Scenariusz z wykorzystaniem metaplanu

Koniec świata starożytnego
45 min

Cele lekcji

Uczeń:

• poprawnie posługuje się terminami: cesarstwo zachodniorzymskie, cesarstwo wschodniorzymskie, wielka wędrówka ludów, barbarzyńca, Wandalowie, wandal, Hun,

• określa czas wydarzeń związanych z rozpadem cesarstwa zachodniego: 395 r. - podział Imperium Rzymskiego, 476 r. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego,

• omawia dokonania postaci historycznych: Dioklecjana, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra,

• wymienia nazwy plemion najeżdżających terytorium cesarstwa rzymskiego,

• opisuje wygląd i rodzaje uzbrojenia wojownika germańskiego,

• wyjaśnia, jakie były przyczyny i skutki rozpadu Imperium Rzymskiego,

• zauważa złożoność przyczyn upadku cesarstwa zachodniorzymskiego,

• wskazuje na mapie linię podziału Imperium Rzymskiego na część wschodnią i zachodnią.

Metody

• metoda aktywizująca - metaplan,

• praca z tekstem podręcznika,

• elementy wykładu,

• praca z materiałem ilustracyjnym,

• praca z mapą,

• praca z tekstem źródłowym.

Formy pracy

indywidualna, grupowa, zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• podręcznik „Śladami przeszłości 1” (s. 115, 124,

144-147),

• zeszyt ćwiczeń „Śladami przeszłości 1” (s. 76),

• mapa „Imperium Rzymskie w II w. n.e.” z Płyty

Nauczyciela,

• karty pracy 1, 2: „Wędrówki ludów”, „Koniec

świata starożytnego”.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji, rozdanie kart pracy 1.

2. Na polecenie nauczyciela uczniowie wykonują ćwiczenie 1. i 2. „Zanim poznasz nowy temat” (podręcznik, s. 144). Podczas omawiania sukcesów cesarstwa mogą skorzystać z mapy „Imperium Rzymskie w II w. n.e.” (s. 124 podręcznika lub Płyta Nauczyciela).

3. Nauczyciel podaje cele lekcji - uczniowie dowiedzą się, jak doszło do upadku cesarstwa rzymskiego.

Faza realizacyjna

1. Po zapoznaniu się z tekstem zatytułowanym „Kryzys Imperium Rzymskiego” (podręcznik, s. 144) uczniowie odpowiadają na pytania:

• Dlaczego do armii rzymskiej rekrutowano mieszkańców prowincji?

• Jakie ludy osiedliły się na terytorium cesarstwa w III w. n.e.?

• Jakie były skutki zajmowania przez plemiona barbarzyńskie terenów należących do cesarstwa?

2. Na podstawie ilustracji ze s. 144 podręcznika uczniowie omawiają wygląd i uzbrojenie wojownika germańskiego. Następnie porównują je z wyposażeniem rzymskiego legionisty (podręcznik, s. 115).

3. Na mapie „Wędrówki ludów” (podręcznik, s. 145) uczniowie analizują przebieg najazdów barbarzyńców i określają skutki ataków. W dalszej kolejności wykonują zadania w karcie pracy 1 „Wędrówki ludów”. Chętni odczytują swoje odpowiedzi.

4. Nauczyciel wyjaśnia termin wielka wędrówka ludów. Na podstawie mapy (s. 145 podręcznika) uczniowie wymieniają nazwy plemion barbarzyńskich, które atakowały cesarstwo w IV i V w.

5. Podczas krótkiego wykładu nauczyciel charakteryzuje sytuację w cesarstwie w IV w. n.e. Wyjaśnia, na czym polegały reformy Dioklecjana i Konstantyna Wielkiego oraz określa, jakie były ich cele i skutki. Wyjaśnia, w jaki sposób doszło do powstania cesarstwa zachodniorzymskiego i wschodniorzymskiego. Z mapy (podręcznik, s. 145) uczniowie odczytują przebieg podziału państwa i wymieniają nazwy stolic obu części imperium. Datę rozpadu cesarstwa zapisują w zeszytach.

6. Po zapoznaniu się z tekstem zatytułowanym „Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego” (podręcznik, s. 146) uczniowie wymieniają przyczyny upadku zachodniej części imperium. Datę tego wydarzenia nauczyciel zapisuje na tablicy.

