Scenariusz z wykorzystaniem mapy myśli

Republika rzymska
45 min

Cele lekcji

Uczeń:

• poprawnie posługuje się terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, senator, konsul, pretor, dyktator, trybun ludowy, cenzor, legion, liktor, kwestor, edyl,

• omawia sposób sprawowania władzy w republice rzymskiej,

• podaje najważniejsze cechy ustroju republikańskiego,

• charakteryzuje ustrój państwa rzymskiego, posługując się poznanymi terminami,

• wymienia zadania poszczególnych urzędników w republice,

• określa przyczyny powołania urzędu trybuna ludowego,

• omawia, w jaki sposób trybuni uniemożliwiali uchwalenie nowych ustaw,

• wyjaśnia, kim był Cyncynat,

• opisuje wzór cnót republikańskich,

• dostrzega zalety i wady ustroju republikańskiego,

• analizuje tekst źródłowy,

• współtworzy mapę myśli o republice rzymskiej.

Metody

• metoda aktywizująca - mapa myśli,

• praca z tekstem podręcznika,

• elementy wykładu,

• praca z tekstem źródłowym.

Formy pracy

indywidualna, grupowa, zbiorowa.

Środki dydaktyczne

• podręcznik „Śladami przeszłości 1” (s. 108-110),

• zeszyt ćwiczeń „Śladami przeszłości 1” (s. 60-61),

• karta pracy „Republika rzymska”

• foliogram „Funkcjonowanie republiki” z Płyty Nauczyciela

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie 1. i 2. „Zanim poznasz nowy temat” (podręcznik, s. 108).

3. Nauczyciel podaje cele lekcji - uczniowie poznają w trakcie zajęć zmiany ustrojowe w starożytnym Rzymie.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel poleca uczniom przypomnienie, co oznacza termin zgromadzenie ludowe. Następnie wyjaśnia różnice pomiędzy zgromadzeniem ludowym w Rzymie i Atenach.

2. Podczas krótkiego wykładu nauczyciel tłumaczy etymologię słowa republika i omawia szczególną rolę senatu w kierowaniu republiką rzymską.

3. Po zapoznaniu się z tekstem zatytułowanym „Urzędnicy rzymscy” (podręcznik, s. 108-109) nauczyciel zadaje pytania:

• W jaki sposób w starożytnym Rzymie wybierano kandydatów na stanowiska urzędnicze?

• Któremu z rzymskich urzędników przysługiwały największe uprawnienia?

• W jakim celu powoływano urząd dyktatora?

4. Nauczyciel poleca uczniom przeanalizowanie schematu „Funkcjonowanie republiki” (podręcznik, s. 109) i odpowiedzenie na pytania:

• Kim byli członkowie senatu?

• Których urzędników wybierało zgromadzenie ludowe?

• Na wybór którego urzędnika miał wpływ senat?

• Jakie uprawnienia posiadali trybuni ludowi?

• Czym dzisiaj zajmują się osoby pełniące funkcje konsula i kwestora?

5. Na polecenie nauczyciela uczniowie wykonują ćwiczenie 3. z zeszytu ćwiczeń ze s. 61. Wskazane osoby odczytują odpowiedzi.

6. Nauczyciel wyjaśnia, dlaczego powołano urząd trybuna ludowego i czym było prawo veta.

7. Uczniowie czytają tekst źródłowy zatytułowany „Cyncynat - wzór cnót obywatelskich” (podręcznik, s. 110). Następnie wykonują ćwiczenia „Praca z tekstem źródłowym” (s. 110 podręcznika).

8. Nauczyciel rozdaje karty pracy do uzupełnienia - mapę myśli dotyczącą tematu „Republika rzymska” (przykładowa mapa znajduje się w Materiałach dla nauczyciela). W dalszej kolejności dzieli klasę na cztery grupy. Każdy zespół opracowuje jedną część mapy: funkcjonowanie republiki, obywatele rzymscy, cnoty republikańskie lub urzędnicy w starożytnym Rzymie. Uczniowie gromadzą hasła związane z określonym problemem i zaznaczają za pomocą strzałek zależności między nimi. Na wykonanie zadania należy przeznaczyć 10 minut.

9. Po upływie ustalonego czasu przedstawiciele poszczególnych drużyn prezentują przygotowane mapy myśli. Uczniowie z pozostałych zespołów uzupełniają hasła na schematach. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów i wskazuje ważne elementy zapisane na kartach pracy. Celem tej części zajęć jest sprawdzenie stopnia przyswojenia zdobytych informacji. Jeżeli w grupie są uczniowie mający trudności w nauce, to nauczyciel do powtórzenia najistotniejszych treści lekcji może wykorzystać materiały zgromadzone w karcie pracy.

Faza podsumowująca

1. Każdy uczeń podaje swoje propozycje dokończenia zdań zapisanych przez nauczyciela na tablicy:

• Z dzisiejszej lekcji zapamiętam…,

• Lekcja była ciekawa, ponieważ…

2. Zadanie domowe:

Uzupełnij „Notatkę z lekcji” oraz ćwiczenie 1. ze s. 60 zeszytu ćwiczeń.

Zadanie domowe dla chętnych:

Zapoznaj się z informacjami na temat funkcjonowania republiki rzymskiej zawartymi w internecie na stronach, których adresy podano w podręczniku (s. 110). Zredaguj notatkę w punktach na podstawie przeczytanych wiadomości.

Materiały dla nauczyciela

Krótki opis metody - mapa myśli

Mapa myśli to metoda graficznego przedstawiania informacji. Polega na gromadzeniu szczegółowych haseł związanych z określonym zagadnieniem. Wskazane jest, aby każdy opracowywany problem był zapisany innym kolorem. Dzięki schematycznemu prezentowaniu wiadomości stają się one dla ucznia czytelne i są łatwiejsze do zapamiętania. Metodę tę można stosować zarówno w czasie zajęć wprowadzających w nowy temat, jak i na lekcjach powtórzeniowych. Mapę myśli uczeń wykonuje indywidualnie, jako notatkę z lekcji, lub podczas pracy zespołowej. Wówczas nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każda z nich otrzymuje inną kwestię do omówienia. Mapy mogą być prezentowane na arkuszach papieru, foliogramach lub tablicy.

Przykładowa mapa myśli z podziałem na grupy do tematu „Republika rzymska”

Grupa IV

Grupa III

Grupa II

Grupa I

urzędnicy

cnoty republikańskie

obywatele

funkcjonowanie

REPUBLIKA RZYMSKA

edylowie

konsulowie

zgromadzenie ludowe

liktorzy

pretorzy

kwestorzy

trybuni ludowi

cenzorzy

senatorowie

dyktator

fasces

mądrość

moralność

oddanie Rzymowi

uczciwość

rzetelność

wzór

Cyncynat

skromność

urzędnicy

wybór kandydata

na stanowiska urzędników

czas trwania - 500 lat

509 r. p.n.e. - wprowadzenie republiki

senat

zgromadzenie ludowe

kadencja

patrycjusze

podstawa armii

plebejusze

dwaj trybuni ludowi

300 senatorów

wybór dyktatora

prawo veta

toga

zgromadzenie ludowe

---