nakaz, by w określonej grupie przestępstw (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego małoletniego do lat 15 przesłuchiwano w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, albo żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania.

- Świadek ma prawo do odmowy zeznań (art. 182). Jeżeli pozostaje w szczególnym stosunku z oskarżonym, to jest także zwolniony z obowiązku świadczenia (art. 185).

- art. 178 - nie wolno przesłuchać w charakterze świadka obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (dotyczy to także adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 - przy zatrzymaniu; a także duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi).
- Osoby objęte immunitetem dyplomatycznym i konsularnym także nie mają obowiązku składania zeznań.

- Nie wolno przesłuchiwać w charakterze świadka osób wykonujących czynności wynikające z przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego.

- Nie wolno odczytywać na rozprawie protokołów zeznań osoby, która początkowo była świadkiem, a następnie występuje w roli oskarżonego.

(187) Świadek incognito (anonimowy).
- dwie postacie:
a) sensu largo: - art. 191 par. 3 - „utajnienie świadka może nastąpić, gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby najbliższej”.
- „mienie w znacznych rozmiarach” - szkoda, której rozmiary są znaczne a nie wartość szkody;
- wydaje się postanowienie o zachowaniu w tajemnicy jego danych, tożsam. itp.
- świadkiem incognito nie powinien być pokrzywdzony, ale już przy ich znacznej liczbie należy uznać to za dopuszczalne;
- nie powinna być nim osoba widziana, rozpoznawana i wskazywana jako świadek zdarzenia przez oskarżonego lub innych świadków;
- postępowanie w przedmiocie utajnienia świadka objęte jest tajemnicą państwową - art. 184 par. 1 zd. II.
- na postanowienie w sprawie utajnienia służy zażalenie oskarżonemu i świadkowi, a gdy wydał je sąd także prokuratorowi (termin 3 dni)
- w razie utajnienia świadka przesłuchuje go jedynie prokurator lub sąd;
- przesłuchanie następuje w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, które pozwalałyby poznać osobę świadka
- sam świadek może do zamknięcia przewodu sądowego w I instancji wystąpić z wnioskiem o uchylenie postanowienia o utajnieniu, może to nastąpić także po uchyleniu wyroku w trybie instancji, gdy ustawa nie wymaga, aby nastąpiło to na pierwszej rozprawie w danej sprawie - art. 184 par. 7;
- uchylenie postanowienia o utajnieniu może nastąpić: a) z urzędu; b) na wniosek prokuratora - art. 184 par. 8;
- uchylić postanowienie o utajnieniu może samodzielnie prokurator w postępowaniu przygotowawczym lub sąd na jego wniosek w sądowym stadium procesu, ma to miejsce gdy: a) ustalono, że w rzeczywistości nie istniały obawy uzasadniające utajnienie; b) nastąpiło ujawnienie osoby świadka w toku procesu, bez względu na przyczyny takiego ujawnienia; c) świadek ten złożył świadomie fałszywe zeznanie;
- w razie śmierci świadka anonimowego w toku procesu jego zeznania powinny być stronom ujawnione, ale tylko wtedy, gdy nie ma już niebezpieczeństwa;
- dowód z zeznań świadka anonimowego nie może być nie tylko wyłączonym (jedynym) ale także dominującym dowodem świadczącym o sprawstwie określonej osoby.

(188) Świadek koronny.
- instytucja ta wywodzi się z procesu angielskiego (king, w witness)
- wprowadza go ustawa o świadku koronnym z 25. 06. 97r. - ustawa czasowa, która ma obowiązywać do 1. 09. 2006r.;
- świadkiem koronnym jest osoba podejrzana o chociażby jedno ściśle określone przez ustawę przestępstwo, który zostanie dopuszczony do składnia zeznań w charakterze świadka przeciwko innym współuczestnikom przestępstwa;
- Warunki: 1) do wniesienia aktu oskarżenia udzieli organom ścigania informacji pozwalających ujawnić okoliczności, wykrycie sprawców, ujawnienie, zapobieżenia dalszym przestępstwom; 2) zobowiązanie się do zeznań przed sądem; 3) zwrot korzyści, napraw szkód;
- nie stosuje się przepisów: a) o prawie odmowy zeznań osób najbliższych; b) uchylania się od odpowiedzialności; c) świadka incognito; d) zwolnienia od złożenia zeznań odp. os. bliskich.
- może zażądać wyłączenia jawności;
- nie podlega karze za przestępstwo;
- 14 dni po uprawomocnieniu orzeczenia, prokurator umarza postępowanie w jego sprawie;

- prokurator nie umarza procesu, lecz podejmuje zawieszone postępowanie, jeżeli:
a) świadek koronny zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań; b) popełnił nowe przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie lub w związku; c) ujawniły się okoliczności, w świetle których osoba ta nie mogła w ogóle być świadkiem koronnym;

((((- instytucja świadka koronnego jest możliwa tylko w sprawach:
- art. 1 a) o przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie przestępczej albo w związku z mającym na celu popełnianie przestępstw:
-- zamachu na życie Prezydenta RP (art. 134 k.k.), zabójstwa zwykłego i kwalifikowanego (art. 148 par. 1-3 k.k., spowodowania zdarzenia z zakresu niebezpieczeństwa powszechnego lub umyślnie bezpośredniego niebezp. Takiego zdarzenia lub innego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia;
-- przeciwko mieniu, powodujących znaczną szkodę przewyższających 200-krotność najniższego wynagrodzenia miesięcznego;
-- skarbowych, powodujących uszczuplenie należności publiczno - prawnej dużej wartości - tj. powyżej 500 - krotności najniższego wynagrodzenia;
-- wytwarzania, przetwarzania i obrotu środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi;
-- podrabiani, przerabiania, zbywania, przekazywania osobom nieuprawnionym znaków akcyzy lub ich posiadania bez odpowiedniego dokumentu;
b) o przestępstwa: łapownictwo bierne i czynne (poza czynem mniejszej wagi), płatna protekcja, łapownictwo czynne za pośrednictwo;)))))

(189) Zakazy dotyczące świadków (definicja świadka i podział świadków (186) ).

- Niezdolność prawna stania się świadkiem w sensie procesowym - art. 178 - nie wolno przesłuchać w charakterze świadka obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (dotyczy to także adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 - przy zatrzymaniu; a także duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi).

- zakaz łączenia roli świadka z biegłym, sędzią, oskarżycielem publicznym, protokolantem, stenografem, oskarżonym.

- Nowelizacja z 2003 r. - art. 185a - nakaz, by w określonej grupie przestępstw (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) pokrzywdzonego małoletniego do lat 15 przesłuchiwano w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, albo żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania.

- Świadek ma prawo do odmowy zeznań (art. 182). Jeżeli pozostaje w szczególnym stosunku z oskarżonym, to jest także zwolniony z obowiązku świadczenia (art. 185).

- art. 178 - nie wolno przesłuchać w charakterze świadka obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (dotyczy to także adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1 - przy zatrzymaniu; a także duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi).
- Osoby objęte immunitetem dyplomatycznym i konsularnym także nie mają obowiązku składania zeznań.

- Nie wolno przesłuchiwać w charakterze świadka osób wykonujących czynności wynikające z przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego.

- Nie wolno odczytywać na rozprawie protokołów zeznań osoby, która początkowo była świadkiem, a następnie występuje w roli oskarżonego.

- tajemnica przesłuchania -> zwolnienie -> możliwość odmowy;
- tajemnica służbowa, zawodowa

(190) Przesłuchanie - ustny sposób przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka, z wyjaśnień oskarżonych. Składający zeznania świadek winien przedstawić swoje spostrzeżenia na temat przedmiotu przesłuchania.

Najpierw osoba przesłuchiwana składa swobodne oświadczenie o wszystkim, co jest jej znane, a potem mogą organy procesowe zadawać dodatkowe pytania - 3 rodzaje pytań dodatkowych:

-- wypełniające luki w zeznaniach;

-- uzupełniające informacje zawarte w zeznaniach;

-- prowadzące do zbadania prawdziwości zeznań.

- Pytania: istotne, nieistotne, sugestywne.

- Różnica między metodą typu kontynentalnego a metodą pytań krzyżowych w syst. anglo-ameryk. 3 elementy: przesłuchanie główne, krzyżowe i dodatkowe.

- Osoba przesłuchiwana składa ustnie relacje, wyjaśnienia, które są protokołowane. Może się zdarzyć, że osoba przesłuchiwana złoży pisemnie zeznania (obecnie jest to możliwe tylko w postępowaniu przygotowawczym).

Przy przesłuchaniu obowiązują następujące reguły (art. 171 § 1):

-- musi odbywać się w warunkach umożliwiających swobodną wypowiedź;

-- osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodę wypowiedzi w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero po swobodnej wypowiedzi świadka można mu zadawać pytania: a) do uzupełnienia, b) do wyjaśnienia,

c) do kontroli; zeznań, które swobodnie złożył.

- Nasz k.p.k. przyjął metodę mieszaną - zawierającą elementy swobodnej wypowiedzi i zadawanie pytań  art. 171.

Etapy przesłuchania:

I) część wstępna - sprawdzenie tożsamości, powiadomienie o tym, w jakim charakterze będzie przesłuchiwana, poucz. o odpowiedzialn. za fałsz. zeznania;

II) uzyskanie informacji dotyczących danych osobowych;

III) w zależności o rodzaju świadka, może zaistnieć konieczność pouczenia go o prawie odmowy zeznań, jeśli okaże się że jest on osobą najbliższą;

IV) przesłuchanie właściwe (spontaniczne przedstawienie informacji, które chce świadek przekazać);

V) przesłuchanie uzupełniające - poprzez zadawanie pytań trojakiego rodzaju.

Konfrontacja - art. 172.

Przesłuchanie za pośrednictwem tłumacza - art. 204.

Przesłuchanie z udziałem biegłego lekarza lub psychologa - art. 192.

Szczególne formy przesłuchania: wyartykułowane ze względu na: właściwość przesłuchiwanego, warunki, w jakich odbywa się przesłuchanie, metody uzyskiwania środków dowodowych, tematykę przesłuchania.

Np. przesłuchanie dzieci - art. 185a, biegłego, osób starych (specyfika ze względu na podmiot), przesłuchanie konfrontacyjne.

(191) Biegli, tłumacze, specjaliści.

a) Biegły:
- ustaleń faktycznych dokonuje się w oparciu o dowody;

- Osoba posiadająca wiadomości specjalne.

Będzie ona
- relacjonuje on swą wiedzę w zakresie problematyki, którą organ procesowy ma rozstrzygać. Biegły ma tylko opiniować, a opinia to osobowy środek dowodowy.
- jest osobowym źródłem dowodowym, które dostarcza organowi procesowemu wiadomości z zakresu problematyki, którą organ procesowy ma rozstrzygać.
Jeżeli nawet sędzia posiada wiadomości specjalne z jakiegoś zakresu, to i tak musi powołać specjalistę biegłego z tego zakresu.
Może to być opinia w konkretnej sprawie (w sprawie śmierci, zawalenia się budowli), ale może też być in abstracto. Opinia in abstracto - bez uprzedniego badania okoliczności faktycznych.
W postępowaniu karnym występują dwa rodzaje biegłych - biegli sądowi wpisani na listę biegłych sądowych oraz inni biegli powołani dorywczo w tym charakterze.
- Art. 195 - każdy powołany w charakterze biegłego ma obowiązek stawienia się i wydania opinii, jeśli jest specjalistą w danej dziedzinie, chyba że wyjaśni, że ta dziedzina wiedzy przekracza jego możliwości i on nie będzie mógł wydać w tym zakresie opinii specjalistycznej.
- Przedmiotem opinii biegłego (ekspertyzy) mogą być tylko takie okoliczności, które dotyczą przedmiotu procesu (mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy). - - Nie może być przedmiotem opinii fakt główny.
- Cechą biegłego musi być bezstronność;
- biegłymi nie mogą być: osoby, które nie mogą być świadkiem (art. 178), osoby najbliższe, osoby pozostające z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku, osoby do których odnoszą się przyczyny wyłączenia wymienione w art. 40 § 1 pkt 1, 2, 3, 5. Nie może być biegłym osoba występująca w roli świadka w danym procesie.
Obowiązki:
- przymus pełnienia obowiązku biegłego (art. 193) - obowiązek stawiennictwa i pozostania do dyspozycji organu procesowego aż do chwili zwolnienia; - złożenia: przyrzeczenia, opinii w wyznaczonym terminie, opinii i odpowiadania na pytania zgodnie z prawdą; - obowiązek zachowania tajemnicy.
Uprawnienia:
- odmowa pełnienia funkcji biegłego ze względu na brak kwalifikacji w danym zakresie;
- prawo do niezależności w wydawaniu opinii (zgodnie ze swoją wiedzą);
- prawo do uczestnictwa w czynnościach procesowych i zadawania pytań osobom przesłuchiwanym;
- prawo do przeglądania akt sprawy;
- prawo do, w pewnych sytuacjach, złożenia zażalenia na postanowienie, które narusza jego interesy - art. 302;
- prawo do wynagrodzenia, zwrotu kosztów;
- prawo do zastrzeżenia danych dotyczących miejsca jego zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu i prokuratora.
Biegły może być powoływany już w postępowaniu przygotowawczym i w jurysdykcyjnym.
- Organ procesowy musi wydać postanowienie o dopuszczeniu dowodu.
- Jeżeli opinia będzie niejasna lub niepełna  biegły może być powołany w celu uzupełnienia, wyjaśnienia. A jeśli organ nie będzie usatysfakcjonowany wynikami uzupełnienia, może powołać innego biegłego.
b) tłumacze - pomocnicy procesowi, którzy muszą zachować obiektywizm, gdyż przekazują organowi treść wypowiedzi strony lub (i) źródła dowodowego albo dokonują tłumaczenia pisma - art. 204;
c) specjaliści - pomocnicy procesowi, których można przesłuchać w charakterze świadków. Wzywani są jeżeli dokonanie oględzin, przesłuchania na odległość przy użyciu środków technicznych, eksperymentu, ekspertyzy, zatrzymania rzeczy lub przeszukania wymaga czynności technicznych, zwłaszcza dokonania pomiarów, zdjęć, utrwalenia śladów.

(192) Badania wariograficzne.
Podłącza się aparaturę do osoby poddanej badaniom, na specjalnym papierze wykreślane są wykresy co do szybkości tętna, potliwości, ciśnienia krwi.
- W procesie karnym są 2 metody stosowania takich badań:
1) oparta na testach Reada i Bagstera - metoda oparta na pytaniach krytycznych;
2) oparta na modus operandi  polega na wysondowaniu informacji, które posiada sprawca nie na zasadzie tego typu pytań, ale na zasadzie pokazania różnych narzędzi, różnych fotografii osoby, a aparatura rejestruje.
- Chodzi o dowód poszlakowy. Dopiero w połączeniu z innymi poszlakami może wskazywać na sprawstwo danej osoby.
- Zwolennicy i przeciwnicy tych badań.
- Art. 171 § 5 pkt 2 - niedopuszczalne w przesłuchaniu. Jeżeli natomiast będzie to czynność biegłego - dopuszczalne. Biegły przeprowadza dowód z badań wariograficznych i wydaje opinię.
Ustawodawca wprowadził dwa nowe przepisy: art. 192a § 2 i art. 199a.
Art. 199a - stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji badanego, możliwe jest wyłącznie za zgodą osoby badanej.

(193) Wywiad środowiskowy
- w razie potrzeby sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator może zarzadzić przeprowadzenie wywiadu srodowiskowego - art. 214 par. 1;
- obowiązkowe przeprowadzenie wywiadu środ.:
-- wszystkie sprawy o zbrodnie;
-- gdy oskarżyciel w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a zarzucano mu umyślny występek przeciwko życiu;
- wywiad przeprowadza zawodowy lub społeczny kurator sądowy - art. 214, a w sprawach żołnierzy - wojskowy kurator społeczny - art. 662 par. 2;
- wynik wywiadu środowiskowego powinien zawierać:
-- inię i nazwisko kuratora; -- imię i nazwisko oskarzonego; -- zwięzły opis dotychczasowego życia oskarzonego, informacje o jego środowisku; -- własne spostrzeęnia i konkluzje kuratora;
- dane o osobie ujawnione tylko na żądanie sądu / prokuratora -> mogą być świadkowie; Policja może pomagać.
W formie pisemnego dokumentu sprawozdawczego. Jest w zasadzie fakultatywny, a wyjątkowo obligatoryjny (w sprawach o zbrodnie; w stosunku do oskarżonego, który nie ukończył 21 roku życia).
Bardzo istotne są wywiady środowiskowe, zwłaszcza w postępowaniu w sprawach nieletnich.

(194) Dowód rzeczowy
Może to być każdy przedmiot, którego cechy mają dostarczać informacji dla toczącego się procesu, ale może być to także miejsce, w którym popełniono przestępstwo, ciało płynne, ciało lotne, których cechy (barwa, zapach, skład chemiczny) mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy karnej. W tym znaczeniu rzeczą są także zwłoki ludzkie.
(195) - Oględziny - nie tylko używanie wzroku, możemy operować innymi zmysłami (słuchem, węchem).
Oględziny:
a) miejsca (przedmiotu, powierzchni, zwłok)
b) osoby
c) rzeczy.
- Oględziny przeprowadza organ procesowy. Mogą być też oględziny złożone, przy których poza organem procesowym bierze udział także biegły - np. art. 308.
Z czynności oględzin sporządza się protokół. Dla niektórych czynności powoływani są specjaliści sensu stricte.
- Oględziny osoby - sposób przeprowadzenia dowodu z osobowego źródła dowodowego (osoby żyjącej). Oskarżony ma obowiązek poddać się oględzinom ciała czy innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała. Pokrzywdzony nie może nie zgodzić się na takie badanie, jeśli jest połączone z oględzinami, ale nie jest połączone z zabiegiem chirurgicznym, kiedy w grę wchodzi stan jego zdrowia (karalność czynu z tego względu).
- Bardzo często dla uzyskania dowodów rzeczowych i osobowych przeprowadzany jest szereg czynności związanych z przeszukaniem, zatrzymaniem rzeczy.

(196) Dokument taśma filmowa lub magnetofonowa, fotografia, okazanie dowodu z dokumentu, notatka służbowa, notatka urzędowa.
- Dokumentem jest każdy przedmiot lub nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo lub który ze względu na zawartą treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne-art. 115 § 14 k.k
- dokument w rozumieniu procesowym - każde stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub drukiem okoliczności istotnej dla postępowania
- Prof. Daszkiewicz: za dokument należy uznać każdy substrat materialny, na którym zostało utrwalone oświadczenie woli, wiedzy, lub uczucia, bez względu na to w jakiej formie oświadczenie takie wyrażono i utrwalono, a dowodem z dokumentu jest utrwalona na tym substracie treść.
- Dokumenty: I) a) pierwotne, b) pochodne; II) a) urzędowe, b) prywatne III) a) procesowe, b) nieprocesowe. -- podpisane przez autora
-- anonimowe
-taśma video / magnetofonowa:
-- samoistny dowód stanowiący zapis dźwięku lub obraża
-- sam zapis nie jest tu środkiem dowodowym a jego obejrzenie lub odsłuchanie sposobem przeprowadzenia dowodu

- okazanie( z czeskiego - rekognicja)

-- okazywanie oskarżonego innym osobom w celu rozpoznania go - art. 74§1 pkt.1, art303§1 zezwalający na podobna czynność wobec osoby podejrzanej
-- skoncentrowanie osoby przesłuchiwanej na określonym przedmiocie percepcji zmysłowej przedstawionym jej w grupie innych przedmiotów tej percepcji, jej sens sprowadza się do identyfikacji przedmiotu poznania;
- Jeżeli dokument zostanie przerobiony, podrobiony, sfałszowany - wówczas dowód przeprowadzany będzie w postaci oględzin tego dokumentu (bo to będzie dowód rzeczowy). Dokument zawierający określoną treść, która interesuje organ procesowy, będzie przeprowadzony jako dokument w sensie procesowym przez odczytanie. Ten sam dokument będzie dokumentem w sensie procesowym i jednocześnie dowodem rzeczowym. -> (pisać dalej)
(197) - Notatka urzędowa (art. 143) - forma dokumentowania czynności procesowej. Może być odczytana. Sporządzenie takiej notatki może nastąpić tylko z czynności, z której nie jest wymagane sporządzenie protokołu. Nie może zastępować czynności, która ma być protokołowana. -> (pisać dalej)
(198) - Notatka służbowa - nie jest znana kodeksowi postępowania karnego. Może być sporządzana przez organy procesowe (zwłaszcza organy ścigania), które będą w ten sposób dokumentowały czynność urzędową dokonaną poza procesem karnym i będzie dotyczyła czynności operacyjno-rozpoznawczych, będzie mogła dotyczyć także w pewnym zakresie czynności sprawdzających, które poprzedzają wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania. Notatka służbowa może być istotna z punktu widzenia tego, że organ procesowy poweźmie z niej informacje o dowodzie i będzie mógł przeprowadzić dowód z urzędu.
(200) Warunki formalne środka odwoławczego.
Środek odwoławczy w szczególności musi być:
1) dopuszczalny przez prawo - art. 429 par. 1, gdy nie jest sąd I instancji odmawia przyjęcia śr. odwoł., przysługuje rozstrzygnięciom w I instancji; Nie wszystkie postanowienia są zaskarżalne; od orzeczeń wydawanych przez sąd odwoławczy na skutek odwołania nie przysługuje środek odwoławczy (art. 426 par. 1), a od innych orzeczeń sądu odwoł. oraz od orzeczeń wyd. przez SN nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 426 par. 2) Wyjątek par. 3 - od wydanych w toku post. odwoł. postan. O przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym, o zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz nałożeniu kary porządkowej przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego. Orzeczenie SN: środek odwoławczy wniesiony przez obrońcę oskarżonego na jego niekorzyść jest niedopuszczalny z mocy ustawy i nie podlega rozpoznaniu.
2) wniesiony przez osobę uprawnioną - Środki odwoławcze mogą składać: strony oraz ich przedstawiciele: oskarżony i podejrzany, oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, oskarżyciel prywatny, powód cywilny, pokrzywdzony w post. jurysdykcyjnym oraz przygotowawczym, osoby wymienione w par. 52 (w razie śmierci pokrzywdzonego - osoby najbliższe, a gdy ich brak lub nieujawnieni - prokurator działając z urzędu w warunkach okr. w art. 58, 61 i 63, a także przedstawiciel ustawowy oskarżonego, obrońcy oraz pełnomocnicy. Poza tym (art. 416) podmiot zobowiązany do zwrot Skarbowi Państwa korzyści uzyskanych z przestępstwa sprawcy. Zaskarżenie: strony, osoby których bezpośrednio dot. postanowienie, zarządzenie lub inna cz. procesowa. Art. 302 - w post. przyg. osobom nie będącym stronami przysł. zażalenie na post.
i zarządzenia naruszające ich prawa, a stronom oraz osobom nie będącym stronami przysługuje zażalenie na czynności inne niż postanowienia
i zarządzenia naruszające ich prawa.
3) złożony w odpowiednim terminie - terminy do wniesienia środka zaskarżenia są zawite i jedynie w razie niedotrzymania terminu z powodów niezależnych od strony (art.126 par.1) można je przywrócić (wnieść o przywrócenie). Środek odwoławczy wniesiony po terminie jest bezskuteczny. Termin do złożenia: - apelacji - 14 dni od dania doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem. - zażalenia - 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia lub doręczenia, gdy ustawa nakazuje doręczenie. Dot. to również zażalenia na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów lub opłat zawarte w wyroku. (((Jeżeli jednak odwołujący się złoży wniosek o sporządzenie na piśmie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku, zażalenie można wnieść w term. Przewidzianym do wniesienia apelacji))). Środek odwoł. winien być wniesiony we wskazanym wyżej terminie do organu, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie.
4) sporządzony na piśmie, przy zachowaniu wymogów pisma procesowego - art. 428 par. 1. Zgodnie z art. 119 par. 1 powinien odpowiadać warunkom pisma procesowego, czyli powinien zawierać: a) oznaczenie organu, do którego jest skierowany oraz sprawy, której dotyczy; b) oznaczenie na adres wnoszącego środek odwoławczy; c) treść skargi; d) datę i podpis składającego śr. odwoł. Odwołujący powinien wskazać także zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podać czego się domaga. Jeżeli pochodzi od oskarżyciela publ., obrońcy lub pełnomocnika, powinien nadto zawierać wskazanie zarzutów stanoiwących o rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie. Przy wnoszeniu apelacji przez niektóre podmioty istnieje dodatkowy wymów złożenia wraz ze środkiem odwoławczym określonej liczby odpisów. Istnieją również sytuację objęte przymusem adwokackim sporządzenie i podpisanie przez adwokata - apelacja.
5) musi zawierać określenie, czego domaga się skarżący - przybiera postać wniosku dowodowego, powinien być sformułowany jasno, np.: wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku w całości lub w części (zakres zaskarżenia); powinien być procesowo poprawnie sformułowany - wyjątek, gdy składa strona nie korzystająca z fachowej pomocy prawnej.