7. Uczniowie wyjaśniają znaczenie słowa wandal. Następnie na polecenie nauczyciela indywidualnie czytają ciekawostkę „Wandalowie” (podręcznik, s. 146) oraz analizują zamieszczony tam materiał ilustracyjny.

8. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję na temat: Jak można było uniknąć upadku cesarstwa rzymskiego. Uczniowie podają swoje propozycje reform, które należało przeprowadzić w państwie.

9. Wszystkie osoby otrzymują karty pracy 2 „Koniec świata starożytnego” i uzupełniają schemat metaplanu, odnoszący się do problemu omawianego wcześniej. Zadaniem uczniów jest przygotowanie odpowiedzi na pytania: Jak było?, Jak powinno być?, Dlaczego nie było tak, jak być powinno?

10. Wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, wskazując ich najtrafniejsze spostrzeżenia. Wybrane osoby podają wnioski wynikające z dyskusji. Ustalone wspólnie z nauczycielem rozwiązania zapisują w zeszytach.

11. Na polecenie nauczyciela uczniowie czytają tekst źródłowy zatytułowany „Hunowie” (podręcznik, s. 147). Następnie wykonują ćwiczenie 1. i 2. („Praca z tekstem źródłowym” ze s. 147 podręcznika) oraz zadanie 1. (s. 76, zeszyt ćwiczeń).

Faza podsumowująca

1. Zadaniem uczniów jest uzupełnienie „Notatki z lekcji” ze s. 76 zeszytu ćwiczeń.

2. Zadanie domowe:

Wykonaj polecenie 1. i 2. ze s. 147 podręcznika.

Zadanie domowe dla chętnych:

Zapoznaj się z informacjami na temat upadku cesarstwa zachodniorzymskiego zawartymi w internecie na stronach, których adresy podano na s. 147 podręcznika . Narysuj w zeszycie mapę myśli na podstawie przeczytanych wiadomości.

Materiały dla nauczyciela

Krótki opis metody - mataplan

Metaplan to jeden ze sposobów prowadzenia dyskusji, który umożliwia rozwiązywanie trudniejszych problemów. Kolejne etapy analizy danego zagadnienia umieszcza się w odpowiednio przygotowanej tabeli, w której znajdują się pytania: Jak było?, Jak powinno być?, Dlaczego nie było tak, jak być powinno? Dzięki tej metodzie uczniowie potrafią skoncentrować się na poszukiwaniu przyczyn zjawisk i zdarzeń, ocenie faktów oraz przewidywaniu skutków. W ten sposób kształcą nie tylko umiejętność wyrażania własnego zdania, lecz także akceptacji różnych opinii i poglądów. Ponadto uczą się uzasadniać własne stanowisko i formułować wnioski.

Przykładowy metaplan do tematu „Koniec świata starożytnego”

JAK MOŻNA BYŁO UNIKNĄĆ UPADKU CESARSTWA RZYMSKIEGO?

Wnioski

Dlaczego nie było tak, jak być powinno?

Jak powinno być?

Jak było?

• częste zmiany władców połączone z przewrotami pałacowymi

• wojny domowe pomiędzy kandydatami do tronu

• ogromny wpływ wojskowych na wybieranie władcy

• zanik charakterystycznych dla okresu republiki cnót obywatelskich u Rzymian

• malejąca liczba Rzymian służących w armii rzymskiej

• rosnąca liczba jednostek barbarzyńskich wchodzących w skład wojsk rzymskich

• osłabienie armii

• utrwalenie postawy obywatelskiej wśród

Rzymian

• silna i stabilna władza cesarska

• liczna, dobrze wyszkolona i lojalna armia

• potężne umocnienia strzegące granic cesarstwa

• niewystarczające umiejętności sprawowania władzy przez większość cesarzy

• niepowstrzymane najazdy plemion germańskich

• osiedlanie się barbarzyńców na terenie cesarstwa

• podziały religijne

System imperium sprawdził się w okresie, gdy rządy sprawowali wybitni cesarze. Jednocześnie nastąpił zanik postaw obywatelskich, typowych dla okresu republiki. Napływ barbarzyńców do cesarstwa spowodował utratę dominującej roli Rzymian w ich państwie.

---