Aspekty prawne

Aspekty prawne

ratowania życia

ratowania życia

Obowiązek niesienia

Obowiązek niesienia

pomocy

pomocy

Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym

Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym

Ratownictwie Medycznym (Dz. U.z dnia 20

Ratownictwie Medycznym (Dz. U.z dnia 20

października 2006 r.):

października 2006 r.):



w artykule 4 przewiduje powszechny obowiązek

w artykule 4 przewiduje powszechny obowiązek

niezwłocznego zawiadomienia centrum

niezwłocznego zawiadomienia centrum

powiadamiania ratunkowego (podmiotów ustawowo

powiadamiania ratunkowego (podmiotów ustawowo

powołanych do niesienia pomocy) w sytuacji

powołanych do niesienia pomocy) w sytuacji

zauważenia osoby znajdującej się w stanie nagłego

zauważenia osoby znajdującej się w stanie nagłego

zagrożenia zdrowotnego

zagrożenia zdrowotnego



w artykule 5 przedstawia ochronę osoby udzielającej

w artykule 5 przedstawia ochronę osoby udzielającej

pierwszej pomocy przewidzianą w ustawie z dnia 6

pierwszej pomocy przewidzianą w ustawie z dnia 6

czerwca 1977 r. – Kodeks karny

czerwca 1977 r. – Kodeks karny

Art. 162 § 1 Kodeksu

Art. 162 § 1 Kodeksu

karnego

karnego



Karze pozbawienia wolności do lat 3

Karze pozbawienia wolności do lat 3

podlega ten, kto człowiekowi

podlega ten, kto człowiekowi

znajdującemu się w położeniu grożącym

znajdującemu się w położeniu grożącym

bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty

bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty

życia albo ciężkiego uszczerbku na

życia albo ciężkiego uszczerbku na

zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej

zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej

udzielić bez narażenia siebie lub innej

udzielić bez narażenia siebie lub innej

osoby na niebezpieczeństwo utraty życia

osoby na niebezpieczeństwo utraty życia

lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.



Nie udzielenie pomocy osobie śpiącej zimą

Nie udzielenie pomocy osobie śpiącej zimą

na ziemi,

na ziemi,

która jest pijana

która jest pijana

również podlega

również podlega

tej karze.

tej karze.

Art. 162 § 1 Kodeksu

Art. 162 § 1 Kodeksu

karnego

karnego



Osoba, która widząc wypadek drogowy

Osoba, która widząc wypadek drogowy

skutecznie zawiadamia służby ratunkowe,

skutecznie zawiadamia służby ratunkowe,

spełnia swój obowiązek i nie naraża się na

spełnia swój obowiązek i nie naraża się na

odpowiedzialność karną, pod warunkiem, że

odpowiedzialność karną, pod warunkiem, że

zawiadomienia dokonano precyzyjnie i z

zawiadomienia dokonano precyzyjnie i z

zachowaniem określonych reguł, by nie

zachowaniem określonych reguł, by nie

zostało poczytane przez dyspozytora za żart

zostało poczytane przez dyspozytora za żart

(należy się przedstawić, opisać sytuację,

(należy się przedstawić, opisać sytuację,

podać miejsce zdarzenia, nie rozłączać się

podać miejsce zdarzenia, nie rozłączać się

samemu, czekać na przyjazd właściwych

samemu, czekać na przyjazd właściwych

służb).

służb).

Art. 162 § 2 Kodeksu

Art. 162 § 2 Kodeksu

karnego

karnego



zwalnia z odpowiedzialności karnej

zwalnia z odpowiedzialności karnej

osoby, które nie udzieliły pomocy

osoby, które nie udzieliły pomocy

innemu człowiekowi wówczas, gdy do

innemu człowiekowi wówczas, gdy do

jej udzielenia konieczne jest

jej udzielenia konieczne jest

wykonanie zabiegu lekarskiego albo

wykonanie zabiegu lekarskiego albo

w warunkach, w których możliwa jest

w warunkach, w których możliwa jest

niezwłoczna pomoc ze strony

niezwłoczna pomoc ze strony

instytucji lub osoby do tego

instytucji lub osoby do tego

powołanej.

powołanej.

Zwolnienie z odpowiedzialności

Zwolnienie z odpowiedzialności

karnej za uszkodzenie ciała lub

karnej za uszkodzenie ciała lub

mienia

mienia



Zgodnie z

Zgodnie z

art. 26 § 1 kk

art. 26 § 1 kk

nie popełnia przestępstwa

nie popełnia przestępstwa

ten, kto działa w celu (niekoniecznie z rezultatem)

ten, kto działa w celu (niekoniecznie z rezultatem)

uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa

uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa

grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu

grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu

prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można

prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można

inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia

inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia

wartość niższą od dobra ratowanego.

wartość niższą od dobra ratowanego.