(201) Kontrola formalna środków odwoławczych.
- środki odwoławcze - środki zaskarżenia, które służą od decyzji nieprawomocnych lub od innych niż decyzje czynności, wywołując ich kontrole przez organ inny niż ten, który dokonał czynności lub wydał decyzje procesową z reguły instancyjnie wyższy lub usytuowany jako organ kontrolny;
- środki odwoławcze to: a) apelacja; b) zażalenie;
- organy odwoławcze: a) sąd odwoławczy; b) prokurator;
1) dopuszczalne przez prawo:
prezes sądu odwoławczego sprawdza, czy odwołanie jest dopuszczalne;
- od orzeczeń sądów odwoławczych SN nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej
- środek odwoławczy na niekorzyść - obrńca -> noedopuszczalny
2) wniesiony przez osobę uprawnioną:
strony, podmiot art. 416 + inne osoby
Postanowienie -> także osoby, których dot. postępowanie
3) złożony w odp. termine:
Zawity; przesłanki -> przyczyny niezależne - 7 dni; zaniedbanie, niewłaściwe zachowania obrońcy, nie obciąża oskarżonego. Po terminie jest bezskuteczny. Apelacja 14 dni, zażalenie 7 dni; złożenie przed terminem do innego organu nie łamie terminu;
4) na piśmie - wymogi pisma procesowego - warunki art. 119
określony wymóg pisemności art. 428 + art. 119;
przymus adwokacki

5) musi zawierać określenie, czego domaga się skarżący
Kontrola formalna (meritum) -> Skarga odwoławcza podlega badaniu pod kątem istnienia omówionych wyżej warunków formalnych. Kontrola jest dwustopniowa. Najpierw przeprowadza ją prezes sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, a następnie sąd odwoławczy. Jeżeli środek odwoławczy nie odpowiada wymogom przewidzianym w art. 119 par. 1 lub przepisach szczególnych, a skarga nie może otrzymać biegu , prezes wzywa osobę, od której świadek ten pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni. Niuzupełnienie braku w tym terminie powod. Bezskuteczność wniesionego środka odwoławczego (120 par. 1 i 2). Jeżeli w toku dalszej kontroli okaże się, że środek ten został złożony po terminie, przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy, prezes sądu I instancji odmawia jego przyjęcia (art. 429 par. 1). Na zarządzenie prezesa o odmowie przyjęcia śr. odwoł. przysługuje zażalenie (art. 429 par. 2). Środek odwoł. przekazany sądowi odwoławczemu podlega także kontroli formalnej. Najpierw wpływa on do prezesa sądu odwoławczego, który bada, czy środek ten został wniesiony z zachowaniem wszystkich wymogów przewidzianych w art. 429 par. 1 (prezes sądu I instancji odmawia przyjęcia środka odwoł., jeżeli wniesiony został po terminie lub przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy), oraz czy nie nastąpiło przyjęcie środka odwoławczego na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu. Ujawnienie braku tych wymogów powoduje konieczność skierowania sprawy przez prezesa na posiedzenie sądu odwoławczego. Zgodnie z art. 430 par. 1 sąd odwoławczy pozostawi przyjęty już środek odwoławczy bez rozpoznania, jeżeli zachodzą okoliczności określone w art. 429 par. 1, albo jeżeli uzna, że przyjęcie tego środka nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu. Taką decyzję sąd wyda także, gdy środek odwoławczy zostanie cofnięty, chyba, że zachodzi jedna z przyczyn określonych w art. 439 par. 1 lub 440. Na postanowienie sądu odwoławczego o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, chyba że zostało wydane przez SN. Środek odwoławczy, który odpowiada warunkom formalnym, podlega merytorycznemu rozpoznaniu w post. odwoławczym.

(202) Cofnięcie środka odwoławczego.

- przyjęty środek odwoławczy może być przez skarżącego cofnięty;
- cofnięcie nie jest limitowane czasem, może nastąpić od chwili jego przyjęcia do momentu wydania ostatecznego rozstrzygnięcia przez sąd odwoławczy (art. 431 par. 1);
- cofający nie musi tłumaczyć swojego kroku;
- cofnięcie może nastąpić: a) na piśmie, b) ustnie do protokołu na rozprawie apelacyjnej albo posiedzeniu;
- ograniczenia cofnięcia środka odwoławczego dot. jedynie środka wniesionego na korzyść oskarżonego;
- środka wniesionego przez podmiot inny niż sam oskarżony (obrońca oskarżyciel publiczny) nie można cofnąć bez zgody oskarżonego (art. 431
par. 3). Zgoda ta powinna być wykazana niebudzącym wątpliwości oświadczeniem oskarżonego.
- zgodnie z art. 431 par. 2 oskarżony może samodzielnie wycofać taki środek, ale z wyłączeniem sytuacji, gdy pochodzi on od oskarżyciela publicznego lub gdy obroną jest obowiązkowa z przyczyn wskazanych w art. 79 par. 1 i 2);
- cofnięty środek sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania, chyba, że zachodzi jedna z przyczyn stanowiących: a) powód nieważności (art. 101); b) tzw. bezwzględne powody odwoławcze (art. 439) ; c) rażąca niesprawiedliwość orzeczenia w ujęciu art. 440 (art. 432), które to okoliczności sąd bada z urzędu;
- decyzja o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania z uwagi na cofnięcie należy wyłącznie do sądu odwoławczego, choćby cofnięcie nastąpiło jeszcze przed przekazaniem temu sądowi przyjętego środka przez prezesa sądu I instancji.
- zaskarżone orzeczenie staje się prawomocne z chwilą wydania przez sąd odwoławczy decyzji o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania.

(203) Kierunek środka odwoławczego.
- kierunek środka odwoławczego to stosunek tego środka do interesów procesowych oskarżonego.
- środek odwoławczy może być wniesiony: a) na korzyść oskarżonego; b) na niekorzyść oskarżonego;
- kierunek środka powinien wynikać z faktu:
a) wniesienia go lub przez określony podmiot, mogący zaskarżyć orzeczenia tylko na korzyść lub na niekorzyść oskarżonego;
b) przy podmiocie mającym możliwość zaskarżenia w obu kierunkach (oskarżyciel posiłkowy) - kierunek winien być w nim wskazany;
- każda osoba uprawniona do złożenia środka odwoławczego musi wykazać, że zaskarżone orzeczenie lub ustalenie narusza jej prawa lub szkodzi jej interesom. Jest to tzw. gravamen, które jest określone w art. 425 par. 3.
- na korzyść oskarżonego środek wnieść może:
a) on sam (art. 425 par. 1 i 3 (gravemen); b) jego obrońca (art. 86 w zw. z art. 425); c) przedstawiciel ustawowy i opiekun w sytuacjach wskazanych w art. 77, 78; d) oskarżyciel publiczny (art. 425 par. 4);
- oskarżyciel prywatny, posiłkowy i powód cywilny wnoszą środek na niekorzyść oskarżonego, tak jak i z założenia oskarżyciel publiczny realizujący funkcję ścigania;
- w obecnym k.p.k. pojawia się środek obojętny dla oskarżonego, a więc bez kierunku, jest nim środek odwoławczy wnoszony przez nową qasi - stronę - osobę zobowiązaną do zwrotu korzyści Skarbowi Państwa.
- kierunek środka odwoławczego ogranicza możliwość orzekania przez sąd (organ) odwoławczy na niekorzyść oskarżonego. Sąd może orzec w tym kierunku jedynie, gdy wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść (art. 434 par. 1). Jest to tzw. zakaz reformationis in peius - zakaz pogarszania sytuacji prawnej oskarżonego, jeżeli nie złożono środka odwoławczego domagającego się takiej zmiany. Ma to chronić oskarżonego przed narażeniem się na orzeczenie niekorzystne w razie zaskarżenia orzeczenia wyłącznie na korzyść. Sytuacja oskarżonego nie może ulec pogorszeniu w jakimkolwiek zakresie, w tym także w sferze ustaleń faktycznych powodujących lub mogących powodować negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego;
- jeżeli środek pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika dodatkowym warunkiem orzekania na niekorzyść jest też stwierdzenie uchybienia podniesionego w środku odwoławczym lub podlegającego uwzględnieniu z urzędu (art. 434 par. zd. II);
- wyjątek stanowi art. 434 par. 2 środek wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować także orzeczenie na korzyść oskarżonego.

(204) Granice środka odwoławczego.
- przeprowadzając kontrolę zaskarżonego orzeczenia sąd musi mieć na uwadze granice środka odwoławczego - zakres, w jakim zaskarżono dane orzeczenie lub zarządzenie;
- podział granic na:
a) granice przedmiotowe (rzeczowe):
-- określane są przez skarżącego, który wykazuje jakie rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu (zarządzeniu) lub ustalenia zawarte w uzasadnieniu poddaje kontroli organu odwoławczego, gdyż naruszają one jego prawa lub szkodzą jego interesom;
-- oskarżony może np.: zaskarżyć np. jedynie uzasadnienie wyroku uniewinniającego, gdyż ustalono tam, że brak jest dostatecznych dowodów jego sprawstwa, podczas gdy uważał że jest niewinny.
b) granice podmiotowe (osobowe):
-- występują w procesach wieloosobowych (także postępowanie, gdzie występuje jeden oskarżony, ale obok niego jest także osoba odpowiedzialna posiłkowo lub zobowiązana do zwrotu korzyści Skarbowi Państwa);
-- ma ujecie w postępowaniu, gdzie orzeczenie zawiera rozstrzygnięcia dot. więcej niż jednej osoby;
-- granice zaskarżenia wyznaczone są zatem przez osobę, której środek ten dotyczy;
-- złożenie środka przez kilku współoskarżonych oznacza, że sąd odwoławczy rozpatruje jedynie te rozstrzygnięcia zaskarżonego orzeczenia, które dot. skarżących;
-- jeżeli środek składa oskarżyciel może on zaskarżyć wyrok w całości, obejmując wszystkich oskarżonych, bądź jedynie wskazać w odniesieniu do których z nich orzeczenie to skarży;
- przy określaniu zakresu orzekania sądu odwoławczego istotne znaczenie mają zarzuty odwoławcze - twierdzenia wnoszącego środek odwoławczy o istnieniu określonego uchybienia w zaskarżonym rozstrzygnięciu lub w jego uzasadnieniu. Zarzuty te mogą być w dalszym toku postępowania uzupełnione; ale muszą mieścić się w granicach zaskarżenia.
- w zasadzie sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej - art. 433 par. 2;
- art. 436 sąd może ograniczyć rozpoznanie środka tylko do poszczególnych uchybień podniesionych przez strony lub podlegających uwzględnieniu z urzędu, jeżeli zapoznanie w tym zakresie wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub przeprowadzone dla dalszego toku postępowania.

(205) Zakaz reformationis in peius (zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego).
- jedna z gwarancji praw oskarżonego w procesie karnym, gdy został wniesiony środek odwoławczy jedynie na korzyść oskarżonego;
- zakaz ten zabezpiecza prawo oskarżonego do wnoszenia środków odwoławczych a także ma znaczenie z punktu widzenia realizacji zasady prawdy obiektywnej;
- zakaz ten nie działa gdy orzeczenie sądu I instancji zostało zaskarżone jedynie na niekorzyść oskarżonego lub gdy orzeczenie zaskarżyli jednocześnie oskarżony oraz na niekorzyść oskarżonego oskarżyciel;
- zakaz ten jest związany z kierunkiem środka odwoławczego. Organ odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, tylko wtedy gdy złożony został środek odwoławczy na niekorzyść, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa stanowi inaczej - art. 434 par. 1 zd. I. Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, ponadto tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym lub podlegających uwzględnieniu z urzędu - art. 434 par. 1 zd. II;
- przy rozpoznawaniu przez sąd odwoławczy środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego ustawa wprowadza następujące reguły - reguły
ne peius:
-- sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego w I instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie - art. 454 par. 1;
-- sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności - art. 454 par. 3;
-- sąd odwoławczy może orzec surowszą karę pozbawienia wolności jedynie, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych na podstawie zaskarżonego wyroku - art. 454 par. 2
- zakaz ten obowiązuje nie tylko w postępowaniu odwoławczym ale ma także zastosowanie w postępowaniu przed sądem ponownie rozpoznającym sprawę po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia - art. 443.

(206) Przyczyny odwołania
- przyczyny odwoławcze - uchybienia, których stwierdzenie przez sąd odwoławczy powoduje określone konsekwencje procesowe w stosunku do zaskarżonego orzeczenia (zarządzenia). Konsekwencje te to zmiana decyzji procesowej lub jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;
- podział przyczyn odwoławczych na:
a) przyczyny względne:
-- uchybienia, które mogą spowodować uchylenie lub zmianę zaskarzonego orzeczenia lub zarządzenia jedynie wtedy, gdy uchybienie to mogło mieć wpływ na jego treść;
-- wywołują swój skutek tylko w razie podniesienia ich w środku odwoławczym przez skarżącego i w granicach zaskarżenia;
-- ujęte zostały w art. 438 jako:
1) obraza przepisów prawa materialnego tzw. error iuris - art. 438 pkt. 1:
2) obraza przepisów postępowania tzw. error in procedendo - art. 438 pkt. 2:
(= zaniechania określonych nakazów płynących z przepisów prawa procesowego - error in omittendo; = działania sprzecznego z określonymi normami (zakazami) kodeksu - error in faciendo; = naruszenie przepisów dot. samego orzekania, konstuowania orzeczenia - error in iudicatio)
3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł mieć on wpływ na treść tego orzeczenia - error facti;
4) rażąca niewspółmierność kary lub niesłuszne zastosowanie albo niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka - art. 438 pkt. 4;
b) przyczyny bezwzględne:
- uchybienia, które uznaje się za tak istotne, że bez względu na ich wpływ na treść orzeczenia powodują zawsze uchylenie zaskarżonego orzeczenia;
- wyliczenie bezwzględnych przyczyn odwoławczych jest taksatywne;
- należą tutaj:
1) udział w wydaniu orzeczenia osoby podlegającej wyłączeniu; 2) udział w wydaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzekania; 3) orzekanie przy nienależytej obsadzie sądu; 4) orzekanie w sytuacji, gdy którykolwiek z członków składu nie był obecny na całej rozprawie; 5) orzekanie przez sąd powszechny w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego lub przez sąd szczególny w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego; 6) orzekanie przez sąd niższego rzędu w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu; 7) orzeczenie kary, środka karnego lub środka zabezpieczającego nieznanych ustawie; 8) wydawanie orzeczenia z naruszeniem zasady większości głosów; 9) niepodpisanie orzeczenia przez jedną ze stron; 10) zaistnienie sprzeczności w treści orzeczenia, uniemożliwiającej jego wykonanie; 11) wydanie orzeczenia w postępowaniu zakończonym; 12) orzekanie mimo okoliczności wyłączających postępowanie, 13) nieposiadanie przez oskarżonego w postępowaniu sądowym obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 par. art. 80, art. 439; 14) orzekanie w sytuacjach, gdy obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których udział jego jest obowiązkowy; 15) rozpoznawanie sprawy pod nieobecność oskarżonego, gdy obecność jego była obowiązkowa

(207) Rażąca niesprawiedliwość społeczna.
Art. 440 - orzeczenie ulega zmianie na korzyść oskarżonego lub uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jeżeli jest rażąco niesprawiedliwe. Dotknięte taką wadą orzeczenie jest uchylane lub zmieniane na korzyść oskarżonego albo po uchyleniu możliwe będzie orzekanie na niekorzyść - art. 443. Art. 440 nie określa samodzielnej przyczyny odwoławczej. Może to dot. tylko takiego orzeczenia, które przynajmniej w części zostało zaskarżone wskutek wniesienia środka odwoławczego - wyraz zasady rewizyjności. Prowadzi to do możliwości szerokiej kontroli orzeczenia - pod względem prawnym, jak i faktycznym, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Sąd musi z urzędu rozważyć czy utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe. W judykaturze prezentowany jest pogląd, że każda przyczyna odwołanie zawarta w art. 438 może zostać uwzględniona z urzędu i stać się przesłanką uznania orzeczenia za rażąco niesprawiedliwe. Orzeczenie SN: Oczywista niesprawiedliwość wyraża się najczęściej w takich uchybieniach procesowych, mogących mieć wpływ na treść wyroku, które powodują, że w toku postępowania przed sądem nie nastąpiło wykrycie prawdy obiektywnej niezbędnej do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Wskazanie to, iż chodzi o sytuację, w której utrzymanie orzeczenia byłoby „rażąco” niesprawiedliwe, jeszcze silniej przemawia za tym sposobem rozumowania, które wymaga - dla zastosowania art. 440 - wskazania realnego wpływu stwierdzonego uchybienia procesowego na treść orzeczenia.
- SN: jeżeli w następstwie uchybień procesowych istnieją poważne wątpliwości co do zasadności wyroku skazującego, to wyrok należy uznać za rażąco niesprawiedliwy.
- Gdy zasadnicze wątpliwości budzą ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę zaskarżonego orzeczenia, a w szczególności są one zarówno niespójne, jak
i oparte na całkowicie arbitralnych domniemaniach niekorzystnych dla oskarżonego, to należy przyjąć, że zaskarżone orzeczenie jest rażąco niesprawiedliwe.

(208) Błędna kwalifikacja prawna czynu
W myśl art. 455 - sąd odwoławczy nie zmieniając ustaleń faktycznych poprawia błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie jednak kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. Przesłanką dopuszczalności poprawienia z urzędu błędnej kwalifikacji prawnej czynu jest sytuacja, gdy sąd odwoławczy nie zmienia ustaleń faktycznych. Sąd odwoławczy władny jest poprawić błędną kwalifikację, jedynie na gruncie istniejących ustaleń faktycznych, które sąd pierwszej instancji zawarł w zaskarżonym wyroku. Wówczas sąd odwoławczy orzeka niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czynu na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. Prof. S. Zabłocki - sąd odwoławczy dostrzegając potrzebę dokonania z urzędu - poza granicami zaskarżenia
i podniesionych zarzutów - korekty kwalifikacji prawnej - powinien uprzedzić o tym strony obecne na rozprawie apelacyjnej i umożliwić im wypowiedzenie się w tej kwestii.

(209) Orzekanie w stosunku do oskarżonego, który nie wniósł środka odwoławczego.
Sąd odwoławczy na post. art. 435 może wyrokować w procesie złożonym pod względem podmiotowym na korzyść współoskarżonych, którzy w ogóle nie wnieśli środka odwoławczego. Takim współoskarżonym będzie też ten, kto skutecznie cofnął wniesiony przez siebie środek odwoławczy i tym samym pozbawił się korzyści z zaskarżenia orzeczenia. Sąd odwoławczy może orzekać na korzyść takich współoskarzonych, gdy orzeczenie zostaje uchylone lub zmienione na rzecz tych, którzy wnieśli środek odwoławczy, a istnieją te same względy przemawiające za uchyleniem lub zmianą orzeczenia na rzecz pozostałych współoskarżonych, którzy orzeczenia nie zaskarżyli. Określone jest, że podstawą uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia są te same względy, które decydowały o uchyleniu lub zmianie na rzecz oskarżonego, który środek odwoławczy złożył. Sąd odwoławczy stosując art. 435 musi stwierdzić, że to samo uchybienie dot. oskarżonego, który nie wniósł środka odwoławczego. Jeżeli spełnione zostaną wszystkie przesłanki wyszczególnione w tym przepisie - zastosowanie przewidzianego w nim rozwiązania jest obowiązkiem sądu odwoławczego. Ma on zastosowanie przy orzekaniu na rozprawie i posiedzeniu.

(210) Pytania prawne
Przy rozpoznawaniu przez sąd odwoławczy środka odwoławczego może wyłonić się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni praw. W orzecznictwie przyjmuje się, że przedmiotem przekazania do SN może być tylko takie zagadnienie prawne, które w myśl art. 441 par. 1 wymaga zasadniczej wykładni prawa. Instytucja ta ma zastosowanie w post. odwoławczym. Art. 441 par. 1 - sąd odwoławczy władny jest odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia SN. Uprawnienie takie przysługuje sądowi rejonowemu, okręgowemu i apelacyjnemu, jeśli pełnią rolę sądu odwoławczego, rozpoznającego apelację lub z zażalenie. SN może skorzystać z uprawnienia i przy rozpoznawaniu kasacji lub zażalenia odmówić jej przyjęcia. Zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy jest formułowane przez Sąd Odwoławczy w postaci pytania prawnego. Art. 441 par. 2 - SN może przekazać to zagadnienie w celu rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN. Instytucja ta ma na celu dbałość o ujednolicenie orzeczenia sądowego oraz zapobieżenie wydaniu wadliwych orzeczeń, od których nie służą już stronom zwyczajne środki odwoławcze. Jest jednak wyjątkiem od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu orzekającego, gdyż uchwały SN zawierające zasadniczą wykładnię ustawy a w myśl art. 441 par. 3 są w danej sprawie wiążące.
Pytanie prawne sądu odwoławczego jest ujęte w postanowieniu, które może zawierać kilka pytań powiązanych ze sobą, jednak dot. jednego zagadnienia prawnego. Takie orzeczenie SN musi zawierać uzasadnienie, wskazujące na istotę i przyczynę wątpliwości w zakresie wykładni ustawy powstałe w toku post. odwoławczego. Przedmiotem pytania mogą być jedynie zagadnienia prawne pozostające w związku przyczynowym z rozstrzygnięciem konkretnej sprawy, w której kwestia postała. Nie mogą być przedmiotem pytania kwestie, które nie dot. zasadniczej wykładni. SN udziela odpowiedzi na pyt. Pr. w formie uchwały podjętej na posiedzeniu. W posiedzeniu tym mają prawo wziąć udział prokurator, obrońcy i pełnomocnicy stron (art. 441 par. 4). Uchwała zawiera uzasadnienie, w którym znajdują się motywy wykładni przepisów ustawy. SN może odmówić udzielenia odp. na pyt. pr. gdy np.: nie dot. to zagadnienia prawnego lub zagadnienie prawne nie pozostaje w związku przyczynowym z rozstrzygnięciem sprawy. SN władzy jest pozostawić pytanie prawne bez rozpoznania jeżeli np. skutecznie cofnięto środek odwoławczy. SN może również przejąć sprawę do ponownego rozpoznania (art. 441 par. 5) wówczas sąd ten orzeka jako sąd odwoławczy.

(211) Rodzaje orzeczeń Sądu Odwoławczego.
Sąd po dokonaniu kontroli, jeżeli wymogi są spełnione dokonuje kontroli zaskarżonego orzeczenia i wydaje orzeczenie (wyrok, postanowienie);
- w orzeczeniu kończącym postępowanie odwoławcze sąd musi zdecydować o:

a) utrzymanie w mocy: - gdy nie popełnił sąd I instancji uchybienia; - wyrok uprawomocnia się z chwilą orzeczenia sądu II instancji; - uzasadnienie na wniosek stron lub zdanie odrębne;
b) uchyleniu i umorzenie postępowania / przekazanie do ponownego rozpoznania - pociąga za sobą konieczność wydania rozstrzygnięcia następczego w postaci umorzenia postępowania lub przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W razie uchylenia wyroku i przekazania do ponownego rozpoznania sąd I instancji orzeka jedynie w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie, z tym że uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o karze lub innym środku nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzenia postępowania - art. 422 par. 1.
c) zmianie zaskarżonego rozstrzygnięcia - art. 437 par. 1 - polega na orzekaniu odmiennie co do istoty i jest możliwe jedynie, gdy pozwalają na to zebrane dowody. Zmieniając wyrok sądu I instancji sąd skazuje lub uniewinnia. Sąd te może też dokonać: np.: poprawić błędną kwalifikację prawną czynu czy zasądzić powództwo cywilne. Niekiedy zmiana zaskarżonego wyroku nastąpi tylko w zakresie kary.
(b + c - następuje w drodze stwierdzenia uchybień podniesionych przez skarżącego lub uwzględnianych ex oficio);
- forma rozstrzygnięcia organu odwoławczego uzależniona jest od rodzaju środka, który rozpoznano. Jeżeli był to zażalenie rozstrzyga się je postanowieniem, a jeżeli była to apelacja to wyrokiem gdy decyduje co do meritum, wydaje postanowienie gdy apelacja odniosła się do uzasadnienia wyroku.

