Kategorialne ujęcie języka

KATEGORIE SYNTAKTYCZNE (SKŁADNIOWE) JĘZYKA

KATEGORIE SYNTAKTYCZNE

Podział na kategorie syntaktyczne jest podziałem wyrażeń ze względu na to, jaką rolę pełnią te wyrażenia w tworzeniu wyrażeń złożonych.

Zdaniami są wyrażenia złożone , zdania orzekające w sensie gramatycznym, składające się przynajmniej z podmiotu i orzeczenia.

Zdania w sensie logicznym są prawdziwe albo fałszywe. Wyróżniamy zdania proste i złożone (te drugie zawierają w sobie inne zdania jako części.

Kategoria nazw

Syntaktyczna charakterystyka nazw

Nazwą jest każde wyrażenie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik (orzeczenie imienne) zdania. Nazwami są rzeczowniki, zaimki i przymiotniki, mogą nimi być także liczebniki.

Wyrażenie jest nazwą, jeśli może występować na pozycji A lub na pozycji B w zdaniu podmiotowo- orzecznikowym postaci:

A jest (to) B

Przykłady:

Jan jest studentem

Mój brat jest chory

On jest niezwykle mądrym człowiekiem

Bardzo szybki samochód jest niebezpieczny

Funktorami nazywamy wyrażenia, które nie są wyrażeniami kategorii podstawowych, tj. nie są ani zdaniami ani nazwami.

Kryterium przynależności wyrażeń do tej samej kategorii syntaktycznej: dwa wyrażenia należą do tej samej kategorii syntaktycznej wtedy i tylko wtedy, gdy po zastąpieniu jednego z nich przez drugie w dowolnym zdaniu, otrzymujemy zdanie.

METODA OKREŚLANIA KATEGORII SYNYAKTYCZNEJ FUNKTORÓW

Kategoria funktora zależy od :

A kategorii wyrażeń z którymi łączy się dany funktor,

B Kategorii wyrażenia powstałego w wyniku tego połączenia

KATEGORIĘ FUNKTORA OKREŚLAMY UŁAMKIEM: B/A

Kategorie funktorów

Niektóre kategorie funktorowe:

1. Funktory zdaniotwórcze od argumentów zdaniowych

(spójniki): z/z, z/zz.

2. Funktory zdaniotwórcze od argumentów nazwowych (predykaty): z/n, z/nn.

3. Funktory nazwotwórcze od argumentów nazwowych: n/n, n/nn.

4. Funktory funktorotwórcze od argumentów funktorowych: (z/n)/(z/n), (z/nn)/(z/nn), ((z/n)/(z/n))/ ((z/n)/(z/n)).

Korelacja między językiem a rzeczywistością

PODSTAWOWOWE KATEGORIE ONTOLOGICZNE

TE CZTERY KATEGORIE SĄ NAJCZĘŚCIEJ WYMIENIANE JAKO KATEGORIE OBIEKTÓW, Z KTÓRYCH „SKŁADA” SIĘ RZECZYWISTOŚĆ. Niektórzy filozofowie uznawali (i uznają) tylko wybrane kategorie obiektów jako takie, które są podstawowym składnikiem rzeczywistości, w szczególności uznawano tylko jedną kategorię - kategorię pierwotną. Taki pogląd nazywamy monizmem ontologicznym i najczęściej była to kategoria przedmiotów. Pogląd uznający wiele kategorii jako pierwotnych (podstawowych) nazywamy pluralizmem ontologicznym.

KATEGORIE SYNTAKTYCZNE

ZDANIA

NAZWY

Z

N

KATEGORIE PODSTAWOWE

KATEGORIE FUNKTOROWE

funktory

Sfera języka

ZDANIA z

NAZWY n

z/n

z/nn

z/z

STANY RZECZY,

SYTUACJE, FAKTY

PRZEDMIOTY

INDYWIDUA

SUBSTANCJE

RZECZY

WŁASNOŚCI

CECHY

UNIWER-

SALIA

RELACJE

STOSUNKI

OPERATORY

Sfera rzeczy-wistości

KATEGORIE ONTOLOGICZNE (SEMANTYCZNE)

Relacje w szerszym sensie

PRZEDMIOTY,

RZECZY,

INDYWIDUA,

SUBSTANCJE

STANY RZECZY,

SYTUACJE,

FAKTY

WŁASNOŚCI,

CECHY,

UNIWERSALIA

RELACJE,

STOSUNKI

---