Życie ludzkie jako dobro najwyższe

Życie ludzkie jako dobro najwyższe

znajduje się pod

znajduje się pod

szczególną ochroną państwa - art. 38 Konstytucji RP

szczególną ochroną państwa - art. 38 Konstytucji RP

Zwolnienie z odpowiedzialności

Zwolnienie z odpowiedzialności

karnej za uszkodzenie ciała lub

karnej za uszkodzenie ciała lub

mienia

mienia



Uszkodzenie ciała lub zniszczenie mienia nie

Uszkodzenie ciała lub zniszczenie mienia nie

pociągnie za sobą odpowiedzialności karnej

pociągnie za sobą odpowiedzialności karnej

ratownika, o ile jego działania miały na celu

ratownika, o ile jego działania miały na celu

uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa

uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa

utraty życia osoby ratowanej (

utraty życia osoby ratowanej (

art. 26 § 1 kk).

art. 26 § 1 kk).



Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym w

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym w

art. 5 zezwala na poświęcenie dóbr osobistych innej

art. 5 zezwala na poświęcenie dóbr osobistych innej

osoby, z zastrzeżeniem jednak, że są to dobra inne niż

osoby, z zastrzeżeniem jednak, że są to dobra inne niż

życie i zdrowie, oraz dóbr majątkowych w zakresie, w

życie i zdrowie, oraz dóbr majątkowych w zakresie, w

jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia

jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia

osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna



Odpowiedzialność cywilna w odniesieniu

Odpowiedzialność cywilna w odniesieniu

do sytuacji, w których może znaleźć się

do sytuacji, w których może znaleźć się

ratownik, to obowiązek naprawienia

ratownik, to obowiązek naprawienia

szkody w razie wyrządzenia jej osobie

szkody w razie wyrządzenia jej osobie

ratowanej lub innej osobie.

ratowanej lub innej osobie.



Odpowiedzialność ta najczęściej ma

Odpowiedzialność ta najczęściej ma

charakter majątkowy.

charakter majątkowy.

Art. 415 kodeksu cywilnego

Art. 415 kodeksu cywilnego



Osoba, która ze swej winy wyrządziła drugiemu

Osoba, która ze swej winy wyrządziła drugiemu

szkodę, obowiązana jest do jej naprawienia.

szkodę, obowiązana jest do jej naprawienia.



Bez przypisania ratownikowi winy, nie można

Bez przypisania ratownikowi winy, nie można

mówić o jego odpowiedzialności za szkodę

mówić o jego odpowiedzialności za szkodę

poniesioną przez osobę ratowaną lub inne osoby.

poniesioną przez osobę ratowaną lub inne osoby.



Bezprawności czynu (lub zaniechania), jako

Bezprawności czynu (lub zaniechania), jako

niezbędnego elementu winy, nie można przypisać

niezbędnego elementu winy, nie można przypisać

osobie działającej w stanie wyższej konieczności.

osobie działającej w stanie wyższej konieczności.

Art. 424 kodeksu cywilnego

Art. 424 kodeksu cywilnego



stanowi o wyłączeniu odpowiedzialności

stanowi o wyłączeniu odpowiedzialności

cywilnej za zniszczenie lub uszkodzenie

cywilnej za zniszczenie lub uszkodzenie

cudzej rzeczy albo za zabicie zwierzęcia w

cudzej rzeczy albo za zabicie zwierzęcia w

celu odwrócenia od siebie lub innych

celu odwrócenia od siebie lub innych

niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio

niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio

od tej rzeczy lub zwierzęcia, jednak

od tej rzeczy lub zwierzęcia, jednak

porzucając ogólną formułę znaną z kodeksu

porzucając ogólną formułę znaną z kodeksu

karnego przepis kodeksu cywilnego pomija

karnego przepis kodeksu cywilnego pomija

kwestie spowodowania szkody na osobie (np.

kwestie spowodowania szkody na osobie (np.

spowodowanie uszkodzenia ciała w wyniku

spowodowanie uszkodzenia ciała w wyniku

pośredniego masażu serca).

pośredniego masażu serca).

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna

Doktryna prawa cywilnego rozszerza znaczenie

Doktryna prawa cywilnego rozszerza znaczenie

stanu wyższej konieczności, przyjmując, że stan ten

stanu wyższej konieczności, przyjmując, że stan ten

może być uzasadniony zagrożeniem dobra

może być uzasadniony zagrożeniem dobra

własnego lub innej osoby, o charakterze

własnego lub innej osoby, o charakterze

majątkowym lub osobistym, pod warunkiem, że:

majątkowym lub osobistym, pod warunkiem, że:



Zagrożenie ma charakter bezpośredni.