(212) Apelacja / warunki formalne apelacji
- apelacja jest zwyczajnym środkiem odwoławczym i cechuje ją bezwzględna dewolutywność i suspensywność;
- Art. 444 - od wyroku sądu I instancji (((((Osoby uprawnione do wniesienia apelacji: Oskarżony, oskarżyciel publiczny oskarżyciel prywatny oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny, podmiot określony w art. 416 kpk (dot. podmiotu, o którym mowa w art.52 kk), obrońca i pełnomocnik, przedstawiciele ustawowi oskarżonego, strony zastępcze i strony nowe, podmioty, którym z mocy przepisów szczególnych przysługuje takie prawo np. organowi finansowemu w sprawach o przestępstwa skarbowe)))))) stronom, podmiotowi okreslonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu przysługuje apelacja (chyba, że ust. stanowi inaczej).
- Termin: do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.
- przymus adwokacki - apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, pełnomocnika inst. Państwowej, samorządowej lub społecznej (pełnomocnikiem może być też radca prawny) - powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata. Do apelacji sporządzonej przez prokuratora, obrońcę lub pełnomocnika dołącza się odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych; do apelacji wnoszonej do sądu apelacyjnego dołącz się dodatkowo jeden odpis. Apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, co do kary przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. W apelacji można podnieść zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia. O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońcę i pełnomocników, a także strony, po czym akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu. W wypadku wniesienia apelacji przez prok., obrońcę lub pełnomocnika dołącza się do zawiadomienia odpis apelacji strony przeciwnej, chyba że w spr. była wyłączona jawność rozprawy ze względu na tajemnicę państwową. Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę na rozprawie, a wyp. przew. przez ustawę - na posiedzeniu. Udział w rozprawie prok., a obrońcy w określonych wypadkach jest obowiązkowy, co do innych stron i ich pełnomocników oraz obrońcy w przewidzianych ustawą wypadkach jest obowiązkowy wtedy, kiedy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. Niestawiennictwo nie tamuje rozpoznania sprawy. Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić post. dowodowego co do istoty sprawy (choć możliwe w wyjątkowych sytuacjach gdy ma to przyczynić się do przyspieszenia postęp., a konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub części.
Zakazy: sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego w I instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Sąd odwoł. może orzec surowszą karę pozb. woln. tylko wtedy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za postawę zaskarżonego wyroku; Sąd odwoł. nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbaw. wolności.

Nie zmieniając ustaleń faktycznych sąd poprawia błędną kwalifikacje prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. - na niekorzyść może nast., gdy wniesiono środek odwoławczy na niekorzyść.
- o utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sądu I instancji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem. Uzasadnienie wyroku z urzędu - 14 dni.: jeżeli sąd utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uznając za oczywiście bezzasadną, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba, że zostło zgłoszone zdanie odrębne. W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznała za zasadne lub niezasadne.

(213) Postępowanie apelacyjne
- apelacja jest zwyczajnym środkiem odwoławczym i cechuje ją bezwzględna dewolutywność i suspensywność;
- Art. 444 - od wyroku sądu I instancji (((((Osoby uprawnione do wniesienia apelacji: Oskarżony, oskarżyciel publiczny oskarżyciel prywatny oskarżyciel posiłkowy, powód cywilny, podmiot określony w art. 416 kpk (dot. podmiotu, o którym mowa w art.52 kk), obrońca i pełnomocnik, przedstawiciele ustawowi oskarżonego, strony zastępcze i strony nowe, podmioty, którym z mocy przepisów szczególnych przysługuje takie prawo np. organowi finansowemu w sprawach o przestępstwa skarbowe)))))) stronom, podmiotowi okreslonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu przysługuje apelacja (chyba, że ust. stanowi inaczej).
- przymus adwokacki - apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, pełnomocnika inst. Państwowej, samorządowej lub społecznej (pełnomocnikiem może być też radca prawny) - powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata.
(214) - Post przed sądem I instancji: - złożenie wniosek o uzasadnienie wyroku na piśmie. Z wnioskiem takim może wystąpić strona, podmiot określony w art. 416, a w wypadku wyroku warunkowo umarzającego postęp. wydanego na posiedzeniu także pokrzywdzony - termin zawity 7 dni. Strona po złożeniu wniosku o sporzadzenie uzasadnienia wyroku nie jest zobligowana wnieść apelację. Wniesienie apelacji musi nastąpić w ciągu 14 dni od daty doręczenia osobie uprawnionej wraz z wyrokiem (termin zawity). Wniosek składa się na piśmie, musi być złożony w terminie, oraz przez osobę uprawnioną - w przeciwnym razie Prezes sądu odmówi przyjęcia takiego wniosku. Omowa przyjęcia wniosku ma formę zarządzenia. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Prezes sądu bada czy spełnia ona warunki formalne. Jeżeli apelacja zawiera braki formalne określone w art. 120, które dadzą się usunąć Prezes sądu wzywa składającego ten środek odwoławczy do ich usunięcia w term. 7 dni. Prezes odmówi przyjęcia apelacji jeżeli wniesiona była po terminie, przez osobę nieuprawnioną lub jest niedopuszczalna z mocy ustawy (w formie zarządzenia na które przysługuje zażalenie). O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońcę i pełnomocników, a także strony, po czym akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu. W wypadku wniesienia apelacji przez prok., obrońcę lub pełnomocnika dołącza się do zawiadomienia odpis apelacji strony przeciwnej, chyba że w spr. była wyłączona jawność rozprawy ze względu na tajemnicę państwową. Po otrzymaniu odpisu apelacji można złożyć odpowiedź na apelację (termin nieokreślony przez ustawę) - daje możliwość zwalczania twierdzeń i wniosków zawartych w apelacji i ułatwia sądowi odwoławczemu przeprowadz. kontroli zaskarż. wyroku.
(215) - Post. przed sądem odwoławczym (II instancji) na skutek wniesienia apelacji - post. odwoławcze składa się z przyg. do rozprawy, rozprawy odwoławczej i czynności końcowych. Po wpłynięciu sprawy do sądu odwoławczego prezes tego sądu przeprowadza kontrolę warunków formalnych skargi apelacyjnej. Jeżeli apelacja nie spełnia warunków prezes kieruje sprawę na posiedzenie sądu. Sąd odwoławczy na posiedzeniu wyda wówczas postanowienie o pozostawieniu apelacji bez rozpoznania. Następuje zwrot sprawy przez sąd odwoławczy sądowi I instancji, w celu sporządzenia uzasadnienia wyroku w niezbędnym zakresie. Obecność oskarżonego w post. odwoławczym nie zawsze jest obowiązkowa. Niekiedy zależy od uznania sądu odwoł. Udział oskarżonego pozbawionego wolności może być uzasadniony np. potrzeba ustosunkowania się przez niego do dowodu, który zostanie przeprow. Dopiero w trakcie rozprawy odwoławczej. Konieczne uczestnictwo oskarżonego w razie wniesienia apelacji przez obrońcę od wyroku skazującego oskarżonego na karę długoletniego pozbawienia wolności. Sąd odwoławczy na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, zarządza sprowadzenie go na rozprawę, chyba, że uzna za wystarczającą obecność obrońcy”. Obowiązkowy na rozprawie jest udział prokuratora, a obrońcy wg art. 79 i 80. Natomiast udział innych stron i obrońcy poza syt z art. 79 i 80 jest obowiązkowy kiedy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. O terminie rozprawy należy prawidłowo zawiadomić strony i przedstawicieli. Niestawiennictwo stron, obrońców i pełnomocników w term. Rozprawy nie tamuje rozpoczęcia sprawy, chyba że ich obecność jest obligatoryjna. Merytoryczne rozpoznanie apelacji następuje na rozprawie, wyjątkowo na posiedzeniu (gdy pojawią się uchybienia, które sąd musi uwzględnić bez wyznaczania rozprawy). Tu sąd odwoł. orzeka wyrokiem. W posiedzeniach mogą brać udział strony, obrońcy, ich pełnomocników. Możliwość udziału stron, obrońców, pełnomocników w pos. sądu odwoł. rozpoznającego zażalenie na post. kończące postępowanie, lub gdy mogli oni w danej sprawie występować także w pos. sądu I instancji.
(216) - Rozprawa apelacyjna: a) część wstępna, b) przewód sądowy, c) głosy stron, d) wyrokowanie.
a) Część wstępna - rozp. Wywołaniem sprawy, przewodniczący sprawdza obecność osób wezwanych i ustala czy inne osoby zostały prawidłowo zawiadomione o terminie rozprawy. Prokurator, obrońca na zasadach art. 79 i 80 musi uczestniczyć, jego nieobecność powoduje odroczenie rozprawy. Nieobowiązkowo: strony, obrońcy, pełnomocników, chyba że prezes sądu lub sądu uznał za konieczne. Nieobecność osób nieobowiązkowych nie tamuje rozprawy. Przedstawiciel społ, może uczestniczyć w rozprawie odwoławczej, gdy był dopuszczony do rozprawy przed sądem I instancji.
b) Przewód sądowy rozpoczyna ustne sprawozdanie sędziego sprawozdawcy (przedstawia w nim przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, treść zaskarż. wyroku, zarzuty, wnioski apelacyjne, kwestie wym. rozstrzygnięcia z urzędu). Odczytywane są poszczeg. części akt, strony składają wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski.
c) Postępowanie dowodowe - sąd nie może przeprowadzać postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Sąd odwoławczy może w wyjątkowych wypadkach uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego przeprowadzić dowód bezpośrednio po rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo dowodu w całości lub w znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą. Wyjątkowo istnieje możliwość stosowania przez sąd pomocy prawnej ->
(217) tzw. rekwizycji, przy uwzględnieniu art. 458 oraz warunków przewidzianych w art. 452 par. 2 - jednak powinno być ono ograniczone i ostrożne.
d) głosy stron - o kolejności zabierania głosu decyduje przewodniczący, przy tum najpierw udziela głosu oskarżonemu. Sąd odwoławczy udaje się na naradę i głosowanie nad orzeczeniem. Następnie odczytuje je ustnie i podeje motywy. Orzekając o utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sądu I instancji sąd wydaje wyrok. Natomiast postanowieniem orzeka, gdy rozstrzyga merytorycznie, po przeprowadzeniu rozprawy apelację złożoną od samego uzasadnienia wyroku sądu I instancji.
Uzasadnienie wyroku z urzędu - 14 dni (termin instrukcyjny, biegnie od daty ogłoszenia orzeczenia) jeżeli sąd utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uznając za oczywiście bezzasadną, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba, że zostło zgłoszone zdanie odrębne. W uzasadnieniu należy podać, czym kierował się sąd wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji sąd uznała za zasadne lub niezasadne.

(218) Zażalenie

- środek odwoławczy;
- zażalenie służy na:
-- wszelkie postanowienia zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej - wyłącza zaskarżalność - art. 459 par. 1
-- wszelkie postanowienia „co do środka zabezpieczającego” art. 459 par. 2;
-- inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie np.: o ukaraniu za nieudzielenie wyjaśnień w ramach tzw. sygnalizacji
-- zarządzenia odpowiadające podobnym wymogom - zamykające drogę do wydania wyroku, dot. środka zabezpiczającego
-- wszelkie postanowienia i zarządzenia, ale wyłącznie w postanowieniu przygotowawczym i tylko w odniesieniu do osób nie będących stronami, gdy naruszają one ich prawa lub interesy - art. 302 par. 1.
-- czynności lub zaniechania czynności w wypadkach przewidzianych w ustawie
- zażalenie służy:
-- stronom (oskarżyciel publiczny, posiłkowy, prywatny, powód cywilny, oskarżony (podejrzany), pokrzywdzony, obrońca oskarżonego)) art. 425 par. 1;
-- osobie, której postanowienie, zarządzenie lub czynność bezpośrednio dotyczy, chyba, że ustawa stanowi inaczej - art. 459 par. 3.

-- wyjątkowo - osobom nie będącym stronami
- zażalenie wnosi się do organu, który wydał zaskarżoną decyzję w terminie zawitym 7 dni od ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa przewiduje doręczenie od daty jego doręczenia;
- nie wstrzymuje zaskarżonego postanowienia, ale sąd może wstrzymać;

- może być objęte przymusem adwokacko - radcowskim, obecnie dot. to zażaleń na: -- odmowę przyjęcia kasacji -- odmowę przyjęcia wniosku o wznowienie -
- względnie suspensywne - złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego orzeczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej

- względnie dewolutywne, nie musi przenieść sprawy do wyższej instancji;
- Sąd na którego postanowienie złożono zażalenie może je uwzględnić jeżeli orzeka w tym samym składzie. W innych przypadkach Prezes Sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie wraz z aktami sprawy lub niezbędnymi odpisami sądowi uprawnionemu do rozpoznania zażalenia;
- rozpatrywane jest przez sąd na posiedzeniu.

(219) Postępowanie zażaleniowe
- względna dewolutywność, suspensywność
1) służy też od zatrzymania prewencyjnego;
2) postanowień zamykających drogę do wydania wyroku np. umorzenia
3) środki zabezpieczające
4) inne np.: środki zapobiegawcze, kary porządkowe
5) zarządzenia Prezesa
Osoby uprawnione: służy stronom (oskarżyciel publiczny, posiłkowy, prywatny, powód cywilny, oskarżony (podejrzany), pokrzywdzony, obrońca oskarżonego)) art. 425 par. 1; osobie, której postanowienie, zarządzenie lub czynność bezpośrednio dotyczy, chyba, że ustawa stanowi inaczej - art. 459 par. 3.

wyjątkowo - osobom nie będącym stronami, gdy dot. tych osób bezpośrednio narusza ich prawa, interesy.
-> posiedzenie -> udział obrońca, pełnomocnik, oskarżony (poz. wolności) -> tylko gdy konieczne postęp.
I instancja (7 dni) -> wniosek o uzasadnienie to termin zażalenia jak dla apelacji (prok., pełn., obro.,) - odpisy dla stron -> odpowiedź na zażalenie stronom;
Zażalene przekazywane jest niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie je rozpoznaje.
Sądem uprawnionym do rozpoznania zażalenia w drugiej instancji jest: a) sad bezpośrednio wyższy: sąd okręgowy rozpoznający zażalenie na postanowienia sądu rej., a sąd apelacyjny rozstrzygający zażalenia na post. sądu okręgowego. b) sąd właściwy do rozpoznania sprawy lub sąd w którego okręgu prowadzi się postępowanie.
W postępowaniu wykonawczym zażalenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Jeśli ten sąd nie przychyli się do wniesionego środka odwoławczego, przekazuje go bezzwłocznie wraz z aktami sprawy sądowej wyższej instancji. Sąd wyższej instancji rozpoznaje zażalenie jednoosobowo. Organem odwoławczym (poza sądem) w post. przyg. pełni prokurator nadrzędny oraz prok. nadzorujący postępowanie. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje prok. nadrzędny, natomiast zażalenie na postanowienie prowadzącego post. przyg. jeżeli nie jest nim prokurator (lecz np. organ Policji), rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem. Po rozpoznaniu zażalenia sąd odwoławczy może orzec o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego postanowienia w całości lub w części. Istnieje dopuszczalność zaskarżenia w drodze zażalenia na czynności nie będące rozstrzygnięciami - zarządzeń i orzeczeń. Uznając zasadność zażalenia sąd odowł. stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności
i zarządza, co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, oraz podejmuje inne przewidziane w ustawie środki.

(220) Pojęcie i klasyfikacja środków zaskarżenia
Środki zaskarżenia to przewidziane przez prawo sposoby, za pomocą których uprawnione osoby domagają się od organu procesowego przeprowadzenia kontroli rozstrzygnięć procesowych. Wniesienie środka odwoławczego jest impulsem wdrożenia odpowiedniej kontroli procesowej np.: na skutek złożenia apelacji od wyroku sądu rejonowego toczy się postępowanie odwoławcze przed sądem okręgowym jako sądem II instancji (art. 25 par. 3). Za pomocą odpowiednich środków zaskarżenia zaskarżalne są rozstrzygnięcia procesowe (wyroki, postanowienia, zarządzenia), a także niektóre czynności organów prowadzących postępowanie przyg. Jedne środki zaskarżenia np. apelacja
i zażalenie służą na nieprawomocne rozstrzygnięcia, inne natomiast np. kasacja służą kontroli prawomocnych, lecz wadliwych orzeczeń sądowych. Wspólnymi cechami środków zaskarżenia są skargowość i suspensywność (do uruchomienia kontroli rozstrzygnięcia konieczne jest wniesienie do organu procesowego odpowiedniego środka zaskarżenia, który powoduje wstrzymanie prawomocności rozstrzygnięcia oraz jego wykonalności.
- Środki zaskarżenia dzielą się na dwie zasadnicze grupy: 1) zwyczajne środki zaskarżenia; 2) nadzwyczajne środki zaskarżenia. Do zwyczajnych środków zaskarżenia zaliczamy: a) środki odwoławcze (zwyczajne środki odwoławcze - zazalenie art. 459 i apelacja art. 444, oraz odwołanie do sądu od zarządzeń przewodniczącego wydawanych na rozprawie głównej art. 373), b) sprzeciwy, c) odwołania. Wyróżnić można także: „inne zwykłe środki odwoławcze” związane z „wnioskami o przeprowadzenia kontroli z urzędu” np.: wniosek oskarżonego o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Do nadzwyczajnych środków zaskarżenia należą: kasacja (art. 518), wniosek o wznowienie post. zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym (art. 540 i n.k.p.k.) i wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Kasacja i wniosek o wznowienie służą do prawomocnych lecz wadliwych orzeczeń kończących postępowanie sądowe. Służą one stronom
i niekiedy innym uprawnionym podmiotom w wyjątkowych, przewidzianych przez prawo przypadkach. Za ich pomocą zaskarżalne są wyroki i postanowienia sądowe kończące postępowanie - orzeczenia niewzruszalne w trybie zwyczajnych środków zaskarżenia. Ponadto do tej grupy zaliczany jest wniosek o stwierdzenie nieważności w postępowaniu rehabilitacyjnym, będący swoistą skargą służącą wszczęciu postępowania mającego na celu uznanie za nieważne orzeczenia od momentu jego wydania (skut. ex tunc).

(221) Środki odwoławcze
- stanowią najważniejszą grupę środków zaskarżenia. Mają one na celu uruchomienie instancyjnej kontroli rozstrzygnięć procesowych. Służą do zaskarżenia nieprawomocnych rozstrzygnięć organu I instancji. Należą do nich: zażalenie art. 459 i apelacja art. 444, które ustawa nazywa „środkami odwoławczymi, a postępowanie wskutek wniesienia takiego środka określa mianem postępowania odwoławczego. Za pomocą środków odwoławczych inicjowane jest post., w ramach którego sąd II instancji przeprowadza kontrolę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Orzeczenie sądu drugiej instancji jest ostateczne
i z chwilą wydania prawomocne tzn. nie przysługuje już na takie orzeczenie żaden zwyczajny środek zaskarżenia. Do środków odwoławczych należy także zaliczyć środek zaskarżenia w postaci odwołania do sądu od zarządzeń przewodniczącego wydawanych na rozprawie głównej (art. 373). Sądem odwoławczym (II instancji) od orzeczeń sądu rejonowego, rozpoznającego sprawę karną w I instancji jest sąd okręgowy, od orzeczeń sądu okręgowego, rozstrzygającego sprawę w I instancji, jest sąd apelacyjny. Przed sądem odwoławczym toczy się post. odwoławcze, które w ramach wniesienia apelacji nosi też nazwę post. apelacyjnego, w przypadkach wniesienia zażalenia - post. zażaleniowe. Zażalenie przysługuje na post. sądu zamykające drogę do wydania wyroku, na postanowienia co do środka zabezpieczającego i na inne postanowienia przewidziane przez ustawę. Środkiem tym mogą być zaskarżane niektóre zarządzenia prezesa sądu, a w post. przyg., postanowienia zarządzenia i czynności lub zaniechanie czynności organu prowadzącego post. przyg.
Apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji (art. 444).
(222) Cechy środka odwoławczego / charakter środków odwoławczych: Wg M. Lipczyńskiej, A. Kordik środek ten: a) przysługuje stronom procesowym, a niekiedy innym uprawnionym podmiotom; b) jest bezwzględnie lub względnie dewolutywny; c) jest bezwzględnie lub względnie suspensywny; d) gwarantuje oskarżonemu, że nie nastąpi pogorszenie jego sytuacji, jeżeli nie wpłynie środek odwoławczy złożony na jego niekorzyść (zakaz reformationis in peius). W innym ujęciu (M. Cieślak) przyjmuje się, że środek odwoławczy charakteryzują: a) skargowość; b) dewolutywność; c) skutek suspensywny (uwzględnienie takiego środka prowadzi do uchylenia lub zmiany zaskarż. rozstrzyg.). Niektórzy autorzy dodają jeszcze do tego ostatniego zestawu cech suspensywność. Niekwestionowanymi cechami jest: skargowość
i dewolutywność. Także cechuje je suspensywność i zakaz pogarszania syt. oskarż. Środek odwoławczy jako skarga etapowa jest nieodzownym warunkiem uruchomienia instancyjnej kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia. Bez wniesienia takiej skargi nie jest możliwa kontrola wydanego orzeczenia oraz zarządzenia - środek odwoławczy może złożyć tylko osoba do tego uprawniona.
- dewolutywność: przeniesienie sprawy do wyższego instancyjnie lub innego organu; Podział na: a) bezwzględna - samo wniesienie środka powoduje, że sprawa musi być przekazana do rozpoznania wyższemu (innemu) organowi;
b) względna - gdy środek rozpoznaje organ wyższy (inny) jedynie jeżeli żądania skarżącego nie będą uwzględnione przez organ, którego czynności środek dotyczy;
- suspensywność: wstrzymanie wykonalności zaskarżonego rozstrzygnięcia;
Podział na: a) bezwzględna - wstrzymanie wykonalności przez samo wniesienie środka odwoławczego; b) względna - gdy wstrzymanie wykonalności zaskarżonej decyzji procesowej uzależnione jest od organu procesowego.
- zakaz reformationis in peius - zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego - ma zastosowanie, gdy wniesiony został środek odwoławczy na korzyść oskarżonego, przy braku skargi na niekorzyść. Śr. odowł. na korzyść oskarż. może być wniesiony przez oskarżonego, jego obrońcę i oskarżyciela publiczn. Sąd odwoławczy związany tym zakazem nie może pogorszyć syt. oskarż. wynikającej z orzeczenia sądu I instancji - gwarancja proc. oskarżonego.

(223) Sprzeciwy
- środek zaskarżenia, za pomocą którego osoba uprawniona wyraża brak zgody na wydane rozstrzygnięcie. Takie rozstrzygnięcie należy traktować jako swego rodzaju propozycję decyzji organu procesowego, której egzystencja wymaga wyraźnej lub milczącej akceptacji z strony osoby uprawnionej do wniesienia sprzeciwu. Cechy: a) skargowość, b) kasacyjność, c) brak dewolutywności. Wniesienie sprzeciwu nie powoduje kontroli orzeczenia przez organ wyższej instancji, a jego skutkiem jest niewykonanie orzeczenia - orzeczenie traci moc. Wniesienie powoduje skasowanie rozstrzygnięcia -> proces toczy się dalej w zasadnie przed tym organem, który uprzednio wydał zaskarżone orzeczenie.

Do sprzeciwów należą: 1) sprzeciw od wyroku nakazowego - (art. 506). Wniesienie go przez oskarżonego lub oskarżyciela powoduje utratę mocy wyroku nakazowego, a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych; 2) sprzeciw od wyroku zaocznego - (art. 482). Celem jest pozbawienie mocy prawnej wyroku zaocznego. Uwzględnienie sprzeciwu powoduje ponowne rozpatrzenie sprawy, a wyrok zaoczny traci moc, gdy oskarżony lub jego obrońca stawi się na rozprawę; 3) wniosek o żądanie rozpoznania sprawy mimo objęcia jej podpisem abolicyjnym. 4) Wniosek ukaranego karą pieniężną o jej uchylenie (art. 286). O uchyleniu kary decyduje organ, który wydał postanowienie. Bada on jedynie zasadność wniosku, będącego sprzeciwem. W doktrynie jako quasi sprzeciw traktuje się wniosek o przywrócenie terminu zawitego (art. 126), który w razie uwzględnienia umożliwia dokonanie czynności, której terminowi uchybiono.
- o warunkowym umorzeniu postępowania orzeka wyłącznie sąd na ewentualny wniosek prokuratora, który na rozprawie zastępuje akt oskarżenia. Wyrok warunkowo umarzający postępowanie jest zaskarżalny przy pomocy apelacji. Jeśli wyrok taki zawiera rozstrzygnięcie co do dowodów rzeczowych, to w tym zakresie może być zaskarżony zażaleniem (art. 324 par. 3 i 4). Ustawodawca nie przewidział sprzeciwu jako środka zaskarżenia - natomiast z art. 341 par. 2 wynika, że oskarżony może przed wydaniem orzeczenia sądu o war. umorz. post. „sprzeciwić się warunkowemu umorzeniu” - może to być zaliczone do quasi sprzeciwów.

(224) Odwołania
- jest to środek zaskarżenia w postaci odwołania od zarządzeń przewodniczącego do składu orzekającego (art. 373). Odwołania od zarządzeń przewodniczącego, wydane na rozprawie zaliczane są niekiedy do środków odwoławczych, sprzeciwów, quasi sprzeciwów. Ten środek zaskarżenia służy stronom, ich przedstawicielom oraz innym osobom np. świadkom. Art. 373 -„ od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej przysługuje odwołanie do składu orzekającego. Rozpoznaje je cały skład orzekający -organ wyżej kwalifikowany, nie będący jednak organem II instancji. Nie ma ono cech dewolutywności. Po rozpoznaniu odwołania skład orzekający sądu wydaje postanowienie. Przepis ten ma też zastosowanie w post. odwoławczym oraz kasacyjnym. Odwołanie należy traktować jako odrębny środek zaskarżenia, nie będący ani sprzeciwem, ani środkiem odwoławczym.

(225) Kasacja
- kasację mogą wnieść: a) Strony; b) Prokurator Generalny; c) Rzecznik Praw Obywatelskich - art. 521;
- strona - kasacja służy jedynie do prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie;
- Prokurator Generalny, RPO. Mogą wnosić kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie art. 521.
- strona może wnieść kasacje zawsze jeżeli skarżyła wyrok I instancji;
- strony są ograniczone w występowaniu z kasacją, gdyż kasację:
-- na korzyść oskarżonego można wnieść tylko w razie skazania za przestępstwo na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania - art.523 par. 2;
-- na niekorzyść oskarżonego można jedynie wnieść w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 par. 1 albo z powodu niepoczytalności sprawcy;
- podstawa kasacji:
-- uchybienia będące bezwzględnymi powodami do uchylenia orzeczenia w trybie środka odwoławczego;
-- inne rażące naruszenia prawa jeżeli mogło ono mieć wpływ na treść orzeczenia przy czym kasacji nie można wnieść z powodu niewspółmierności kary;
- termin do wniesienia kasacji przez strony wynosi 30 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem;
- niedopuszczalne jest uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego wniesionej po upływie 6 m-cy od uprawomocnienia się orzeczenia art. 524 par. 3;
- kasację rozpoznaje Sąd Najwyższy;
- strony wnoszą do SN za pośrednictwem sądu odwoławczego;
- w kasacji należy podać na czym polega zarzucane uchybienie art. 526 par. 1;
- jeżeli kasacja nie spełnia wymogów formalnych prezes sądu odwoławczego zwraca kasację stronie do uzupełnienia braków w terminie 7 dni - art. 120 par. 1;
- prezes sądu odwołuje zarządzeniem odmawia przyjęcie kasacji, gdy uzupełniono braki formalne lecz uchybiono terminowi;
- SN rozpoznaje kasacje na rozprawie lub posiedzeniu; - może oddalić kasację w razie jej oczywistej niezasadności;
- kasację rozpoznaje się w granicach zaskarżenia i poniesionych zarzutów;
- po rozpoznaniu sprawy SN kasacje oddala albo zaskarżone orzeczenie uchyla w całości lub w części - art. 537 par. 1.

(226) Wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem.
- nadzwyczajny środek zaskarżenia obok kasacji;
- ma na celu uchylenie orzeczenia z uwagi na okoliczności jakie zaistniały poza postępowaniem, a mogły mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia;
- nie jest ograniczone żadnym terminem;
- wznowienie może nastąpić na wniosek strony - art. 542 par. 1;
- wznowienie z urzędu dopuszczalne jest z przyczyn wskazanych w art. 439 par.1;
Podstawy do wznowienia procesu:
a) na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego jedynie gdy w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa (tzw. propter falsa, propter crimina, ex delicto), a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia;
b) na korzyść oskarżonego - jeżeli:
1) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi (podstawa propter nova, de novi), wskazujące na to, że:
-- skazany nie popełnił czynu albo jego czyn nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze;
-- skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary lub też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary;
-- sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując popełniane przez oskarżonego zarzucanego mu czynu;
2) w wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia;
3) potrzeba wznowienia (na korzyść) wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego, działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Polskę;
4) ujawnia się bezwzględne podstawy odwoławcze z art. 439 par. 1 pkt. 9-11;
c) na niekorzyść oskarżonego - art. 540a, może ono nastąpić na wniosek jeżeli:
1) skazany do którego zastosowano art. 60 par. 3 lub 4 kk nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji;
-- wniosek o wznowienie: podlega kontroli formalnej prezesa sądu, który odmawia przyjęcia wniosku, gdy pochodzi on od osoby nieuprawnionej lub jest niedopuszczalny, a także gdy braki wniosku usunięto już po terminie ich usunięcia; może być cofnięty na tych samych zasadach co cofanie środka odwoławczego; może zostać oddalony lub może orzec o wznowieniu -- orzekając o wznowieniu sąd może od razu na posiedzeniu wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że zaskarżone orzeczenie jest oczywiście niesłuszne lub postępowanie umorzyć.

(227) Ułaskawienie
art. 139 Konstytucji ”względy humanitaryzmu, sprawidliwości. Dokonywane: a) z urzędu, b) na prośbę; Art. 560 - prośbę o ułaskawienie skazanego może wnieść on sam, osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych, krewni linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu. Prośbę o ułaskawienie wniesioną przez osobę nieuprawnioną lub niedopuszczalną z mocy ustawy sąd pozostawia bez rozpoznania (osoba wnosząca prośbę może ją cofnąć).
Art. 561 - prośbę o ułaskawienie przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w I instancji i sąd ten powinien rozpoznać prośbę w ciąg 2 m-cy od daty otrzymania.
Art. 562 - Sąd rozpoznaje prośbę o ułaskawienie w takim składzie, w jakim orzekał. W skład sądu powinni w miarę możliwości wchodzić sędziowie i ławnicy, którzy brali udział w wydaniu wyroku. Jeżeli sąd orzekał jednoosobowo, prośbę o ułaskawienie rozpoznaje w składzie 1 sędziego i 2 ławników.
Art. 563 - Rozpoznając prośbę o ułaskawienie sąd w szczeg. ma na względzie zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim szczególne wydarzenia, jakie nastąpiły po wydaniu wyroku;

Art. 564 - Jeżeli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie, orzekał tylko sąd I instancji i wyda on opinię pozytywną - przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta sprawy lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią, a w razie braku podstaw do wydania opinii pozytywnej - pozostawia prośbę bez dalszego biegu. Jeżeli w sprawie, w której wniesiono prośbę o ułaskawienie, orzekał sąd odwoławczy, sąd I instancji przesyła mu akta lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią. Sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu tylko wtedy, gdy wydaje opinię negatywną, a opinię taką wydał już sąd I instancji; w innych wypadkach sąd odwoławczy przesyła Prok. Gen. Akta wraz z opinią. Opinie pozytywne nie są dostępne dla osób wymien. w art. 560.
Art. 565 - Jeżeli prośbę o ułaskawienie choćby jeden sąd zaopiniował pozytywnie Prok. Gen. przedstawia Prezydentowi RP prośbę o ułaskawienie wraz z aktami sprawy i swoim wnioskiem. Prośbę skierowaną bezpośrednio do Prezydenta RP przekazuje się Prok. Gen. w celu nadania jej biegu zgodnie z art. 561 albo 567.
Art. 566 - ponowne rozpoznanie prośby - po 1 roku.
Art. 567 - Postępowanie o ułaskawieniu może wszcząć z urzędu Prok. Gen., który może żądać przedstawienia sobie akt sprawy z opinii sądów albo przedstawić akta Prezyd. RP bez zwracania się o opinię. Prok. Gen. przedstawia Prezydentowi RP akta sprawy lub wszczyna z urzędu postępowanie o ułaskawienie w każdym wypadku, kiedy Prezydent tak zadecyduje.
Art. 568 - Uznając, że w szczeg. ważne powody przemawiają za ułaskawieniem, zwłaszcza, gdy uzasadnia to krótki okres pozostałej do odbycia kary, sąd wydający opinię oraz Prok. Generalny mogą wstrzymać wykonywanie kary lub zarządzić przerwę w jej wykonywaniu do czasu zakończenia postępowania o ułaskawienie.

(228) Postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego.
Art. 569 par. 1 i art. 85 k.k., post. w przedmiocie wyroku łącznego jest prowadzone wówczas, gdy sprawca wyrokami różnych sądów zostanie prawomocnie skazany na kary zasadnicze tego samego rodzaju lub inne podlegające łączeniu za co najmniej dwa przestępstwa popełnione przed wydaniem pierwszego wyroku, choćby nieprawomocnego. W wyroku łącznym podlegają łączeniu prawomocnie orzeczone kary za przestępstwa popełnione przed datą wydania pierwszego, choćby nieprawomocnego wyroku. Post. w przedm. wyroku łącznego nie należą do stadium wykonawczego. Wydanie wyroku łącznego następuje gdy zaistnieją przesłanki procesowe postępowania (prawomocność orzeczeń o karach jednostkowych) i materialne kary łącznej (realny zbieg przestępstw i nie przegrodzonych wyrokiem skazującym za którekolwiek z nich oraz w przyp. ciągu przestępstw - popełnienie przez sprawcę w podobny sposób, w krótkich odstępstwach czasu 2 lub więcej przestępstw, z których każde wyczerpuje znamiona choćby jednego wspólnego przepisu (art. 91 par. 1 k.k.). Kara łączna =/= wyrok łączny. Wydany wyrok łączny jest szczególnym wyrokiem skazującym, który na podst. uprzednio wydanych orzecz. jednostkowych statuuje nowy wymiar kary. Przy orzekaniu nowej kary łącznej węzeł łączący kary orzeczone poprzednią karą łączną ulega automatycznemu rozwiązaniu. Właściwość sądu: 3 reguły: 1) jeżeli w I instancji orzekały sądy równego rzędu, do wydania wyroku łącznego właściwy jest sąd, który ostatni wydał wyrok skazujący w I instancji; 2) jeżeli w I instancji orzekały sądy różnego rzędu, to wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu; 3) gdy w grę wchodzi łączenie kar orzeczonych wyrokami sądów powszechnego i szczególnego, wyrok łączny wydaje ten sąd, który wymierzył karę surowszą. Postępowanie w spr. wyd. wyroku łącznego może się toczyć z urzędu (na post. postanowienia) lub na wniosek skazanego lub prokuratora (wszczęcie przez sam fakt złożenia wniosku). Jeżeli brak warunków do wydania wyroku łaczn., sąd wydaje postan. o umorzeniu postepowania. Art. 571 Sąd w razie potrzeby może zwrócić się do zakładów karnych, w których skazny przebywał, o nadesłanie opinii o zach oskarzonego oraz inf. O warunkach rodzinnych, majątkowych, stanu zdrowia skazanego oraz danych o odbyciu kary z poszczególnych wyroków. Status strony ma tylko skazany. Prokurator i przedst. społeczny dział. jako rzecznicy interesu publicznego. Wyrok łączny wydaje się po przeprowadzeniu rozprawy. O jej terminie należy zawiadomić osoby uprawnione do wzięcia w niej udziału. Stawiennictwo osobiste oskarżonego nie jest obowiązkowe, chyba że sąd postanowi inaczej. Udział obrońcy w post. w spr. wyd. wyr. łącznego wymaga udzielenia odrębnego pełnomocnictwa. Przewód sądowy rozpoczyna się odczytaniem wniosku o wydanie wyroku łącznego lub postan. sądu o wszczęciu postan. z urzędu. -> pouczenie przewodniczącego o prawi składania wyjaśnień lub odmowy -> sąd przeprowadza post. dowodowe
-> zamknięcie przewodu -> przemówienia stron (kolejno: prok, obroń, skazany, przeds. Społ.). Art. 575 - jeżeli po wydaniu wyr. łącznego zachodzi potrzeba wydania nowego wyr. łacznego, z chwilą jego wydania poprzedni wyr. traci moc. Jeżeli choćby jeden z wyroków stan. podstawę wyroku łacznego ulega uchyleniu lub zmianie, wyrok łączny traci moc, a sąd wydaje nowy wyr. łączny. Wyrokowanie - Art. 576 - z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego, wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym. Art. 577 w wyroku łącznym należy oznaczyć w miarę potrzeby datę od której należy liczyć pocz. odbywania kary orz. wyr. łącznym, oraz wymienić okresy zaliczone na poczet kary łącznej.

(229) Przymus adwokacko - radcowski
- przymus adwokacko - radcowski - pewne czynności dokonane muszą być przez adwokata;
- przymus ten występuje przy:
-- akcie skarżenia wnoszonym samodzielnie przez oskarżyciela posiłkowego - art. 55 par. 2;
-- apelacji od wyroku sądu okręgowego, gdy nie pochodzi ona od prokuratora lub radcy prawnego - art. 446 par. 1.
-- kasacji, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich - art. 526 par. 2;
-- zażaleniu na odmowę przyjęcia kasacji - art. 530 w zw. z art. 526 par. 2;
-- wniosku o wznowienie procesu, gdy nie pochodzi od prokuratora - art. 526 par. 2, a także zażalenia na odmowę przyjęcia takiego wniosku - art. 545 par. 1 w zw. z art. 530 par. 3.
- we wskazanych sytuacjach ustawa wymaga, aby dane pismo było sporządzone i podpisane:
-- przez adwokata - art. 55 par. 2 i 446 par. 2;
-- przez obrońcę lub pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym - art. 526 i 530 par. 2 oraz 545 par. 1;
--przez adwokata lub radcę prawnego - art. 545 par. 2;

(230) List gończy
- szczególny sposób poszukiwania;
- jeżeli oskarżony ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym;
- warunkiem jest uprzednie wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu (chyba, że zapadł już wyrok - art. 280 par. 1 pkt. 3), co w postępowaniu przygotowawczym oznacza wymóg wcześniejszego wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów - art. 249 par. 2;
- kodeks dopuszcza wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu bez względu na to, czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego - art. 279 par. 2;
- w liście gończym podaje się m.in. dane o osobie mogące ułatwić jej poszukiwanie, a przede wszystkim personalia, z dołączeniem w miarę możliwości fotografii poszukiwanego, informacji o treści postawionego zarzutu oraz o postanowieniu o jej tymczasowym aresztowaniu albo o zapadłym wyroku, a nadto wezwanie każdego kto zna miejsce pobytu poszukiwanego do zawiadomienia o tym najbliższej jednostki policji, prokuratora, bądź sądu - art. 280 par. 1;
- w liście gończym można wyznaczyć nagrodę za ujęcie lub przyczynienie się do ujęcia poszukiwanego, a także udzielić zapewnienia o utrzymaniu tajemnicy co do osoby informującej;
- list gończy rozpowszechnia się zależnie od potrzeby, przez rozesłanie, rozplakatowanie i opublikowanie w szczególności za pomocą prasy, radia, tv;
- nie stanowi środka zapobiegawczego w ścisłym znaczeniu;

(231) List żelazny
- jeżeli oskarżony (obywatel Polski lub cudzoziemiec) przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny - art. 281;
- list żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności, aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:
a) będzie stawiał się w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym także na wezwanie prokuratora;
b) nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju;
c) nie będzie nakłaniał świadków do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne;
- w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego na wezwanie sądu lub naruszenia innych wyżej wymienionych warunków właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka o odwołaniu listu żelaznego z powodu naruszenia warunków jego wydania;

(232) Wyłączenie sędziego
- dwa rodzaje wyłączeń:
a) z mocy prawa (ex lege, iudex inhabilitis) - art. 40;
-- sprawa dot. sędziego bezpośrednio;
-- jest on małżonkiem strony (tj. któregokolwiek oskarżyciela albo powoda cywilnego), lub pokrzywdzonego (tzn. gdy nie występuje on w roli strony) albo obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego, bądź pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób
-- jest on dla strony lub jej procesowego reprezentanta krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi ich rodzeństwa, lub jeżeli z jedną z tych osób związany węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli;
-- był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły;
-- brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze;
-- brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie;
-- brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone, albo w wydaniu orzeczenia , co do którego wniesiono sprzeciw;
-- prowadził mediację;
b) na wniosek z powodu wątpliwości co do jego bezstronności, czyli podejrzenia sędziego o stronniczość (iudex suspectus) - art. 41
- art. 42 - tryb wyłączenia sędziego:
-- Sędzia, który uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy art. 40 wyłącza się sam, składając oświadczenie na piśmie do akt, a na jego miejsce wstępuje inny sędzia - samowyłączenie;
-- wyłączenie może nastąpić na żądanie sędziego:
a) z urzędu - gdy istnieją powody do wyłączenia ex lege, a sędzia sam się nie wyłączył;
b) na wniosek strony;

(233) Podstawy zastosowania środków zapobiegawczych.
- warunki, które o poszczególnych systemach procesowych decydują o dopuszczalności zastosowania środków zapobiegawczych dzielimy na warunki:
a) materialne, gdzie wyróżniamy:
-- podstawę ogólną - wysokie prawdopodobieństwo, ze podejrzany (oskarżony) popełnił zarzucany mu czyn, zabroniony przez prawo karne. Warunek ten musi istnieć w każdym przypadku;
-- podstawę szczególną - nawiązują się w sposób bezpośredni lub pośredni do funkcji tymczasowego aresztowania, do niebezpieczeństw, jakim ustawodawca pragnie zapobiec drogą stosowania środka przymusu, do konkretnych celów, jakie ten sposób chce osiągnąć;
b) formalne.

(234) Uprawdopodobnienie
- podstawa faktyczna procesu. Związane z merytorycznymi przesłankami umorzenia; kwestia odpowiedzialności. Podstawą są fakty uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa + popełnienie czynu, znamiona -> dostateczne, uzasadnione; Należy uprawdopodobnić popełnienie przestępstwa;
Akt oskarżenia: Przypuszczenie -> podejrzenie -> uprawdopodobnienie -> udowodnienie -> oczywistość;
- art. 303 „uzasadnione podejrzenie” -> wszczyna się śledztwo;
- stopnie prawdopodobieństwa nadają różne statuty osobie podejrzanej czyn karalny: -> postępowanie przygotowawcze - podejrzany; -> def. Oskarżonego - oskarżony ; -> wyrok - skazany / uniewinniony;

- obiektywny stan, w którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, jest możliwy;
- daje zatem niższy stopień prawdopodobieństwa, który jednak uznaje się za wystarczający w danej sytuacji;
- uprawdopodobnione powinny być fakty korzystne dla oskarżonego, na które powołuje się obrona np.: alibi;
- wystarcza też często dla podejmowania decyzji wpadkowych, w tym niekorzystnych dla oskarżonego;
- wymaga się również niekiedy od innych uczestników postępowania, gdy występują oni o wydanie określonej decyzji wpadkowej;

(235) Terminy

-termin ma rożne znaczenia:

a) synonim daty-punktu czasowego np. termin sprawy odroczonej

b) okres, w jakim należy dokonać danej czynności np. termin do uzupełnienia braków pisma

procesowego
-rodzaje terminów:
a)termin zawity:

-terminy nieprzekraczalne, ale przywracalne: Niedotrzymanie powoduje, że czynność procesowa jest bezskuteczna - art. 122 par.1

- są nimi:
· terminy do wnoszenia środków zaskarżenia

· inne terminy, które ustawa za zawite uznaje - art. 122 par. 2, wyraźnie to zaznaczając w danym przepisie.

-uchybiony termin zawity może być przywrócony na wniosek zainteresowanego podmiotu, jeżeli wykaże on że niedotrzymania terminu nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, a wniosek o przywrócenie zostanie złożony w zawitym . terminie 7 dni od dnia ustania przeszkody wraz z dokonaniem czynności, której terminowi uchybiono -art126§ 1

-w kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności - art. 126§2

-na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie - art. 126§ 3
b) termin prekluzyjny:
- termin przekraczalny i nieprzekraczalny

-uchybienie im powoduje, że czynność jest bezskuteczna ale w odróżnieniu od terminów zawitych nie podlegają one przywróceniu

-np. termin skorzystania z prawa do odmowy zeznań przez osobę najbliższą c termin
c) termin instrukcyjny (porządkowy)

-terminy, których celem jest jedynie przyspieszenie postępowania
- są to terminy przekraczalne

-czynność dokonana po tym terminie jest skuteczna -sposobu obliczania terminów-art.123,124:
-- do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin, początkiem biegu terminu jest zawsze dzień następny po dniu, od którego się go liczy

-- koniec terminu, liczonego w tygodniach, miesiącach lub latach przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu
-- jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny ud pracy czynność można dokonać następnego dnia

(236) Konstrukcja i podział trybów szczególnych.
-tryb szczególny (postępowanie szczególne)-odmiana postępowania, która zakłada rozstrzyganie kwestii odpowiedzialności karnej w sposób istotnie różniący się w swym przebiegu od modelowego, zasadniczego rodzaju procesu

- postępowanie szczególne tworzone jest na dwóch poziomach:

1) tryby szczególne pierwszego stopnia - postępowania, w których normuje się odmiennie kwestie procesowe, odsyłając w pozostałym zakresie do przepisów trybu zasadniczego;

2) tryby szczególne drugiego stopnia - zawierają odstępstwa od postępowań szczególnych stopnia pierwszego

- podział postępowań szczególnych:
I) 1) ekwiwalentne (równoważne) -takie w którym formalizm nie odbiega w zdecydowany sposób od postępowania zwyczajnego, ale formalizm trybu zwykłego zastępują tu instytucje szczególne. Zaliczamy lub tylko postępowanie karne skarbowe w ujęciu zwykłym
2) zredukowane - tryb, w którym ograniczony jest formalizm procesu, z reguły też w odniesieniu do procesowych uprawnień stron, do tych postępowań zaliczamy wszystkie pozostałe tryby szczególne

3) wzbogacone - takie, w którym formalizm postępowania zwyczajnego ulew poszerzeniu
II. 1) czynniki przedmiotowe - charakter lub waga sprawy
2) czynniki podmiotowe - osoba oskarżonego

III. 1)obligatoryjne

2) fakultatywne - postępowanie nakazowe
IV. 1) kodeksowe: -postępowanie uproszczone; - postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego -postępowanie nakazowe

2) pozakodeksowe - postępowanie karne skarbowe

(237) Odszkodowanie za niesłuszne skazanie / zatrzymanie
Prawo do odszkodowania ma: oskarżony, który w wyniku wznowienia lub kasacji został uniewinniony lub otrzymał łagodniejszą karę -> od Skarbu Państwa odszkodowanie za szkodę; zadośćuczynienie za krzywdę;
- roszczenie o charakterze cywilnym, które jest dochodzone w trybie procesu karnego;
- odpowiedzialność państwa z tytułów określonych w k.p.k. oparta jest na zasadzie ryzyka - wystarczy samo stwierdzenie zaistnienia faktu; będącego podstawą do odszkodowania (nie trzeba wskazywać winy konkret. funkcjonariusza
- stosuje się gdy umożono bo wyszły na jaw nowe okoliczności;
- w razie przyznania odszkodowania Skarb Państwa ma roszczenie zwrotne tzw. regres do osób które swym bezprawnym działaniem spowodowały niesłuszne skazanie, zadt. Środka zabezpieczającego, aresztowanie, zatrzymanie;
- podstawą do odszkodowania jest niesłuszne skazanie; niewątpliwe niesłuszne tymczasowe aresztowanie, zatrzymanie;
- do środków zabezpieczających też się stosuje;
- nie stosuje się gdy oskarżony złożył fałszywe zeznania, wyjaśnienia;
- orzeka na rozprawie Sąd okręgowy właściwy miejscowo -> wyrok -> 3 sędziów; rozpoznawanie w 1 kolejności, wolne od kosztów;
- zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie, areszt, lub zatrzymanie następuje na żądanie uprawnionego podmiotu (nie z urzędu);
- uprawnionym jest przedewszystkim sam niesłusznie skazany, aresztowany, zatrzymany - art. 552;
- roszenie powinno się zgłosić nie później niż przed upływem roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania, a przy tymczasowym aresztowaniu od daty upraw. Się orzeczenia kończ. Post. W spr., w razie zatrzymania termin liczony od daty zwolnienia;
- w razie śmierci oskarżonego -> prawo do odszkodowania przysługuje temu kto wskutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tym. Areszt. utracił:
-- należne od uprawnionego utrzymanie;
-- dostarczane przez zmarłego utrzymanie lecz bez mocy ustawowej (względy słuszności);

(238) Umorzenie postępowania przygotowawczego
- art. 17 k.p.k.;
- postępowania przygotowawcze umarza się przede wszystkim wówczas, gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że:
-- czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;
-- czyn nie zawierz znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa;
-- społeczna szkodliwość czynu jest znikoma;

-- ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze - art. l7§1 pkt.4

- postępowanie umarza się wówczas, gdy nie wykryto sprawcy przestępstwa albo gdy brak jest dostatecznych dowodów winy podejrzanego

- postępowanie umarza się ponadto gdy zachodzi okoliczność wymieniona w artl7§l,,pkt.5-l0 np. podejrzany zmarł albo zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie np. abolicja

- jeżeli postępowanie toczyło się przeciwko kilku podejrzanym Iub przeciwko jednemu podejrzanemu o lub więcej zarzutów możliwe jest umorzenie częściowe
- podstawa prawna umoncnil-art.I7§1,322§ 1 lub art 11§ I

- przyczyna umorzenia - konkretna okoliczność powodująca niedopuszczalność postępowania karnego - postanowienie o umorzeniu wydaje prokurator albo policja.

-postanowienie wydane przez policję a także przez każdy inny organ uprawniony do prowadzenia śledztwa - zatwierdza prokurator( art. 305§3 w zw. z art.322) i dopiero po pisemnym zatwierdzeniu uważa się postępowanie za umorzone, przez prokuratora i w dacie zatwierdzenia

- umorzenie rejestrowe (nowelizacja 2003r.) - art. 325F, Policja wpisuje dochodzenie do rejestru, a nie wystarcz. Danych (5 dni). Po postanowieniu Policja prowadzi czynności w celu wykrycia -> podejmuje się na nowo. Można umorzyć, gdy nie rokuje się wykrycia sprawy (skrócenie fazy in rem 5 dni). Pokrzywdzony 7 dni na zaskarżenie; pokrzywdzony wnosi akt oskarżenia (adwokat); umorzenie całkowite, częściowe;

(239) Akt oskarżenia

Art. 331. ⁽²⁰⁸⁾ § 1. W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia.