Zagrożenie ma charakter bezpośredni.



Przeciwdziałanie niebezpieczeństwu poprzez

Przeciwdziałanie niebezpieczeństwu poprzez

wyrządzenie szkody jest konieczne (w danej sytuacji

wyrządzenie szkody jest konieczne (w danej sytuacji

nie można zastosować innego środka).

nie można zastosować innego środka).



Osoba powodująca szkodę sama

Osoba powodująca szkodę sama

nie przyczyniła się

nie przyczyniła się

do powstania niebezpieczeństwa

do powstania niebezpieczeństwa

, a dobro ratowane

, a dobro ratowane

jest oczywiście ważniejsze od poświęconego.

jest oczywiście ważniejsze od poświęconego.

Art. 426 Kodeksu cywilnego

Art. 426 Kodeksu cywilnego



Osoby małoletnie, które nie ukończyły lat 13, nie

Osoby małoletnie, które nie ukończyły lat 13, nie

ponoszą odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

ponoszą odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.



Małoletni, którzy ukończyli lat 13, lecz nie osiągnęli

Małoletni, którzy ukończyli lat 13, lecz nie osiągnęli

jeszcze pełnoletności odpowiadają za swoje czyny tak,

jeszcze pełnoletności odpowiadają za swoje czyny tak,

jak pełnoletni, tj. w odniesieniu do akcji ratowniczych

jak pełnoletni, tj. w odniesieniu do akcji ratowniczych

na zasadzie winy.

na zasadzie winy.



Odszkodowanie może zostać zasądzone od takich

Odszkodowanie może zostać zasądzone od takich

osób, lecz jego egzekucja zostanie odsunięta w czasie

osób, lecz jego egzekucja zostanie odsunięta w czasie

do momentu osiągnięcia przez nie pełnoletności, wraz

do momentu osiągnięcia przez nie pełnoletności, wraz

z którą nabędą pełną zdolność do czynności prawnych

z którą nabędą pełną zdolność do czynności prawnych

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna

Państwa wobec ratownika

Państwa wobec ratownika



Artykuł 6 ustawy o Państwowym

Artykuł 6 ustawy o Państwowym

Ratownictwie Medycznym zakłada, że

Ratownictwie Medycznym zakłada, że

osobie, która poniosła szkodę na mieniu

osobie, która poniosła szkodę na mieniu

powstałą w następstwie podjęcia przez

powstałą w następstwie podjęcia przez

nią udzielania pierwszej pomocy

nią udzielania pierwszej pomocy

przysługuje roszczenie o naprawienie tej

przysługuje roszczenie o naprawienie tej

szkody od Skarbu Państwa.

szkody od Skarbu Państwa.

Błąd a odpowiedzialność karna

Błąd a odpowiedzialność karna

ratownika

ratownika



Art. 28 § 1 Kodeksu karnego stanowi,

Art. 28 § 1 Kodeksu karnego stanowi,

że nie popełnia umyślnie czynu

że nie popełnia umyślnie czynu

zabronionego (czyli przestępstwa)

zabronionego (czyli przestępstwa)

ten, kto pozostaje w błędzie co do

ten, kto pozostaje w błędzie co do

okoliczności stanowiącej jego

okoliczności stanowiącej jego

znamię.

znamię.

Znamię czynu zabronionego

Znamię czynu zabronionego



Jedna lub więcej cech jakiegoś działania

Jedna lub więcej cech jakiegoś działania

lub

lub

zaniechania

zaniechania

, która została wskazana w

, która została wskazana w

kodeksie karnym jako element składowy

kodeksie karnym jako element składowy

definicji danego przestępstwa.

definicji danego przestępstwa.



Znamieniem przestępstwa z art. 162 § 1 kk

Znamieniem przestępstwa z art. 162 § 1 kk

będzie nieudzielenie pomocy w

będzie nieudzielenie pomocy w

okolicznościach na to pozwalających.

okolicznościach na to pozwalających.

Błąd a odpowiedzialność karna

Błąd a odpowiedzialność karna

ratownika

ratownika



Zgodnie z art. 30 kk nie popełnia

Zgodnie z art. 30 kk nie popełnia

przestępstwa, kto dopuszcza się czynu

przestępstwa, kto dopuszcza się czynu

zabronionego w usprawiedliwionej

zabronionego w usprawiedliwionej

nieświadomości jego bezprawności.

nieświadomości jego bezprawności.