§ 2. Organ, o którym mowa w art. 325d, może wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba że prokurator postanowi inaczej.

§ 3. Jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany, termin wymieniony w § 1 wynosi 7 dni.

§ 4. W sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie, akt oskarżenia należy wnieść nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.

Art. 332. § 1. Akt oskarżenia powinien zawierać:

  1)  imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,

  2)  dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,

  3)  ⁽²⁰⁹⁾ wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego

  4)  wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,

  5)  wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania,

  6)  uzasadnienie oskarżenia.

§ 2. W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.

§ 3. ⁽²¹⁰⁾ Akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia.

Art. 333. § 1. Akt oskarżenia powinien także zawierać:

  1)  listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,

  2)  wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

§ 2. Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób wymienionych w art. 182.

§ 3. Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w § 1 pkt 1.

§ 4. Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

Art. 334. § 1. Z aktem oskarżenia przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami, a także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego.

§ 2. ⁽²¹¹⁾ O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 335 i 387 oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych, a w razie potrzeby także o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Art. 335. ⁽²¹²⁾ § 1. Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

§ 2. Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.

§ 3. Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w § 1.

Art. 336. § 1. Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

§ 2. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy art. 332 § 1 pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem.

§ 3. Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski co do dozoru.

§ 4. ⁽²¹³⁾ Do wniosku dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. Przepis art. 334 stosuje się odpowiednio.

§ 5. Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40.

(240) Kontrola aktu oskarżenia
Rozpoczyna się postępowanie przed sądem. Wpierw są czynności wstępne, czyli wstępna kontrola aktu oskarżenia; przygotowanie do rozprawy.
1) Kontrola warunków formalnych
2) Badanie sprawy art. 339 / 344
ad1) Prezes sądu, przewodniczący, sędzia -> czy spełnia warunki formalne z art. 119, 332, 333, 334, 335 -> żeby nie było wadliwej skargi. Jak są braki to zwraca się i 7 dni na poprawienie (zarządzenie prezesa). Służy na zarządzenie zażalenie do sądu. Jak nie to musi oskarżyciel wnieść w ciągu 7 dni - obowiązek (nie może umorzyć). Jak nie ma błędów to 7 dni na wnioski dowodowe.
ad 2) Prezes sądu z urzędu, na wniosek bada, czy trzeba wnieść sprawę na posiedzenie. Jeżeli przed orzeczeniem na posiedzeniu trzeba czynności sprawdzające to dokonuje sam, wyznacza sąd miejscowy.
Posiedzenie - obligatoryjne
I) W razie zaistnienia podstaw określonych w k.k. lub k.k.s. prokurator po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu śledztwa występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie tytułem środka zabezpieczającego przepadku o którym mowa w art. 39 pkt. 4 k.k.
II) Warunkowo umorzyć postępowanie może wyłącznie sąd, który decyzję w tym zakresie podejmuje albo przed rozprawą albo w jej trakcie. Dzieje się tak jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące warunki (art. 66 k.k.): a) wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znane, b) okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości; c) sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwa umyślne; d) postawa sprawcy, jego warunki osobiste i dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porz. prawnego i nie popełni przestępstwa; e) czyn jest zagroż. karą pozbawienia woln. Do lat 3; gdy pojednanie ze się z pokrzywdzony, uzgodnienie, naprawienie szkody to do 5 lat pozb. wolności.
III) Art. 335 Wyrok bez przeprowadzenia post. dowodowego - wydaje sąd na wniosek prokuratora lub oskarżonego - 2 syt. „skazanie bez rozprawy” - dot. postępowania toczącego się przed rozprawą główną - art. 335 i 343; druga związana z tokiem przewodu sądowego - postępowanie skrócone.
IV) Możliowść w określonych syt. wniesienia aktu oskarżenia przez pokrzywdzonego - gdy powtórna odmowa wszczęcia post. przyg., lub powtórzonego umorzenia post. przyg.
V) Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd do którego trafia sprawa ma obowiązek z urzędu rozstrzygnąć o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka.
VI) Prezes sądu wnosi sprawę na posiedzenie - > uzna że potrzeba zbadania kwestii dopszczalności procesu. W razie stwierdzenia przeszkody procesowej postępowanie umarza się. Post. sądu wyd. na postawie art. 339 par. 1 w zw. z art. 17 pkt. 2-11.
VII) Badanie istnienia faktycznych podstaw oskarżenia - oddanie pod sąd sensu stricto. W przyp. Stwierdzenia oczywistej bezpodstawności oskarżenia, sąd umarza postępowanie.
VIII) Badanie właściwości sądu - gdy niewłaściwy przekazuje właściwemu. Na postanowienie w kwestii właściwości przysługuje zażalenie - sąd jest władny dokonać zmiany wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania w jakim sprawa powinna być rozpoznana (np. z uproszczonego na zwykły).
IX) Zwrot prokuratorowi; warunki które powinny być spełnione łączenie, aby można było zwrócić sprawę do uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia: 1) braki postępowania przyg. muszą być istotne; 2) usunięcie ich przez sąd powodowałoby znaczne trudności;
X) potrzeba zawieszenia post. zachodzi gdy spełniają się warunki z art. 22 par. 1 i 11 par. 2. Na postanowienie o zawieszeniu przysługuje zażalenie.
XI) gdy zachodzi potrzeba należy zastosować tym. aresztowanie lub inny srodek przymusu - posiedzenie w celu wydania postanowienia dot powyższego.
XII) rozważenie wydania wyroku nakazowego
XIII) Prezes kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy potrzeba rozważenia możliwości postępowania mediacyjnego.
- strony mogą wziąć udział w posiedzeniu; - środki zabezpiecz. -> Prokutator, obrońca -> obowiązkowo; - odwieszenie umorzenia; Jeżeli w wyniku czynności dok. W ramach wstępnej kontroli oskarżenia nie nastąpiło stwierdzenie niedopuszczalności procesu, ani nie rozstrzygnięto w jego przedmiocie, w dalszym toku postępowania dokonywane są czynności związane z organizacją przyszłej rozprawy.

(241) Przygotowanie do rozprawy głównej

Art. 348. Rozprawę należy wyznaczyć i przeprowadzić bez nieuzasadnionej zwłoki.

Art. 349. Prezes sądu może wnieść sprawę na posiedzenie, jeżeli ze względu na zawiłość sprawy lub z innych ważnych powodów uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, a zwłaszcza należytego przygotowania i organizacji rozprawy głównej.

Art. 350. § 1. Prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy głównej, w którym wskazuje:

  1)  sędziego albo członków składu orzekającego,

  2)  dzień, godzinę i salę rozprawy,

  3)  strony i inne osoby, które należy wezwać na rozprawę lub zawiadomić o jej terminie,

  4)  inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.

§ 2. Co do oskarżonego pozbawionego wolności należy w każdym wypadku wydać zarządzenie doprowadzenia go na rozprawę.

Art. 351. § 1. ⁽²²⁶⁾ Sędziego albo sędziów powołanych do orzekania w sprawie wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału. Odstępstwo od tej kolejności jest dopuszczalne tylko z powodu choroby sędziego lub z innej ważnej przyczyny, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy.

§ 2. Gdy w akcie oskarżenia zarzuca się popełnienie zbrodni zagrożonej karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego pozbawienia wolności, wyznaczenia składu orzekającego dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym mają oni prawo być obecni. Prokurator może złożyć wniosek nie później niż w ciągu 7 dni po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu odpisu aktu oskarżenia.

§ 3. ⁽²²⁷⁾ Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wyznaczania i losowania składu orzekającego, mając na uwadze konieczność zagwarantowania równego prawdopodobieństwa udziału w składzie orzekającym w każdej sprawie wszystkim sędziom danego sądu lub wydziału.

Art. 352. ⁽²²⁸⁾ Prezes sądu po rozważeniu wniosków stron i podmiotu, o którym mowa w art. 416 lub z urzędu dopuszcza dowody i zarządza ich sprowadzenie na rozprawę. Przepis art. 368 stosuje się odpowiednio.

Art. 353. § 1. Pomiędzy doręczeniem zawiadomienia a terminem rozprawy głównej powinno upłynąć co najmniej 7 dni.

§ 2. W razie niezachowania tego terminu w stosunku do oskarżonego lub jego obrońcy rozprawa na ich wniosek, zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego, ulega odroczeniu.

Art. 354. W wypadku wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego rozdziału z następującymi zmianami:

  1)  nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym, a powództwo cywilne jest niedopuszczalne,

  2)  ⁽²²⁹⁾ wniosek kieruje się na rozprawę, chyba że w świetle materiałów postępowania przygotowawczego popełnienie czynu zabronionego przez podejrzanego i jego niepoczytalność w chwili czynu nie budzą wątpliwości, a prezes sądu uzna za celowe rozpoznanie sprawy na posiedzeniu z udziałem prokuratora, obrońcy i podejrzanego; podejrzany nie bierze udziału w posiedzeniu, jeżeli z opinii biegłych wynika, że byłoby to niewskazane, chyba że sąd uzna jego udział za konieczny; pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w posiedzeniu,

  3)  w razie umorzenia postępowania stosuje się art. 322 § 2 i 3.

(242) Jawność rozprawy głównej

Art. 355. Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa.

Art. 356. § 1. Na rozprawie oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone.

§ 2. Przewodniczący może zezwolić na obecność na rozprawie małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni.

§ 3. Nie mogą być obecne na rozprawie osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu.

Art. 357. § 1. Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia przewidzianego w § 1.

Art. 358. Jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Art. 359. Niejawna jest rozprawa, która dotyczy:

  1)  wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego,

  2)  sprawy o pomówienie lub znieważenie; na wniosek pokrzywdzonego rozprawa odbywa się jednak jawnie.

Art. 360. § 1. Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

  1)  wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

  2)  obrażać dobre obyczaje,

  3)  ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,

  4)  naruszyć ważny interes prywatny.

§ 2. Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.

§ 3. ⁽²³⁰⁾ Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.

Art. 361. § 1. W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej.

§ 3. W razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie.

Art. 362. Przewodniczący poucza obecnych o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności i uprzedza o skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

Art. 363. Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne.

Art. 364. § 1. Ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie.

§ 2. Jeżeli jawność rozprawy wyłączono w całości lub w części, przytoczenie powodów wyroku może nastąpić również z wyłączeniem jawności w całości lub w części.

(243) Przesłanki procesowe
- przesłanki procesowe = warunki dopuszczalności postępowania karnego;
- przesłanki procesowe - fakty (okoliczności) albo też stany (sytuacje) będące rezultatem istnienia lub nieistnienia tych faktów (okoliczności) np. upływ czasu powoduje przedawnienie;
- należy przyjąć, iż przesłankami procesowymi są określone sytuacje (stany), z którymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność albo niedopuszczalność postępowania karnego;
- poszczególne przesłanki procesowe powodują dopuszczalność procesu - spełniają funkcję pozytywną, bądź też powodują niedopuszcalność procesu - funkcja negatywna;
- podział przesłanek na:
a) pozytywne (dodatnie);
b) negatywne (ujemne)
- konieczne jest istnienie wszystkich przesłanek procesowych pozytywnych, wymaganych dla danego rodzaju sprawy i dla danego etapu postępowania, jednocześnie nie może występować żadna przesłanka o charakterze negatywnym;
- przesłanki procesowe = przeszkody procesowe;
- podział przesłanek na:
a) ogólne - stany warunkujące dopuszczalność postępowania zwyczajnego, w istocie warunkują one dopuszczalność każdego postępowania jako zespół podstawowych przesłanek;
b) szczególne - stany warunkujące dopuszcalność postępowania szcególnego;
- nie na natomiast przesłanek odnoszących się wyłącznie do postępowania przygotowawczego;
- podział przesłanek na:
a) bezwzględne (absolutne) - warunkują one dopuszcalność postępowania o określony czyn, przeciwko określonej osobie, w każdym układzie procesowym np. przedawnienie;
b) względne (relatywne) - warunkują dopuszczalność postępowania o określony czyn, przeciwko określonej osobie - tylko w danym układzie procesowym;
- podział przesłanek na:
a) materialne;
b) formalne - wywodzą się z prawa karnego procesowego i warunkują tylko sam proces karny, wyczerpują się one na gruncie postępowania karnego np. podsądność sądom karnym;
c) mieszane - wywodzą się z prawa karnego materialnego, jednakże wpływ na te odpowiedzialność wywierają na drodze procesowej, a więc pod względem swego działania sa podobne;
(244) Przesłanki postępowania przygotowawczego.

Art. 17. § 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

  1)  czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,

  2)  czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

  3)  społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

  4)  ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,

  5)  oskarżony zmarł,

  6)  nastąpiło przedawnienie karalności,

  7)  postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,

  8)  sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,

  9)  brak skargi uprawnionego oskarżyciela,

  10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,

  11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

§ 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

§ 3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

Art. 11. § 1. Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została prawomocnie orzeczona, postępowanie można zawiesić. Zawieszone postępowanie należy umorzyć albo podjąć przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o inne przestępstwo, o którym mowa w § 1.

§ 3. ⁽²⁾ Postępowanie umorzone na podstawie § 1 można wznowić w wypadku uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego zostało ono umorzone.

(245) Modyfikacja zarzutów.
- art. 314 - jeżeli w toku śledztwa okaże się, że podejrzanemu należy zarzucić czyn nie objęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo czyn w zmienionej w istotny sposób postaci lub też, że czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu, wydaje się niezwłocznie noew postanowienie, ogłasza się je podejrzanemu i przesłuchuje się go.
- w postępowaniu przygotowawczym (nowe okoliczności):
1) podejrzanemu należy zarzucić czyn, który nie jest objęty uprzednio wydanym postanowieniem o przes. Zarzutów (pojedynczy -> złożony);
2) podejrzanemu trzeba zarzucić czyn w zmienionej istocie postaci;
3) czyn zarzucony zmienić na surowszą kwalifikację;
- Wydaje się niezwłocznie nowe postanoienie o przedstawieniu zarzutów. Ogłasza podejrzanemu - przesłuchuje. Prawa, że może uzasadnienie (14 dni);
Proces wpadkowy -> modyfikacja zarzutów w postępowaniu jurysdykcyjnym.

(246) Proces wpadkowy
- art. 398 k.p.k.

- proces wpadkowy - rozszerzenie oskarżenia przeciwko osobie, która występuje w postępowaniu i na rozprawie w charakterze oskarżonego;
- jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy:
1) oskarżyciel zarzucił ustnie oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia;
2) nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu;
3) oskarżony wyraził zgodę na bezzwłoczne rozpoznanie nowego zarzutu, sąd może rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie - art. 398 par. 1;
- przepis dopuszcza przedmiotowe rozszerzenie o nowy, inny odmienny co do swej istoty, związany z innym zdarzeniem faktycznym czyn oskarżonego, różniący się od czynu zarzucanego w kacie oskarżenia.
- zgoda oskarżonego; Roszczenie przedmiotowe: - na tej samej rozprawie;
- chyba, że konieczność postępowania przygotowawczego;
- ten sam oskarżony; - ustna skarga; - nie ma przeszkód prawnych;

rozszerzenie przedmiotowe  przekształcenie w proces złożony; art. 398 § 1 k.p.k.

(247) Sądowe czynności sprawdzające
- cel sądowych czynności sprawdzających: zebranie danych niezbędnych dla rozstrzygnięcia, których brak w aktach sprawy;
- jeżeli orzeczenie jest wydane na posiedzeniu, a zachodzi potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych przed jego wydaniem sąd dokonuje tego sam albo wyznacza sędziego ze składu orzekającego, bądź zwraca się o wykonanie określonych czynności do sądu miejscowego - art. 97;

(248) Czynności sądowe w postępowaniu przygotowawczym
Postępowanie przygotowawcze prowadzą organy niesądowe; Sąd sprawuje jedynie kontrole. Kontrola ta polega na tym, że część decyzji jest zaskarżana do sądu;
1) środki zapobiegawcze (poza tymczasowym aresztowaniem);
2) zatrzymani, rmany, porta, zab. majątkowe, tożsamość świadka, zatrzymanie, doprowadzenie świadka;
3) odmowa wszczęcia lub umorzenia postępowania;
Decyduje:
- szpital psychiatryczny; - podsłuch; - ty,. Aresztowanie; - przepadek poręczenia; - list zelazny; - areszt - kara porzadkowa; - tajemnica zawodoaw - lekarz itp.; - przesłuchanie świadka nie na rozprawie; - warunkowe umorzenie; - umorzenie niepoczytalności;
Kontrola całego postępowania przygotowawczego w stadium jurysdykcyjnym - lub zwrócić prokuratorowi do ponownego rozpoznania, uzupełnienie;
-o roli i znaczeniu czynnika sądowego w postępowaniu przygotowawczym decyduje konkretne merytoryczne rozwiązuje okreśIające rodzaj i zasięg uprawnień sędziowskich oraz stosunek sądu do prokuratury i policji

-kodeks nie przejął koncepcji śledztwa sądowego i nie wprowadził też instytucji sędziego śledczego lecz przewiduje ingerencję sądów postępowanie przygotowawcze w wypadkach, w których jest to wskazane ze względu na gwarancje procesowe stron i lepsze przygotowanie sprawy dla sadu orzekającego na rozprawie

-ma to miejsce przy rozpoznawaniu zażaleń przez sąd

-pokrzywdzonemu oraz instytucji, która zawiadomiła o przestępstwie, przystuguje zażalenie na odmowę wszczęcia dochodzenia lub śledztwa a stronom .na umorzenia postępowania
-sąd może utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy lub je uchylić

- jeżeli prokurator w dalszym ciągu nie znajduje podstaw do wniesienia atu oskarżenia wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia

-w wypadku wniesienia pacz pokrzywdzonego aktu oskarżenia prezes sądu przesyła odpis prokuratorowi, wżywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępowania przygotowawczego
- poza tym sąd rozpoznaje zażalenia na:
-- postanowienia prokuratora w przedmiocie środków zapobiegawczych, innych niż tymczasowe aresztowanie
-- zatrzymanie osoby - art.246;
-- postanowienia prokuratora dotyczące kontroli i utrwalenia rozmów telefonicznych oraz treści innych rozmów lub przekazów informacji, w tym korespondencji przesłanej poczta elektroniczna;
-- postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym znaczeniu;
-- postanowienie prokuratora w sprawie zachowania tajemnicy danych osobowych;

(250) Przerwa w rozprawie.
Przewodniczący powinien dążyć do tego by rozstrzygnięcie na pierwszej rozprawie. Przestrzegać ciągłość rozprawy, nieprzerywanie posiedzeń.
- przerwa jest odstępstwom od zasady koncentracji-art.401

- przerwę zarządza przewodniczący dla sprowadzenia dowodu albo dla wypoczynku lub z innej ważnej przyczyny
Orzecznictwo - nie wolno bezzasadnych przerw.

- można zarządzać przerwę kilkakrotnie, z tym że każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 35 dni.

- zarządzając rozprawę przewodniczący może oznaczyć jednocześnie czas
i miejsce dalszego ciągu rozprawy, a wówczas osoby obecne na rozprawie przerwanej są obowiązane stawić się w nowym terminie bez wezwania. Muszą się strony stawić. Nie trzeba wysyłać zawiadomień. Decyzje na posiedzeniach w czasie przerwy ten sam skład. Rozprawę przerwaną prowadzi się dalej.

-rozprawę przerwana prowadzi się po przerwie w dalszym ciągu jeżeli skład sądu uległ zmianie albo sad uzna to za konieczne - art. 402 par. 2

- w razie przekroczenia terminu przerwy-35 dni rozprawę uważa się za odroczoną art.402 par. 3

(251) Odroczenie rozprawy
- kiedy zarządzenie przerwy (35 dni) nie jest wystarczające wówczas rozprawę się odracza;
- odroczyć może tylko sąd -> postanowienie -> nie przysługuje zażalenie;
- odroczyć sąd może na dowolny czas niezbędny do realizacji określonych zadań;
- rozprawę odroczoną prowadzi się od nowa, nowy termin, od początku;
- Wyjątkowo można w dalszym ciągu rozprawę prowadzić, ale przy niezmienionym składzie.

(252) Oględziny, otwarcie zwłok, eksperyment procesowy
- oględziny - zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem

osoby w celu poznania ich cech i właściwości z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy lub ujawnienia (wykrycia) innego źródła bądź środka dowodowe
- oględzinv rzeczy-oględziny dowodów rzeczowych:
-- znalezionych podczas oględzin miejsca przestępstwa
-- zajmowanych w trakcie przeszukania
-- znalezionych podczas przeszukania
- oględziny osoby - oględziny ciała osoby żyjącej

-oględziny zwłok i ich otwarcie - oględziny zewnętrzne zmarłego i wewnętrzne oględziny ciała zmarłego;
- oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd z udziałem biegłego lekarza;
-otwarcia zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora albo sądu

-eksperyment procesowy-czynność dowodowa przybierająca postać doświadczenia albo odtworzenia przebiegu, stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów -eksperyment jako doświadczenie polega na sprawdzeniu możliwości wystąpienia określonych faktów albo zjawisk bądź zbadania możliwości ich spostrzeżenia w określonych warunkach.

-odtworzenie - rekonstrukcja, sprawdzenie czy zdarzenie mogło mieć określony, zakładany przebieg, czy tez wyglądało inaczej

- eksperyment rzeczoznawczy - przeprowadzany przez biegłego w zamach zleconej mu ekspertyzy

(253) Wszczęcie postępowania przygotowawczego

-formy postępowania przygotowawczego:
-- śledztwa
-- dochodzenia

- aby wszczęcie postępowania było prawnie dopuszczalne powinien istnieć co najmniej taki zespół danych, który obiektywnie uprawdopodabnia faktu popełnienia przestępstwa, subiektywnie zaś wywołuje co do tego faktu u organu ścigania wysoki stopień podejrzenia
wszczęcie postępowania przygotowawczego test niedopuszczalne gdy:
-- przestępstwa nie popełniono
-- podejrzenie popełnienia czynu przestępczego nie jest dostatecznie uzasadnione
-- z posiadanego przez organ ścigania materiału wynika, że wprawdzie podejrzenie co do
popełnienia czynu zabronionego przez ustawę jest uzasadnione, jednakże w świetle art.I7 par. 1 zachodzi inna okoliczność wyłączająca postępowanie

- z zasadą legalizmu wiąże się art. 304 ustanawiający obowiązek 2awiadąmiana o przestępstwie. ( nie obejmuje adwokatów i duchownych jeżeli dowiedzieli się o pope3nieniuprzestępstwa w sytuacjach określonych w art.173 k.p.k.)

- z przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej sporr.4dza się protokół, w którym moda zamieścić wniosek o ściaganie-art304a

- obok zawiadomień instytucji lub osoby prywatnej organ ścigania może otrzymać informacje o popełnieniu przestępstwa inną drogą np.: w wyniku dokonywanych przez Policję czynności operacyjno-rozpoznawczych

- anonimowe zawiadomienie o przestępstwie nic może stanowić podstawy da wszczęcia postępowania przygotowawczego bez uprzedniego wnikliwego i krytycznego sprawdzenia przytoczonych okoliczności w trybie pozaprocesowym

- zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie śledztwa jest obowią2kowe lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa policja przekazuje wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi-ar t304 par. 3

-niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia art. 305 § 1 i art. 325a

- postanowienie dotyczące śledztwa powinno zawierać uzasadnienie - art.94 par. 1pkt 5 w przeciwieństwie do postanowienia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia dochodzenia-art.335e -postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator lub Policja, gdy jest uprawniona w danej sprawie do postanowienia o wszczęciu wydaje je Policja niezwłocznie przesyła odpis prokuratorowi)

- postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator lub Policja, postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator;
- postanowienie o wszczęciu dochodzenia, umorzeniu dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisania sprawy do rejestru przestępstw, a także o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie, a więc z reguły Policja, nie wymagają uzasadnienia

- uchylony został w ramach nowelizacji 2003r. obowiazek powiadomienia prokuratora o wszczeciu dochodzenia

- o wszczęciu / odmowie wszczęcia śledztwa albo dochodzenia zawiadamia się osobę lub instytucję państwowa) samorządowa, lub społeczną, która z3ożyła zawiadomienie o przestępstwie oraz ujawnionego pokrzywdzonego z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach

- jeżeli osoba albo instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestepstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa lub

dochodzenia może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie - art. 306§3, art. 325a
- pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art305§4 przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia sledztwa lub dochodzenia

- uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt

- zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego nad prokuratorem, który wydał lub zatwierdził postanowienie. Jeżeli prokurator nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje się je do sądu - art. 306§ 1 i2

- art. 305 i 306 odwołują się do sytuacji, gdy zostało złożone formalne zawiadomienie o przestępstwie lub gdy nie było składane zawiadomienie o przstępstwie a organ ścigania ' posiada własne informacje uzasadniające podejrzenie popełnienia przestępstwa

-w praktyce zdarza się często, że organ ścigania nie znajduje wprawdzie w zawiadomieniu dostatecznej podstawy do wszczęcia postępowania przygotowawczego, ale jednocześnie możliwość popełnienia przestępstwa nie zostaje wykluczona dla takich sytuacji kodeks , przewiduje instvhrcie czynności śnrawdzaiacych-art. 307 w związku z art325a

-organ uprawniony do wszczęcia postępowania przygotowawczego władny jest wystąpić z żądaniem uzupełnia danych zawartych w zawiadomieniu

w postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie tub wniosku o ściganie oraz przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadarniajacej-art3(17~2 i3

-pozostałe czynności postępowania sprawdzającego nie są protokołowane, nie mają charakteru czynności procesowych, ich wyniki zaś nie nabierają mocy dowodowej w postępowaniu karnym, jeżeli zostanie ono następnie wszczęte w razie potrzeby mogą być dokumentowane w notatkach mzedovwch-art..I43 par. 2, nie podlegających odczytaniu na rozprawie
- postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o przestępstwie
- działalności organów ścigania występuje niekiedy konieczność natychmiastowego wykonania określonych czynności postępowania przygotowawczego -art. 308:
-- w wypadkach nie cierpiących zwłoki

-- w granicach koniecznych dla zabezpieczania śladów i dowodów przestępstwa przed ich utrata) zniekształceniem lub maszczeniem.

(254) Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego
- postanowienie o odmowie wszczęcia post. przygotowawczego zapada, gdy organ powołany do ścigania przestępstw nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania. Wydanie takiej decyzji może nastąpić po złożeniu zawiadomienia o popełn. przestępstwa (art. 305), oraz później, po dokonaniu czynności sprawdzających; wynik czynności sprawdzających wskazujący na brak uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa staje się przyczyną odmowy ścigania (art. 307).
- Postanowienie o odmowie wszczęcia post. przygot. wydaje prokurator lub Policja (post. o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia wyd. przez Policję wymaga zatwierdzenia prokuratora);
- w postanowieniu poza wskazaniem braku uzasadnionego podejrzenia pop. przestępstwa, należy podać przyczyny które uniemożliwiają prowadzenie procesu (warunki niedopuszczalności procesu);
- postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa musi zawierać uzasadnienie i jest zaskarżalne;
- postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia nie wymaga uzasadnienia (utrudniona zaskarżalność)
- w przypadku odmowy wszczęcia postępowania przyg. Informuje się o tym podmiot składający zawiadomienie i ujawnionego pokrzywdzonego.
- możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia post. przyg. przez instytucję składającą zawiadomienie i pokrzywdzonego (nie posiada tego prawa obywatel, a też ciąży na nim prawny obowiązek zawiadomienia)
- uprawnionym do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia przysługuje prawo przejrzenia akt. Zażalenie wnosi się do prokuratora nadrzędnego w stos. do prokuratora który wydał lub zatwierdził postanowienie. Jeżeli prok. nadrzędny nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu. Sąd podziela stanowisko prokuratora lub uchyla postanowienie o odmowie wszczęcia post. przyg. (podając powody, czy czynności które należy wyjaśnić);
- w wypadku śmierci pokrzywdzonego, prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe (art. 52). Gdy brak jest osób najbliższych lub ich nie ujawniono prawa te wykonuje prokurator (art. 52);
- gdyby zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego nie zostało uwzględnione, nie stwarza to przeszkody do wszczęcia postępowania w przypadku uznania przez organ powołany do ścigania przestępstw, że jednak istnieje podstawa do wszczęcia procesu.
- jeżeli osoba lub instytucja składająca zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tyg. powiadomiona o wszczęciu lub jego odmowie śledztwa
i dochodzenia może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.

(255) Przedstawienie zarzutów - in personam
- przedstawienie zarzutów powoduje przejście postępowania przygotowawczego w podfazę in personam. Postępowanie in personam może toczyć się od chwili wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli już wówczas istnieją dane zawierające podstawy do przedstawienia zarzutów określonej osobie. Jeżeli z zebrane dowody uzasadniają dostatecznie, iż czyn popełniła określona osoba, prowadzący śledztwo przystępuje do wykonania następujących czynności (art. 313): 1) sporządza postanowienie o przedstawieniu zarzutów; 2) ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu; 3) poucza podejrzanego o jego uprawnieniach; 4) przesłuchuje go; 5) poucza podejrzanego o prawie żądania uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów; Jeżeli podejrzany ukrywa się lub jest nieobecny w kraju poprzestaje się na sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, które w śledztwie przysługuje Policji i prokuratorowi; W śledztwie powierzonym Policji, lub prowadzonym przez nią samodzielnie, prokurator może zastrzec do osobistego wykonania czynności zw. z przedstawieniem zarzutów. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera: a) wskazanie podejrzanego; b) dokładne określenie zarzucanego mu czynu; c) wskazanie kodyfikacji prawnej czynu.
- postanowienie należy niezwłocznie ogłosić podejrzanemu i przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć go o jego: 1) uprawnieniach do: a) składania wyjaśnień; b) odmowy składania wyjaśnień; c) odmowy odpowiedzi na pytania; d) składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia; e) korzystania z pomocy obrońcy; f) składania wniosku o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania; g) do żądania przesłuchania podejrzanego z udziałem ustanowionego obrońcy. 2) obowiązkach: a) poddania się oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała; b) poddania się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele (z wyj. chirurgicznych) gdy badania te są nieodzowne; c) obowiązek stawienia się na każde wezwanie w toku postępowania; d) obowiązek zawiadamiania o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni; e) obowiązek wskazania adresu do doręczeń w kraju, jeżeli podejż. przebywa za granicą.
- pouczenie dla podejrzanego musi być na piśmie; Następnie przesłuchuje się podejrzanego, chyba że skorzystał z prawa odmowy wyjaśnień (możliwość wyjaśnień na piśmie - na żądanie poszkodowanego lub jego obrońcy)
- pouczenie podejrzanego o prawie żądania uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie zależy od uznania prowadzącego postępowanie. Termin złożenia żądania uzasadnienia - do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajamiania się z mat. śledztwa (gdy wniosek podejrzanego lub jego obrońcy nie wpłynie termin znowu staje się nieokreślony). W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie14 dni. Modyfikacja przedstawienia zarzutów - w pewnych sytuacja pomija się wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów (w dochodzeniu) - przesłuchanie osoby podejrzanej zaczyna się od powiadomienia o treści zarzutu wpisanego do prot. przesłuchania. Osobę tę od chwili przesłuchania uważa się za podejrzanego. Druga sytuacja to faktyczne wszczęcie postępowania in personam lub odroczenie o wydaniu przedstawieniu zarzutów. W sytuacjach nie cierpiących zwłoki (gdy możliwość zatarcia śladów lub dowodw przestępstwa) istnieje możliwość w toku dochodzenia w niezbędnym zakresie przesłuchania osoby podjerzanej w charkaterze podejrzanego przed wydaniem post. o przedstawieniu zarzutów. Gdy to miało miejsce najdalej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów / w razie braku warunków do jego sporzadzenia umarza się postępowanie. W sprawach gdy obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, postanowienie to wydaje prokurator. Następnie ponownie przesłuchuje się podejrzanego. Gdy uzna się że brakuje warunków do sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów umarza się postępowanie w stos. od osoby przesłuchiwanej.
- Na skutek ujawnienia nowych okoliczności, organ prowadzacy post. przyg. może być zmuszony do modyfikacji przedst. wcześniej zarzutu gdy podejrzanemu należy zarzucić czyn: a) nie objęty wydaniem uprzedniego o przedst. zarzutów; b) w zmienionej w istotny sposób postaci; c) czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu. Wydaje się niezwłocznie nowe post. o przedst. zarzutów, ogłasza się podejrzanemu i przesłuchuje go, następnie poucza się podejrzanego że do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami post. przyg. może żądać podnaia mu ustnie podstaw zarzutów z uzasadnienim na piśmie. Gdy żadanie -> uzasadnienie doręczyć na piśmie podejrzanemu i obrońcy w ciągu 14 dni.

(256) Zgłoszenie powództwa cywilnego
- w toku post. przygotowawczego do rozpoczecia przewodu sądowego na rozprawie głównej - możliwość wytoczenia przeciwko oskarżonemu powództwa cywilnego w celu dochodzenia w post. karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa (art. 62 k.p.k.). O przyjęciu powództwa cywilnego decyduje sąd i ta decyzja daje początek procesowi adhezyjnemu. Gdy pokrzywdzony zgłosi powództwo cywilne już w postępowaniu przygotowawczym - organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest załączyć pozew do akt sprawy i wraz z aktem oskarżenia przesłać go do sądu. Zgłoszenie powództwa cywilnego w post. przyg. jest dla pokrzywdzonego korzystne, bo w wypadku późniejszego zgłoszenia powództwa przez sąd za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień zgłoszenia powództwa, co powoduje przerwanie biegu przedawnienia roszczeń, pozostawienie dłużnika w zwłoce, przejście roszczenia o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na następców prawnych uprawnionego, jeżeli osoba uprawniona umrze po wniesieniu powództwa (art. 445). W razie śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe mogą, aż do rozpoczęcia przewodu sądowego, wytoczyć powództwo cywilne o przysługujące im roszczenia majątkowe wynikające z popełnienia przestępstwa. W razie śmierci powoda cywilnego osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego i dochodzić przysługujących im roszczeń (niewstąpienie nie tamuje biegu postępowania). Sąd wydając orzeczenie kończące postępowanie pozostawia wówczas powództwo cywilne bez rozpoznania (art. 63 par. 1 i 2). W przypadku zgłoszenia powództwa w postępowaniu przygotowawczym, pokrzywdzony może zgłaszać wniosek o zabezpieczenie roszczenia. Wniosek ten rozstrzyga prokurator, na którego postanowienie, w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie do sądu.
W wypadku gdy nie dojdzie do wniesienia aktu oskarżenia, a postępowanie przygotowawcze kończy się umorzeniem lub zawieszeniem postępowania przygotowawczego, pokrzywdzony może w zawitym terminie 30-dniowym od daty doręczenia postanowienia żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania spraw cywilnych. Jeżeli w postępowaniu przygotowawczym dokonano zabezpieczenia roszczeń, to zabezpieczenie to utrzymuje się również przez te 30 dni. Jeżeli pokrzywdzony w tym terminie żądania nie zgłosi, to wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych, a zabezpieczenie upada (art. 69 par. 4).

(257) Stosowanie środków przymusu procesowego w postępowaniu przygotowawczym
- Środki przymusu: 1) zatrzymanie; 2) środki zapobiegawcze: tymczasowe aresztowanie, poręczenie majątkowe, poręczenie społeczne, poręczenie osoby godnej zaufania, dozór policji lub przełożonego wojskowego, zawieszenie w czynnościach, zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju (może być połączony z zatrzymaniem paszportu lub innego podobnego dokumentu, zakazem jego wydawania; 3) kary porządkowe (kara pieniężna, aresztowanie); 4) zab.majątkowe. Są to środki o charakterze procesowym.
- zatrzymanie - policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a jednocześnie zachodzi obawa: - ucieczki lub ukrycia się tej osoby; - zatarcia śladów przestępstwa; - nie można ustalić jej tożsamości - art. 244 par. 1.
- zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go - art. 244 par.2;
- z zatrzymania sporządza się protokół, odpis dla zatrzymanego- art. 244 par. 3;
- niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych o osobie, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora;
- w razie istnienia podstaw do tymczasowego aresztowania - należy wystąpić do prok. w sprawie skier. Do sądu wniosku o tymcz. areszt.
- zatrzymanemu należy na jego żądanie niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem
- zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu rej. miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania
- zatrzymanie musi zamknąć się w 48 h wg art. 41 konstytucji RP, to jednak w razie przekazania zatrzymanego do dyspozycji sądu zatrz. może trwać dodatkowo 24 h czyli max. 72h. W stos. do os. podejrzanej prok. może zarządzić zatrzymanie, przymusowe doprowadzenie osoby, oraz przeszukanie.
Środki zapobiegawcze - można stosować tylko, gdy już toczy się post. przeciwko podejrzanemu. Stos. gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdop., że podejrzany popełnił przestępstwo. Cel: - zab. prawidłowego toku postępowania i zabezp. przed pop. nowego ciężkiego przestępstwa. W post. przyg. stos. środki zabezpiecz. Tylko wobec osoby, której wydano post. o przedst. zarzutów.
- tymczasowe aresztowanie - w post. przyg. stosuje sąd. Prokurator kieruje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania wraz z aktami postępowania oraz zarządzenia jednoczesnego doprowadzenia podejrzanego do sądu. Przed zastosowanie tym. aresztowania sąd przesłuchuje podejrzanego, chyba, że jest to niemożliwe z powodu okrywania się lub jego nieobecności w kraju. Możliwość dopuszczenia obrońcy podejrzanego. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora. Pozostałe środki zapobiegawcze stosuje w postępowaniu przygotowawczym prokurator. O zastosowaniu środka zapobiegawczego wydaje się postanowienie, w którym wymienia się osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną i podstawę prawną zastosowania środka (przy tym. areszt. dodatkowo czas zatrzymania i czas trwania). Postanowienia o zastosowaniu środków zapobiegawczych zawierają uzasadnienia. Postanowienia prokuratora o zast. środk. zapobiegawczych są zaskarżalne do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Zażalenie to sąd rozpoznaje niezwłocznie. Przekazanie do rozpoznania zażalenia na postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym i tymczasowym aresztowaniu powinno nastąpić w ciągu 48h. Zażalenie na postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania rozpoznaje sąd odwoławczy. Podejrzany może złożyć zażalenie lub wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego (wniosek nie jest ograniczony żadnym terminem i można składać go w każdym czasie). Do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu, rozstrzyga go prokurator, najpóźniej w ciągu 3 dni. Prokurator jest uprawniony do zmiany na łagodniejszy również środka zapobiegawczego zastosowanego przez sąd. Jeżeli prok. nie przychyli się do złożonego wniosku, wydaje się postanowienie na które służy zażalenie do prok. nadrzędnego.
(258) Kary porządkowe - mają na celu wymuszenie określonego zachowania się niektórych uczestników procesu, w celu prowadzenia postępowania prawidłowo
i bez zwłoki.
- nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka, biegłego, specjalisty, tłumacza lub opuszczeniem przez te osoby miejsca dokonywania czynności bez zezwolenia organu prowadzącego czynność. - wówczas prokurator, może nałożyć na osobę karę 3000 zł. Świadka można ponadto doprowadzić przymusowo, zaś wobec tłumacza i biegłego przymusowe doprowadzenie należy stosować wyjątkowo. Karę pieniężną można zastosować także wobec osoby, która bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznania wykonania czynności biegłego, tłumacza, specjalisty, złożenia przyrzeczenia wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązków poręczyciela lub spełnienia innego ciążącego na niej obowiązku w toku postępowania. Jeżeli uchylanie się od wymienionych czynności ma charakter uporczywy, niezależnie od kary pieniężnej można zastosować aresztowanie na czas nie przekraczający 30 dni. W postępowaniu przygotowawczym karę porządkową w postaci aresztowania stosuje na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. Aresztowanie należy uchylić, jeżeli osoba aresztowana spełni ciążący na niej obowiązek lub, gdy zakończy się postępowanie przygotowawcze. Decyzje o nałożeniu kar porządkowych są zaskarżalne. Złożenie zażalenia na postanowienie o aresztowaniu wstrzymuje wykonanie tego postanowienia. Karę pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany usprawiedliwi swe niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się. Usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tyg. od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę. Kar pieniężnych ani aresztowania nie stosuje się wobec stron, ich obrońców, pełnomocników, a za niedopełnienie obowiązku wydania rzeczy także wobec osób, które mogą się uchylić od złożenia zeznań.
Zabezpieczenie majątkowe - jest środkiem przymusu stosowanym na wniosek pokrzywdzonego, który zgłosił powództwo cywilne oraz z urzędu, w razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek przedmiotów lub nałożyć obowiązek naprawienia szkody albo orzec nawiązkę. W razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę, przepadek przedmiotów lub nałożyć obowiązek naprawienia szkody albo orzec nawiązkę. W razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu lub wyrządzenia przestępstwem szkody w mieniu, może z urzędu nastąpić ponadto zabezpieczenie roszczeń o naprawienie szkody. Postanowienie w tej kwestii wydaje prokurator. Na postanowienie to przysługuje zażalenie, które rozstrzyga sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. W razie popełnienia przestępstwa, które upoważnia prokuratora do wydania postanowienia o zabezpieczeniu z urzędu, Policja może dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia. Jeżeli w ciągu 7 dni od dokonania tymczasowego zajęcia nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym - tymczasowe zajęcie upada.

(259) Zawieszenie postępowania przygotowawczego
Zgodnie z art. 22 postępowanie przygotowawcze zawiesza się, jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania. Do przyczyn zawieszenia ustawa zalicza w szczególności sytuacje, gdy: a) nie można ująć podejrzanego (nie można mylić z niewykryciem sprawcy), b) nie można brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej (która powstała po popełnieniu czynu) lub innej ciężkiej choroby;
- art. 11 upoważnia do umorzenia postępowania w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia (tzw. umorzenie absorbcyjne). Jeżeli za inne przestępstwa kara nie została jeszcze prawomocnie orzeczona, postępowanie w sprawie o występek zagrożony karą do lat 5 można zawiesić czekając na prawomocne orzeczenie. Kiedy oczekiwane orzeczenie uprawomocni się, w ciągu 3 m-cy zawieszone postępowanie ulega umorzeniu lub podjęciu.
- konst. RP z 97r. - postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła / senatora ulega na żądanie Sejmu / Senatu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu.
- ustawa z 25. 06. 1997. o świadku koronnym przewiduje w razie wydania przez sąd postanowienia o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, prokurator sporządza odpisy materiałów dot. osoby wskazanej w postanowieniu sądu i wyłącza je do odrębnego postępowania, które następnie zawiesza się. Zawieszenia postępowania trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom. Prokurator umarza postępowanie przeciwko świadkowi koronnemu w ciągu 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie przeciwko pozostałym sprawcom. Gdyby świadek koronny nie spełnił warunków związanych z jego pozycją procesową lub w wypadku popełnienia przezeń nowego przestępstwa, gdy działał on w zorganizowanej grupie albo w związku mającym na celu popełnianie przestępstw, prokurator podejmuje zawieszone postępowanie.
- postanowienie o zawieszeniu śledztwa, jeżeli nie zostało wydane przez prokuratora wymaga jego pisemnego zatwierdzenia, zawiera uzasadnienie i jest zaskarżalne (zaż. rozpoznane prok. nadrzędnego nad tym który zawiesił postępowanie lub zatwierdził post. o zawieszeniu).
- w dochodzeniu post. o zawieszeniu wydaje organ prowadzący, zatwierdza je prokurator. Post. jest zaskarżalne, nie wymaga uzasadnienia. Należy decyzji o zawieszeniu postępowanie należy jednak dokonać odp. czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.
- mimo zawieszenia można orzec o środkach zapobiegawczych, należy również dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem; zaw. nie oznacza ustania stanu zawiłości sprawy. Po ustaniu przeszkody, powodującej zawieszenie postęp. toczy się ono dalej. Kontrowersje co do tzw. spoczywania biegu przedawnienia.

(260) Zamknięcie postępowania przygotowawczego
- przeprowadza organ prowadzący postępowanie; Składają się z szeregu czynności podejmowanych gdy podejrzany lub jego obrońca złożą wniosek o końcowe zaznajomienie się z materiałami postępowania (art. 321) o prawie do takiego wniosku poucza się podejrzanego przy pierwszym przesłuchaniu, termin - do momentu wydania post. o zamknięciu śledztwa.
- na czynności zamknięcia śledztwa składa się: a) powiadomienie podejrzanego
i obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia się z materiałem postępowania; b) pouczenie o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy; c) przeglądanie akt przez podejrzanego i obrońcę (gdy jest ustanowiony); d) zaznajomienie podejrzanego z materiałami postępowania; e) dopuszczenie obrońcy do czynności zaznajomienia się z materiałami; f) pouczenie o prawie składania w ciągu 3 dni wniosku o uzupełnienie śledztwa; g) uzupełnienie postępowania w przypadku uwzględnienia wniosku; h) wydanie postanowienia o zamknięciu śledztwa.
- czynności zamknięcia prowadzi się, gdy są podstawy do zamknięcia. Zamknięcie postępowania ma miejsce w sytuacji, gdy przedstawione zarzuty potwierdziły się w ramach postępowania dowodowego w post. przyg. i stworzyły możliwość przedstawienia zarzutu w akcie oskarżenia lub w wniosku o warunkowe umorzenie post. lub wniosku do sądu o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności.
- prowadzący post. powiadamia oskarżonego i jego obrońcę o terminie, w którym prowadzący zaznajomi podejrzanego z materiałami post. oraz o terminie, w którym podejrzany może przeglądać akta - termin powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i obrońcy upłynęło co najmniej 7 dni (im sprawa bardziej skomplikowana tym termin powinien być dłuższy). Podejrzanemu należy zapewnić pomieszczenie w siedzibie prokuratury, czy zakładu karnego (gdy pozbawiony wolności) celem osobistego przejrzenia akt. Czas korzystania z akt przez podejrzanego jest ograniczony terminem, w którym prowadzący postępowanie przystąpi do zaznajamiania podejrzanego z materiałami - to prawo jest ważne z punktu widzenia obrony podejrzanego.
- obrońca ma prawo zaznajomienia się z aktami w terminie wyznaczonym przez organ procesowy w ciągu, co najmniej 7 dni przed datą rozpocz. rozp. Czynności zaznajamiania się podejrzanego z mat. sprawy.
- nieusprawiedliwione niestawiennictwo podejrzanego lub jego obrońcy, także niezbędnego nie tamuje dalszego postępowania.
- podejrzany i jego obrońca mają prawo w ciągu trzech dni od daty zakończenia czynności zapoznawania się z materiałami śledztwa złożyć wniosek o uzupełnienie postępowania przygotowawczego (powiadamia podejrzanego organ zapoznający z materiałami).
- w ciągu 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania strony mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa. Pokrzywdzony może być dopuszczony do czynności zaznajamiania z materiałami po uprzednim zgłoszeniu żądania.
- strony składając wniosek o uzupełnienia postępowania przygotowawczego wskazują we wniosku, jakie należy przeprowadzić czynności (wnioski dowodowe, jakie należy wskazać, jakie okoliczności i w jaki sposób mają być udowodnione. Składający wniosek może domagać się dopuszczenia do udziału w czynnościach, jeżeli wniosek będzie załatwiony pozytywnie. - organ prow. Post. nie może odmówić żądania. Jeżeli nie zach. potrzeba uzupełnienia śledztwa wydaje się post. o jego zamknięciu. Wydaje ten organ, który je prowadzi, chyba że w śledztwie nieprokuratorskim prokurator zastrzegł sobie tę czynność. Przepisy o zamkn. śledztwa stosuje się odpowiednio w dochodzeniu (nie jest wymagana wyd. post. o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany).

(261) Zakończenie postępowania przygotowawczego
- ma miejsce, gdy: a) umarza się postępowanie; 2) sporządza się akt oskarżenia
i wnosi się go do sądu; c) sporządza się wniosek o warunkowe umorzenie post.; d) sporządza się wniosek o umorzenie post. z powodu niepoczytalności podejrzanego.

(262) Zadania postępowania przygotowawczego
Realizacja zadań stojących przed postępowaniem przygotowawczym ma na celu stwierdzenie zasadności prowadzonego postępowania oraz przygotowanie materiału dla organu prowadzącego postępowanie - tka, by mógł podjąć decyzję, co do losów postępowania. Funkcja postępowania przyg. wynikająca z jego zadań wiąże się także z przygotowaniem materiałów dla sądu, jeżeli sprawa kwalifikuje się do postępowania sądowego. Do zadań post. przyg. należy - art. 297:
1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo;
2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawy;
3) zebranie danych o osobie podejrzanego stosownie do art. 213 i 214 k.p.k.;

4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody;

5) zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.
Art. 213. § 1. ⁽¹⁰⁰⁾ W postępowaniu należy ustalić tożsamość oskarżonego, jego wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i źródła dochodu oraz dane o jego karalności.

§ 2. ⁽¹⁰¹⁾ Jeżeli podejrzany był już prawomocnie skazany, dla ustalenia, czy przestępstwo zostało popełnione w warunkach art. 64 Kodeksu karnego lub przestępstwo skarbowe - w warunkach art. 37 § 1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego, dołącza się do akt postępowania odpis lub wyciąg wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary; dokumenty te dołącza się także w sprawach o zbrodnie.

§ 3. ⁽¹⁰²⁾ (skreślony).

Art. 214. ⁽¹⁰³⁾ § 1. W razie potrzeby, a w szczególności gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach przez Policję.

§ 2. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe:

  1)  w sprawach o zbrodnie,

  2)  w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu.

§ 3. Wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do oskarżonego, który nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania.

§ 4. Wynik wywiadu środowiskowego powinien w szczególności zawierać:

  1)  imię i nazwisko osoby przeprowadzającej wywiad,

  2)  imię i nazwisko oskarżonego,

  3)  zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego oraz dokładne informacje o środowisku oskarżonego, w tym rodzinnym, szkolnym lub zawodowym, a nadto informacje o jego stanie majątkowym i źródłach dochodów,

  4)  informacje dotyczące stanu zdrowia oskarżonego, a także o nadużywaniu przez niego alkoholu, środków odurzających, środków zastępczych lub substancji psychotropowych,

  5)  własne spostrzeżenia i konkluzje osoby przeprowadzającej wywiad, zwłaszcza dotyczące właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego.

(263) Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego
- podjęcie może nastąpić w okresie próby lub po jej zakończeniu, ale nie później niż w ciągu 6 m-cy od zakończenia tego okresu - art. 68 par. 4 k.k.
- rodzaje podjęć: a) obligatoryjne; b) fakultatywne;
- sąd podejmuje postępowanie, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany-art.68 § 1 k.k.

- fakt popełnienia przestępstwa musi nastąpić w okresie próby, a do prawomocnego skazania dojść musi nie później niż przed upływem okresu, w którym możliwe jest podjęcie postępowania .
- sąd może podjąć postępowanie karne warunkowo umorzone, jeżeli:

-- sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił przestępstwo inne niż wskazane w art.68§ 1 k.k.

-- uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody - art. 68 par. 2 k.k.
-- sprawca po wydaniu, ale jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia warunkowo umarzającego proces, raco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo - art. 68 par. 3

- o podjęciu postępowania warunkowo umorzonego sąd orzeka.

-- na wniosek oskarżyciela lub pokrzywdzonego albo kuratora sadowego
-- z urzędu-art.549

- w przedmiocie podjęcia sąd przeprowadza postępowanie, orzekając na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i joga obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik, niezależnie od tego, kto składał wniosek o podjecie lub czy postępowanie to wszczęto z urzędu-art.550 § 2;

- w wyniku przeprowadzonego postępowania, gdy prowadzono je na wniosek sad może: podjąć postępowanie warunkowo umorzone, gdy stwierdził zaistnienie podstaw do podjęcia, przy czym sąd może:
-- podjąć postępowanie, gdy podjęcie to jest obligatoryjne .
-- oddalić wniosek ó podjęcie, gdy ustalono, iż brak jest takich podstaw

-- pozostawić wniosek o podjęcie bez rozpoznania gdy np. złożyła go osoba . nieuprawniona do wnioskowania, a brak jest podstaw do podjęcia z urzędu -postanowienie o podjęciu. postępowania warunkowo umorzonego unicestwia uprzednie, prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

(264) Warunkowe umorzenie postępowania.
- warunkowe umorzenie postępowania - warunkowe (na próbę) zwolnienie od ponoszenia przez sprawcę kary, oznacza kontrolowana wolność

- stopień kontroli zależy od tego, czy orzeczono dozór oraz od rodzaju zastosowanych obowiązków probacyjnych

- negatywny wynik próby otwiera możliwość orzeczenia racjonalnej kary lub środka karnego, z uwzględnieniem zachowania się sprawcy po orzeczeniu o warunkowym umożeniu

- w obecnym kodeksie nastąpiło znaczne rozszerzenie zakresu stosowania warunkowego umarzania przez rozszerzenie kręgu przestępstw zmożonych karą nie surowszą niż 3 lata pozbawienia wolności, złagodzenia przesłanek jego stosowania, a w razie spełnienia określonych warunków może ono być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności

- w myśl art.336 par. 1 jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania prokurator może zamiast altu oskarżenia sporządzić i skierować wniosek o takie umorzenie
- art. 71 par. 2 - za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania;

- do warunkowego umorzenia może dojść bez wniosku prokuratora gdy sprawa z aktem oskarżenia znajdzie się w sądzie, który. może taka decyzję podjąć z urzędu lub na wniosek oskarżonego

- mają prawo wziąć udziel w posiedzeniu dotyczącym warunkowego umorzenia postępowania prokurator, oskarżony i pokrzywdzony, ich udział jest obowiązkowy jeżeli prezes sądu lub sad tak zarządzi-art341§

- w wypadku gdy przy rozpoznawaniu na posiedzeniu wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie poste-poorania sąd stwierdzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia, to óbowią2any jest umorzyć postępowanie bezwarunkowo

- jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu jak również gdy sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione kieruje sprawę na rozprawę. Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje wówczas akt oskarżenia

- w razie gdy sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub innego zadośćuczynienia pokrzywdzonemu, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin.
- orzekając o warunkowym umorzeniu sąd bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym

w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu wyrokiem­ art. 341

- od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu; stronom a także pokrzywdzonemu przysługuje apelacja.

(265) Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania
- uprawniony do złożenia jest prokurator
- jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie (art. 336 par. 1).
- przesłanki upoważniające prokuratora do wystąpienia z wnioskiem (art. 66 k.k.):
a) wina i społeczna szkodliwość czynu; b) okoliczności pop. czynu nie budzą wątpliwości (nie jest konieczne przyznanie się podejrzanego do zarzucanego mu czynu); c) sprawca dotychczas nie był karany za przestępstwo umyślne; d) przest. jest zagrożona karą do 3 lat pozb. woln. (możliwość modyfikacji, jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody to war. Umorz. Post. może być wnioskowane wobec sprawcy przest. zagroż. karą 5 lat pozb. woln.); e) istnieje pozytywna prognoza co do sprawcy (na podst. analizy postawy, właściwości i warunków osobistych, dotychczasowego sposobu życia - dane poch. dowodów zebr w post. przyg i wywiadu środowiskowego. Istnieje tu także obowiązek przestrzegania porządku prawngo). Wszystkie te przesłanki muszą wystąpić łącznie.
- wniosek prokuratora do sądu o war. umorz. musi zawierać (art. 332): a) imię
i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego; b) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody; c) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada; d) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania; 5) uzasadnienie wniosku; 6) podpis oskarżyciela.
Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem. Prok. może wskazać proponowany okres próby (od 1 do 2 lat) i obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego ((zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody w całości lub części, zob. sprawcy do inf. Sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenie pokrzywdzonego, wykonania przez sprawcę ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, zobowiązanie sprawcy do powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, zob. do zapłaty nawiązki, orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów na okres 2 lat)).
- prokurator może wnioskować o zastosowanie wobec sprawcy dozoru kuratora, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo org. społ. do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Wraz z wnioskiem o umorzenie prok. przesyła sądowi akta post. przyg. wraz z załącznikami, a także odpis wniosku dla oskarżonego. Do wniosku doł. się wiadomości sądu. Listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. O przesłaniu wniosku do sądu prokurator zawiadamia oskarżonego, ujawnionego pokrzywdzonego i podmioty, które złożyły zawiadomienie o przestępstwie.

(266) Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym - całość z książki
- Sposoby sprawowania nadzoru nad post. przygotowawczym:
Jeżeli prokurator nie prowadzi śledztwa osobiście, to sprawuje nadzór nad post. przyg. prowadzonym przez inne organy. Prokurator może także objąć nadzorem post. sprawdzające przewidziane w art. 307. Prokurator nadzoruje również czynności śledcze, których wykonanie powierzył innym organom. Funkcje nadzorcze prok. rozpoczynają się z chwilą przekazania śledztwa, czynności śledczych innym organom. Ma to miejsc, gdy prokurator sam wydaje postanowienie o wszczęciu danego postępowania i przekazuje dalsze prowadzenie np. Policji. Jeżeli powierzenie dot. śledztwa w całości lub w części, policja może dokonywać czynności, które uzna za potrzebne, z wyjątkiem zastrzeżonych przez prokuratora wyłącznie dla siebie (art. 311 par. 5). W razie powierzenia określonych czynności (art. 311 par. 3, prokurator musi wskazać dokładnie w postanowieniu o jakie czynności chodzi.
Prokurator wydając postanowienie o wszczęciu śledztwa władny jest przekazać je do prowadzenia Policji. Jeżeli postanowienie o wszczęciu śledztwa wydane zostało przez Policję, odpis tego postanowienia należy przesłać do wiadomości prokuratorowi, żeby mógł realizować swe funkcje nadzorcze (art. 305 par. 3). Inaczej sprawa wygląda w przypadku dochodzenia. Policja nie ma obowiązku zawiadamiania prokuratora o wszczęciu tego dochodzenia, stąd też nadzór prokuratorski nad tym postępowaniem jest sporadyczny i często ogranicza się do zatwierdzania decyzji o zawieszeniu, umorzeniu post., czy też zatwierdzeniu aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję (art. 331 par. 1). Prokurator ma obowiązek czuwać na prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie post. przyg. (art. 326 par. 2). Z racji wykonywanej funkcji nadzorczej prok. przysługują uprawnienia: a) zaznajamia się z zamierzeniami prowadzącego post. przyg., wskazuje kierunki post. i wydaje co do tego stosowne zarządzenia; b) żąda przedstawienia sobie materiałów zebranych w toku post. przyg. c) uczestniczy w czynnościach dokonywanych przez prowadzących post., przeprowadza je osobiście lub przejmuje sprawę do swojego prowadzenia; d) wydaje postanowienia i zarządzenia lub polecenia, zmienia lub uchyla postanowienia lub zarządzenia wydane przez prowadzącego post. przyg.
Prok. po uprawomocnieniu się orzeczenia o umorzeniu post. przyg. czuwa nad tym, czy słuszne było takie zakończenia post. Stąd prokuratorzy różnych stopni mają określone przez ustawę uprawnienia. Umorzone post. może zostać podjęte lub wznowione. Prawomocne postanowienie o umorzeniu post. przyg. może być uchylone także w trybie nadzwyczajnego wznowienia. ->
(267) Podjęcie postępowania przygotowawczego
Prokurator, który prowadził umorzone postępowanie ma prawo je podjąć w każdym czasie. Jedyne ograniczenie to przedawnienie karalności. Decyduje ten sam prokurator, który decydował o umorzeniu. Przeszkodą jest uzstawowe zastrzeżenie, by post. toczyło się przeciwko innej sobie niż ta, która w poprzednim post. wyst. w charakterze podejrzanego. Podstawy podjęcia są otwarte. Podjęcie może dotyczyć każdego tylko in rem, a in personam tylko co do innej osoby. Można podjąć także dochodzenie rejestrowe; jeżeli po tzw. umorzeniu rejestrowym, Policja prowadziła na podst. odrębnych przepisów czynności, które ujawniły dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia. Podjęcie post. może także nastąpić w spr., w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.
Wyjątek: art. 11 par. 2; - podjąć można do tej samej osoby jeżeli było to umorzenie absorpcyjne (występek , do 5 lat), w ciągu 3 m-cy należy zawieszone postępowanie podjąć. ->
(268) Wznowienie postępowania przygotowawczego

• - postępowanie umorzone na podstawie art. 11 par. 1 można wznowić w wypadku uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu z którego zostało ono umorzone;
  - Wznowienie może dotyczyć tej samej osoby, która występowała w charakterze podejrzanego;
  Warunki wznowienia:
  1) nowe istotne fakty, dowody nie znane (nowe dowody do faktów znanych nie są przesłanką);
  2) umorzenie absorpcyjne = (występek, do 5 lat - niecelowe), można wznowić, gdy wyrok ten drugi umowny, istotna zmiana treści;
  3) Prokurator Nadrzędny może wznowić;
  Prokurator może zlecić dokonanie czynności dowodowych Policji przed postępowaniem w celu sprawdzenia uzasadnienia. Sądowa kontrola prokuratorskiej decyzji o wznowieniu. Jeżeli stwierdzi on wznowienie niezasadne to umarza;
  (269) Uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego.
  Prokurator generalny jest uprawniony do uchylania prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stos. do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi bezzasadność umorzenia. Uprawnienie Prok .Gen. do tzw. nadzwyczajnego wznowienia jest ograniczone terminem 6-miesięcznym. Po jego upływie uchyl. prawomocnego postanowienia o umorzeniu lub jego uzasadnia może nastąpić jedynie na korzyść podejrzanego. Termin ten nie jest zawity. Jeżeli w skutek post. zażaleniowego sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu post. przyg. niemożliwe jest uchylenie tego postanowienia przez Prok. Gen. W trybie art. 328 par. 1 k.p.k. Prok. Gen oraz RPO może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie.
  
  (270) Nadzór prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym - całość z kodeksu

Art. 326. § 1. ⁽²⁰⁶⁾ Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi; prokurator może także objąć nadzorem postępowanie, o którym mowa w art. 307.

§ 2. Prokurator jest obowiązany czuwać nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.
§ 3. Z tytułu sprawowanego nadzoru prokurator może w szczególności:

  1)  zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia,

  2)  żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,

  3)  uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia,

  4)  wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie.

§ 4. W razie niewykonania przez organ nie będący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe; o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

Art. 327. § 1. Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

§ 2. ⁽²⁰⁷⁾ Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3. Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka.

§ 3. Przed wydaniem postanowienia o podjęciu lub wznowieniu, prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia.

§ 4. Po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza postępowanie, jeżeli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw.

Art. 328. § 1. Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

§ 2. Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

(271) Przewód sądowy
- jest etapem rozprawy, w którym następuje gromadzenie materiału dowodowego będącego podstawą rozstrzygnięcia sądu. Na post. zgromadzonych w jego toku dowodów sąd ustala fakty pozwalające na wydanie orzeczenia o przedmiocie procesu. Przewód sądowy rozpoczyna się z momentem odczytania aktu oskarżenia (art. 385 par. 1), a kończy zamknięciem go przez przewodniczącego (art. 405). Wśród czynność dokonywanych w jego ramach można wyróżnić: a) odczytanie aktu oskarżenia; b) wysłuchanie oskarżonego; c) dalsze postępowanie dowodowe; d) decyzje podejmowane w toku przewodu sądowego; e) zamkniecie przewodu sądowego.

(272) Odczytanie aktu oskarżenia
Akt oskarżenia odczytuje oskarżyciel (art. 385 par. 1). Jeżeli oskarżyciel w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego nie bierze udziału w rozprawie, co może mieć miejsce w postępowaniu uproszczonym, akt oskarżenia odczytuje protokolant. Akt oskarżenia powinno się odczytać w całości, wraz z pełnym uzasadnieniem. Art. 385 par. 2 - za zgodą obecnych stron, a w przypadku szczególnie obszernego uzasadnienia aktu oskarżenia bez ich zgody, można poprzestać na przedstawieniu podstaw oskarżenia (powinno zawierać argu. oskarżyciela odnoszące się do prawnych i faktycznych podstaw zarzutu postawionego oskarżonemu. Akt oskarżenia podlega odczytaniu także wówczas, gdy rozprawa jest prowadzona od początku np.: po odroczeniu rozprawy, uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia oraz po przekroczeniu terminu odroczenia wydania wyroku. Jeżeli oskarżony wniósł pisemną odpowiedź na akt oskarżenia, nie jest ona odczytywana, a jednocześnie przewodniczący odczytuje o jej treści.

(273) Zamknięcie przewodu sądowego
- następuje po przeprowadzeniu dopuszczonych w sprawie dowodów i należy do komp. Przewodniczącego składu sadzącego. Przed zamknięciem przewodniczący ma obowiązek zapytania stron, czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego (art. 405). Następnie: Jeżeli strony złożą wniosek o uzupełnienie post. dowodowego, wówczas: a) przewodniczący dopuszcza zawnioskowany dowód, któremu druga strona się nie sprzeciwiła (art. 386); b) sąd dopuszcza dowód, którego przeprowadzeniu sprzeciwia się druga strona (art. 368); c) sąd oddala wniosek dowodowy jeżeli zaistnieje jedna z podstaw określonych w art. 170. W przypadku gdy stron nie zgłoszą wniosków o uzup. post. dowodowego, przewodniczący ogłasza, że przewód sądowy jest zamknięty (zarządzenie to jest możliwe gdy sprawa jest uznana za wyjaśnioną). Zarządz. = zamknięcie postępowania dowodowego i (poza wznowieniem przew. sąd.) zamyka ono możliwość gromadzenia materiału stanowiącego podstawę faktyczną wyroku.
(274) Wznowienie przewodu sądowego: - zamknięty przewód sądowy może być wznowiony na mocy postanowienia sądu. Wznowienie jest równoznaczne z cofnięciem rozprawy do fazy przewodu sądowego. Decyzję tą sąd podejmuje z urzędu lub na wniosek strony do momentu ogłoszenia wyroku (art. 409). Sąd wznawia przewód sądowy z urzędu, gdy uzna, że dotychczas zebrany materiał dowodowy nie stanowi dostatecznej podstawy do rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu. Do tego wniosku może dojść po wysłuchaniu końcowych przemówień stron, jeśli ich treść poddała w wątpliwość dowody, które wcześniej wydawały się przekonujące, albo gdy w toku narady nad wyrokiem okaże się, iż istnieją niedostrzeżone wcześniej braki w materiale dowodowym wskazujące na potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego. Wznowienie przewodu sądowego na wniosek stron może nastąpić np.: gdy w toku przemówienia końcowego strona domagać się będzie wyjaśnień kwestii faktycznej, która jest odmiennie interpretowana przez stronę przeciwną, a wątpliwości nie dadzą się jednocześnie usunąć, gdyż dowód na tę okoliczność nie został w toku przewodu sądowego dokładnie i wyczerpująco przeprowadzony. Wznowienie przewodu sądowego następuje gdy w toku narady wyłoni się możliwość zakwalifikowania czynu wg innego przepisu prawnego
i spełnione zostaną warunki z art. 399. Art. 414 par. 5 pozwala sądowi na wznowienie tego przewodu w sytuacji gdy przewiduje on możliwość warunkowego umorzenia postępowania lub orzeczenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Po wznowieniu przewodu sądowego sąd dokonuje tych czynności, z powodu których nastąpiło wznowienie. Po uzupełnieniu przewodu przewodniczący pyta, czy strony nie żądają uzupełnienia post. dowodowego i gdy takich wniosków nie ma, lub gdy zostaną załatwione negatywnie, ogłasza zamknięcie przewodu sądowego. Nie jest zabronione wielokrotne wznawianie przewodu sądowego.

(275) Głosy stron
Końcowe głosy stron stanowią kolejną podfazę rozprawy głównej, która następuje po przewodzie sądowym, a poprzedza etap wyrokowania. Fazę tę rozpoczyna udzielenie przez przewodniczącego głosu stronom. W jej ramach dokonywana jest ocena materiału dowodowego z punktu widzenia poszczególnych stron procesowych i ich przedstawicieli. W przemówieniach końcowych strony winny najpierw ustosunkować się do kwestii faktycznych, a następnie do kwestii prawnych. Głosy stron stanowią istotną pomoc dla sądu przy ostatecznym rozstrzyganiu o kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego i powinny one być wzięte pod uwagę przy wyrokowaniu. Strony analizują zebrane dowody, poddają je krytyce i stawiają tezę logicznie uzasadniając je przeprowadzonymi w toku procesu dowodami. Sąd wyrabia sobie własne przekonanie elementach wydawanego wyroku. W trakcie końcowych przemówień można wskazać na nieprawidłowości w przebiegu postępowania dowodowego, luki dowodowe, można składać wnioski o przeprowadzenie dowodów. Przewodniczący udziela głosu uprawnionym podmiotom w kolejności (wg art. 406): oskarżyciel publiczny, posiłkowy, prywatny, powód cywilny, podmiot o którym mowa w art. 416, obrońca oskarżonego oraz oskarżony. Przedstawiciele procesowi stron zabierają głosy przed stronami. Uprawnienie wymienionych podmiotów do wygłoszenia przemówienia końcowego wynika z mocy ustawy i nie jest uzależnione od decyzji przewodniczącego. Przedstawiciel społeczny musi zwrócić się do przewodniczącego o udzielenie mu głosu. Art. 406 - co robi w miarę potrzeby. Jeżeli zostanie dopuszczony do przemówienia, przemawia przed obrońcą i oskarżonym. Uprawnienie oskarżonego do ostatniego głosu jest gwarancją realizacji prawa do obrony (możliwość ustos. się do poprzednich głosów) - uprzywilejowania pozycja. Oskarżyciel publiczny o ile nie odstępuje od oskarżenia powinien przede wszystkim wyrazić swoje stanowisko w kwestii stanu faktycznego sprawy z ustosunkowaniem się do przeprowadzonych w toku postępowania dowodów, następnie podać i uzasadnić kwalifikacje prawną czynu, ocenić zdarzenie z punktu widzenia jego szkodliwości społecznej, wyrazić swój pogląd co do tezy obrony, zgłosić własne wnioski co do kar i innych środków, jakie wg niego sąd powinien wymierzyć oskarżonemu.
Obrońca oskarżonego powinien przedstawić wersję zdarzenia możliwie najkorzystniejszą dla oskarżonego w świetle przeprowadzonych w toku przewodu sądowego dowodów i zgłosić korzystne dla niego wnioski co do rozstrzygnięcia jego odp. karnej.
Oskarżony w ostatnim słowie ma prawo pełnego wypowiedzenia się bez zadawania pytań i przerywania mu wypowiedzi. Ograniczenie oskarż. W tym prawie stanowi uchybienie i jest podstawą odwoławczą (art. 438 pkt. 2). Każda ze stron, podmiot z art. 416 oraz przedstawiciel społeczny mogą zwrócić się do składu sądzącego o umożliwienie im zabrania głosu dodatkowego. ->
(276) Jeżeli oskarżyciel lub powód cywilny ponownie zabiera głos, należy udzielić głosu także obrońcy i oskarżonemu - prawo repliki, w ramach którego także mamy do czynienia z uprzywilejowaniem obrony, gdyż oskarżonemu należy i w takiej sytuacji umożliwić zabranie głosu w ostatniej kolejności.

(277) Stan rzeczy osądzonej
- aspekt formalny prawomocności polega na tym, że decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia, kończy ona formalnie proces tworząc stan rzeczy osądzonej- res iudicata

-rodzi on domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności przepisami prawa;

- jednakże pod pewnymi warunkami możliwe jest wzruszenie tej decyzji, mimo jej prawomocności np. w drodze wznowienia postępowania i obalenia tego domniemania;

(278) Wyrażanie wątpliwości na korzyść oskarżonego (in dubio pro reo)
Art. 5 - oskarżonego uznaje się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego - nowelizacja 2003r.
- polega na obowiązku tłumaczenia wszelkich niewyjaśnionych i niemożliwych do wyjaśnienia wątpliwości na korzyść oskarżonego;
- chodzi o wątpliwości natury faktycznej jak i wątpliwości prawne;
- należy przyjąć wersję interpretacyjną korzystniejszą dla oskarżonego;
- Działa w całym postępowaniu. Stara zasada, z prawa rzymskiego, w procesie mieszanym, po rewolucji francuskiej, feudalizm „domniemanie winy oskarżonego”; schyłek feudalizmu -> permanentne podejrzenie - pośrednie;
1928r. - brak zasady, ale stosowana. Działa już od „in personam” jest to domniemanie wzruszalne „prawda tymczasowa”;
- domniemanie od strony obiektywnej (Daszkiewicz) - trzeba tka zakład. bo ustawa;
- domniemanie od strony subiektywnej (Cieślak) - krytyka, prawa nie może narzuca ć przekonania.
Reguły: 1) badanie winy przy pomocy wszystkich okoliczności niezależnie od dowodów i poglądu; 2) „in dubio pro reo” - tezie nie może być luk -> nieudownodnione; 3) uniewinnienie musi mieć walor prawny.
Art. 42 Konstytucji RP.

(279) Przesłanki procesu prywatnoskargowego
- postępowanie z oskarżenia prywatnego może być wszczęte jedynie w sprawach o przestępstwa przekazane do ścigania skargą prywatną przez przepisy k.k.:
-- nieumyślne uszkodzenie ciała o charakterze innym niż powodujące ciężki uszczerbek na zdrowiu;
-- lekkie uszkodzenia ciała (czas nidłuższy niż 7 dni)
-- zniesłąwienie i zniewagę
-- naruszenie nietykalności cielesnej
oraz innych ustaw: - prawo prasowe; - ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych;
- postępowanie wszczynane jest na podstawie:
-- prywatnego aktu oskarżenia;
-- ustna bądź pisemna skarga pokrzywdzonego złożona na policji;
- w sprawach z oskarżenia prywatnego wszczęcie procesu następuje przez sam fakt złożenia prywatnego aktu oskarżenia, bądź przekazania skargi, a gdy okazuje się już w trakcie jego kontroli wstępnej, że zachodzą przeszkody procesowe sąd może przed rozprawą umorzyć postępowanie
- nie funkcjonuje tu postępowanie przygotowawcze;
- sprawy te sąd rozpoznaje jednoosobowo; wyjątek: w sprawach o zniesławienie sąd orzeka z udziałem ławników;
- przeprowadzenie rozprawy posiedzeniem pojednawczym, prowadzonym przez sędziego;
- podział pojednań na:
-- pojedyncze zwykłe (proste) - pogodzenie w sprawie karnej i umorzenie postępowania
-- pojedyncze poszerzone - pojednanie może objąć inne sprawy oskarżenia prywatnego, toczące się między tymi stronami;
- zamiast posiedzenia pojednawczego możliwe jest postępowanie mediacyjne:
- sąd z własnej inicjatywy ale za zgodą atron albo na ich wniosek wyznaczyć termin do przeprowadzenia mediacji;
-- sąd wskazuje instytucje lub osobę godną zaufania, która przeprowadzi postępowanie mediacyjne;
- oskarżenie wzajemne - oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na roprawie głównej wnieść przeciwko oskrżycielwi prywatnemu, będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem zarzucanym temu oskarżonemu;
- rozprawa w sprawach z oskarżenia prywatnego toczy się t rybie uproszczonym, sąd zatem w razie usprawiedliwionego niestawiennctwa oskarżonego może orzekać wyrokiem zaocznym;

(279.1) Postępowanie prywatno - skargowe
- pokrzywdzony
Przesłanki dodatnie:
1) uprawdopodobnienie popełnienia przestępstwa
2) zasada skargowości
3) popierania skargi -> odstąpienie -> sensu stricto / largo
4) termin 1 rok / 3 lata
5) opłata
Przesłanki ujemne:
1) przedawnienie karalności;
2) odstąpienie od oskarżenia
3) nieletniość sprawcy
4) art. 60
Odrębności:
1) brak oskarż. Publicznego
2) pojednanie, mediacja;
3) skarga wzajemna
4) nie ma postępow. Przygotowawczego
5) 3krotne;

(280) Postępowanie nakazowe
- postępowanie nakazowe - tryb, w którym sąd orzeka bez rozprawy na podstawie materiałów zebranych w postępowaniu przygotowawczym;
- o zastosowaniu tego trybu decyduje prezes sądu, który po zapoznaniu się z aktem oskarżenia może skierować sprawę na posiedzenie sądu, gdy uznaje że zachodzi możliwość wydania wyroku nakazowego;
- postępowanie nakazwowe możliwe jest w sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym, z tym że nie może być stosowana ujemne przesłąnki trybu nakazowego:
Przesłnki ujemne:
-- wobec osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie
-- w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego;
-- sprawca jest nieletni, głuchy, niewidomy, zachodzą wątpliwości co do jego poczytalności - przesłanki obrony koniecznej z art. 79 kpk
-- gdy zachodzi okoliczność skutkujące obowiązakową obroną w toku całego procesu;
- przesłanki dodatkowe:
-- możliwość rozpoznania sprawy w trybie uproszczonym, z którą można wymierzyć karę ograniczenia wolności lub grzywny do 100 st. Dziennych lub 200 tyś. Zł.
-- uznanie w oparciu o materiał dowodowy dochodzenia, że prowadzenie rozprawy nie jest konieczne;
-- dokonuje na podstawie tego materiału niewątpliwych ustaleń co do sprawstwa i winy oskarżonego, tak że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości;
-- uznanie, iż kara ograniczenia wolności lub grzywna w rozmarach jakie wolno orzekać w tym trybie, wystraczą;
- sąd orzeka na posiaedzeniu, wydając wyrok nakazaowy;
- w posiedzeniu tym udział stron jest obecnie wykluczony art. 500 par. 4
- może być orzeczona jedynie kara ograniczenia wolności w pełnym jej rozmiarze albo grzywna do 100 stawek dziennych lub do 200 000zł;
- przysługuje zaskarżenie sprzeciwem w terminie zawitym 7 dni od daty doręczenia;
Skrajne odstępstwa od trybu zwyczajnego: a) eliminacja rozprawy; b) wyrok wydawany bez przeprowadzenia postępowania dowodowego przed sądem. Inny model postępowania niż wynikający z Konstytucji i umów międzynarodowych: a) brak zasady kontradaktoryjności, bezpośredniości, ograniczone prawo do obrony, brak jawności, zewnętrznej, kolegialności składu orzekającego. Prawo do rozpoznania w sprawie, istnieje instytucja sprzeciwu

(281) Stan zawisłości sprawy
- nie wszczyna się sprawy, a wszczęte umarza gdy wcześniej wszczęte postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się- jest to tzw. stan zawisłości sprawy - zawisłość prawna sporu - litis pendentio
- zawisłość sprawy rozpoczyna się z chwilą wszczęcia postępowania karnego i trwa do chwili uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie;
- zgodnie z dyrektywą ne bis in idem;
- zawisłość sprawy nie uchyla zawieszenia postępowania - art. 22, która mimo zawieszenia nadal istnieje.

(286) Formy postępowania przygotowawczego
a) Śledztwo (patrz 287)
b) Dochodzenie (patrz 288)

(287) Śledztwo
- Rozróżniamy śledztwo: a) obligatoryjne; b) fakultatywne.
Śledztwo obligatoryjne: śledztwo prowadzone jest obligatoryjne w sprawach - art. 309: 1) o zbrodnie; 2) o występki - gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji ABW lub Agencji Wywiadu; 3) o występki - gdy osoba podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej ŻW, finansowych organów dochodzenia (Urząd Skarbowy, inspektor kontroli skarbowej, urząd celny, funkcjonariusz inspekcji celnej), lub organów nadrzędnych nad finansowymi organami dochodzenia (izba celna, izba skarbowa, nad inspektorem kontroli skarbowej - Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, a następnie Minister Finansów), w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych; 4) o występki w których nie prowadzi się dochodzenia.
Śledztwo fakultatywne: prowadzi się w sprawach o występki, dla których przewidziano formę dochodzenia jednakże ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator postanowi że post. przygot. przyjmie formę śledztwa - art. 309. W razie nie zakończenia dochodzenia w ciągu 3 m-cy dlasze postępowanie prowadzi się w formie śledztwa.
- Śledztwo prowadzi: prokurator, Policja, organy Straży Granicznej i ABW w zakresie ich właściwości oraz inne organy przewidziane w przepisach szczeg.
- Tylko prokurator uprawniony jest do prowadzenia śledztwa (tzw. śledztwo prokuratorskie) w sprawie: a) zabójstwa b) o przestępstwa, gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjon. Policji, ABW lub Agencji Wywiadu; c) o przestępstwa, gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, ŻW, finansowych organów dochodzenia lub organów nadrzędnych na nimi, w zakresie spraw zaliczanych do właściwości tych organów lub przestępstwa popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych. Tyczy się to występków i zbrodni.
- Prokurator prowadzący śledztwo w sprawach tych funkcjonariuszy nie może powierzyć Policji prowadzenia śledztwa w całości (wykluczenie śledztwa w „swoich” sprawach);
- w innych przypadkach prokurator każde inne śledztwo może powierzyć Policji w całości, w części lub w poszczególnych częściach;
- Policja może sama prowadzić śledztwo nie czekając na inicjatywę prokuratora (wydając postanowienie o wszczęciu śledztwa niezwłocznie przesyła prokuratorowi odpis postanowienia - art. 305
- postanowienie Policji o odmowie wszczęcia śledztwa / umorzeniu wymaga zatwierdzenia przez prokuratora - art. 305
- śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 m-cy od wszczęcia (wyjątkowo możliwość przedłużenia na czas nieokreślony - nie dłuższy jednak niż rok, przez prokuratora nadzorującego, jeśli śledztwo prowadzone jest przez inny organ, lub prokuratora nadrzędnego nad prok. prowadzącym śledztwo.
- z urzędu, skutek zawiadomienia, wspólny protokół zawiadomienia + przesł. Śwd., zażaleni przysługuje -> czynności sprawdzające 30 dnia.

(288) Dochodzenie
- Prowadzący: gł. organ - Policja oraz Straż Graniczna, ABW, organy Inspekcji handlowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Urzędy Skarbowe i inspektorzy Kontroli Skarbowej, Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty;
- dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:
-- zagroż. karą do 5 lat pozbawienia wolności; w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wtedy gdy wartość przedmiotu przestępstwa lub szkoda nie przekracza 50 000 zł, część wyłączona m.in. nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155);
-- użycie niebezpiecznych przedmiotów w bójce / grabienie zwłok + oszustwa, kradzież do 50 000 zł. (wartość przedmiotu przestępstwa, szkody)
- nie można prowadzić postępowania przygot. w formie dochodzenia gdy:
-- oskarżony jest pozbawiony wolności, chyba, że zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie wobec sprawcy ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem;
-- jeżeli zachodzą okoliczności obrony niezbędnej - art. 79 par. 1 k.pk. - tzn. gdy oskarżony jest: 1) nieletni; 2) jest głuchy, niemy, niewidomy; c) gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
- nowela z 10. 01. 2003r. - w dochodzeniu są przewidziane jeszcze większe uproszczenia niż w śledztwie (np. umorzenie dochodzenia bez uzasadnienia)
- Dochodzenie:
a) zwykłe
(289) b) dochodzenie z uproszczonym protokołem - dochodzeniem ograniczone do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Wówczas należy przesłuchać osobę podejrzaną w charakterze podejrzanego (art. 325 g par. 2), przesłuchać pokrzywdzonego, przeprowadzić i utrwalić w protokole czynności niepowtarzalne. Utrwalenie innych czynności dowodowych następuje w formie prot. Ograniczonego do zapisu najistotniejszych oświadczeń osób biorących udział w czynnościach. Na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy przeprowadza się z ich udziałem czynności zamknięcia - bez postanowienia o zamknięciu.
(290) c) dochodzenie w niezbędnym zakresie (wstępne, zabezpieczające) - prowadzi: prokurator, Policja; Prowadzi się je: 1) w sytuacjach nie cierpiących zwłoki; 2) jego trwanie jest ograniczone specyficznymi zadaniami tego postępowania; 3) zadania sprowadzają się do przeprowadzenia czynności procesowych zabezpieczających ślady i dowody postępowania przed ich utratą zniekształceniem, zniszczeniem.

- prowadzi się je przed wydaniem postanowienia o wszczęciu postępowania, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, w granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utrat, zniekształceniem, zniszczeniem; Dokonuje się oględzin, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 (m.in. pobrana odcisków palców, fotografowania, oględziny zewnętrzne ciała) w stos. do osoby podejrzanej oraz dokonania innych niezbędnych czynności (próba włosów, krwi).
- os. podejrzaną o pop. przest. można przesłuchać w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów;
- dokonanie wskazanych czynności - w syt. niecierpiącej zwłoki zamyka możliwość dlaszego prowadz. Post. w niezbędnym zakresie;
- max. czas trwania tego postępowania to 5 dni (licząc od dnia pierwszej czynności);
- gdy dochodzenie dot. sprawy gdzie obligatoryjne jest prowadzenie jej przez prokuratora to prowadzący przekazuje ją prokuratorowi;
-- czas trwania śledztwa lub dochodzenia Liczy się od dnia dokonania pierwszej czynności niecierpiącej zwłoki
-- dopuszczalne są w każdej sprawie, niezależnie ód tego czy następnie będzie formalnie wszczęte i przeprowadzone śledztwo lub dochodzenie

-- jeżeli w wyniku tych czynności okaże się że brak jest podstaw do kontynuowania postępowania, należy wydać, postanowienie o umorzeniu, bowiem w-raz z podjęciem pierwszej czynności nie cierpiącej zwłoki następuje wszczęcie prawne-chociaż nieformalne, bo dokonane bez wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego.

(291) d) dochodzenie rejestrowe - jeżeli dane uzyskane w toku czynności o których mowa w art. 308 par. 1 lub prowadzącego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia, nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. Po wydaniu tego postanowienia Policja na postawie przepisów szczególnych prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.
Dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 m-cy od jego wszczęcia. Prokurator może przedłużyć do 3 m-cy. (Dłuże prowadzi się już w formie śledztwa).

(292) Ekstradycja oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych⁽³⁵⁷⁾

Art. 602 § 1. ⁽³⁵⁹⁾ Z zastrzeżeniem przepisów rozdziałów 65b i 66a, ekstradycja jest wydaniem osoby ściganej albo skazanego, na wniosek państwa obcego, w celach określonych w § 2.

§ 2. W razie złożenia przez organ państwa obcego wniosku o wydanie osoby ściganej w celu przeprowadzenia przeciw niej postępowania karnego lub wykonania orzeczonej co do niej kary albo środka zabezpieczającego, prokurator przesłuchuje tę osobę i w miarę potrzeby zabezpiecza dowody znajdujące się w kraju, po czym wnosi sprawę do właściwego miejscowo sądu okręgowego.

Art. 603a. ⁽³⁶¹⁾ § 1. Jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi, wniosek państwa obcego o zastosowanie tymczasowego aresztowania osoby ściganej zastępuje wniosek o wydanie.

§ 2. W wypadku, o którym mowa w § 1, prokurator podczas przesłuchania informuje osobę ściganą o możliwości wyrażenia przez nią zgody na wydanie lub zgody na wydanie połączonej ze zrzeczeniem się korzystania z ograniczeń określonych w art. 596 i 597. Jeżeli osoba ścigana wyrazi wolę złożenia takiego oświadczenia, prokurator kieruje sprawę do sądu okręgowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

§ 3. Sąd na posiedzeniu rozstrzyga o tymczasowym aresztowaniu osoby ściganej, odbiera oświadczenie o wyrażeniu zgody na wydanie lub zgody na wydanie połączonej ze zrzeczeniem się korzystania z ograniczeń określonych w art. 596 i 597, a także wydaje postanowienie o dopuszczalności wydania.

§ 4. Zgoda osoby ściganej oraz zrzeczenie, o którym mowa w § 2, nie mogą zostać cofnięte, o czym poucza się osobę ściganą.

§ 5. Sąd niezwłocznie przekazuje prawomocne postanowienie wraz z aktami sprawy Ministrowi Sprawiedliwości, który rozstrzyga o wydaniu osoby.

§ 6. ⁽³⁶²⁾ Jeżeli oświadczenie, o którym mowa w § 3, nie zostało złożone lub sąd stwierdził, że zachodzi okoliczność określona w art. 604 § 1, albo jeżeli posiedzenie zostało odroczone na czas przekraczający 7 dni, stosuje się przepisy art. 602 § 2, art. 603 i 605.

Art. 604. § 1. Wydanie jest niedopuszczalne, jeżeli:

  1)  osoba, której wniosek dotyczy, jest obywatelem polskim albo korzysta w Rzeczypospolitej Polskiej z prawa azylu,

  2)  czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo gdy ustawa uznaje, że czyn nie stanowi przestępstwa albo że sprawca nie popełnia przestępstwa lub nie podlega karze,

  3)  nastąpiło przedawnienie,

  4)  postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone,

  5)  byłoby ono sprzeczne z polskim prawem,

  6)  ⁽³⁶³⁾ zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania wobec osoby wydanej może zostać orzeczona lub wykonana kara śmierci,

  7)  ⁽³⁶⁴⁾ zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania osoba wydana może zostać poddana torturom.

§ 2. Wydania można odmówić w szczególności, jeżeli:

  1)  osoba, której wniosek dotyczy, ma w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania,

  2)  przestępstwo zostało popełnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo na polskim statku wodnym lub powietrznym,

  3)  co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się postępowanie karne,

  4)  przestępstwo podlega ściganiu z oskarżenia prywatnego,

  5)  według prawa państwa, które złożyło wniosek o wydanie, przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności do roku lub karą łagodniejszą albo orzeczono taką karę,

  6)  przestępstwo, w związku z którym żąda się wydania, jest przestępstwem o charakterze politycznym, wojskowym lub skarbowym,

  7)  państwo, które złożyło wniosek o wydanie, nie zapewnia wzajemności.

§ 3. W wypadkach wskazanych w § 1 pkt 4 i § 2 pkt 3 rozpoznanie wniosku o wydanie można odroczyć do czasu ukończenia w Rzeczypospolitej Polskiej postępowania karnego przeciwko tej samej osobie lub odbycia przez nią orzeczonej kary albo jej darowania.

Art. 606. § 1. Zezwolenia na przewóz osoby ściganej przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udziela Minister Sprawiedliwości. Przepisy art. 594, 604 i 605 stosuje się odpowiednio.

§ 2. Jeżeli podróż odbywa się drogą powietrzną i nie przewiduje się lądowania, wystarczy powiadomienie Ministra Sprawiedliwości o przewożeniu osoby ściganej nad terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 607. § 1. Do rozstrzygania wniosków państwa obcego, dotyczących wydania przedmiotów stanowiących dowody rzeczowe lub uzyskanych w wyniku przestępstwa, właściwy jest prokurator lub sąd w zależności od tego, do czyjego rozporządzenia przedmioty te zostały zdeponowane. Przepis art. 588 § 2 i 4 stosuje się odpowiednio.

§ 2. Postanowienie o wydaniu przedmiotów powinno wymieniać rzeczy, które ulegają wydaniu państwu obcemu, oraz wskazywać rzeczy podlegające zwrotowi po ukończeniu postępowania karnego, prowadzonego przez organy państwa obcego.

(293) Immunitety osób należących do przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych

Art. 578. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych:

  1)  uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych,

  2)  osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,

  3)  osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,

  4)  członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1-3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej,

  5)  inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

Art. 579. § 1. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie:

  1)  kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,

  2)  osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

§ 2. Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych.

§ 3. Poza wypadkiem określonym w § 2 osoby te mogą być pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego.

Art. 580. § 1. Przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach.

§ 2. W stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetu o zrzeczeniu, o którym mowa w § 1, rozstrzyga właściwa organizacja międzynarodowa.

Art. 583. § 1. Przeszukania pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego można dokonać tylko za zgodą szefa tego przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcję.

§ 2. Do przeszukania pomieszczeń konsularnych konieczna jest zgoda kierownika urzędu konsularnego lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje albo szefa przedstawicielstwa dyplomatycznego.

Art. 584. Przepisów art. 578-583 nie stosuje się do osób w nich wymienionych, w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, jeżeli są obywatelami polskimi lub mają w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania.

(294) Postępowanie uproszczone
Tradycyjnie stosowane w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, z uwagi na mniejszy ciężar gatunkowy. Redukuje się lub modyfikuje pewne czynności. Jest to postępowanie obligatoryjne I stopnia zredukowane. Tworzone z uwagi na ekonomie procesową - przyspieszenie postępowania i zmniejszenie kosztów.

Art. 469 - w sprawach w których prowadzone było dochodzenie podlegają rozpoznaniu w trybie uproszczonym. Post. uproszczone jest wyłacznie postępowaniem sądowym, przesłanki postępowania unormowane są w przepisach o dochodzeniu. Art. 468 - do postępowaniu uproszczonego stosuje się przepisy o postępowaniu zwykłym, chyba że przepisy stanowią inaczej. Stosuje się reguły post. zwyczajnego, a wyjątki wyraźnie oznaczone w przepisach. Regulacja dot. postępowania uproszczonego: kpk, kks. Przepisów postępowania uproszczonego nie stosuje się do postępowania: przed sądami wojskowymi, w sprawach nieletnich, o odpowiedzialności pomiotów zbiorowych, w razie popełnienia przest. skarbowego w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary.
Skład rozpoznający sprawę w trybie uproszczonym: podstawowy skład - I sędzia, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie 1 sędzia + 2 ławników. I instancja - zawsze sąd rejonowy. Po wpłynięcia aktu oskarżenia - wstępna kontrola aktu oskarżenia jak w postępowaniu zwyczajnym. Dokonuje dalej: prezes sądu, przewodniczący wydziału, wyznaczony sędzia. Badnie wymogów formalnych aktu oskarżenia. Akt os. nie musi zawierać uzasadnienia, musi być wniesiony przez uprawnionego oskarżyciela (gdy przez kogoś innego - traktowany jako brak skargi -> umorzenie z powodu braku dodatniej przesłanki procesowej.
(295) Oskarżyciele szczególni w post. uproszczonym - nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni:
1) organ inspekcji handlowej; 2) organ państwowej inspekcji sanitarnej; 3) organ straży granicznej; 4) prezes urzędu regulacji telekomunikacji i poczty; 5) inspektorzy kontroli skarbowej. Uprawnienia: wnosić i popierać oskarżenie ale tylko przed sadem I instancji, pod war. że prokurator sam nie działa. Pozbawione są możliwości zaskarżenia orzeczenia sądu I instancji. Mogą wnosić o uzasadnienie orzeczenia. Nie może wnosić środka odwoławczego. Zaskarżyć orzeczenie może tylko prokurator. 2) uprawnienia wynikające z ustaw szczególnych: a) straż leśna i pomioty którym przysługują uprawnienia strażnika leśnego; b) dyrektor parków narodowych; c) strażnicy straży łowieckiej. Mogą wnosić i popierać oskarżenie, a także zaskarżać orzeczenie niezależnie od trybu w jakim sprawa się toczy. d) finansowe organy dochodzenia.
Jeśli akt oskarżenia odpowiada wymogom formalnym i jest wniesiony przez uprawnionego oskarżyciela - możliwość skierowania sprawy na posiedzenie w trybie art. 339, aby sprawdzić czy nie zachodzą okoliczności przekraczające kompetencje sądu. Jeżeli sprawa nadaje się do rozstrzygnięcia w trybie nakazowym - kierowana na posiedzenie. Art. 475 - doręczenia aktu oskarżenia. Udział oskarżyciela publicznego (prokuratora i nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych) nie jest konieczny - wtedy akt okarż. odczytuje protokolant. Nie jest obowiązkowy udział oskarżonego. Rozprawa może być prowadzona mimo nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, jeśli był on prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy. Wtedy wydawany wyrok zaoczny.
(296) Przesłanki wydania wyroku zaocznego
- wydawany w trybie uproszczonym. Przesłanki:
1) oskarżony prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy (zwrotka w aktach sprawy); 2) nieusprawiedliwione niestawienie się oskarżonego i jego obrońcy; 3) sąd dysponuje wcześniejszymi wyjaśnieniami oskarżonego i ma możliwość ich odczytania. Jeśli brak takich wyjaśnień może skorzystać z pomocy prawnej w celu ich uzyskania. Jeśli w postępowaniu przygotowawczym skorzystał z prawa do milczenia, nie stawia się na rozprawie i nie usprawiedliwia swojej nieobecności sąd może wydać wyrok zaoczny: dysponuje wyjaśnieniami, których treścią jest odmowa ich złożenia. \ostateczna decyzja wydania wyroku zaocznego zależy od uznania przez sąd celowości wydania takiego wyroku. Jeżeli uzna że konieczna jest obecność oskarżonego - odroczenie rozprawy i zarządzenie przymusowego doprowadzenia oskarżonego. Jeżeli złoży wniosek o odroczenie rozprawy sędzia musi ją odroczyć.

- w wyroku zaocznym tytułem środka zabezpieczającego może być orzeczony przepadek przedmiotów z art. 39 kk.
Sprzeciw od wyroku zaocznego: Oskarżonemu doręcz się odpis wyroku zaocznego. Sprzeciw można wnieść w terminie 7 dni. W sprzeciwie oskarżony usprawiedliwia swoją nieobecność. Może też złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku na wypadek nieuwzględnienia lub nieprzyjęcia sprzeciwu. Sąd nie uwzględnia sprzeciwu - kiedy uzna nieobecność oskarżonego za niusprawiedliwioną. Sąd nie przyjmuje sprzeciwu gdy: wniesiono po terminie; przez osobę nieuprawnioną. Na postanowienie o odmowie przyjęcia sprzeciwu służy zażalenie.
Sąd uwzględnia sprzeciw: kiedy uzna, że obecność oskarżonego jest usprawiedliwiona. Sąd wyznacza rozprawę. Jeżeli oskarżony się na tą rozprawę nie stawia - wyrok zaoczny staje się prawomocny. Jeżeli nieobecność ta jest nieusprawiedliwiona - sędzia zamyka rozprawę, stwierdza nieusprawiedliwienie nieobecności i nie musi wydawać żadnego orzeczenia - wyrok zaoczny staje się prawomocny bez żadnego orzeczenia sądu. -> (((koniec wyroku zaocznego)))
(297) Wyrok wydawany pod nieobecność oskarżonego (co innego niż wyrok zaoczny). Wydawany jest gdy: - oskarżony po złożeniu wyjaśnień opuszcza salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego; - nie stawia się na rozprawę po jej odroczeniu lub przerwaniu.
Przerwa w rozprawie w trybie uproszczonym może trwać najwyżej 21 dni. W razie jej przekroczenia sąd rozpoznaje sprawę w trybie zwykłym. Art. 483 - zmiana trybu postępowania - za zgodą oskarżonego rozprawa może być kontynuowana w tym samym składzie.
Art. 387 - wniosek oskarżonego o wydanie wyroku skazującego. Normalnie rozpoznawany na rozprawie. W trybie można na posiedzeniu. O posiedzeniu zawiadamia się strony. Wniosek taki może być złożony do czasu zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.
Postępowanie odwoławcze: - wyroki wydane w postępowaniu uproszczonym zaskarżalne na zasadach ogólnych - z wyjątkiem sytuacji kiedy wniesiony sprzeciw do wyroku zaocznego. - zaskarżenie wyroku - postępowanie toczy się na zasadach ogólnych. Jedynym wyjątkiem jest skład sądu: Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie 1 sędziego o ile postępowanie w I instancji toczyło się w składzie 1 sędziego.
Jeśli sprawa nie nadaje się do prowadzenia w trybie uproszczonym - zmiana na zwykły. Skarga wniesiona w trybie uproszczonym traktowana po zmianie trybu jako akt oskarżenia jeżeli pochodziła od prokuratora lub była przez niego zatwierdzona. Jeżeli skarga wniesiona była przez organ nieprokuratorski jak np.: straż łowiecką nie można prowadzić postępowania w trybie zwykłym w oparciu o tą skargę i trzeba czekać na wniesienie skargi przez uprawnionego oskarżyciela.

---