Mamy tu do czynienia z sytuacją, w której

Mamy tu do czynienia z sytuacją, w której

ratownik nie zdaje sobie sprawy z faktu, iż

ratownik nie zdaje sobie sprawy z faktu, iż

jego działania są działaniami

jego działania są działaniami

przestępczymi.

przestępczymi.

Podsumowanie

Podsumowanie



Każda osoba ma obowiązek udzielenia pierwszej pomocy

Każda osoba ma obowiązek udzielenia pierwszej pomocy

pod rygorem odpowiedzialności karnej.

pod rygorem odpowiedzialności karnej.



Zwolnienie się z odpowiedzialności za nieudzielenie pomocy

Zwolnienie się z odpowiedzialności za nieudzielenie pomocy

wymaga analizy stanu faktycznego i wykazania, że nie

wymaga analizy stanu faktycznego i wykazania, że nie

zostały spełnione warunki, od istnienia których kodeks

zostały spełnione warunki, od istnienia których kodeks

karny uzależnia tę odpowiedzialność.

karny uzależnia tę odpowiedzialność.



W czasie akcji ratowniczej może dojść do sytuacji, w której

W czasie akcji ratowniczej może dojść do sytuacji, w której

w imię ratowania życia ludzkiego konieczne będzie

w imię ratowania życia ludzkiego konieczne będzie

poświęcenie zdrowia lub mienia.

poświęcenie zdrowia lub mienia.



Jest to tzw. stan wyższej konieczności, który wyłącza

Jest to tzw. stan wyższej konieczności, który wyłącza

odpowiedzialność karną.

odpowiedzialność karną.



Oprócz stanu wyższej konieczności okolicznością znoszącą

Oprócz stanu wyższej konieczności okolicznością znoszącą

tę odpowiedzialność będzie również m.in. błąd oraz wiek

tę odpowiedzialność będzie również m.in. błąd oraz wiek

ratownika.

ratownika.

Podsumowanie

Podsumowanie



Odpowiedzialność cywilna ma najczęściej

Odpowiedzialność cywilna ma najczęściej

wymiar majątkowy.

wymiar majątkowy.



W najbardziej typowych przypadkach

W najbardziej typowych przypadkach

polega ona na obowiązku naprawienia

polega ona na obowiązku naprawienia

szkody wyrządzonej z własnej winy.

szkody wyrządzonej z własnej winy.



Uznaje się, że nie można przypisać winy

Uznaje się, że nie można przypisać winy

osobie, która podjęła czynności ratownicze

osobie, która podjęła czynności ratownicze

z pobudek altruistycznych, w celu

z pobudek altruistycznych, w celu

ratowania życia ludzkiego, jako dobra

ratowania życia ludzkiego, jako dobra

najwyższego.

najwyższego.

Podsumowanie

Podsumowanie



Należy przyjąć, że ani z punktu widzenia prawa

Należy przyjąć, że ani z punktu widzenia prawa

karnego, ani cywilnego, prawidłowo prowadzona

karnego, ani cywilnego, prawidłowo prowadzona

akcja ratownicza (nawet bez oczekiwanych skutków w

akcja ratownicza (nawet bez oczekiwanych skutków w

postaci przywrócenia oddechu i krążenia) nie będzie

postaci przywrócenia oddechu i krążenia) nie będzie

skutkować poniesieniem odpowiedzialności za

skutkować poniesieniem odpowiedzialności za

uszkodzenie ciała lub mienia.

uszkodzenie ciała lub mienia.



Osoby decydujące się na udział w ratowaniu czyjegoś

Osoby decydujące się na udział w ratowaniu czyjegoś

życia bądź zdrowia muszą jednak liczyć się z

życia bądź zdrowia muszą jednak liczyć się z

koniecznością dokonywania ocen stanów

koniecznością dokonywania ocen stanów

faktycznych, a w swoim postępowaniu powinny

faktycznych, a w swoim postępowaniu powinny

kierować się zasadą zdrowego rozsądku oraz

kierować się zasadą zdrowego rozsądku oraz

korzystać z nabytych umiejętności w sposób zgodny z

korzystać z nabytych umiejętności w sposób zgodny z

ćwiczonymi procedurami ratowniczymi.

ćwiczonymi procedurami ratowniczymi.

Bibliografia

Bibliografia



Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o

Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o

Państwowym Ratownictwie

Państwowym Ratownictwie

Medycznym (Dz. U.z dnia 20

Medycznym (Dz. U.z dnia 20

października 2006 r.)

października 2006 r.)



Kodeks karny

Kodeks karny



Kodeks cywilny

Kodeks cywilny



Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej